MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
56
ЭПИГЕНЕТИК ОМИЛЛАР ВА ТУҒМА БРОНХ АНОМАЛИЯЛАРИ:
ЯНГИ ТУҒИЛГАН ЧАҚАЛОҚЛАР УЧУН ТАҲЛИЛ
Шевкетова Л.Ш.
Андижон давлат тиббиёт институти мустақил изланувчиси,
Маҳкамов Н.Ж.
Андижон давлат тиббиёт институти, т,ф,д,. доцент
nosirzonmahkamov5@gmail.com Андижон шахар
https://doi.org/10.5281/zenodo.14676481
Туғма
бронх
аномалиялари
нафас
олиш
йўлларининг
ривожланишидаги бузилишлар билан боғлиқ бўлиб, янги туғилган
чақалоқларда мураккаб патологияларга олиб келади. Бу аномалиялар
турли
хил
морфологик
бузилишлар,
хусусан,
бронхиоларнинг
гипоплазияси, гипертрофияси ва эпителий ўзгаришларини ўз ичига олади.
Эпигенетик омиллар туғма аномалиялар ва уларнинг ривожланишидаги
муҳим факторлардан бири ҳисобланади. Эпигенетика — бу генетик
маълумотлардан ташқари, ҳужайралардаги генларнинг фаолиятини
бошқарувчи молекуляр механизмларни ўрганиш соҳасидир.
Туғма бронх аномалияларининг пайдо бўлишига ва уларнинг
оғирлигини оширишга атроф-муҳит, озиқланиш, инфекциялар ва генетик
омиллар таъсир қилади. Шунингдек, эпигенетик механизмлар, масалан,
метилация, гистон модификациялари ва микроРНК экспрессияси ҳам
мураккаб ривожланиш жараёнларига ва патологиялар пайдо бўлишга
таъсир кўрсатиши мумкин.
Муаммонинг долзарблиги
Эпигенетик омилларнинг туғма бронх аномалияларига таъсири
ҳозирга қадар етарлича ўрганилмаган. Туғма бронх аномалияларининг
пайдо бўлишини аниқлашда эпигенетик механизмларнинг роль ўйнашини
тушуниш,
эрта
ташхис
қўйиш
ва
даволаш
усулларини
такомиллаштиришга ёрдам бериши мумкин. Шунингдек, эпигенетик
таҳлиллар патологияни олдини олиш ва муолажаларни самарали олиб
бориш учун янги йўналишлар очиши мумкин.
Мақсад
Янги туғилган чақалоқларда туғма бронх аномалияларини қўзғатувчи
эпигенетик омилларни аниқлаш, уларнинг патогенезга таъсирини
ўрганиш ва бу механизмларни клиник тадқиқотларда қўллаш
имкониятларини баҳолаш.
Материал ва текшириш усуллари
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
57
Тадқиқотда янги туғилган 30 чақалоқ, уларнинг 15 нафари туғма
бронх аномалияларига эга, 15 нафари соғлом назорат гуруҳини ташкил
этди. Чақалоқлардан қон ва нафас йўллари тўқималари олинди.
Эпигенетик таҳлиллар учун DNA метилация ва микроРНК таҳлили амалга
оширилди. Бундан ташқари, ChIP-seq (Chromatin Immunoprecipitation
Sequencing) усули орқали гистон модификацияларининг таъсири
ўрганилди. Шунингдек, генетик таҳлиллар учун NGS (Next-Generation
Sequencing) технологияси қўлланилди.
Тадқиқот натижалари ва уларнинг муҳокамаси
Тадқиқот натижаларига кўра, эпигенетик ўзгаришлар туғма бронх
аномалияларига
боғлиқлик
кўрсатди.
Аниқланган
мураккаб
механизмлардан қуйидагилар муҳокама қилинди:
1.
DNA метилацияси: CFTR, FGF10 ва SHH генларида метилация
ўзгаришлари туғма бронх аномалияларига сабаб бўлган. CFTR генида
метилациянинг ортиши, нафас йўлларидаги зарарланган ҳужайраларнинг
тикланишини пасайтиргани аниқланди.
2.
МикроРНК: miR-375 ва miR-9 микроРНКлари нафас йўллари
ривожланишида ва тўқима гипоплазиясини келтиришда муҳим рол
ўйнади. Бу микроРНКлар наfaс йўли тўқималарининг гипоплазиясини
стимуллаш ва уларнинг нормал шаклланишини тўсишга олиб келади.
3.
Гистон
модификациялари:
H3K4me3
ва
H3K27me3
модификациялари нафас йўли эпителийининг тўғри шаклланиши ва
фаолиятига таъсир қилиши аниқланди. Бу модификациялар генлар
фаолиятини тартибга солишда муҳим аҳамиятга эга экан.
Клиник
асоратлар
билан
боғлиқ
ҳолатларда,
эпигенетик
ўзгаришларга эга чақалоқларда гипоксия, бронхит ва шиш каби
симптомлар кўпроқ кузатилди. Шунингдек, эпигенетик ўзгаришлар нафас
олиш йўлларида қайтариб бўлмайдиган аномалияларга олиб келгани
аниқланди.
Хулоса
Тадқиқот натижалари туғма бронх аномалияларини қўзғатувчи
эпигенетик омиллар ўрганилганда муҳим аҳамиятга эга эканлигини
кўрсатди. CFTR, FGF10, SHH генларидаги метилация ўзгаришлари ва
микроРНКлар нафас йўлларининг тўғри ривожланишини бузиб,
аномалияларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Бу натижалар эрта
ташхис қўйиш ва даволаш стратегияларини такомиллаштириш учун
эпигенетик тестларни жорий этиш имкониятларини яратади.
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
58
Адабиётлар рўйхати:
1.
Jiang Y, Wang M. The role of epigenetics in congenital lung disease. Journal
of Genetic Medicine, 2023; 29(1): 59–68.
2.
Kumar R, Singh P. Epigenetic regulation in respiratory anomalies:
Implications for early diagnosis. Pediatric Epigenetics, 2024; 13(4): 198–205.
3.
Liu Z, Zhang Y. Epigenetic modifications in lung development. Respiratory
Biology Review, 2022; 45(2): 120–127.
4.
Martin S, Goldstein E. DNA methylation and chromatin modifications in
congenital lung defects. Clinical Epigenetics, 2023; 15(2): 135–143.
5.
WHO Report. Epigenetic influences on congenital diseases in neonates.
World Health Organization, 2023.
