ПЕДИАТРИЯ
3.
Kurasaka M., Ziff M.: Immunoelectron microscopic study of the distribution of T-cellsubsets in rheumatoid
synovium. J Exp Med. 1983:158:1191.
4.
Legrand L. et al: HLA-DR genotype risks in. seropositive rheumatoid arthritis. Am J Hum Genet.
1984:636:690.
5.
Lindblad S. et al: Phenotypic characterization of synovial tissue cells in situ in differenttypes of synovitis.
Arthritis Rheum. 1983:26:1321.
6.
Poulter L. W. et al: The involvement of interdigitating (antigen-presenting) cells in thepathogenesis of
rheumatoid arthritis. Clin Exp Immunol. 1983:51:247.
7.
Rothschild В.,MasiА. Т.: Pathogenesis of rheumatoid arthritis: A vascular hypothesis. Semin Arthritis
Rheum. 1982;12:11.
8.
Utsinger P. D. et al (eds): Rheumatoid Arthritis. Philadelphia, Lippincott. 1985
9.
Howard R Smith, MD Director of the Lupus Clinic, Department of Rheumatic and Immunologic Diseases,
Cleveland Clini.
10.
Adam Brown, MD Fellow, Department of Rheumatology,: American College of Rheumatology, American
Medical Association
11.
Herbert S Diamond, MD Visiting Professor of Medicine, Division of Rheumatology, State University of
New York Downstate Medical Center;: Alpha Omega Alpha, American College of Physicians.
12.
Robert J Nowinski, DO Clinical Assistant Professor of Orthopaedic Surgery,: American Academy of
Orthopaedic Surgeons, American College of Osteopathic Surgeons.
13.
Disclosure: Tornier Grant research funds Other; Tornier Honoraria Speaking and teaching.
14.
Robert E O'Connor, MD, MPH Professor and Chair, Department of Emergency Medicine, University of
15.
Sigma Theta Tau International.
16.
Roberto Sandoval, MD Consulting Staff, Department of Emergency Medicine, American College of
Emergency Physicians and American Medical Association.
17.
Joseph E Sheppard, MD Professor of Clinical Orthopedic Surgery,: American Academy of Orthopaedic
Surgeons, American Society for Surgery of the Hand, and Orthopaedics Overseas.
18.
Francisco Talavera, PharmD, PhD Adjunct Assistant Professor, University of Nebraska Medical Center
College of Pharmacy; Editor-in-Chief, Medscape Drug Reference.
19.
Roman V Voytsekhovskiy, MD Fellow in Hand Surgery, Department of Orthopedic Surgery, Rush
University Medical Center.
20.
Eleby R Washington III, MD, FACS Associate Professor, Department of Surgery,: American Academy of
Orthopaedic Surgeons, American College of Surgeons, American Medical Association, International
College of Surgeons, and National Medical Association.
21.
Richard Worthington MD, Department of Emergency Medicine, Wood County Hospital.Richard
Worthington is a member of the following medical societies: American College of Emergency Physicians,
Ohio State Medical Association, and Society for Academic Emergency Medicine.
Abidov X.A., Xaitov K.N., Abidov A.M., Karimov B.B.
BOLALARDA ATOPIK DERMATIT KLINIK KECHISHINING ZAMONAVIY TAMOYILLARI
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti
qaytalanuvchi kechish va toshmalarning joylashuvi va
morfologiyasining bemorning yoshiga bog‘liq terining
yallig‘lanishli kasalligi. Atopik dermatit atopiyaning
birinchi namoyonidir va ba’zi bolalarda
Ushbu patologiyaning tarqalishi so‘nggi o‘ttiz yil
ichida oshdi va 13 dan 25% gacha yetgan.
hududlarda yashovchi bolalarda kasallanish darajasi
yuqori qayd etilmoqda. Atopik dermatit ko‘p hollarda
irsiy moyilligi bo‘lgan bemorlarda rivojlanadi (agar
ikkala ota-ona ham kasal bo‘lsa, bolalarning 81%; agar
faqat bitta ota-ona kasal bo‘lsa - 56% hollarda
uchraydi), bu atopik fenotipning shakllanishiga sabab
bo‘ladigan genetik va ekologik omillarning ta’siri bilan
bog‘liq [10].
Bolalarda AtD kasalligi erta gudaklik davrlaridan
boshlanib,
surunkali-qaytalama,
bolalar
yoshi
davrlariga xos bo‘lgan dinamika ko‘rinishida kechadi,
kasallik belgilari yashirin holatdan to yaqqol
ko‘rinadigan belgilar sifatida namoyon bo‘ladi.
Kasallik belgilari ko‘pincha bola tug‘ilgandan so‘ng
60% holatlarda birinchi yarim yillikda, 90% holatlarda
esa 1 yoshgacha bo‘lgan vaqt mobaynida namoyon
bo‘ladi.
Kasallik tashxisi Hanifin J.M., Rajka G., (1980) lar
tomonidan 3 ta davrga: gudaklik (0-2), bolalik (2-12) va
o‘smirlik hamda kattalar (12-23) davrlariga
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
ро
ж
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
Atopik dermatit - qattiq qichishish, surunkali
bo‘lgan xususiyatlar bilan tavsiflangan multifaktorial
bu "allergik marsh"ning boshlanishi hisoblanadi.
Shaharlarda, ayniqsa ekologik jihatdan noqulay
445
bo‘linadi [12]. Kasallikka tashxis qo‘yish 4 ta asosiy
mezonlar orqali amalga oshiriladi: qichishish
a’lomatlarini
bo‘lishligi,
kasallikni
morfologik
belgilarini o‘ziga xos bo‘lgan ko‘rinishda bo‘lishligi va
joylashishi, kasallikni surunkali-qaytalama ko‘rinishida
kechishi va albatta shaxsiy va oilaviy anamnezida
atopik kasalliklarni mavjud bo‘lganligini qayd etilishi
asosida olib boriladi [1, 5, 6]. AtD kasalligini bunday
ko‘rinishda kechishi 5 klinik shakllar orqali ifodalanadi:
ekssudativ, eritemato- skvamoz, eritemato-skvamoz
turining lixenifikatsiyasiga moyil shakli, lixenoid va
pruriginoz shakllari ko‘rinishida.
AD kasalligini shakllanishida, rivojlanishida turli hil
bo‘lgan premorbid omillar (xomiladorlik davrini
kechishi, intranatal gipoksiya, tug‘ilish jarayonini
asoratlanishi kabi holatlar) ta’sir ko‘rsatadi. Go‘daklik
va erta bolalik davrlarida kasallikni vujudga kelishida
va qaytalanishida ovqatlanish jarayonini buzilishi,
sun’iy ovqatlanish, profilaktik emlashlar, dori
moddalarini turli kasalliklar tufayli iste’mol qilinishi
kabi holatlar sababchi bo‘lsa, bolalaik davrini oxiri va
o‘smirlik-kattalik bosqichlari yoshidagi bolalarda esa
kasallikni kechishida nafas allergenlarini ta’siri, ruxiy
yuklamalar, charchash, kundalik tartibni buzilishi kabi
holatlar ustun keladi. Bu vaqtda ikkilamchi infeksiya
a’lomatlarini qo‘shilishi esa kasallikni asoratli
kechishiga sababchi bo‘ladi.
Atopik dermatit kasalligini kechishi bolalar yoshiga
bog‘liq bo‘lgan holdagi uzluksizlikda kechishi bilan
ajralib turadi [2, 7]. Bola tug‘ilgandan so‘ng, dastlab
kasallikni namoyon bo‘lishi ovqat maxsulotlariga
sezuvchanlik holatini yuqori bo‘lishligi, keyinchalik esa
ular ahamiyati kamayib, nafas allergenlariga, dori
vositalariga bo‘lgan sezuvchanlik holatini oshishi bilan
namoyon bo‘ladi va kasallik belgilari keyinchalik
o‘zgaruvchan ko‘rinishda surunkali- qaytalama
kechadi. Boshqacha qilib ayitganda monovalent
sezuvchanlik polivalent sezuvchanlik holatida bo‘ladi.
Kasallikni kechishi yil fasllariga bog‘lik bo‘lib,
kasallikni xuruj qilishi ko‘pincha yilning kuz va qish
fasli oylariga to‘g‘ri kelishi kuzatiladi. Kasallikni
kechishi ORVI, allergik rinit, astmoidli bronxit, ovqat
allergiyasi, surunkali tonzillit, piodermiya, gijja
infeksiyasi, karies, raxit, anemiya, gipotrofiya,
timomegaliya kaba kasalliklar yuldoshligida kechdi.
Kasallik belgilarini dastlab paydo bo‘lishi va
joylashishi deyarli 89,3% bemorlarda asosan yuz
soxasidan boshlanadi [2, 8]. Bemorlarda yonoq,
peshona va daxan soxalarida o‘choqlarni joylashishi
kuzatiladi. Ko‘pgina holatlarda kasallikni asosiy
morfologik belgilarini joylashishi dastlab buyin, bilak,
boldir soxalarida, tirsak va tizza buklamlarida
joylashishi qayd etiladi. O‘choklarda kasallik belgilari
qizarish, bir oz shish va xo‘llanish bilan kechadi.
Deyarli barcha bemorlarda kasallikni kechishi
qichishish, bezovtalik va uyqu jarayonini buzilishi kabi
salbiy holatlar ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Kasallikni
go‘dakli bosqichi odatda bemor bolalar hayotining 7-8
haftalaridan boshlanadi, teri soxalari ekssudatsiyaga
moyil bo‘lib, og‘ir yoki o‘rtacha og‘irlikdagi
yallig‘lanishlar sodir bo‘ladi. Kasallik ko‘pincha yuz,
lunj va peshona soxalarida mahalliylashadi, burun va
lab soxalari toshmalardan holi bo‘lib, ba’zan jarayon
oyoq, qo‘l va dumbaning tashqi tomonini qamrab olishi
mumkin. Dastlab toshmalar eritematoz shishli va
eritematoskvamoz o‘choqli, papulovezikulali, fasod
bog‘lash va po‘stloqlar ko‘rinishida namoyon bo‘ladi.
Vaqt o‘tishi bilan esa ekssudativ holat kamayadi va
kasallikning yag‘irlanuvchi va pruriginoz klinik
ko‘rinishlari kuchayib boradi. Taxminan bir yarim
yildan so‘ng tirsak va tizza osti bukuv soxalarida,
panjalarda kasallikka xos bo‘lgan toshmalarni paydo
bo‘lishi kuzatiladi. Asosan bemor bolalar xayotining
ikkinchi
yilida
infiltrativ,
lixenoid,
skvamoz
o‘zgarishlar ro‘y beradi, ekskoriatsiyalar, yallig‘langan
follikulyar papulalar paydo bo‘ladi. Ikkinchi yilning
oxirida esa teridagi kasallik belgilari spontan ravishda
yoki davolash natijalarida yo‘qoladi yoki kasallik o‘zini
ikkinchi bosqichiga o‘tadi [9].
Bolalik bosqichi yag‘irlanish xolatini shakllanishi,
toshmalarni
burmalarda
maxalliylashishi
bilan
ta’riflanadi. Ekssudativ xodisalar esa kuzatilmaydi, teri
soxalari quruqlashadi. Ushbu bosqichning asosiy
toshma elementlari bo‘lgan papulalar qo‘shilishga va
yag‘irlangan o‘choqlarni xosil qilishga moyil bo‘ladi.
Bemor bolalarni bir qismida «atopik yuz» xolati
shakllanadi, ya’ni terini rangi xira, kulrang bo‘ladi,
periorbital giperpigmentatsiya xolati, pastki qovoq
soxalarida qo‘shimcha burmalar (Dene-Morgan)
chizig‘ini rivojlanishi kuzatiladi. Terining eritemato-
skvamoz ko‘rinishdagi kechishi asosida ko‘z, lab
atroflarida va burun teshiklari soxasida ko‘pincha
yoriqlarni paydo bo‘lishi kuzatiladi. Bu davrda
patologik jarayon ko‘pincha tirsak va tizza osti
burmalarida, bilak va boldir bo‘g‘imlari soxalarida,
panjalarni orqa tomonida, yelka soxasida, bo‘yinning
orqa tarafida va tananing yon tomonlarida
maxalliylashadi[9].
O‘smirlik bosqichi toshmalarni maxalliylashish xolatini
o‘zgarishi
bilan
ta’riflanadi.
O‘choqlarda
lixenifikatsiyan va infiltratsiya ko‘rinarli darajada
namoyon bo‘ladi, ekskoriatsiyalanish holatlarii
ko‘payadi. Ko‘pgina bemorlarda «atopik yuz» belgilari
kuzatiladi. O‘choqlar asosan tirsak va tizzalarni bukuv
soxalarida,
bo‘yinda
maxalliylashadi,
quruq,
infiltratsiyalangan va lixenifikatsiyalangan teri fonida
qichishadigan papulalar joylashadi. Yuzni (peshona,
lunj, lab, ko‘z atrofi) o‘ziga xos ko‘rinishda kasallanishi
holati kuzatiladi, kasallik belgilari bolalik bosqichidan
farqli o‘laroq, ancha tarqoq ko‘rinishda
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
ПЕДИАТРИЯ
kechadi va teri yuzalarini ko‘proq ko‘chishi holati
kuzatiladi [9].
U yoki bu belgilar va morfologik toshmalarni
ko‘rinishiga qarab kasallikni quyidagi klinik shakllari
farqlanadi: ekssudativ, eritemato-skvamoz, eritemato-
skvamoz xilining lixenifikatsiya xolatiga moil,
yag‘irlanish va pruriginoz shakllari [11].
AD kasalligini ekssudativ turi gudak bolalarda 2
oylikdan 1 yoshgacha bo‘lgan davrda kuzatiladi.
Kasallikning bu turi kupincha yuz, yonok, daxan, qulok
suprasi, qo‘l bilagi, boldir soxalarida joylashgan bo‘lib,
qizarish, shish holati asosida tugunchali, pufakchali
toshmalar toshishi va keyinchalik esa xo‘llanish kabi
belgilar ko‘rinishida kechadi. Bu yoshda kasallikni
kechishiga asosan ovqatlanish jarayoni buzilishi salbiy
qilishi asosiy o‘rin tutdi.
Kasallikni eritemato-skvamoz turi bemor bolalarda 2,5
yoshgacha bulgan davrda kuzatildi va terining yuz,
bo‘yin, qo‘l, oyoqlarning bukuv soxalarida, kurak va
ko‘krak soxalarida qizarish, qipiklanish, tilinish kabi
o‘zgarishlar bilan ifodalandi. Kasallikni bolalikning bu
davrida kechishiga profilaktik emlashlar, interkurrent
kasalliklari, turli kasalliklar bo‘yicha davolanish
chog‘ida berilgan dori moddalari va nixoyat ovqatlanish
jarayonining salbiy ta’sir etishi muxim o‘rin tutadi [13,
14].
Eritemato-skvamoz turining lixenifikatsiyasiga moil
hili 2 yoshdan to 7 yoshgacha bo‘lgan davrni tashkil
etdi. Kasallikni bu klinik turi, avvalgi klinik turidagi
kabilar ko‘rinishda bo‘lsada ammo uchoqlarda
tugunchali toshmalarni bo‘lishligi, ularning bir-biri
bilan qo‘shilib maddalanishga moyilligi bilan ajralib
turishi kuzatildi. Jarayonni kechishida qichishish hilma-
hil bo‘lgan ko‘rinishda kechishi, kasallikni bemor
bolalar yoshiga bog‘lik holda, o‘ziga xos bo‘lgan
dinamika ko‘rinishida kechadi degan fikrni yana bir bor
tasdiqlab beradi [2, 3, 4, 16].
AD patogenezidagi halqalardan biri bu teri to‘sig‘i
funksiyasining
buzilishidir.
Epidermis
o‘tkazuvchanligining
ortishi,
terining
chuqur
qatlamlariga aeroallergenlar, infeksiya agentlari,
gaptenlarning shiddat bilan tushishiga imkon yaratadi,
bu esa kontaktli sensibilizatsiyani keltirib chiqaradi
[15].
Shunday qilib, bolalarda atopik dermatitning klinik
kechishi quyidagi o‘ziga xos xususiyatlarga ega va
ularni tashxis qo‘yish va davolashda hisobga olish
kerak:
Kasallikning erta boshlanishi: atopik dermatit
ko‘pincha erta bolalikdan, odatda hayotning birinchi
yillarida boshlanadi. Ba'zi bolalarda alomatlar
hayotning birinchi 6 oylarida paydo bo‘ladi.
Quruq va qo‘zg‘alishga moyil bo‘lgan teri: atopik
dermatit bilan og‘rigan bolalar odatda quruq va sezgir
teriga ega bo‘lib, qo‘zg‘alishga moyillikni keltirib
chiqaradi. Bu terining qichishi, qizarishi va
qipiqlagishiga olib kelishi mumkin.
Toshmalarning joylashuvi: bolalarda atopik dermatitda
toshmalar bemorning yoshiga muvofiq tananing turli
sohalariga, shu jumladan yuz, bo‘yin, bilak, tirsak, tizza
va pastki oyoqlarga tarqaladi. Go‘daklik davrida ular
ko‘pincha yuz, yanoq, peshona va bosh terisida
uchraydi, bolalik davrida ko‘pincha tirsak va tizza osti
burmalarida, bilak va boldir bo‘g‘imlari soxalarida,
panjalarni orqa tomonida, yelka soxasida, bo‘yinning
orqa tarafida va tananing yon tomonlarida joylashadi,
o‘smirlik davrida esa o‘choqlar asosan tirsak va
tizzalarni bukuv soxalarida, bo‘yinda namoyon bo‘ladi.
Surunkali qaytalanuvchi kechishi: bolalarda atopik
dermatit odatda surunkali tavsifga ega bo‘lib,
qaytalanish va remissiya davrlari kuzatiladi. Alomatlar
allergenlar, ob-havoning o‘zgarishi, stress yoki boshqa
qo‘zg‘atuvchi omillar ta’siri ostida kuchayishi mumkin.
Hamroh allergik holatlar: atopik dermatit bilan og‘rigan
bolalarda allergik rinit, astma va oziq-ovqat
allergiyalari kabi allergik holatlarga moyillik
kuchayadi. Bu qo‘shimcha e'tibor va davolanishni talab
qilishi mumkin.
Hayot sifatiga ta'siri: bolalarda atopik dermatit hayot
sifatiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi, uyqusizlik, qichishish,
tashvish va ijtimoiy muammolarni keltirib chiqarishi
mumkin. Shuning uchun nafaqat simptomlarni
davolash, balki bemorlar va ularning oilalariga yordam
va yordam ko‘rsatish ham muhimdir.
Bolalardagi atopik dermatit klinik kechishining ushbu
xususiyatlarini hisobga olgan holda, shifokorlar
samarali davolash natijalariga erishish va bolalarning
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
ро
ж
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
446
sur’ati o‘rtacha va yuqori faollikda bo‘lib,
bezovtalanish, uyqusizlik va xayajonlanish holatlari
kuzatildi [13, 14].
Lixenoid klinik turi bemor bolalarda 7 yoshdan 12
yoshgacha bo‘lgan davrlarda kuzatilib, o‘choqlarni
bo‘yin, qo‘l-oyoq buklamlari yuzasida, ko‘z, og‘iz
atroflari soxalarida joylashishi qayd etiladi, o‘choqlarda
tugunchali toshmalarni kuzatilishi, tilinish, yorilish,
maddalanish holatlarini ko‘rinarli darajada namoyon
bo‘ldai va kasallikni kechishida ko‘pincha xeilit
belgilari kuzatiladi. Qichishish jarayoni o‘rtacha va
kuchli ko‘rinishlarda bo‘lib, pereferik limfa tugunlarini
sezilarli darajada kattalashishi, bezovtalanishi hamda
uykusizlik kabi holatlar qayd etildi[13, 14].
Kasallikni pruriginoz klinik turi fakat 1,0% nafar bemor
bolalarda kuzatilib, asosan qo‘l va oyoqlarning tashqi
yozuv soxalarida, buyin va kurak soxalarida tugunchali
toshmalarini toshishi, kattalanishi va ularni kuchli
qichishishi hamda bezovtalanish alomatlari bilan
kechishi kuzatildi [13, 14].
AtD kasalligini bolalar xayotining turli davrlarida,
turlicha og‘irlikda, klinik va morfologik jixatdan
hayot sifatini yaxshilash uchun har bir bemorga
ularning yoshi, kasallik kechishining og‘irligi va
tegishli omillarni hisobga olgan holda individual
yondashishlari kerak.
Yuqoridagi ma’lumotlar har bir bemorga uning yoshi,
kasallikning og‘irligi, unga bog‘liq omillar va
hususiyatlarni hisobga olgan holda individual
yondashish
zarurligini
ko‘rsatadi.
Shuningdek,
bemorlar va ularning ota-onalariga terini to‘g‘ri
parvarish qilishni o‘rgatish, shuningdek, kasallikning
holatini muntazam nazorat qilish muhimligi qayd
etilgan.
Umuman olganda, maqola bolalarda atopik
dermatitning klinik kursining
zamonaviy
tamoyillarining ahamiyatini ta’kidlaydi va
bemorlarning natijalari va hayot sifatini yaxshilashga
yordam beradigan tavsiyalar beradi.
Adabiyotlar
1.
Абидов Х.А., Хаитов К.Н. Современная диагностика и комплексная терапия атопического
дерматита у детей с применением холекальцеферола (витамин Д). Методические рекомендации. Ташкент.
2022:32.
2.
Мавлянова Ш.З. и др. Клинико-иммунологические и микробиологические аспекты атопического
дерматита. Проблемы медицинской микологии. 2015;(17)3:32-34.
3.
Мавлянова Ш.З. и др. Клиническая характеристика атопического дерматита у детей в условиях
жаркого климата Узбекистана. Juvenis scientia. 2022;(8)3:22-30.
4.
Мавлянова Ш.З. и др. Клинические особенности атопического дерматита с учетом обсемененности
кала Candida spp. и общего IgE. Проблемы медицинской микологии. 2017;(19)4:15-17.
5.
Маннанов А.М. Болаларда терининг аллергик касалликлари. Ўқув қўлланма. Ташкент. 2018:104.
6.
Маннанов А.М., Хаитов К.Н. Детские кожные и венерические болезни: Учебник.Т.: «Iqtisod-
Moliya». 2022:637.
7.
Мун А.В., Маннанов А.М., Адильгереева М.И. Влияние обсемененности кожи грибами malassezia
на течение атопического дерматита у детей. Санкт-Петербургские дерматологические чтения. 2016:81-82.
8.
Федеральные клинические рекомендации по ведению больных атопическим дерматитом
Электронный ресурс. Д.В.Прошутинская, В.В.Чикин, Л.Ф. Знаменская, и др. Российское общество
дерматовенерологов и косметологов. Москва, 2015. 40. - Режим доступа:
9.
Хаитов К.Н., Абидова З.М., Абидов А.М., Абидов Х.А. Клиническая характеристика атопического
дерматита у детей. Сборник тезисов Международного форума дерматовенерологов и косметологов.
2021:89.
10.
Шамов Б.А., Маланичева Т.Г., Денисова С.Н. Современные особенности атопического дерматита
и бронхиальной астмы у детей. Казань: Медицина. 2010:327.
11.
Abidov, Kh, et al. "Diagnostic value of dermatoscopy in atopic dermatitis in children." Science and
innovation. 2023;(2)7:48-54.
12.
Ando T. Matsumoto K. Namiranian S. Yamashita H. Glatthom H. Kimura M et al. Mast Cells Are Required
for full expression of Allergen SEB-Induced Skin Inflammation. J. Invest Dermatol. 2013:250.
13.
Baranov A.A., Namazova-Baranova L.S. Atopic dermatitis in children. Clinical guidelines for
pediatricians. Moscow: Pediatr = Pediatrician. 2017:74.
14.
Galli E., Neri I., Ricci G. et al. Consensus Conference on Clinical Management of pediatric Atopic
Dermatitis Electronic resource. Pediatr. 2016
15.
Guglielmo A, Sechi A, Patrizi A, Gurioli C, Neri I. Head and neck dermatitis, a subtype of atopic dermatitis
induced by Malassezia spp: clinical aspects and treatment outcomes in adolescent and adult patients. Pediatr
Dermatol. 2021;(38)1:109-114.
16.
77 Irvine A.D., Mcl.can W.H., Leung D.Y. Filaggrin mutations associated with skin and allergic diseases.
N. Engl. J. Med. 2011;(365)14:1315-27.; J Dermatol. 2018;(45)10:1172-1180.
17.
Reinehr C.P.H., Bakos R.M. Actinic keratoses: review of clinical, dermoscopic, and therapeutic aspects.
AnBrasDermatol. 2019;(94)6:637-657.
18.
Seegraber M, Worm M, Werfel T, Svensson A, Novak N, Simon D, et al. Recurrent eczema herpeticum -
a retrospective European multicenter study evaluating the clinical characteristics of eczema herpeticum cases in
atopic dermatitis patients. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2020;34:1074-1079.
19.
Thammahong A, Kiatsurayanon C, Edwards SW, Rerknimitr P, Chiewchengchol D. The clinical
significance of fungi in atopic dermatitis. Int J Dermatol. 2020;59:926-935.
20.
Wang X., Li L.F., Zhao D.Y., Shen Y.W. Prevalence and Clinical Features of Atopic Dermatitis in China.
BioMed. Res. Int. 2016.
21.
Ahmedova, D. I., and Sh A. Rahimjanov. "Growth and development of children. Methodical
recommendation." (2006).
ПЕДИАТРИЯ
22.
Ахмедова, Д. И. "Физическое развитие и состояния здоровья детей, занимающихся спортом." Сб.
тезисов VI съезда педиатров Республики Узбекистан (2009): 109-110.
