741
9.
Ikromali, K., & Ismoiljon, H. (2021). Hydrodynamics of Absorption Bubbling
Apparatus.
Бюллетень науки и практики
,
7
(11), 210-219.
10.
Ergashev, N., & Halilov, I. (2021). EXPERIMENTAL DETERMINATION LENGTH OF
LIQUID FILM IN DUSTY GAS CLEANER.
Innovative Technologica: Methodical Research
Journal
,
2
(10), 29-33.
11.
Rasuljon, T., Voxidova, N., & Khalilov, I. (2022). Activation of the Grinding Process by
Using the Adsorption Effect When Grinding Materials.
Eurasian Research Bulletin
,
14
, 157-167.
SOCHDAN DNK AJRATIB OLISH
Xolmirzayeva Nozima Ozod qizi., Tog‘ayeva Sofiya Mirza qizi., Mustafakulov
Muhammadjon Abduvaliyevich
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Annotatsiya
: Soch jinoyat sodir bo‘lgan joyda topiladigan eng keng tarqalgan biologik
dalillardan biri bo‘lib, sud tibbiyotida muhim rol o‘ynaydi. Ba‘zi ma’lumotlarga ko‘ra, to‘kilgan
sochlar jinoyat sodir bo‘lgan joylarda to‘plangan namunalarning 90 foizini tashkil qiladi. Odam
organizmidagi barcha hujayralar o‘zida irsiy axbarot saqlaganligi tufayli, hujayralardagi DNK ni
ajratib olish va o‘rganish orqali shaxsning belgilarini aniqlash mumkinligi va sochlarda ham
DNK mavjudligini inobatga olgan holda ulardan ham DNK ajratib olishning samarali usullarini
ishlab chiqish sud tibbiyoti uchun shuningdek, qo‘rg‘oshin yoki simob kabi metallar bilan
zaharlanganlikni aniqlash uchun ham qo‘llash mumkin. Ushbu tezisda sochlar va ular tarkibidan
DNK ajratib olish haqida so‘z boradi.
Kalit so‘zlar:
Soch ildizi, soch follikulasi, anagen, katagen, telogen, korteks, medulla.
Kirish:
To‘kilgan sochlar eng ko‘p uchraydigan dalil turlaridan biri bo‘lsa-da, ular
DNK miqdori va sifati jihatidan eng cheklanganlar qatoriga kiradi. Soch to‘kilishi tabiiy jarayon
bo‘lib, kuniga 50 dan 100 tagacha tuk tushishi odatiy holdir [5]. Tashqi kuchlar, masalan,
zo‘rlash yoki qotillikda gumon qilinganlar va jabrlanuvchilar o‘rtasidagi zo‘ravonlik sochlarning
to‘kilishiga olib kelishi mumkin. Taxminlarga ko‘ra, 90% dan ortiq hollarda jinoyat joyidan
sochlar topilgan [2, 3]. Ba’zi hollarda, topilgan sochlar ishni hal qilish uchun kalit bo‘lishi
mumkin. Shuning uchun, sochlar sud ekspertizasidagi muhim biologik material turi hisoblanadi.
Inson sochlari ikkita alohida qismdan, soch o‘qi va soch ildizidan iborat. Uni uchta
mikro tuzilishga, kutikula, korteks va medullaga bo‘lish mumkin [1, 9]; soch ildizi - soch
follikulasida joylashgan soch tolasining piyozsimon (lampochkasimon) qismi [1]. Sud-tibbiyot
genetikasida “soch ildizi” atamasi vaqti-vaqti bilan soch ildizini o‘rab turgan soch o‘sadigan
tunnel shaklidagi struktura bo‘lgan “soch follikulasi” atamasi bilan chalkashishi mumkin. Soch
follikulasi o‘zining o‘sish sikli davomida uch fazadan o‘tadi, ya‘ni anagen, katagen va telogen
[1, 7]. Anagen fazada soch follikulasi faol ravishda soch tolasini hosil qiladi, katagen va telogen
fazalarda esa regressga tushib, keyingi sikl uchun tayyorlanadi. Katagen yoki telogen fazada
soch tolasi to‘kilganda yoki soch olinganda, soch follikulasi bosh terisida qoladi. Biroq, faol
o‘sayotgan sochlar (anagen) tashqi kuchlar ta‘sirida tortib olinganda, follikulyar to‘qimalarning
bir qismi soch o‘qi bilan tortib olinishi mumkin, qolgan soch follikulasi esa yangi soch o‘sishini
boshlash qobiliyatiga ega [1].
742
1-rasm. Inson sochining tuzilishi va o‘sish sikli [8].
Sochlardan DNK ekstrakti ajratib olish:
Sochlardan olingan namunalar
ushbu DNK
ekstraktsiyasi tadqiqotida foydalanishdan oldin har bir soch suv va oshxona yuvish vositasi bilan
tozalanadi.
Genetik material faqat soch o‘qlaridan ajratilishini ta’minlash uchun soch piyozchalari
bilan sochlarning proksimal uchi kesiladi. 1 dan 3 tagacha alohida tuklar bo‘lgan namunalar 56
soatga 70% etanolni o‘z ichiga olgan 1,5 ml mikronaychalarga joylashtiriladi. Keyin namunalar
petri idishlariga joylashtiriladi va etanolning to‘liq bug‘lanishi uchun 40 ° C da 5 daqiqa
davomida inkubatsiya qilindi. Keyinchalik, DNK ekstraktsiyasining kimyoviy/biokimyoviy
bosqichlari amalga oshiriladi.
Keyin namunalar Eppendorf mikronaychalariga joylashtirildi: 300 µL 1X TNE (50 mM
Tris-HCl, 100 mM NaCl, 6,3 mM EDTA, pH 7,5); 30 µL 1 mM Tris-HCl, pH 7,5; 10 µL 10
mg/ml proteinaz K eritmasi (Invitrogen); 7 µL 0,5 M CaCl2; 10 µL 25% SDS (10 ml distillangan
suvda 2,5 g SDS) va 100 µL 2-merkaptoetanol.
Eppendorf
mikronaychalari
reagent
va
namunani
gomogenlashtirish
uchun
vortekslangan. Shundan so‘ng, naychalar 48 soat davomida 55 ºC haroratda hammomga
o‘tkaziladi va har 12 soatda yana vortekslanadi (qo‘shimcha gomogenizatsiya uchun).
Keyinchalik, 300 mkl fenol: xloroform: izoamil spirti (25:24:1) qo‘shiladi, so‘ngra HSIANGTAI
santrifugasida 15 daqiqa davomida 9445 ayl/daq santrifuga qilinadi. Supernatant yangi naychaga
o‘tkaziladi, unga 300 µL sovuq 100% etanol (taxminan -6 ° C) va 50 µL 3 M natriy asetat
(NaC2H3O2), pH 5,2 (10 ml distillangan suvda 4082 g natriy asetat) qo‘shiladi. Keyin naychalar
qayta 15 daqiqa davomida 9445 ayl/daq da santrifuga qilinadi. Granula ikki marta 300 µL sovuq
(-6°C atrofida ) 100% etanol bilan yuviladi. Xona haroratida inkubatsiyadan so‘ng, DNK 30 µL
TE, pH 8.0 (10 mM Tris-HCl, pH 8.0; 1 mM EDTA) da elutsiya qilinadi va 37 ° C da 40
daqiqaga qoldiriladi.
Chiqarilgan DNK materiali ULTROSPEC 1100 PRO spektrofotometrida miqdori
aniqlandi [4].
DNK ajratishning bu usuli patlardan DNK ajratishning, sochlardan DNK ajratishga
moslashtirilgan va takomillashtirilgan turi hisoblanadi [4].
Xulosa:
Sud genetikasining rivojlanishi jarayonida soch tahlili uning doimo diqqat
markazida bo‘lgan. Soch tahlilining dastlab patlardan DNK ajratib olishda qo‘llanilgan usuli
orqali sochlarning keratinlanishi natijasida DNK miqdorining kamaymasligini ko‘rishimiz
mumkin. Bir necha avlodlarning tinimsiz sa’y-harakatlari
natijasida sochlardan DNK
ajratishning samarali usullari ishlab chiqilmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar:
16.
Ishankhodjaev T. et al. Study on Effects of Liposomal Quercetin on Biochemical
Parameters of the Nigrostriatal System of Rats with Experimentally Induced Neurodegenerative
Disease //Annals of the Romanian Society for Cell Biology. – 2021. – С. 6128-6143.
743
17.
Saatov T. et al. Study on hypoglycemic effect of polyphenolic compounds isolated from
the Euphorbia L. plants growing in uzbekistan //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2020. – Т.
70.
18.
Saatov T. et al. Antioxidant and hypoglycemic effects of gossitan //Endocrine Abstracts.
– Bioscientifica, 2019. – Т. 63.
19.
Saatov T. et al. Study on antioxidant and hypoglycemic effects of natural polyphenols in
the experimental diabetes model //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2018. – Т. 56.
20.
Tuychiboyev J. I. et al. Gipotireoz modelida kalamush antioksidant tizimiga e vitamin va
kurkuminning korreksiyalovchi tasiri //Educational Research in Universal Sciences. – 2022. – Т.
1. – №. 6. – С. 234-236.
21.
Mustafakulov M. A. et al. Prospects of aptamer application in diagnostics of bacterial
infections //Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 9. – С. 890-900.
22.
Mustafakulov M. A. et al. Prospects of aptamer application in diagnostics of bacterial
infections //Academic research in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. 9. – С. 890-900.
23.
Mustafakulov M. et al. Determination of antioxidant properties of l-cysteine in the liver
of alloxan diabetes model rats //International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research. – 2023. – №. Special Issue. – С. 47-54.
24.
Saatov T. et al. Neurodegeneration type and severity have linkage with plasma insulin in
DM patients //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2022. – Т. 81.
25.
Mustafakulov M. A. et al. Aptamers and their use in biology and medicine aptamers and
their applications in nanotechnologies, virology and biology //Academic research in educational
sciences. – 2022. – Т. 3. – №. 4. – С. 509-515.
26.
Abduvalievich M. M. et al. Determination of HEPATOTROPIC effects of certain
substances in experimental toxic hepatitis //Global Scientific Review. – 2022. – Т. 10. – С. 160-
162.
27.
Mukhammadjon M. et al. The effect of ngf on indicators of the antioxidant system in rat
brain tissue //Universum: химия и биология. – 2021. – №. 9 (87). – С. 82-86.
28.
Мустафакулов М. А. и др. Изучение антиоксидантной и антирадикальной
активности листьев isatis tinctoria L //Universum: химия и биология. – 2022. – №. 7-1 (97). –
С. 40-44
29.
Мустафакулов М. А. и др. Исследование влияния липосомальной формы
кверцетина на отдельные биохимические параметры ткани мозга животных с
экспериментальной моделью нейродегенеративного состояния //Universum: химия и
биология. – 2023. – №. 1-1 (103). – С. 33-39.
30.
Saatov T. et al. Correction of oxidative stress in experimental diabetes mellitus by means
of natural antioxidants //Endocrine Abstracts. – Bioscientifica, 2021. – Т. 73.
КЎМИР БРИКЕТЛАРИ ОЛИШДА ОРГАНИК БОҒЛОВЧИЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШНИНГ ДОЛЗАРБЛИГИ
PhD.,доцент. Хакимов Акмалжон Ахмедович
Фарғона политехника институти,Ўзбекистон
АННОТАЦИЯ:
Ушбу мақолада кўмир кукунларидан сифатли ва ёнувчан
брикетлар олиш учун органик бириктирувчилардан фойдаланиш усуллари келтирилган.
Калит сўзлар:
кўмир кукуни, косентрация, компонент, боғловчи, фракция,
органик, ноорганик, чиқинди, суспензия, барда.
Брикет ишлаб чиқариш технологиясида аксарият брикетлар паст калория
қийматига эга, бу эса саноатда фойдаланиш кўламининг ички эҳтиёжларга нисбатан
камайишига олиб келади. Бу кўмир компонентларининг паст консентратсияси ёки кўмир
