579
practices. By leveraging economies of scale and knowledge sharing among cluster participants,
agro-industrial clusters create a conducive environment for innovation, productivity
enhancement, and market competitiveness. Furthermore, these clusters play a vital role in
addressing sector-specific challenges, such as enhancing food security, promoting rural
development, and mitigating environmental impacts. As we move forward, continued support
and strategic investments in agro-industrial clusters will be instrumental in driving sustainable
growth, resilience, and prosperity across the agricultural sector.
REFERENCES
1.
Smith, J. (2020). "Agro-Industrial Clusters: A Comparative Analysis of Innovation
Strategies." Journal of Agricultural Economics, 25(2), 45-60.
2.
Johnson, R., & Thompson, L. (2019). "The Role of Government Policies in Fostering
Agro-Industrial Clusters." International Journal of Economic Development, 15(3), 78-92.
3.
Brown, A., & Garcia, M. (2018). "Sustainable Development Practices in Agro-Industrial
Clusters: A Case Study of XYZ Region." Sustainable Agriculture Review, 12, 101-120.
4.
Chen, X., & Wang, Y. (2017). "Technological Innovation and Knowledge Transfer in
Agro-Industrial Clusters: Evidence from ABC Country." Journal of Innovation
Management, 5(1), 35-50.
5.
United Nations Development Programme. (2021). "Promoting Agro-Industrial Clusters
for Rural Development: Policy Brief."
6.
World Bank. (2016). "Agro-Industrial Cluster Development: Lessons Learned and Best
Practices."
7.
Узганбаева, Д.Т. (2023). Направления развития плодоовощных кластеров в
узбекистане. Международный журнал теоретических и прикладных исследований, 3
(1), 54-60. Дои:
https://doi.org/10.5281/zenodo.7595330
8.
10. Toxtasinovna, U. D. (2022). Реал сектор тармоқларида кластерларни ташкил
этиш ва уларнинг хусусиятлари. World scientific research journal, 3(1), 64-70.
O‘SMIRLARDA LIDERLIKNING SHAKLLANISHIDA OILANING O‘RNI.
Boyqulova Mohinur
O’zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali Psixologiya fakulteti Oila psixologiya kafedrasi
o’qituvchisi
mohinurravshanovna96@gmail.com
Abdullayeva Nigina
Choriyorova Shahriniso
O‘zMU Jizzax filiali Oila psixologiyasi yo‘nalishi talabalari
Annotatsiya:
Ushbu maqolada bugungi kunda dolzarb bo‘lgan o‘smir yoshidagi bolalar
harakter-hususiyatlarining
muhim tomonlari, o‘smir yoshidagi bolalarda liderlikni
shakillantirish, bolalarda liderlik hususiyatlarining shakillanishida oilaning o‘rni, ota-ona tarbiya
usullarining, bolalar bilan bo‘ladigan muloqotning bolalar kelajagiga tasiri hamda, bolalarda
liderlik xususiyatlarini shakillanishidagi ahamiyati yoritib berilgan.
Kalit so‘zlar:
Oila, o‘smirlik davri, ota-onaning va farzand munosabati, liderlik, tarbiya
usullari, giperpreteksiya, qattiqqo’llik.
Oila tabiatning shoh asaridir
(Jorj Santayan)
Hozirgi zamon va jamiyat talabi-liderlik, boshqaruvchilik, yetakchilik qobiliyatiga ega
bo’lgan yoshlar qamrovini kengaytirishdan iboratdir. Bu jarayonda o’smir o’g’il va qizlarning
yetakchilik qobiliyatlarini o’rganish hamda ularni zamonaviy va boshqaruv talablariga mos
580
ravishda shakillantirish, barcha sohalarda ularning liderligini o’g’il bolalar bilan tenglash
jamiyatning muhim siyosiy jihatidir. Bunda oila eng asosiy o’rinni egallaydi.
Oila
orqali) yoki birga istiqomat qilish orqali
lardan
larda
oila
oilalarni
(ona va uning bolalari), er-xotin (bolalari boʻlsa,
qarindosh (nuklear oila va qaynata-qaynana birga yashovchi)
larga ajratishadi. Oilaning eng
muhim ijtimoiy vazifalari inson
ini davom ettirishdan, bolalarni
lashdan, oila
aʼzolarining turmush sharoitini va boʻsh
ini samarali uyushtirishdan iboratdir. Oilaviy
munosabatlar
nisbatan
mustaqil
hodisa
sanalsa-da,
jamiyatdagi
mavjud
ijtimoiy,
viy munosabatlar bilan belgilanadi va ular taʼsirida oʻzgarib boradi. Shunga
muvofiq, har bir jamiyat oʻzgarib mos oila tipini, oilaviy munosabatlarni oʻrnatadi. [1]
Bizga shu vaqtga qadar “Oila psixologiyasi”, “Muloqot psixologiyasi” vaholanki
psixologiyaga oid bilimlarimizdan malumki, inson shaxs bo‘lib shakillanishida eng eng muhim
omil oila sanaladi. Dastlabki xulqatvor va harakter oilada ota-onalarning farzandlarga bo‘lgan
munosabatidan shakillanadi. Bu esa bevosita bolaning kelajagiga ham keskin tasir etadi.
Bolaning harakter-hususiyatining yaqqal ko’zga ko’rinadigan davri “Rivojlanish psixologiyasi”
fanidan bilamizki o‘smirlik davri hisoblanadi.
O`smirlik davri
insonni bolalikdan — yoshlikka o‘tuvchi va o‘z navbatida boshqa
davrlardan o'zining nisbatan keskinroq, murakkabroq kechishi bilan farqlanib turuvchi davrdir.
Bu davr taxminan bolalarning 5—8-sinflarda o‘qish paytlariga to‘g‘ri keladi va 11—12 yoshdan
14—15 yoshgacha bo‘lgan davr oralig‘ida kechadi. Ayrim bolalarda bu davr 1—2 yil ertaroq
yoki kechroq kuzatilishi ham mumkin. O`smirlik davri ayrim maxsus psixologik adabiyotlarda
«
o‘tish davri», «og‘ir davr», «inqiroz davri»
kabi nomlar bilan ham ataladi. Bu davrning
«og‘irligi», «keskinligi», «murakkabligi» nimalar bilan asoslanadi? O`smirlik davrining og‘ir,
murakkab davr ekanligi ko‘plab psixologik, fiziologik, ijtimoiy omillar bilan bog‘liq. Bu davrda
rivojlanishning barcha jihatlari: jismoniy, aqliy, axloqiy, ijtimoiy va shu kabilarning mazmun-
mohiyati ham o'zgaradi. Bu davrda o'smir hayotida, uning ruhiyati, organizmining fiziologik
holatlarida, uning ijtimoiy holatida jiddiy o'zgarishlar sodir bo'ladi. O`smir o`quvchilarni ta’lim
va tarbiya berish ishlarida uchraydigan ayrim qiyinchiliklar bu yoshdagi bolalarning psixik
rivojlanishi va hususiyatlarini ba’zan etarli darajada bilmaslikdan yoki inkor qilishdan kelib
chiqadi. Kichik va katta yoshdagi maktab o`quvchilariga qaraganda o`smirlik yoshidagi bolalarni
tarbiyalashda juda ko`p qiyinchiliklar bo`ladi. Chunki, kichik bolaning katta odamga aylanishi
jarayoni juda qiyin kechadi. Bu jarayon o`smirlar psixologiyasining odamlar bilan bo`lgan
munosabat formalarining jiddiy ravishda o`zgarishi, hamda hayot sharoitining o`zgarishi bilan
bog`liqdir.Bu davrda o`smirlarning o`z shaxsiy fikrlari paydo bo`ladi. Ularda o`z qadr-
qimmatlari haqidagi tushuncha kengayadi. Ilmiy psixologiyaning aniqlashi bo`yicha
o`smirlarning psixik taraqqiyotini harakatga keltiruvchi kuchlar, ularning faoliyatlari bilan
tug`iladigan extiyojlar bilan bu extiyojlarni qondirish imkoniyatlari o`rtasidagi dialektik qarama-
qarshiliklarni yuzaga kelishi va bartaraf qilinishidan iboratdir. [2]
Bizga ma’lumki bugungi kun talabi har bir bolada, har bir o’sib kelayotgan yosh avlodda,
har bir shaxsda liderlik xususiyatlarini shakillantirdir. Ayniqsa bu o’smirlik davridagi yigit-
qizlarimiz uchun judda ham zarurdir. Boisi Yosh liderlarni aniqlash va rivojlantirishning
umumilliy tizimi konsepsiyasi har bir shaxsning o’z istedodini namoyon etishi va qo’llashi, o’z
kasbida muvafaffaqiyat qozonishi uchun amalga oshirilayotgan imkoniyatlar hayot yo’llarining
yaxshilanishiga ta’sir ko’rsatishini, moddiy o’sish va demokratik institutlar mustahkamligini
taminlashni belgilab beradi. Liderlik sifatlari insonga o’zi va o’zgalar oldiga ishonch bilan yangi
topshiriq va vazifalarni qo’yish, ularni hal qilishning samarali usullarini belgilash imkonini
beradi. O’smirlik yoshi kasbiy va shaxsiy rivojlanishning asosiy bosqichi bo’lib, shaxsning faol
rivojlanishiga yordam beradi. [3]
Achchiq haqiqatki bugungi kunda ota-onalar oilada farzandlarini tarbiyalash usullarida
judda qo’pol xatolarga yo’l qo’yishmoqda va bu o’zining salbiy oqibatlarini yaqqol
581
ko’rsatmoqda. Masalan tarbiya usullaridan biri bo’lgan “Giperproteksiya” bolani haddan ortiq
erkalatishi natijasida bolalar dangasa, nofaol bo’lib qolayotgan bo’lsa, bazi oilalarda
“Qattiqqo’llik” bilan meyyordan ortiq cheklov bilan ulg’aygan bolalar esa erkinfikrlikni, shaxsiy
qarashlarni unitib qo’yishayabdi.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, oila kelajak poydevori sanaladi. Oilada oila funksiyalarini
to’g’ri bajarilishi, ota-ona farzand munosabatlarining adekvat tashkil qilinishi amalga oshirish
orqali xurfikr, qattiyatliva har tomonlama kamol topgan farzandni tarbiya qilgan bo’lamiz. Bu
esa o’z-o’zidan bolalarda liderlik xususiyatlarini shakillanishiga asos boladi. Agar biz har bir
yosh avlodda ayniqsa o’smir yoshidagi farzandlarimizda liderlik xususiyatlarini shakillantira
olsak qaysidir manoda deviant xulqni karreksiyalagan, suidsidni oldini olgan, ajrimlar sonini
kamaytirishga erishgan bolamiz. Yuqoridagi kabi illatlar qanchalik yoq bo’lsa yurt shuncha tinch
va obod, kelajagimiz esa shuncha farovon bo’ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.
1.
O‘zME
Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
2.
Шарафитдинов, Абдулла, and Мохинур Бойкулова. "Формирование эмоционально-
эмоциональной сферы детей младшего школьного возраста."
Информатика и
инженерные технологии
1.1 (2023): 342-345.
3.
Бойкулова, Мохинур, and Гозал Одилова. "Исследование проблем формирования
лидерства зарубежными психологами."
Информатика и инженерные технологии
1.1
(2023): 410-413.
4.
Buribaevich, Murotmusaev Komiljon, Abduakhadova Mehribonu, and Boykulova
Mokhinur. "The Influence of Parents on The Leadership of Children in The Family-As A
Psychological Factor in Parenting."
Eurasian Journal of Humanities and Social Sciences
5
(2022): 122-128.
5.
Buribaevich, Murotmusaev Komiljon, Boykulova Mokhinur, and Abduakhadova
Mehribonu. "Psychological Aspects Of Leader Traits In Boys And Girls In Different Family
Settings."
Eurasian Journal of Humanities and Social Sciences
5 (2022): 129-134.
LIDERLIK HUSUSIYATI BUGUNGI KUNDA YOSHLAR KELAJAGINING
AHAMIYATI.
Boyqulova Mohinur
O’zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali Psixologiya fakulteti Oila psixologiya kafedrasi
o’qituvchisi
mohinurravshanovna96@gmail.com
Yo‘ldosheva Nilufar Quvondiq qizi.
O‘ralova Munavvara Odil qizi
O‘zMU Jizzax filiali Sirtqi ta’lim Amaliy psixologiyasi yo‘nalishi talabalari
Annotatsiya:
Ushbu maqolada bugungi kunda dolzarb bo‘lgan har bir inson o‘z harakter-
hususiyatlarining muhim tomonlaridan biri liderlik hususiyatini shakillantirishdir. Ayniqsa
o‘smir yoshidagi bolalarda liderlikni shakillantirish, juda ham muhimdir. Ushbu maqola liderlik
hususiyati shaxs kelajagiga tasiri hamda, inson harakterida liderlik xususiyatlarini
shakillanishidagi o‘ziga hosligi yoritib berilgan.
Kalit so‘zlar:
Liderlik, yetakchilik, harakter, liderlikning shakillanishi, yetakchilik
xususiyatlari, individuallik.
“Yetakchilik-bu odamlarga o‘z g‘oyalarini
hayotga tatbiq etish uchun kuch berish san’ati”.
Set Godin amerikalik tadbirkor.
