МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
242
https://universalpublishings.com
O’ZBEK TILIDA TA’LIM VA TA’LIM TIZIMIDA O’ZGARISHLAR
Abdunazarova Nazira Dilshod qizi
Termiz iqtisodiyot va servis uneversiteti
Pedagogika va ijtimoiy-gumanitar fanlar fakulteti
Filologiya va tillarni o`qitish (o’zbek tili) yo’nalishi
2-bosqich talabasi
Annotatsiya
Ushbu maqola O’zbek tilida ta’lim berish va ta’lim tizimidagi
o’zgarishlarni chuqur tahlil qiladi. O’zbek tilining davlat tili maqomi va ta’lim
jarayonidagi ahamiyati, ta’lim dasturlari, o’quv adabiyotlari, o’qituvchilarni
tayyorlash, innovatsion texnologiyalar va muammolarni o’rganishga qaratilgan.
O’zgarishlarning sabablari, muammolari va kelajak istiqbollari ko’rib chiqiladi.
O’zbek tilida ta’lim berish jarayoni milliy identitetni rivojlantirish, madaniyat va
qadriyatlarni asrab-avaylashga, hamda global ta’lim maydonida O’zbekistonning
o’rnini mustahkamlashga xizmat qiladi. Maqolada keltirilgan fikrlar va izlanishlar
ta’lim sifatini oshirish, yosh avlodni tarbiyalash va milliy madaniyatni saqlab
qolishda muhim rol o’ynaydi. Ushbu maqola O’zbekiston ta’lim tizimidagi
o’zgarishlar va yangiliklar haqida qiziqayotgan tadqiqotchilar, o’qituvchilar va
talabalarga foydali ma’lumotlar taqdim etadi.
Kalit So’zlar: O’zbek tili, Ta’lim tizimi, O’zgarishlar, Innovatsion
texnologiyalar, Milliy kimlik, Ta’lim sifatini oshirish, Yoshlar siyosati, O’quv
adabiyotlari, O’qituvchilarni tayyorlash, Muammolar, Amaliyot, Dars jarayoni,
Tadqiqot, Davlat dasturlari, Kadrlar tayyorlash.
Annotation
This article analyzes the changes in teaching in the Uzbek language
and the education system. It examines the significance of the Uzbek language as the
state language, the education programs, educational literature, teacher training,
innovative technologies, and the associated challenges. The reasons for the changes,
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
243
https://universalpublishings.com
the challenges faced, and future prospects are discussed. The process of teaching in
the Uzbek language serves to develop national identity, preserve culture and values,
and strengthen Uzbekistan’s position in the global education arena. The ideas and
research presented in this article play a crucial role in improving the quality of
education, nurturing the younger generation, and preserving national culture. This
article provides valuable information for researchers, educators, and students
interested in the changes and innovations in the education system of Uzbekistan.
Key words: Uzbek Language, Education System,, Changes, Improving
Education Quality, Teacher Qualifications, Innovative Technologies, National
Identity, Educational Literature, Youth Policy, Challenges, Practice, Lesson
Process, Research, State Programs, Personnel Training,.
O’zbek tili – O’zbekiston Respublikasi davlat tili bo’lib, uning davlat
tili maqomi 1989-yilda rasmiy ravishda e’tirof etilgan. Ushbu maqom, O’zbek
tilining davlat va ijtimoiy hayotdagi o’rnini yanada mustahkamlash, milliy
madaniyat va qadriyatlarni rivojlantirish maqsadida muhim qadam hisoblanadi.
O’zbek tili nafaqat muloqot tili, balki xalqning madaniyati, tarixiy merosi va milliy
identitetini ifodalovchi vositadir. Shuning uchun, O’zbek tilida ta’lim berishning
zamon talablariga mos ravishda rivojlanishi, ushbu tilning kelajagi va xalqning
ma’naviyati uchun muhimdir.
Bugungi kunda, O’zbekiston ta’lim tizimida ko’plab o’zgarishlar
amalga oshirilmoqda. Ushbu o’zgarishlar O’zbek tilida ta’lim berish jarayonini
yanada samarali va zamonaviylashtirishga qaratilgan. Ta’lim sohasidagi
innovatsiyalar, yangi pedagogik yondashuvlar, o’quv dasturlarining yangilanishi va
o’qituvchilarning malakasini oshirish, barcha darajadagi ta’lim muassasalarida
O’zbek tilining o’rnini mustahkamlashda muhim rol o’ynaydi.
O’zbek tilida ta’lim berish jarayonida yoshlarning tilga bo’lgan
munosabati, o’zbek tilining o’rganilishi va qo’llanilishi muhim ahamiyatga ega.
Yoshlar, milliy tilni o’rganish va u orqali o’zlarini ifoda etish orqali, o’zbek
madaniyatiga qiziqishlarini yanada oshirishi mumkin. Bunday jarayon, o’z
navbatida, milliy kimlikni mustahkamlash va yosh avlodning ma’naviyati va
madaniyatini shakllantirishga yordam beradi. Bundan tashqari, O’zbek tilida ta’lim
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
244
https://universalpublishings.com
berishning ahamiyati, ta’lim tizimida davlat tili sifatida O’zbek tilini o’rganish,
uning qiyinchiliklari va imkoniyatlarini hisobga olgan holda, nafaqat ta’lim sifatini
oshirish, balki O’zbekistonning global ta’lim maydonidagi o’rnini mustahkamlashga
xizmat qiladi. Zamonaviy o’qituvchilar, o’quv dasturlari va ta’lim resurslarining
barchasi O’zbek tilini o’rganishga qaratilgan bo’lib, bu jarayonning rivojlanishi
milliy va xalqaro darajadagi muvaffaqiyatlarni ta’minlaydi. Shunday qilib, O’zbek
tilida ta’lim va ta’lim tizimidagi o’zgarishlar jamiyatning kelajagi, milliy madaniyat
va qadriyatlarimizni rivojlantirishda muhim rol o’ynaydi. Ushbu maqolada O’zbek
tilida ta’lim tizimidagi o’zgarishlar, muammolar va istiqbollarini tahlil qilamiz.
O’zbek tilini o’rganish jarayonidagi yangi yondashuvlar, muammolarni hal etish va
ta’lim sifatini oshirishning zamonaviy usullarini ko’rib chiqamiz.
O’zbek tili 1989- yilda davlat tili maqomiga ega bo’lishi bilan,
O’zbekiston ta’lim tizimida muhim rol o’ynay boshladi. Ta’limda O’zbek tilining
qo’llanilishi milliy identitetni saqlash va rivojlantirishda, shuningdek, yosh avlodni
ma’naviy jihatdan shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi [1]. O’zbek tilida
ta’lim berish jarayoni, ona tilida ma’lumot olish imkoniyatini taqdim etgan holda,
o’quvchilarning psixologik holatiga ham ijobiy ta’sir ko’rsatadi. O’zbek tilining
o’qitilishi yosh avlodning o’z tiliga bo’lgan hurmatini kuchaytiradi, bu esa
mamlakatning kelajagi uchun muhim ahamiyatga ega [2].
O’zbek tilida ta’lim berish jarayonida zamonaviy pedagogik
yondashuvlar, masalan, faol o’qitish metodlari va interaktiv darslar qo’llanilmoqda.
O’quvchilarni o’z fikrlarini ifoda etishga, analitik fikrlashga va mustaqil ta’lim
olishga rag’batlantirish maqsadida, ona tilida bo’lib o’tadigan muhokama va bahs-
munozaralar ta’lim jarayoniga keng joriy etilmoqda [3]. Ta’lim muassasalari
tomonidan o’quvchilarga ona tilida beriladigan darslar, o’z navbatida, ijtimoiy
hayotga faol ishtirok etishda ham ularga yordam beradi. Ta’lim dasturlari va o’quv
adabiyotlari O’zbek tilida ta’lim berish jarayonining muhim komponentlaridir.
O’zbekiston Respublikasi ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan yangi o’quv
dasturlari, o’quvchilarning ko’nikma va malakalarini rivojlantirishga yo’naltirilgan.
Bu dasturlar zamonaviy ta’lim metodologiyalariga asoslangan holda ishlab
chiqilmoqda [4].
O’quv adabiyotlari, jumladan darsliklar va qo’llanmalar, O’zbek
tilida zamonaviy ilmiy yutuqlar va texnologiyalarni hisobga olgan holda
tayyorlanmoqda. O’quv materiallarining sifatini oshirish va ularning qiziqarli va
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
245
https://universalpublishings.com
amaliy bo’lishini ta’minlash maqsadida, adabiyotlar o’zbek tilida bo’lishi bilan
birga, xalqaro standartlarga ham moslashtirilmoqda [5]. Bunday o’quv materiallari
nafaqat o’quvchilarning bilimlarini oshirish, balki ularning ijodiy fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishga ham xizmat qiladi. O’qituvchilarni tayyorlash
jarayoni O’zbekiston ta’lim tizimining samaradorligini oshirishda muhim rol
o’ynaydi. O’zbek tilida ta’lim beruvchi o’qituvchilarni tayyorlash uchun yangi
trening dasturlari ishlab chiqilgan. Bu dasturlar o’qituvchilarning malakalarini
oshirish, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni o’zlashtirish va innovatsion
uslublarni qo’llashga qaratilgan [6].
O’qituvchilarni tayyorlash jarayonida O’zbekistonning ta’lim
muassasalarida pedagogik kadrlar sifatini oshirish, ularni o’qitish jarayonida
zamonaviy pedagogik uslublar bilan tanishtirish, shuningdek, ularning o’zaro tajriba
almashishlari uchun imkoniyatlar yaratilmoqda. O’qituvchilarning malakalarini
oshirish maqsadida, xalqaro tajribalarni o’rganish va amalga oshirish yo’nalishida
keng ko’lamli chora-tadbirlar o’tkazilmoqda [7]. Innovatsion texnologiyalar ta’lim
jarayonida muhim o’rin tutadi. Masofaviy ta’lim platformalari, multimedia
vositalari, va interaktiv metodlar orqali o’quvchilar ta’lim olish jarayonini yanada
qiziqarli va samarali qilish imkoniyatiga ega bo’lmoqdalar. O’quvchilarni raqamli
texnologiyalar bilan tanishtirish, ularni ta’lim jarayoniga joriy etish orqali o’qitish
sifatini oshirishga erishilmoqda [8].
Xulosa qiladigan bo’lsak, o’zbek tilida ta’lim va ta’lim tizimida
o’zgarishlar kelajak avlodlar uchun muhim ahamiyatga ega. O’zbek tilining davlat
tili maqomi, ta’lim jarayonida yanada mustahkam ahamiyatga ega bo’lib, milliy
madaniyat va qadriyatlarni saqlab qolish, shuningdek, ta’lim sifatini oshirishga
xizmat qiladi. O’zbek tilida ta’lim berish nafaqat bilim olish jarayoni, balki o’zbek
xalqining tarixiy va madaniy merosini asrab-avaylash va davom ettirishni
ta’minlashga qaratilgan muhim bir vosita hisoblanadi. Ta’lim tizimidagi o’zgarishlar
nafaqat o’quv dasturlarini va o’quv adabiyotlarini yangilashda, balki o’qituvchilar
malakasini oshirish, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni joriy etish, va
o’quvchilarda O’zbek tiliga bo’lgan qiziqish va hurmatni shakllantirishda ham o’z
aksini topmoqda. Bunday o’zgarishlar, O’zbekistonning global ta’lim maydonidagi
o’rnini mustahkamlash, xalqaro standartlarga mos keladigan ta’lim sifatini
ta’minlash, shuningdek, yosh avlodlarni global dunyoda muvaffaqiyatli bo’lishlari
uchun zarur ko’nikmalar bilan ta’minlash imkonini beradi. Bundan tashqari, O’zbek
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 10, 31 Октябрь
246
https://universalpublishings.com
tilida ta’lim berish jarayonida innovatsion texnologiyalar va onlayn ta’lim
tizimlaridan foydalanish, o’quvchilarning ta’lim sifatini oshirish va ularni jahon
miqyosida raqobatbardosh qilishda muhim rol o’ynaydi. Shu bilan birga, milliy
qadriyatlar va o’zbek tilining o’rganilishiga alohida e’tibor qaratilishi, yosh
avlodning o’ziga xos shaxs sifatida rivojlanishiga, milliy kimligini shakllantirishga
xizmat qiladi. Kelajakda, ta’lim tizimidagi o’zgarishlar davom etishi, muammolarni
hal etish va yangi imkoniyatlarni yaratishga qaratilgan chora-tadbirlar amalga
oshirilishi zarur. O’zbek tilida ta’lim berish tizimining yanada rivojlanishi, nafaqat
tilni, balki butun O’zbekistonning madaniyatini va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini
ham qo’llab quvvatlaydi. Shunday qilib, O’zbek tilida ta’lim tizimida olib
borilayotgan o’zgarishlar va yangiliklar, nafaqat o’quvchilar, balki butun jamiyat
uchun muhim ahamiyatga ega. Bu o’zgarishlar milliy til va madaniyatni yanada
rivojlantirishga, o’zbek tilida ta’lim berish sifatini oshirishga, va mustaqil,
raqobatbardosh avlodni tarbiyalashga xizmat qiladi. O’zbekistonning ta’lim tizimi
zamonaviy talablar va globalizatsiya sharoitida o’zgarishga tayyor turib, kelajakda
yana ko’plab yutuqlarga erishish imkoniyatini yaratishi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Raxmonov, M. (2022). O’zbek tilida ta’lim dasturlarini yangilash: Tezkor
tahlil va istiqbollar. O’zbekiston Ta’limi, 12(3), 45-50.
2. Karimov, I. (2017). Yoshlar siyosati va ta’lim: O’zbekistonda
yangilanishlar. O’zbekiston Respublikasi Yoshlar Vazirligi, 5(1), 10-14.
3. To’raqulov, J. (2020). O’quv adabiyotlari va ularning ta’lim jarayonidagi
roli. O’zbek Tili va Adabiyoti, 9(2), 23-28.
4. O’zbekiston Respublikasi Ta’lim Vazirligi (2022). Yangi o’quv dasturlari
va ularning ta’lim sifatiga ta’siri. O’zbekiston Ta’limi, 11(1), 15-20.
5. Abdullaeva, D. (2019). O’quv adabiyotlari va ularning ta’lim jarayonidagi
roli. O’zbekiston Ta’lim Tizimi, 8(4), 30-35.
6. Ismoilov, R. (2021). O’qituvchilarni malakasini oshirish: Ta’lim sifatini
yaxshilashning asosiy omillari. Ta’lim va Innovatsiyalar, 15(1), 15-20.
7. Mamatqulov, U. (2020). Innovatsion texnologiyalar ta’lim jarayonida:
O’zbekiston tajribasi. Ta’lim va Innovatsiyalar, 14(2), 22-28.
8. Rahmonov, M. (2023). Zamonaviy o’qitish metodlari va ularning ta’lim
jarayonidagi roli. O’zbek Ta’limi, 19(3), 50-55.
