МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
291
https://universalpublishings.com
INNOVATSION FAOLIYATDA KREATIVLIKNING O’RNI VA
AHAMIYATI
Nekiyeva Umida N'ematovna
BuxDPI 2- bosqich magistranti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada innovatsion faoliyatda kreativlikning roli va
ahamiyativa o’ziga xosliklari, kreativlik, ya'ni ijodkorlik, yangi g'oyalar, usullar
yaratish to’g’risida so’z boradi. Maqolada innovatsion faoliyatda kreativlik o’rni
qanchalik muhimligiga to’xtalib, kreativlikni shakllantiruvchi metodlar va ularning
qo’llanilishiga alohida e’tibor qaratilgan.
Kalit so'zlar:
innovatsion faoliyat,kreativlik,ijodkorlik,yangi g'oyalar,yangi
mahsulotlar,texnologiya,ilm-fan,raqobatbardoshlik,ijodiy muhit,takomillashtirish.
Abstract:
This article talks about the role and importance of creativity in
innovative activities, creativity, i.e. creativity, creation of new ideas, methods. The
article focuses on the importance of the role of creativity in innovative activities, and
special attention is paid to the methods that shape creativity and their application.
Key words:
innovative activity, creativity, creativity, new ideas, new products,
technology, science, competitiveness, creative environment, improvement
Аннотация:
В данной статье говорится о роли и значении творчества в
инновационной деятельности, творчестве, т.е. творчестве, создании новых идей,
методов. В статье акцентируется внимание на значимости роли креативности в
инновационной
деятельности,
особое
внимание
уделяется
методам
формирования креативности и их применению.
Ключевые
слова:
инновационная
деятельность,
креативность,
креативность,
новые
идеи,
новая
продукция,
технологии,
наука,
конкурентоспособность, творческая среда, совершенствование.
KIRISH
Bugungi kunda bo‘lajak o‘qituvchilarning innovatsion faoliyatini
tashkil etish, ularni kreativ, kasbiy kompetentlikka ega, har tomonlama yetuk va
barkamol shaxs qilib о‘stirish oliy ta’lim muassasalari va bugungi kun
pedagoglarining vazifasi etib belgilangan. Bo‘lajak o‘qituvchilarni innovatsion
faoliyatga tayyorlashda asosiy rol o’ynaydigan omillardan biri bu kreativlik
hisoblanadi. Kreativlik - bu yangi va original g'oyalar, yechimlar yoki mahsulotlar
yaratish qobiliyati. Bu insonning o'ziga xos fikrlash, muammolarni hal qilish va yangi
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
292
https://universalpublishings.com
narsalarni yaratish qobiliyatini ifodalaydi. Kreativlik ko'pincha san'at, ilm-fan,
texnologiya va kundalik hayotda qo'llaniladi. Bu jarayon odatda intuitiv va mantiqiy
fikrlashni birlashtiradi, shuningdek, mavjud bilim va tajribalarni yangi kontekstlarda
qo'llashni talab qiladi.Shu jumladan,mamlakatimizda pedagogik innovatsiyalarni
rivojlantirish muammolari ustida ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Innovatsion
faoliyatni pedagogik nuqtai nazardan ko‘rib chiqilib b
o‘lajak o‘qituvchilarni
birgalikdagi ijodiy faoliyatga o‘rgatish, kreativ yondashuv asosida talabalarni
innovatsion faoliyatga tayyorlash,
i
nnovatsiya va an’analar integratsiyasi asosida
talabalarni ma’naviy ruhda tarbiyalash
, innovatsion texnologiyalar yordamida ta’lim
samaradorligini oshirishga alohida e’tibor qaratilmoqda.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR
Ilmiy ishlar va mavjud amaliyot tahlili shuni ko‘rsatadiki, innovatsion faoliyatni
shakllantirishda kreativlik bugungi kun uchun zaruriy shartlardan biridir. Kreativlikni
rivojlantirish uchun o‘qituvchi o‘quv jarayoni uchun maxsus ijodiy muhit yaratish
yo‘llarini izlashi dars davomida kreativlik asosida bajariladigan topshiriqlarni qo’llash
orqali o’quvchi yoshlarni fikrlarini teran bayon qilishga jalb qilishi mumkin va zarur.
Dastavval Sh.R.Toshpulatov “Innovatsion faoliyat - yangi bilim va
texnologiyalarni yaratish, ularni ishlab chiqarish jarayonlariga joriy etish" deb
ta'riflaydi. U innovatsion faoliyatning iqtisodiy o'sish va raqobatbardoshlikni
oshirishdagi ahamiyatini alohida ta'kidlaydi.[6]
Shu bilan bir qatorda A. M. Abdukarimov innovatsion faoliyatni yangi
g'oyalarni amaliyotga tatbiq etish va bu orqali iqtisodiy tizimda yangiliklarni yaratish
jarayoni sifatida tasvirlaydi. U innovatsiyaning iqtisodiy o'sishga ta'siri,
raqobatbardoshlikni oshirish va resurslarni samarali boshqarishdagi o'rnini
ta'kidlaydi.[1]
Innovatsion faoliyatga Z. X. Mirzaev quyidagicha ta’rif berib o’tadi. Olim
innovatsion faoliyatni "yangi texnologiyalarni ishlab chiqish va ular yordamida
iqtisodiyotni modernizatsiya qilish" deb ta'riflaydi. U, shuningdek, kreativlik va
innovatsiya o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatadi.[5]
S. S. Gulomov esa innovatsion faoliyatni "texnologik va ilmiy yangiliklar
yaratish, ularni iqtisodiy jarayonlarga qo'llash" deb ta'riflaydi. U innovatsiyaning
iqtisodiyotdagi o'rnini, uning jamiyatda barqaror rivojlanish va farovonlikka erishishda
tutgan roli va ahamiyatini alohida ajratadi.[3]
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
293
https://universalpublishings.com
Innovatsion faoliyatga berilgan bu ta’riflardan uning mohiyatini tushunib yetish
mumkin. Shu bilan bir qatorda kreativlikning ham ta’rifiga to’xtaladigan bo’lsak,
Guilford kreativlikni "yangi va original g'oyalarni yaratish" deb ta'riflagan. J. P.
Guilford – kreativlikni "fikrlashning kengligi va moslashuvchanligini" o'rganishga
qaratdi. [2]
Kreativlik va innovatsiya sohasida yetakchi olimlardan biri Teresa Amabile bo‘lib,
u kreativlikning tashkilotlar va jamoalardagi ahamiyatini o‘rganib chiqqan. Uning
tadqiqotlariga ko‘ra, kreativlikning rivojlanishi uchun tashqi sharoitlar, shu jumladan
muvozanatli motivatsiya, resurslar va qo‘llab-quvvatlash muhimdir. U, shuningdek,
innovatsion faoliyatda jamoaviy va individual kreativlikning o‘zaro bog‘liqligini
ta'kidlaydi.[4]
Bo’lajak o’qituvchilarni innovatsion faoliyatga tayyorlash jarayonida kretivlikning
shakllanishiga yordam beruvchi Aqliy hujum, SWOT tahlil, Insert va FSMU
metodlaridan foydalanilganda yuqori samaradorlikka erishish mumkin.
«FSMU» metodi. Texnologiyaning maqsadi: Mazkur texnologiya ishtirokchilardagi
umumiy fikrlardan xususiy xulosalar chiqarish, taqqoslash, qiyoslash orqali axborotni
o‘zlashtirish, xulosalash, shuningdek, mustaqil ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini
shakllantirishga xizmat qiladi. Mazkur texnologiyadan ma’ruza mashg‘ulotlarida,
mustahkamlashda, o‘tilgan mavzuni so‘rashda, uyga vazifa berishda hamda amaliy
mashg‘ulot natijalarini tahlil etishda foydalanish tavsiya etiladi. Metodning
qo’llanilishi jarayonida dastlab, muammoli savol beriladi, fikr va g‘oyalar eshitiladi va
jamlab boriladi. Fikr va g‘oyalar guruhlanadi, Aniq va to‘g‘ri javob tanlab olinadi.
Texnologiyani amalga oshirish tartibi:
- qatnashchilarga mavzuga oid bo‘lgan yakuniy xulosa yoki g‘oya taklif etiladi;
- har bir ishtirokchiga FSMU texnologiyasining bosqichlari yozilgan qog‘ozlarni
tarqatiladi;
- ishtirokchilarning munosabatlari individual yoki guruhiy tartibda taqdimot
qilinadi. FSMU tahlili qatnashchilarda kasbiy-nazariy bilimlarni amaliy mashqlar va
mavjud tajribalar asosida tezroq va muvaffaqiyatli o‘zlashtirilishiga asos bo‘ladi. []
NATIJALAR
FSMU Metodi (Fikr, Shakl, Mavzu, Uslub)Metodning mohiyati: FSMU metodida
har bir g'oya yoki yechimni quyidagi to'rtta aspektga ajratish talab etiladi: Fikr (g'oya
yoki muammo), Shakl (g'oyaning qanday ifodalanganligi), Mavzu (g'oya yoki
muammoning maqsadi), Uslub (g'oyani qanday amalga oshirish usuli).
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
294
https://universalpublishings.com
FSMU metodini qo’llash natijasida Kreativlikni shakllantirish borasida quyidagi
natijalarga erishish mumkin.
Dastlab, kreativlikni rivojlantirishda fikrlashni kengaytirishdan foydalaniladi:
fikrlarni kengaytirishda g'oyalarni tahlil qilish va ularni to'rt turdagi ko'rinishda ajratish
orqali har bir jihatni alohida o'ylashga majbur qiladi, bu esa yangi g'oyalar va
yondoshuvlarning rivojlanishiga olib keladi.
Shuningdek, Turli usullarni birlashtirish ham kreativlikni rivojlantirishning
usullaridan bo’lib hisoblanadi.FSMU usuli yordamida fikrlar va yechimlarni turli
shakl, mavzu va usullar bo'yicha tahlil qilish orqali, murakkab masalalarni yangi va
samarali usullarda hal qilish mumkin.
Shu bilan bir qatorda,Kreativ va tizimli yondashuv asosida bu metod, g'oyalarni
tizimli ravishda tahlil qilish rag'batlantiriladi, bu esa yaratish jarayonida ko'proq kreativ
va samarali natijalar olishga yordam beradi.
Ushbu metodlarning qo’llanilishi natijasida g'oyalar va yechimlarning ko'pligi
sababli ham samaradorlik oshib boradi. Aqliy hujum orqali bir nechta kreativ g'oyalar
ishlab chiqiladi, SWOT tahlil orqali imkoniyatlar va tahdidlar aniqlanadi, FSMU
metodi esa bu g'oyalarni tizimli tarzda qayta ishlash imkonini beradi.
Har bir metod o'zining yondashuvi orqali yangi, original va samarali yechimlarni
yaratishda yordam beradi. Aqliy hujum erkin fikrlashni ta'minlaydi, SWOT tahlil
imkoniyatlarni aniqlaydi, FSMU esa har bir g'oyani turli jihatlardan ko'rib chiqadi.
MUHOKAMA
Tadqiqot natijalari shuni ko’rsatadiki, Innovatsion faoliyatda kreativlik yangi
g‘oyalar va yechimlarning yaratilishida asosiy omil bo‘lib xizmat qiladi. Yangi
texnologiyalar, mahsulotlar, xizmatlar va biznes modellari yaratish uchun kreativ
fikrlash va ijodiy yondashuvlar zarur. Bu ilmiy tadqiqotlar va tajribalar yangicha
yondashuvlarni ishlab chiqish va amalga oshirish imkonini beradi.Ilmiy tadqiqotlar
kreativlikning innovatsiyalarni tezlashtirish va ularning samaradorligini oshirishga
qaratilgan muhim jihatlarni o‘rganadi. Shu bilan birga, kreativlikning boshqaruv,
tashkilotlar va texnologiyalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalardagi o‘rni ilmiy jihatdan
o‘rganiladi.
Innovatsion
faoliyatda
kreativlikning
ahamiyati,
ayniqsa
raqobatbardoshlikni oshirishga qaratilgan tadqiqotlarda namoyon bo‘ladi. Yangi va
noyob g‘oyalar, mahsulotlar va xizmatlar yaratish orqali korxonalar bozorning
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
295
https://universalpublishings.com
o‘zgaruvchan talablariga moslashadi, shu bilan birga, o‘zlarining bozor ulushlarini
kengaytiradi.
Kreativlikning ilmiy ahamiyati shundaki, u muammolarni hal qilishda
an'anaviy yondoshuvlardan farqli ravishda yangi va noan'anaviy usullarni ishlab
chiqishni ta'minlaydi. Bu, o‘z navbatida, mavjud ilmiy nazariyalar va metodlarni
yangilash yoki ularni ilg‘or usullar bilan integratsiya qilish imkoniyatini yaratadi.
Innovatsion faoliyatda kreativlikni qo‘llab-quvvatlash uchun oliy o’quv yurtlarida
ochiq fikrli muhit yaratish zarur. Bu muhit talabalarni yangi g‘oyalarni ilgari surishga,
tajriba almashishga va yangiliklarni o‘z vaqtida tatbiq etishga undaydi.Pedagoglar o‘z
talabalarini kreativ fikrlashga rag‘batlantirib, innovatsiyalarni samarali joriy etish va
raqobatbardoshligini oshirishga erishadilar.
Kreativlik nafaqat iqtisodiy sohada, balki jamiyatning ijtimoiy rivojlanishida ham
katta ahamiyatga ega. Yangi ijtimoiy dasturlar, ta'lim tizimi, sog‘liqni saqlash,
ekologiya kabi sohalarda innovatsiyalarni amalga oshirish orqali jamiyatdagi
muammolarni hal qilishda kreativ yondashuvlar muhim rol o‘ynaydi.
Ta'lim tizimida kreativ fikrlash va innovatsion yondashuvlarni rivojlantirish
jamiyatning kelajakdagi bilimli va ijodiy avlodini tarbiyalashga yordam beradi.
Talabalar va yoshlarni ijodiy fikrlashga o‘rgatish, ular kelajakda innovatsion faoliyatda
muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun asos bo‘ladi.
Shu tarzda, kreativlikning innovatsion faoliyatdagi o‘rni va ahamiyati nafaqat ilmiy
nuqtai nazardan, balki amaliyotda ham keng qo‘llaniladi va har ikki yo‘nalishdagi
yuksalishlarni ta'minlaydi.
XULOSA
Innovatsion faoliyatda kreativlikning o‘rni va ahamiyati mavzusidagi chegara va
o‘rganilmagan jihatlar haqida kreativlikning madaniy jihatga qanday ta’sir qilishi
haqida ko‘plab ilmiy tadqiqotlar mavjud, ammo bu ta’sirni aniq va tizimli ravishda
o‘rganish talab etiladi. Masalan, turli madaniyatlarda kreativ fikrlash va innovatsion
faoliyatning qanday farqlanishi yoki o‘zaro ta’siri to‘liq o‘rganilmagan.
Tadqiqotchilar, turli madaniy va ijtimoiy sharoitlarda kreativlikning rivojlanishi va
tatbiqi bo‘yicha kengroq va batafsil tadqiqotlar olib borilsa maqsadga muvofiq
bo’lardi.
Kreativlikni o‘lchash va baholashda foydalaniladigan metodologiyalar juda
cheklangan va ba’zan noaniq. Tadqiqotlarda kreativlikning sub’ektiv va ob’ektiv
ko‘rsatkichlari bir-biridan ajralib turadi, ammo ular o‘rtasidagi muvozanatni topish
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
296
https://universalpublishings.com
juda qiyin.Innovatsion faoliyatdagi kreativlikni o‘lchash uchun yangi, yanada aniq va
ob’ektiv metodologiyalarni ishlab chiqish kerak. Bu metodologiyalar, masalan, kreativ
fikrlashning miqdoriy va sifat jihatlarini o‘lchash imkonini berishi lozim.
Innovatsion faoliyatda kreativlik va texnologiyalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar
haqida juda ko‘p gapirilgan, ammo ularning amaliy integratsiyasi, ayniqsa texnologik
yondashuvlarning kreativlikni qanday rivojlantirishi haqida kamroq o‘rganilgan.
Tadqiqotlarda kreativlikning texnologiya bilan integratsiyasiga oid aniq misollarni va
strategiyalarni keltirish lozim. Texnologiyalarning kreativ jarayonlarni qo‘llab-
quvvatlashi va yangicha innovatsiyalarni yaratishdagi o‘rnini yanada chuqurroq
o‘rganish zarur.
Tadqiqotlarda kreativlikning motivatsiya va inson resurslari bilan qanday
bog‘langanligi haqida ba'zi ma'lumotlar mavjud, lekin inson omilining kreativlikka
ta’sirini o‘rganishning boshqa jihatlari etarlicha yoritilmagan. Kreativlikni
rivojlantirish uchun tashkilotlarda motivatsiya tizimlarini yanada optimallashtirish va
xodimlarning ijodiy salohiyatini oshirishga yo‘naltirilgan tadqiqotlar o'tkazish lozim.
Inson resurslarini boshqarishdagi yangi yondashuvlar, ayniqsa, xodimlarni
rag‘batlantirish va kreativlikni qo‘llab-quvvatlashga doir ko‘proq amaliy tadqiqotlar
talab etiladi.
Kreativlik va innovatsiya ijtimoiy tizimlarga qanday ta’sir ko‘rsatishi haqida
kamroq izlanishlar mavjud. Innovatsiyalarni joriy etishda ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy
omillarning kreativlikka qanday ta’sir qilishini o‘rganish zarur. Innovatsion faoliyatni
ijtimoiy tizimlarda tatbiq etish jarayonida kreativlikning o‘zgaruvchan kontekstda
qanday ishlashini chuqurroq tahlil qilish kerak. Ijtimoiy tizimlarda yangi fikrlash va
innovatsiyalarni qanday qabul qilish va qo‘llab-quvvatlash tizimlarini ishlab chiqish
bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazilishi muhim.
Innovatsion faoliyatda kreativlikning o‘rni va ahamiyatini yanada chuqurroq
o‘rganish, bu sohada yuzaga kelayotgan yangi muammolarni hal qilishga yordam
beradi. Yuqoridagi tavsiyalar bo‘yicha tadqiqotlar olib borish, kreativlikni yanada
samarali qo‘llash va rivojlantirishga olib keladi.
ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1. A. M. Abdukarimov. Innovatsion iqtisodiyotning nazariy asoslari. Tashkent:
O'zbekiston fanlar akademiyasi nashriyoti.2007.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 13.14/2024
SJIF 2024 = 5.444
Том 3, Выпуск 02, февраль
297
https://universalpublishings.com
2. J. P. Guilford. "The Nature of Human Intelligence". - Kreativlikni o'rganishda
asosiy manbalardan biri.1967
3. S. S. Gulomov. Innovatsiya va raqobatbardoshlik. Tashkent: O'zbekiston
iqtisodiyot akademiyasi.2016
4. T. M. Amabile. Creativity in Context. Westview Press.1996
5. Z. X. Mirzaev. Kreativ iqtisodiyot. Tashkent: O'zbekiston fanlar
akademiyasi.2013.
6. Sh. R. Toshpulatov. Innovatsion faoliyatni boshqarish. Tashkent: O'zbekiston
Milliy Universiteti nashriyoti.2015.
