MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
178
МУХAНДИСЛИК ЙЎНAЛИШИ ТAЛAБAЛAРИНИ ИННОВAЦИОН
ЙОНДAШУВ AСОСИДA КAСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ
РИВОЖЛAНТИРИШ
Нуриддинов Шарофиддин Шуҳрат ўғли
“ТИҚХММИ” МТУнинг Қарши ирригация ва агротехнологиялар институти
ассистенти E-mail: sharofnuriddinov1995@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.12220506
Аннотация:
Мазкур мақолада техника олий таълим муассасаларида
илмий-тадқиқот ва инновацион фаолиятни ривожлантириш, бўлажак
муҳандиснинг ўқув, билиш ва илмий-тадқиқот фаолияти асосидаги
инновацион
ёндошув
асосида
касбий
компитентлигини
рижожлантиришга хизмат қилиши, бўлажак муҳандисларни инновацион
фаолиятга тайёрлашга қўйиладиган ижтимоий-педагогик талаблар баён
қилинган.
Калит сўзлар
: таълим траекторияси, компетентлик, концептуал,
модернизация, когнитив, ихтиро, эксплуатация, консалтинг хизматлари,
инновация, стратегия, интеграция.
Аннотация
: В даннои статье изложены социально-педагогические
требования, предъявляемые к подготовке будущих инженеров к
инновационнои деятельности на основе инновационного подхода,
развития научно-исследовательскои и инновационнои деятельности в
технических высших учебных заведениях, развития профессиональнои
компетентности будущего инженера на основе инновационного подхода к
учебнои , познавательнои и научно-исследовательскои деятельности.
Ключевые слова:
образовательная траектория, компетентность,
концептуальность, модернизация, познавательная, изобретательская,
эксплуатационная, консалтинговые услуги, инновации, стратегия,
интеграция.
А
Ҳозирги даврда ишлаб чиқаришда техника ва технологияларнинг
модернизациялашаётганлиги, илм ва фаннинг жадал тараққиёти,
мутахассис кадрлардан ўз билимларини мустақил ва мунтазам равишда
чуқурлаштириб, янгилаб, тўлдириб ва кенгайтириб боришни талаб этади.
Мамлакатимизда таълим тизимини такомиллаштириш орқали ҳар
томонлама етук, баркамол, мустақил фикрлашга қодир, иродали, фаол ва
ташаббускор кадрларни тайёрлашга катта эътибор берилмоқда.
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
179
Техника олий таълим муассасаларида бўлажак муҳандисларга
педагогик ва техник билимларни интеграциялаш таълим бериш асосида
зарурий креатив компетенцияларини шакллантириш, индивидуал таълим
траекториясини модулли-кредит асосида қуриш, ўқитишнинг концептуал
ва методик тизимини ишлаб чиқиш амалга оширилмоқда. Бўлажак
мутахассисларни инновацион муҳандислик фаолиятига тайёрлашнинг
концептуал методик тизими педагогик ва техник билимларни
интеграциялаш асосида такомиллаштирилмоқда.
Муҳандиснинг инновацион фаолиятининг мазмуни кўп сонли
муҳандислик ишлари ва тармоқлари (муҳандислик, кимё технологияси,
электроэнергетика ва бошқалар) билан тавсифланади.
Шу билан бирга, ҳар хил турдаги лойиҳалаш, технологик, техник-
иқтисодий, лойиҳалаш ва ҳисоблаш муҳандислик фанлари мажмуасида
объективлаштирилган билим ва кўникмалар муҳандис фаолиятининг
асосини ташкил қилади. Ушбу фанларнинг мазмуни муҳандислик-техник
фаолият тажрибасини ҳам жараёний томондан акс эттиради, бу
ҳаракатлар ёки технологик ўзгаришларнинг табиати ва кетма-кетлигини
тавсифлашни ўз ичига олади, шунингдек, амалиётнинг предмет
тузилмаларининг хусусиятларини тавсифлайди.
Талабанинг инновацион фаолияти билим олиш воситаси сифатида
ихтиро қилинаётган маҳсулот ёки жараённинг мазмунини ҳам,
мураккаблик даражасини ҳам назорат қилиш имконини беради. Умумий
ҳолда, муҳандисга тадқиқот мавзуси ёки йўналиши берилади ва унинг
ихтиросининг мураккаблиги ва даражаси меҳнат предметининг ўзи билан
белгиланади ва кўплаб ташқи омилларга боғлиқ.
Инновацион фаолиятнинг белгиловчи натижаси жаҳон меҳнат
бозорида рақобатбардош бўладиган янги технологияларни ишлаб
чиқишдир. Жамият тараққиётининг илмий-техник салоҳияти тез ўзгариб
бораётган технологияларнинг мураккаблиги ортиши билан тавсифланади.
Инновацион салоҳият модернизация ва техник объектлар ва
технологиялар соҳасидаги сўнгги ишланмалар билан белгиланади.
Инновацион салоҳият тўлиқ инновацион фаолият субъектларининг
интеллектуал ва шахсий имкониятларига боғлиқ. Олимлар ҳам,
муҳандислар ҳам инновацияларни ишлаб чиқиш ва жорий этишда доимо
иштирок этадилар. Муҳандис илмий-техникавий тараққиёт ва
инновацияларнинг марказий фигураси ҳисобланади, чунки замонавий
техник лойиҳаларни амалга оширишда муҳандислик меҳнатининг улуши
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
180
доимий равишда ортиб бормоқда. Бу энг янги технологияларнинг доимий
равишда мураккаблашиши ва янги технологияларнинг ривожланиши
билан боғлиқ.
Мавжуд иқтисодий шароитга мослашган замонавий муҳандис оддий
тажрибалар натижаларидан қандай фойдаланишни биладиган дизайнер
эмас, шу билан бирга у энг янги технологиялар билан яхши таниш бўлиши
керак.
Шунинг учун бўлажак муҳандисларнинг инновацион фаолияти
натижаси нафақат инновация, инновацион маҳсулот яратиш, балки илмий
билимлар бўлиб, улар доирасида амалий кўникма ва қобилиятлар амалга
оширилади. Мураккаб замонавий технологияни илмий билимлардан
фойдаланмасдан яратиб бўлмайди. Талабанинг тадқиқот ва ўқув фаолияти
назария ва амалиёт ўртасида оралиқ ёндашувни эгаллайди.
Шу муносабат билан олий таълим муассасаси талабасининг ўқув,
билиш ва илмий-тадқиқот фаолияти асосидаги инновацион фаолияти
унинг шахсининг турли қирраларини ривожлантиришга хизмат қилади.
Бундан ташқари, талаба томонидан яратилган инновацион маҳсулот
мустақил равишда унинг шахсий ва когнитив ривожланишининг
кўрсаткичидир.
Муҳандислик ижоди соҳасида катта танлов эркинлиги мавжуд, бу
фаолиятда жуда қимматли ўзига хос техник ва технологик ечимлар
мавжуд. Шунинг учун муҳандислик фаолияти юқори даражадаги
интеллектуал ижодкорлик билан тавсифланади.
Амалиёт шуни кўрсатадики, мамлакатимизда ҳам инновацион
фаолиятга қодир муҳандислар улуши ортиб бормоқда. Бу меҳнат
бозоридаги қаттиқ рақобат, муҳандислик фаолияти доирасида
инновацион ўзгаришлар зарурати билан боғлиқ. Инновацияга қодир
замонавий муҳандиснинг менталитети илмий-техникавий фанлар,
шунингдек, табиат қонунлари, иқтисодий саводхонлик ва касбий
билимлар асосида шаклланиши мумкин.
Ҳозирги вақтда янги авлод стандартлари инновацион соҳалар учун
муҳандисларни тайёрлашга қўйиладиган талабларни белгилайди.
Битирувчилар қуйидаги кўникмаларга эга бўлишлари керак:
- табиий фанлар, математика ва муҳандислик билимларини қўллаш;
- тажрибаларни режалаштириш ва ўтказиш, маълумотларни таҳлил
қилиш ва шарҳлаш;
- вазифаларга мувофиқ тизимларни, уларнинг компонентларини ёки
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
181
жараёнларини лойиҳалаш;
- фанлараро мавзуларда жамоада ишлаш;
- муҳандислик масалаларини шакллантириш ва ҳал қилиш;
- касбий ва ахлоқий масъулиятни билиш;
- самарали мулоқот қилиш;
- муҳандислик қарорларининг глобал ва ижтимоий оқибатларини
тушуниш учун зарур бўлган кенг билимларни намойиш этиш;
- эҳтиёжни тушуниш ва доимий равишда ўрганиш имкониятига эга
бўлиш;
- замонавий муаммолар бўйича билимларни намойиш этиш;
- муҳандислик фаолияти учун зарур бўлган кўникмалар ва замонавий
муҳандислик усулларини қўллаш.
Ҳулоса қилиб айтадиган бўлсак, олий таълим муассасасининг асосий
вазифаси ишлаб чиқаришни узлуксиз янгилаш шароитларига тез
мослашиш, назорат қилиш усуллари, ўзаро алмашиниш, меҳнатни ташкил
этишни такомиллаштириш, шунингдек сифатни ошириш усулларига эга
бўлган рақобатбардош мутахассисларни тайёрлашдан иборат.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги
ПФ-60-сонли “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг
тараққиёт стратегияси тўғрисида”ги Фармони.
2.
Baratov
D.D.
Talabalarda
kasbiy
va
ijodiy
kompetensiyani
shakllantirishning pedagogik masalalari // “Mug‘allim həm үzliksiz
bilimlendirio‘” Ilmiy-metodik jurnal. – Nukus, 2021. – № 6. – B. 16-21. (13.00.00;
№ 20).
3.
Baratov D.D., Ximmataliyev D.O. Talabalarni innovatsion muhandislik
faoliyatiga tayyorlashda kreativ kompitentligini rivojlantirish // “Mug‘allim həm
үzliksiz bilimlendirio‘” Ilmiy-metodik jurnal. – Nukus, 2022. – № 2-son.
– B. 113-116. (13.00.00; №20).
4.
Baratov D.D. Methodology of students' creative competence development
// “European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences”. – Vol.
10. – № 3, 2022. – B. 68-73. (13.00.00; № 3).
5.
Baratov D.D. Development of Creative Competence in the Process of
Preparing Students for Innovative Engineering Activity // “Central Asian Journal
of Theoretical and Applied Sciences”. – Vol. 03. – Issue, 08. 2022. – B. 36-38.
6.
Baratov D.D. Development mechanisms of preparing students for
innovative activities in technical higher education institutions // “Galaxy
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
182
international interdisciplinary research journal”. – Vol. 11. – Issue 05, 2023. – B.
98-100.
7.
Baratov D.D. Texnika oliy ta’lim muassasalari talabalarini ilmiy-tadqiqot
va innovatsion faoliyatiga tayyorlash // “Periodica Journal of Modern
Philosophy, Social Sciences and Humanities”. – Volume 18, 2023. – B. 27-29.
8.
Baratov D.D. Higher education institutions, scientific and educational
activity of innovation organization specific characteristics // “Academicia Globe:
Inderscience Research”. – Volume 4. – Issue 4, 2023. – B. 391-394.
9.
Baratov D.D. Bo‘lajak muhandislarni innovatsion faoliyatga tayyorlashga
qo‘yiladigan ijtimoiy-pedagogik talablar // “International Journal of Education,
Social Science Humanities. Finland Academic Research Science” Publishers.
2023. – B. 2075-2079. (I.P. – 7.502).
10.
Baratov D.D. Razvitie kreativnoy kompetentnosti v podgotovke studentov
k innovatsionnoy injenernoy deyatelnosti // “Yangi O‘zbekistonda pedagogika
va psixologiya fanlarining rivoji: muammo va yechimlar” mavzusidagi
Respublika ilmiy-amaliy anjuman materiallari to‘plami. – Denov, 2022. – B.
11.
Baratov D.D. Методика развития творческой компетентности при
подготовке студентов к инновационной инженерной деятельности //
“International Journal of Education, Social Science” Humanities. Finland
Academic Research Science Publishers. – Volume 11. – Issue-12, 2023 – B. 122-
130.
