ПОЛИЗ ҚЎНҒИЗИНИНГ ЛИЧИНКАСИГА ҚАРШИ БИОПРЕПАРАТЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

Annotasiya

Мақолада полиз қўнғизининг личинкасига қарши Wipeout-15 J, ва Crop Guarg, 36% em.k. биопрепаратларнинг биологик самарадорлигини аниқлаш бўйича ўтказилган тажриба натижалари берилган. Личинкаларга қарши биопрепаратларнинг биологик самарадорлиги мос равишда 100,0;100,0 % бўлишлиги аниқланди.

Manba turi: Konferentsiyalar
Yildan beri qamrab olingan yillar 2022
inLibrary
Google Scholar
Chiqarish:
46-49
17

Кўчирилди

Кўчирилганлиги хақида маълумот йук.
Ulashish
Алланазаров, О. . (2024). ПОЛИЗ ҚЎНҒИЗИНИНГ ЛИЧИНКАСИГА ҚАРШИ БИОПРЕПАРАТЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ. Модели и методы в современной науке, 3(11), 46–49. Retrieved from https://www.inlibrary.uz/index.php/mmms/article/view/52740
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Annotasiya

Мақолада полиз қўнғизининг личинкасига қарши Wipeout-15 J, ва Crop Guarg, 36% em.k. биопрепаратларнинг биологик самарадорлигини аниқлаш бўйича ўтказилган тажриба натижалари берилган. Личинкаларга қарши биопрепаратларнинг биологик самарадорлиги мос равишда 100,0;100,0 % бўлишлиги аниқланди.


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

46

ПОЛИЗ ҚЎНҒИЗИНИНГ ЛИЧИНКАСИГА ҚАРШИ

БИОПРЕПАРАТЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

Алланазаров Олимжон Яхшибойевич

ЎКҲИТИ Сурхондарё филиали

катта илий ходими.

https://doi.org/10.5281/zenodo.12741397

Аннотация:

Мақолада полиз қўнғизининг личинкасига қарши

Wipeout-15 J, ва Crop Guarg, 36% em.k. биопрепаратларнинг биологик
самарадорлигини аниқлаш бўйича ўтказилган тажриба натижалари
берилган.

Личинкаларга

қарши

биопрепаратларнинг

биологик

самарадорлиги мос равишда 100,0;100,0 % бўлишлиги аниқланди.

Таянч сўзлар

:

Полиз, зараркунанда, полиз қўнғизининг личинкаси,

биопрепарат, лаборатория тажрибаси, биологик самарадорлик.

Аннотация:

В статье Wipeout-15 J и Crop Guarg, 36% em.c. приведены

результаты эксперимента по определению биологической эффективности
биопрепаратов. Биологическая эффективность биопрепаратов против
личинок составила 100,0 и 100,0% соответственно.

Ключевые слова

: Полизис, вредитель, личинка жука полизиса,

биопрепарат, лабораторный опыт, биологическая эффективность.

Abstract:

In the article Wipeout-15 J, and Crop Guarg, 36% em.c. the results of

the experiment on determining the biological effectiveness of biopreparations
are given. The biological efficiency of biopreparations against larvae was found
to be 100.0; 100.0%, respectively.

Key words

: Polysis, pest, larva of polysis beetle, biopreparation, laboratory

experiment, biological efficiency.

Республикамизнинг жанубий Сурхондарё вилоятида қишлоқ

хўжалиги маҳсулотларидан полиз экинлари алоҳида касб этиб, аҳолининг
озиқ овқатга бўлган эҳтиёжини қондиришда муҳим ўрин тутади. Полиз
экинларидан сифатли ва мўл кўл ҳосил олишда ўз муддатида ҳимоя
тадбирларини олиб бориш асосий агротехник тадбирлардан бири бўлиб
ҳисобланади. Шундан кўриниб турибдики полиз зараркунандаларидан
полиз қўнғизи ҳам қовоқдошлар оиласига салбий таъсир кўрсатади.

Ўзбекистонда кокциналидларнинг фитофаг турларидан полиз

қўнғизи (

Epilachna chrysomelina

Fabr.) полиз ўсимликлари билан

озиқланадиган ягона тур хисобланади. Тадқиқотчи муалифларнинг
маълумотига кўра бу тур Кавказорти ўлкаларида; Азарбойжонда, Ўрта
Осиё

Республикаларидан

Туркаманистонда,

Тожикистонда

ва

Ўзбекистоннинг жанубий туманларида кенг тарқалган [2;3].


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

47

Полиз қўнғизи ва личинкалари полиз экинларидан қовун, тарвуз,

бодринг, ҳандалак ва қовоқнинг барг, поя, гул ҳамда мевалари билан
озиқланиб жиддий зарар етказади. Айниқса қўнғиз ва личинкалар
қовуннинг вегетатив ва генератив органларини жиддий зарарлайди, ҳатто
қовун, хандалакнинг етилган меваларини тешиб кириб чуқурчалар ҳосил
қилади [2].

Полиз кўнғизининг тарқалиши, кўпайиши, зарари ва унга қарши

кураш чоралари ўтган асрнинг 60-80-йилларида Азарбойжон, Тожикистон,
Туркманистон, Ўзбекистон республикаларида тадқиқотчилар томонидан
ўрганилган. Аммо кейнги 40-50 йилдан буён Республикамизда бу
зараркунанда ҳашарот ўрганилмаган.

Шу нуқтаи назардан узоқ вақтдан бери бу борада тадқиқотлар олиб

борилмаганлиги, сўнгги йилларда экологик соф яьни органик
маҳсулотларга талабнинг ортиши шуни кўрсатадики тўғридан тўғри
истеъмол қилинадиган полиз экинларини зарарли организмлардан
биологик усулда ҳимоя қилиш долзарб масаладир. Шу сабабли бу йилги
тадқиқотларимизда

полиз

қўнғизининг

личинкасига

қарши

биопрепаратларнинг

самарадорлигини

ўрганиш

бўйича

махсус

тажрибалар ўтказдик.

Тадқиқот усули ва жойи:

Тажрибаларни ўтказишда Давлат кимё

комиссияси тамонидан Ш.Т.Хўжаев (2004) таҳрири остида чоп этилган
услубий қўлланмадан фойдаланилди [5]. Биологик самарадорлик Аббот
формуласи (1925) асосида ҳисобланди [1]. Тажрибалар Сурхондарё
вилояти Термиз тумани ЎКҲИТИ Сурхондарё минтақавий филиали
лабораторисида 2022 йил мобайнида олиб борилди.

Тадқиқот натижалари

: Тажрибалар 2022 йил август ойида ЎКҲИТИ

Сурхондарё минтақавий филиалида лаборатория шароитида ўтказилди.
Бунда 2 та биоперепарат 2 та такрорланишда назоратга нисбатан
синовдан ўтгазилди. Бунинг учун дастлаб махсус садоклар тайёрланиб,
унга ҳар бир вариант таснифи ёзилган ёрлиқлар ёпиштириб қўйилди.
Тажриба учун керак бўладиган полиз қўнғизининг личинкалари Термиз
туманида

Айритом

маҳалласида

истиқомад

қиладиган

деҳқон

хўжаликларида етиштирилаётган полиз майдонларидан териб келинди.
Ҳар бир садокга қовун поялари махсус сувли идишга солиб қўйилди.
Шундан сўнг тажрибада режалаштирилган миқдорда садокларга полиз
қўнғизининг личинкаси солинди. Биопрепаратларни пуркаш махсус қўл


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

48

пуркагичида амалга оширилди. Ишлов беришдан олдин хронометраж
қилиниб, бир гектарга 850 литр ишчи эритма сарфланишини аниқлаб
олдик. Шу асосида биопрепаратларни тавсия этилган сарф меёрда
пуркагичларга ўлчаб солдик. Тажрибада Wipeout-15 J.

(15% w/w of

Consortium of organic fatty acids,

150 g/kg) гектарига 2,5 литр, Crop Guarg,

36% em.k. гектарига 2,5 литр,

(Beauveria bassiana (Fungus)+ Verticillium

lecanii (Fungus),

сарф меёрларда синалди. Ишлов берилгандан сўнг тажриба

вариантларида охирги личинка нобуд бўлгунча ҳисоб китоб ишлари олиб
борилди.
Олинган натижалар жадвалда келтирилди. Унга кўра тажриба
вариантларида личинкаларнинг дастлабки нобуд бўлиши ўнинчи кундан
кейин кузатилди. Wipeout-15 J.

(15% w/w of

Consortium of organic fatty acids,

150 g/kg) гектарига 2,5 литр сарф меъёрда синалганда энг юқори
биологик самарадорлик 25 инчи ҳисоб китоб кунида кузатилиб 100,0 % ни
ташкил этди. Crop Guarg, 36% em.k.

(Beauveria bassiana (Fungus)+ Verticillium

lecanii (Fungus)

биопрепарати қўлланган вариантда эса ушбу ҳисоб китоб

кунида 100,0 % лик натижага эришилди.

Полиз қўнғизининг личинкасига қарши биопрепаратларнинг биологик

самарадорлиги

Лаборатория тажрибаси, Teрмиз тумани,ЎКҲИТИ Сурхондарё филиали,

кичик қўл пуркагичи – 500 л/га,


Вариантлар

Таъсир

этувчи

моддаси

Дори

сарфи,

кг, л/га

1 та маҳсус идишдаги полиз қўнғизининг

ўртача

сони, дона

Биологик самарадорлик, %

Ишлов-

гача

Ишловдан сўнг, кунлар бўйича

5

10

15

20

25

5

10

15

20

25

08.08.2022 y.

Wipeout-15 J.

(15% w/w of

Consortium of

organic fatty

acids,

150

g/kg)

2.5

6,0

6,0

6,0

4,0

3,0

0,0

0,

0

0,0

33,3

50,

0

100,0

Crop Guarg,

36% em.k.

(Beauveria

bassiana

(Fungus)+

Verticillium

lecanii

(Fungus)

2.5

6,0

6,0

6,0

3,0

1,0

0,0

0,

0

0,0

50,0

83,

3

100,0

Назорат

(дорисиз)

-

-

6,0

6,0

6,0

6,0

6,0

6,0

-

-

-

-

-


background image

MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE

International scientific-online conference

49

Назорат (дорисиз) варианти тажриба учун алоҳида олиниб, тажрибада

6 дона, личинка бўлиб 25 инчи ҳисоб тажрибадаги назорат вариантида 6
дона личинкалар бўлиб нобуд бўлиши кузатилмади.

Тадқиқот натижаларига кўра биопрепаратларни қўллаш полиз

агробиоценозида мавжуд фойдали энтомофаунага деярли зарарсиз бўлиб,
полиз экинларининг асосий зараркунандаси полиз қўнғизининг
личинкасига (

Epilachna chrysomelina

Fabr.) қарши якунда қониқарли

натижага эга бўлинади.

Адабиётлар:

1.

Абботт W.S. Amethod of computing the effectiveness Econ. Entomol.-

1925.-Vol.18.-№ 3-р.265-267.
2.

Алланазаров О.Я., Хайтмуратов А.Ф. Полиз қўнғизининг полиз

мевасидаги зарари “Агро Кимё Ҳимоя ва ўсимликлар карантини” – Махсус
сон. 2022. - Б.8-9.
3.

Атаева М.А. Материалы по биологии и экологии бахчевой коровки в

Таждикистане. Извест АН тажд.ССР, отд. биологич.наука, 1972, (146)
4.

Хайтмуратов А.Ф., Алланазаров О.Я. Epilachna chrysomelina Фабр. -

Полиз экинларининг хавфли зараркунандаси. ”Хоразм Маъмун академиси
ахборатномаси”. – Хива, 2021. –№ 11. – Б.143-146.
5.

5.Хўжаев Ш.Т. Инсектицид, акарицид, БФМ ва фунгицидарни синаш

бўйича услубий кўрсатмалар (II-нашр). – Ташкент, 2004. – 104 б.

Bibliografik manbalar

Абботт W.S. Amethod of computing the effectiveness Econ. Entomol.-1925.-Vol.18.-№ 3-р.265-267.

Алланазаров О.Я., Хайтмуратов А.Ф. Полиз қўнғизининг полиз мевасидаги зарари “Агро Кимё Ҳимоя ва ўсимликлар карантини” – Махсус сон. 2022. - Б.8-9.

Атаева М.А. Материалы по биологии и экологии бахчевой коровки в Таждикистане. Извест АН тажд.ССР, отд. биологич.наука, 1972, (146)

Хайтмуратов А.Ф., Алланазаров О.Я. Epilachna chrysomelina Фабр. - Полиз экинларининг хавфли зараркунандаси. ”Хоразм Маъмун академиси ахборатномаси”. – Хива, 2021. –№ 11. – Б.143-146.

Хўжаев Ш.Т. Инсектицид, акарицид, БФМ ва фунгицидарни синаш бўйича услубий кўрсатмалар (II-нашр). – Ташкент, 2004. – 104 б.