MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
35
TO'LIQ DONLI GAZAK RETSEPTINI ISHLAB CHIQISH BOSQICHLARI
G’aybullayeva Gulbadonbegim
BuxMTI magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.14638653
Annotatsiya:
Ushbu maqolada don mahsulotlari, donda uchraydigan asosiy
vitaminlar, donlarning sifati, snek mahsulotlari,
to'liq donli gazak retseptini
ishlab chiqish bosqichlari
haqida ma’lumot berilgan.
Kalit so’zlar:
don mahsulotlari, don, vitaminlar, sifat, snek mahsulotlari,
gazak, bosqichlar, aralashtirish,
pishirish, quritish.
Don mahsulotlariga don va donlarni qayta ishlab olingan mahsulotlar — un,
yorma, non va makaron mahsulotlari kiradi. Bugungi kunda Respublikamizda
don yetishtirishni ko’paytirish asosida don mustaqilligini ta’minlashga alohida
e’tibor berilmoqda.
Don
, doncha (caryopsis) — gʻalla ekinlari mevasi yoki dukkakli don
; dehqonchilikda yetishtiriladigan asosiy mahsulotlarning biri.
Don odam isteʼmol qiladigan oziqovqat, un, pivo, kraxmal-patoka, spirt, aralash
yem tayyorlash uchun xom ashyo hamda qishloq xoʻjaligi hayvonlari uchun
toʻyimli ozuqa. Donni qayta ishlab olingan mahsulotlar non, makaron,
kandolatchilik korxonalarida ishlatiladi. Insoniyat oqsilning 50%, ugle-
vodlarning 70%, yogʻlarning 15% ini don mahsulotlaridan oladi. Gʻalla ekinlari
doni bir urugʻli quruq meva; bugʻdoy,
, makkajoʻxori va
yalangʻoch donli shakllarida poʻstsiz hamda
, arpa, sholi, tariq va b.da yupqa
poʻstli boʻladi. Donning asosiy qismi endospermdan iborat. Don tegirmonda
tortilganda endospermdan unning muhim qismi hosil boʻladi. Endosperm
hujayralarining koʻp qismi kraxmal va oqsil moddalar bilan toʻlgan.
Endospermning oxirgi qavati — aleyron qavat oqsil va yogʻga boy. Navli un
tortishda bu qavat kepakka qoʻshilib ketadi.
Donda uchraydigan asosiy vitaminlar — V,, V2, V3, V6, V|g, RR, Ye va
karotin hisoblanadi. Bu vitaminlar asosan donning aleyron kavati va murtagida
uchraydi.
Donlarning sifatini baholashda organoleptik va laboratoriya usullaridan
keng foydalaniladi. Donning asosiy organoleptik ko’rsatkichlariga rangi, hidi va
ta’m ko’rsatkichlari kiradi. Donning rangi uning yangi yoki eskiligidan dalo-lat
beradi. Yangi yig’ishtirilgan don tabiiy jilola-nuvchan, aynan shu donga xos
rangga ega bo’ladi. Don rangining o’zgarib tovlanishini yo’qotishi donning
noqulay sharoitda yig’ishtirilganligi, quritilganligi yoki saqlanganligi natijasida
vujudga keladi.
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
36
Donning hidi o’ziga xos, kam seziluvchan bo’ladi. Donda begona hidlarning
paydo bo’lishi donning tashki muhitdan har xil begona hidlarni o’ziga singdiri-
shi yoki saklaganda mog’orlanishi, chirishi, qizib ke-tib kuyishi natijasida
vujudga keladi.
Donning ta’mi kam seziluvchan, aynan shu donga xos bo’lishi kerak. Donlar
ba’zan achchiq ta’m beruvchi begona o’tlar urug’lari bilan ifloslangan bo’lsa,
bun-day donlarda tabiiyki achchiq ta’m paydo bo’ladi.
Don mahsulotlariga un, don, pivo, kraxmal va chorva ozuqasi kabi turli xil
oziq-ovqat mahsulotlari kiradi. Don ekinlari inson ratsionining muhim qismi va
asosiy oziqlanish manbai hisoblanadi.Ko'p donli gazaklar makkajo'xori va soya
kabi donalardan tayyorlangan mahsulotlarni o'z ichiga olishi mumkin. Misol
uchun, makkajo'xori mahsulotlari yuqori ozuqaviy qiymatga ega bo'lishi
mumkin va ko'pincha ekstruziya yordamida qayta ishlanadi, bu ularni aperatif
ovqatlar uchun mashhur qiladi. Bundan tashqari, donlar gidrotermik davolashga
duchor bo'lishi mumkin, bu ularning xususiyatlarini keyingi foydalanish uchun
yaxshilaydi.
Snek mahsulotlari orasida chiplar, yong'oqlar, quritilgan baliqlar va boshqa
gazaklar kabi turli xil gazaklar mavjud. O‘zbekistonda, xususan, Toshkent
shahrida gazak ishlab chiqarish va sotish bilan shug‘ullanuvchi korxona va
tashkilotlar ko‘p. Siz ular haqida ma'lumotni manzillar va aloqa raqamlarini o'z
ichiga olgan kompaniya ma'lumotnomalarida topishingiz mumkin. Sotib
olishdan oldin ma'lumotlarning yangilanganligini tekshirish tavsiya etiladi.Snek
mahsulotlari – bu, odatda, tez lazzat olish uchun mo'ljallangan, oson iste'mol
qilinadigan va ko'pincha tayyor bo'lgan mahsulotlardir. Ular turli xil shakllarda,
masalan, chipslar, keklar, shirinliklar va quruq mevalar ko'rinishida bo'lishi
mumkin. Snek mahsulotlari ko'p hollarda maqbul narxda va oson topiladi, ammo
ularni iste'mol qilishda kaloriya va shakar miqdorini hisobga olish muhim. Snek
mahsulotlari - bu tez tayyorlanadigan va odatda qulay paketlarda taqdim
etiladigan ovqatlar, masalan, chitamlar, chipslar, shirinliklar va turli xil keklar.
Ular asosan qoniqish hissini tezda berish uchun mo'ljallangan va ko'pincha
samimiy tadbirlarda yoki oddiy ovqatlanish uchun iste'mol qilinadi. Snek
mahsulotlari sog'lom bo'lishi uchun quyidagi tarkiblarni nazorat qilish muhim:
yog', shakar va tuz miqdori.
To'liq donli gazak retseptini ishlab chiqish uchun quyidagi
bosqichlardan foydalanish mumkin:
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
37
1. Ingredientlarni yig'ish:
Barcha kerakli ingredientlarni, jumladan,
bug'doy unini, urug'larni, yong'oqlarni, ziravorlar va boshqa qo'shimchalarni
tayyorlang. Bu pishirish jarayonini tezlashtirishga yordam beradi.
2. Gidrotermik davolash:
ularning tuzilishi va ta'mini yaxshilash uchun
donlarni gidrotermik davolash. Bu past olovda bug'lash yoki qovurishni o'z
ichiga olishi mumkin.
3. Aralashtirish:
Qayta ishlangan donlarni boshqa ingredientlar bilan
aralashtiring, ta'mga ziravorlar va xushbo'y moddalar qo'shing.
4. Aperatiflarni shakllantirish:
Aralashmani gazaklarga, masalan, yassi
non yoki barga aylantiring.
5. Pishirish yoki quritish
: Istalgan tuzilishga erishilgunga qadar pechda
pishiring yoki quriting.
Tayyorlangan gazaklarni to'g'ri saqlashga e'tibor bering. Mahsulot sifati
standartlarga mos kelishini ta'minlash uchun barcha muhim nuqtalarni
tekshiring.
Tushlik va kechki ovqat o'rtasidagi achchiqlikni gazaklar osonlikcha yo'q
qiladi, ular tobora bugungi ovqatlanish tartibining ajralmas qismiga aylanib
bormoqda. Aperatif ovqatlarning keng tasnifini qanday aniqlashni bilish
gazaklarning ovqatlanish tomonini va ularni kundalik ovqatlanish tartibida
to'g'ri ishlatishni tushunishga yordam beradi. Ushbu maqola gazaklarning uchta
keng toifasi bo'yicha foydali qo'llanma bo'lib xizmat qiladi: ozuqaviy moddalarga
boy gazaklar, qulay gazaklar va yengil atıştırmalıklar. Har bir tur, shuningdek,
bunday gazaklardan foydalanishning afzalliklari va kamchiliklari ko'rib chiqiladi,
bunday oziq-ovqat mahsulotlarini kundalik hayotda qanday qilib sog'lom tarzda
ishlatish mumkinligini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Sizning
ehtiyojingiz sog'lomroq ovqatlanish, tez qoniqarli ovqat yoki hozir va keyin
mazali taom bo'lishidan qat'i nazar, ushbu qo'llanma sizga aqlli ovqatlanish
uchun kerakli barcha ma'lumotlarni olishingizga ishonch hosil qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Ibragimov Lochinbek Abdurahmonovich, Ibragimova Shohsanam Salimjon
qizi. (2022). STUDY OF THE INFLUENCE OF THE USE OF VARIOUS CATALYSTS
IN THE HYDROGENATION OF SAFFLOWER OIL ON THE COMPOSITION OF
FODDER AND TECHNICAL FAT. Innovative Technologica: Methodical Research
Journal, 3(05), 54–63.
2. Locliinbek Ibragimov, Zufarjon Kodirov. (2022). HUMAN SAFETY AND
TOXICOLOGY.
Archive
of
Conferences,
79-81.
Retrieved
from
https://conferencepublication.com/index.php/aoc/article/view/1894
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
38
3. V.G. Vasilev va boshk. Oziq - ovqat texnologiyasi asoslari. -T.:''Voris-
Hashriyoti", 2012
4. T. Xudoyshukurov va boshq. Ovqatlanish mahsulotlarni ishlab chiqarish
asoslari -T. "Ta’lim" "Iktisod-Moliya", 2009
5. www.edu. Uz
