МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
44
https://universalpublishings.com
TUGʻMA YURAK NUQSONLARI TURLARI VA ULARNI DAVOLASH
USULLARI
Qurbonova Sevara Norjumayevna
Samarqand Davlat Tibbiyot Universiteti
Klinik ordinator, 2-kurs
Annotatsiyasi:
Tug‘ma yurak nuqsonlari (TYN) yurakning tug‘ilishdan oldin
shakllanadigan tuzilish yoki faoliyatdagi buzilishlardir. Ushbu maqolada tug‘ma yurak
nuqsonlarining turli shakllari, ularning klinik belgilari, tashxisi, diagnostikasi va
davolash usullari batafsil tahlil qilinadi. TYN turlari ko‘plab anatomik va funktsional
nuqsonlarni o‘z ichiga oladi, jumladan, yurakning bo‘shlig‘ida mavjud bo‘lgan
muammolar, yurakning shikastlanishi yoki qon aylanishidagi buzilishlar. Har bir
nuqson turining klinik tasviri, alomatlari va o‘zgargan yurak funktsiyalari muhim
ahamiyatga ega, chunki ularning vaqtida aniqlanishi bemorning hayoti va sifatli
davolanish imkoniyatlarini ta’minlaydi. Maqolada, shuningdek, tug‘ma yurak
nuqsonlarini davolashda qo‘llaniladigan eng zamonaviy usullar ko‘rib chiqiladi. Bular
orasida konservativ davolash, ya’ni dori-darmonlar orqali yurak faoliyatini
normallashtirish, shuningdek, jarrohlik aralashuvlari orqali nuqsonlarni to‘g‘rilash,
kardiologik implantlar va zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash hamda yurak
transplantatsiyasi kabi usullar alohida o‘rin tutadi. Maqolada shuningdek, bolalar va
kattalar uchun tug‘ma yurak nuqsonlari bo‘yicha amalga oshiriladigan individual
davolash rejalarining samaradorligi, davolashni reabilitatsiya va profilaktikaga
qaratish zarurligi haqida ham to‘xtalib o‘tiladi. Ushbu maqola kardiologiya va
pediatriya sohasida tadqiqotlar olib borayotgan mutaxassislar, tibbiyot talabalari va
umumiy amaliyotdagi shifokorlarga foydali bo‘lishi kutilmoqda. Tug‘ma yurak
nuqsonlari bilan kasallangan bemorlar uchun innovatsion davolash metodlarini va
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
45
https://universalpublishings.com
ularga samarali yordam ko‘rsatish usullarini tahlil qilish orqali, maqola ushbu sohadagi
dolzarb muammolarni yechishga qaratilgan yondoshuvlarni o‘rganishga imkon
yaratadi.
Kalit soʻzlar:
Tug‘ma yurak nuqsonlari (TYN), yurak anomaliyalari, kardiologiya,
bolalar kardiorevmatologiyasi, diagnostika, konservativ davolash, jarrohlik
muolajalari, yurak transplantatsiyasi, kardiologik implantlar, yurakning bo‘shlig‘i,
yurak nuqsonlari turlari, yangi texnologiyalar, innovatsion davolash usullari,
kardiyovaskulyar tizim, yurak faoliyatining buzilishi, yurak nuqsonlari tashxisi,
kardioreabilitatsiya, profilaktika, yurak faoliyatini normallashtirish, pediatriya,
rekonstruktiv jarrohlik, fetal yurak nuqsonlari, xavfli kardiovaskulyar holatlar.
Kirish.
Tug‘ma yurak nuqsonlari (TYN) – bu tug‘ilishdan oldin yurakda yuzaga
keladigan tuzilish yoki faoliyatdagi buzilishlardir. Ushbu nuqsonlar yurakning normal
rivojlanishiga to‘sqinlik qilib, uning funksiyasini buzadi. TYNlar bolalar va kattalarda
keng tarqalgan bo‘lib, ularning davolash va kuzatish zarurati har bir bemor uchun
alohida yondoshuvni talab qiladi. Tug‘ma yurak nuqsonlari ko‘plab turlarga ega bo‘lib,
ular yurakning strukturasidagi anomaliyalarga, yurakni qon bilan ta’minlovchi
tomirlardagi muammolarga, shuningdek, yurakning normal elektr faoliyatini
ta’minlovchi tizimlaridagi buzilishlarga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ushbu nuqsonlar
orasida eng keng tarqalganlari — septal nuqsonlar (yurakning ikki qismi o‘rtasidagi
to‘siqlarning bo‘lishi), yurak klapanlarining anomaliyalari, va qon tomirlarining
noto‘g‘ri joylashuvi yoki rivojlanishidir. Tug‘ma yurak nuqsonlari nafaqat yurakning
normal funksiyalarini buzib, jismoniy va ruhiy rivojlanishga ham salbiy ta’sir
ko‘rsatadi, balki ularga qarshi kurashish uchun muayyan davolash usullarining
qo‘llanishi zarur. Bunday nuqsonlarni tashxislash va davolash uchun zamonaviy
tibbiyotda bir qancha metodlar ishlab chiqilgan. Dastlabki bosqichda dori-darmonlar
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
46
https://universalpublishings.com
bilan yurak faoliyatini normallashtirish, keyinchalik esa, jiddiy holatlarda jarrohlik
aralashuvlari va kardiologik implantlar kabi innovatsion usullar qo‘llaniladi. Tug‘ma
yurak nuqsonlari bo‘yicha davolashda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan omil – bu aniq
va erta tashxis qo‘yishdir. Yurakning tuzilishi va faoliyatidagi kichik o‘zgarishlar
vaqtida aniqlansa, bemorning umumiy salomatligini yaxshilash, uning hayotini uzoq
va sifatli qilish imkoniyatlari ortadi. Shuningdek, bu nuqsonlar bilan kasallangan
bemorlarni davolashda to‘g‘ri reabilitatsiya jarayoni, kardioreabilitatsiya va profilaktik
choralar muhim o‘rin tutadi. Maqolada tug‘ma yurak nuqsonlari turlari, ularning klinik
alomatlari va tashxisi, shuningdek, eng samarali davolash usullari tahlil qilinadi. Bular
orasida konservativ davolash, jarrohlik muolajalari, zamonaviy kardiologik implantlar
va boshqa innovatsion yondoshuvlar muhokama qilinadi. Shuningdek, bolalar va
kattalar uchun tug‘ma yurak nuqsonlari bo‘yicha individual davolash rejalarining
samaradorligi hamda reabilitatsiya jarayoni haqida so‘z yuritiladi.
Asosiy Qism.
Tug‘ma yurak nuqsonlari (TYN) yurakning normal rivojlanishida yuzaga keladigan
tuzilish yoki faoliyatdagi anomaliyalardir. Bu holatlar yurakning anatomiyasini
va/yo‘q funktsiyalarini buzadi, va turli yoshdagi bemorlarda juda keng tarqalgan.
TYNlar bolalarda eng ko‘p uchraydigan yurak kasalliklari bo‘lib, ularning taxminan 1-
2% i yurakning tug‘ma nuqsonlari bilan tug‘iladi. TYNlar turli shakl va turlarda
bo‘lishi mumkin, ularning har biri o‘ziga xos klinik belgilarga ega.
Tug‘ma Yurak Nuqsonlari Turlari.
1. Septal Nuqsonlar (Interatrial va Interventrikulyar Septal Defektlar)
Septal nuqsonlar yurakning ikki bo‘limini ajratib turadigan devorlarning
nuqsonidan kelib chiqadi. Interatrial septal defekt (IASD) – bu yurakning ikkita yuqori
bo‘limi o‘rtasidagi devorda teshik bo‘lishi. Bu holat qonning to‘g‘ri oqishini buzadi,
natijada o‘pkada kislorod miqdori past bo‘ladi. Interventrikulyar septal defekt (IVSD)
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
47
https://universalpublishings.com
esa yurakning pastki bo‘limlaridagi devor nuqsoni bo‘lib, bu holat qondagi kislorod
miqdorining normaldan past bo‘lishiga olib keladi. Ushbu nuqsonlar ko‘pincha
jarrohlik muolajalarini talab qiladi.
2. Yurak Klapanlarining Anomaliyalari. Yurak klapanlari yurakdagi qonning
harakatini boshqaradi, va ularning har qanday nuqsoni yurakning normal faoliyatiga
jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Klapanlarning torayishi yoki yopilishining buzilishi
(mitral va aortal klapanlarining anomaliyalari) yurakning normal qon aylanishiga
to‘sqinlik qiladi. Bu holatlar yurakni mehnatga ko‘proq undirishga majbur qiladi, bu
esa yurak etishmovchiligiga olib kelishi mumkin.
3. Kardiyomiyopatiya
Kardiyomiyopatiya yurak mushaklarining normal faoliyatini buzib, yurakni siqish
qobiliyatini pasaytiradi. Tug‘ma kardiyomiyopatiya ko‘pincha o‘zgartirilgan genetik
material tufayli yuzaga keladi. Bu holat ko‘proq o‘smirlar va yosh kattalarda uchraydi.
4. Yurakning Bo‘shlig‘i va Tomirlardagi Anomaliyalari
Yurak tomirlaridagi muammolar, masalan, aortal diseksiyasi yoki patent ductus
arteriosus (PDA), yurakning normal qon oqimini buzadi va tana bo‘ylab qonning
to‘g‘ri taqsimlanishini ta’minlaydi. PDA holatida, tug‘ilishdan keyin yopilishi kerak
bo‘lgan qon tomiri ochiq qoladi, bu esa yurak va o‘pka uchun qo‘shimcha stress
yaratadi.
Tug‘ma Yurak Nuqsonlarining Tashxisi. Tug‘ma yurak nuqsonlari tashxisi
kompleks bo‘lib, bir qancha diagnostik usullarni talab qiladi. Avvalo, shifokor
bemorning klinik belgilari va simptomlariga asoslanib tashxis qo‘yadi. Asosiy
diagnostik vositalar quyidagilardir: Ekokardiyografiya (EKG): Bu yurakning tuzilishi
va faoliyatini tasvirlash uchun eng samarali usuldir. U yurakdagi nuqsonlarni, shu
jumladan, septal defektlar, klapanlar anomaliyalari va tomirlar o‘zgarishlarini
ko‘rsatadi. Elektrokardiyogramma (EKG): Yurakning elektr faoliyatini baholash
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
48
https://universalpublishings.com
uchun ishlatiladi va yurak ritmidagi buzilishlar haqida ma’lumot beradi.
Rengenogramma va Kompyuter Tomografiya (KT): Yurak va qon tomirlarining aniq
tasvirini olish uchun qo‘llaniladi. Bu usul, ayniqsa, murakkab holatlarda yordam
beradi. Magnet-Rezonans Tomografiya (MRT): Yurakning funktsiyasi va strukturasini
batafsil o‘rganish imkonini beradi. Tug‘ma Yurak Nuqsonlarini Davolash Usullari.
Tug‘ma yurak nuqsonlari davolashda asosiy maqsad – bemorning hayot sifatini
yaxshilash va og‘ir asoratlarning oldini olishdir. Davolash usullari bemorning holatiga
qarab, konservativ va jarrohlik usullarga bo‘linadi.
1. Konservativ Davolash
Agar nuqson kichik va bemorda yengil klinik alomatlar mavjud bo‘lsa, konservativ
davolash qo‘llanilishi mumkin. Bu turdagi davolashda asosan dori-darmonlar,
jumladan, yurakni qo‘llab-quvvatlovchi preparatlar va antiagregantlar, qo‘llaniladi.
Buning maqsadi yurakni mehnatga ko‘proq majbur qilmaslik va qon aylanishini
yaxshilashdir.
2. Jarrohlik Davolash
Agar tug‘ma yurak nuqsonlari og‘ir bo‘lsa, bemorga jarrohlik aralashuvi kerak
bo‘lishi mumkin. Ushbu jarrohliklar yurakning shaklini tiklash yoki nuqsonni bartaraf
etish maqsadida amalga oshiriladi. Misol uchun, septal defektni tuzatish yoki yurak
klapanlarini almashtirish jarrohliklari amalga oshirilishi mumkin.
3. Kardiologik Implantlar
Zamonaviy tibbiyotda yurakni qo‘llab-quvvatlash uchun kardiologik implantlar,
masalan, yurak stimulyatorlari yoki defibrillatorlar, qo‘llaniladi. Bu implantlar
yurakning ritmini tartibga solishga yordam beradi va bemorning hayotini saqlab qolish
imkoniyatini yaratadi.
4. Yurak Transplantatsiyasi
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
49
https://universalpublishings.com
Agar boshqa davolash usullari samarali bo‘lmasa va yurakning faoliyati xavf ostida
bo‘lsa, yurak transplantatsiyasi zarur bo‘lishi mumkin. Bu jarayon, albatta, murakkab
bo‘lib, bemorning umumiy holatiga qarab amalga oshiriladi.
Reabilitatsiya va Profilaktika. Tug‘ma yurak nuqsonlari bilan kasallangan bemorlar
uchun reabilitatsiya jarayoni muhim o‘rin tutadi. Reabilitatsiya, bemorning umumiy
salomatligini yaxshilash, ularni turli jismoniy faoliyatlarga tayyorlash va psixologik
yordam ko‘rsatishni o‘z ichiga oladi. Shuningdek, tug‘ma yurak nuqsonlarining oldini
olish uchun profilaktik chora-tadbirlar, jumladan, sog‘lom turmush tarzini olib borish,
muntazam tibbiy tekshiruvlardan o‘tish va yurak kasalliklariga qarshi profilaktik
dorilarni qabul qilish tavsiya etiladi
Xulosa:
Tug‘ma yurak nuqsonlari (TYN) — bu yurakning tuzilishi yoki faoliyatidagi tug‘ma
(yani, tug‘ilishdan oldingi) anomaliyalar bo‘lib, ular bolalar va kattalar orasida keng
tarqalgan. Ushbu nuqsonlar yurakning normal faoliyatini buzib, nafaqat jismoniy
sog‘likni, balki bemorning umumiy hayot sifatini ham ta’sir qiladi. TYNlarning turlari
juda xilma-xil bo‘lib, ular yurakning bo‘shlig‘i va klapanlaridagi o‘zgarishlar,
tomirlarining noto‘g‘ri joylashuvi, va yurakning boshqa strukturalariga ta’sir qilishi
mumkin. Maqolada tug‘ma yurak nuqsonlarining turli shakllari, ularning tashxisi va
davolash usullari haqida batafsil ma’lumot berildi. Tashxis qo‘yish va davolashda
zamonaviy texnologiyalar, shu jumladan, ekokardiyografiya, elektrokardiyogramma,
va kompyuter tomografiyasi kabi diagnostik usullar muhim rol o‘ynaydi. Davolash esa
konservativ usullardan tortib, murakkab jarrohlik aralashuvlari va kardiologik
implantlarga qadar bo‘lgan keng spektrni o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari,
reabilitatsiya va profilaktika jarayonlari bemorning tiklanishida, umumiy salomatligini
yaxshilashda va kelajakda qayta kasallanishining oldini olishda muhim ahamiyatga
ega. Tug‘ma yurak nuqsonlari bo‘yicha o‘rganilgan yangi yondoshuvlar va davolash
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
50
https://universalpublishings.com
metodlari tufayli, ko‘plab bemorlar yuqori samarali davolash va sifatli hayotga erishish
imkoniyatiga ega bo‘lmoqda. Shu bilan birga, tug‘ma yurak nuqsonlarini erta aniqlash
va ularni to‘g‘ri davolash, bemorning hayotini saqlab qolish va sog‘lig‘ini tiklashda
asosiy omillardan biri bo‘lib qoladi. Yangi tibbiy texnologiyalar, innovatsion davolash
usullari va reabilitatsiya yondoshuvlari kardiologiya sohasida sezilarli yutuqlarga olib
kelmoqda
va
bu
sohadagi
mutaxassislar
tomonidan
doimiy
ravishda
takomillashtirilmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Zheleznov, V.L., Aivazov, A.S. Tug‘ma yurak nuqsonlari va ularni davolash.
Tibbiyot nashriyoti, 2018.
2. Kadyrov, A.T., Shukurov, A.M. Yurak kasalliklari va kardiologiya. Samarkand,
2020.
3. Sultonov, S.G., Karimov, M.T. Tug‘ma yurak nuqsonlari va zamonaviy davolash
metodlari. Tibbiyot ilmiy tadqiqotlari, 2022.
4. Haydarov, I.M., Tohirov, M.S. Bolalar kardiologiyasi. Toshkent, 2021.
5. Ismailov, S.K. Kardiologiyaning asosiy tamoyillari. Tashkent, 2020.
6. Nasriddinov, S.A. Yurak nuqsonlari: Diagnostika va davolash yondoshuvlari.
Tibbiyot va Sog‘liqni saqlash ilmiy jurnali, 2019.
7. Khidirov, G.R., Muminov, A.N. Zamonaviy kardiologiya va yurak nuqsonlari.
Toshkent, 2021.
8. Toshkent Davlat Tibbiyot Universiteti. Kardiologiya va yurak kasalliklari
bo‘yicha qo‘llanma. Toshkent, 2023.
9. Davletov, R.S., Bozorov, M.T. Yurak va qon tomirlari kasalliklarini davolashda
innovatsion metodlar. Samarkand, 2022.
10. Bobokulov, M.B., Karimov, R.X. Yurak kasalliklari va jarrohlik davolash
metodlari. Toshkent, 2021.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 04, Апрель
51
https://universalpublishings.com
11. Umarov, N.A. Yurak va tomir tizimi kasalliklarini davolashda yangi
texnologiyalar. Tibbiyot va farmatsiya jurnali, 2020.
12. Turg‘unov, A.I., Raximov, M.A. Yurak nuqsonlari va ularni operatsion
davolash. Tibbiyot ilmiy tadqiqotlari, 2020.
13. Xodjaeva, F.B., Toshpulatov, M.B. Yurak nuqsonlari va ularni davolashda
genetik omillar. Toshkent, 2021.
14. Rizaev, F.Q., Shamsiyev, D.K. Kardiyovaskulyar tizim kasalliklarini
davolashda zamonaviy yondoshuvlar. Samarkand, 2022.
15. Jumaev, A.R., Bo‘riyev, N.M. Yurak nuqsonlari va kardiologik reabilitatsiya.
Tibbiyot va salomatlik nashriyoti, 2019.
