MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
83
TADBIRKORLIK FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISHNING XORIJ
TAJRIBASI
D.Jabborov
Jizzax politexnika instituti
Iqtisodiyot va menejment kafedrasi o‘qituvchisi
U.Xo‘jabekova
Jizzax politexnika instituti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16081390
Annotatsiya.
Ushbu maqolada rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar
misolida tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlashning samarali mexanizmlari,
institutsional asoslari va davlat siyosatining roli yoritilgan. Xususan, AQSH,
Germaniya, Janubiy Koreya va Estoniya kabi mamlakatlar tajribasi o‘rganilib,
O‘zbekiston sharoitida qo‘llash mumkin bo‘lgan yo‘nalishlar bo‘yicha takliflar
ishlab chiqilgan. Maqolada shuningdek, inkubatsiya markazlari, soliq imtiyozlari,
raqamli platformalar orqali tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha amaliy
tajribalarga ham alohida e’tibor qaratiladi.
Kalit so‘zlar:
tadbirkorlik, xorij tajribasi, inkubatsiya markazlari, soliq
imtiyozlari, raqamli texnologiyalar, kichik biznes, davlat siyosati, innovatsiya,
moliyalashtirish, institutsional islohotlar
Annotation.
This article analyzes effective mechanisms, institutional
foundations, and the role of government policy in supporting entrepreneurship,
based on the experiences of both developed and developing countries. Case
studies from the United States, Germany, South Korea, and Estonia are
examined, with proposals tailored to the context of Uzbekistan. The paper also
highlights practical approaches such as incubation centers, tax incentives, and
digital platforms used to foster entrepreneurship.
Key words:
entrepreneurship, international experience, incubation
centers, tax incentives, digital technologies, small business, government policy,
innovation, financing, institutional reforms
Zamonaviy iqtisodiy taraqqiyotning ajralmas bo‘lagi bo‘lgan tadbirkorlik
faoliyati ko‘plab mamlakatlarda iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiruvchi asosiy omil
sifatida qaraladi. Tadbirkorlik – bu nafaqat ish o‘rinlari yaratuvchi jarayon, balki
innovatsiyalarni joriy qiluvchi, iqtisodiy raqobatni kuchaytiruvchi kuchdir. Shu
bois dunyo miqyosida uni qo‘llab-quvvatlash siyosati davlatlar kun tartibida
turadi.
1. AQSH tajribasi: xususiy tashabbusni rag‘batlantirish
AQSH dunyodagi eng faol tadbirkorlik tizimiga ega bo‘lgan mamlakatlardan
biridir. Bunga quyidagi omillar xizmat qilmoqda:
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
84
Bozor iqtisodiyotining rivojlanganligi
;
Kapital bozorining ochiqligi
(venchur kapital, startap fondlari);
Soliq imtiyozlari va grantlar
orqali kichik biznesga yordam;
Silikon vodiysi kabi inkubatsiya hududlari
da tadbirkorlik muhitining
yaratilishi.
Mamlakatda har yili minglab startaplar paydo bo‘ladi va ularning bir qismi
global kompaniyaga aylanish imkoniga ega bo‘ladi.
2. Germaniya tajribasi: sanoatga integratsiyalashgan tadbirkorlik
Germaniyada tadbirkorlik, ayniqsa,
"Mittelstand"
deb ataluvchi o‘rta
korxonalar orqali rivojlangan. Bu model quyidagi xususiyatlarga ega:
Korxonalarning texnologik yangiliklarga intilishi;
Davlat tomonidan tadbirkorlarga arzon kreditlar taqdim etilishi;
Dual ta’lim tizimi orqali malakali ishchi kuchi tayyorlash;
Iqtisodiy klasterlar va ilmiy-tadqiqot institutlari bilan hamkorlik.
Bu model iqtisodiy barqarorlikka xizmat qilmoqda va eksport salohiyatini
oshirgan.
3. Janubiy Koreya tajribasi: texnologik tadbirkorlik
Janubiy Koreya hukumatining "start-up Koreya" strategiyasi doirasida:
Innovatsion fondlar
tashkil etilgan;
Universitetlar bilan hamkorlikda inkubatsiya markazlari
faoliyat
yuritmoqda;
Raqamli ekotizim
asosida texnologik startaplar qo‘llab-quvvatlanmoqda;
Elektron hukumat xizmatlari orqali biznes yuritish soddalashtirilgan.
Koreya tajribasi, ayniqsa, IT va sun’iy intellekt sohalarida yangi
tadbirkorlarning tez o‘sishiga asos yaratmoqda.
4. Estoniya tajribasi: raqamli tadbirkorlik muhitini yaratish
Estoniya dunyoda
raqamli hukumat
va
elektron rezidentlik
orqali
tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlovchi ilg‘or mamlakat sifatida tanilgan:
E-residency
dasturi orqali xorijliklar ham kompaniya ochishi mumkin;
Barcha xizmatlar onlayn ko‘rinishda amalga oshiriladi;
Soliq tizimi soddalashtirilgan va elektron hisob-kitob tizimi joriy etilgan.
Bu tajriba O‘zbekiston uchun ham tadbirkorlikda raqamli islohotlar yo‘lida
qimmatli o‘rnak bo‘la oladi.
5. O‘zbekistonda xorij tajribasidan foydalanish istiqbollari
O‘zbekiston sharoitida yuqoridagi tajribalardan quyidagicha foydalanish
mumkin:
Inkubatsiya markazlari sonini ko‘paytirish;
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
85
Raqamli platformalarni joriy qilish va ulardan foydalanishni
ommalashtirish;
Soliq va huquqiy imtiyozlar orqali kichik biznesni rag‘batlantirish;
Investitsion va venchur kapital fondlarini yo‘lga qo‘yish;
Tadbirkorlar uchun malaka oshirish dasturlarini ishlab chiqish.
Xulosa.
Xorijiy mamlakatlarning tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashdagi
tajribasi ko‘rsatadiki, bu sohada muvofiqlashtirilgan davlat siyosati, moliyaviy
infratuzilma, raqamli texnologiyalar va inson kapitaliga sarmoya kiritish eng
muhim omillardandir. O‘zbekiston sharoitida bu tajribalardan moslashuvchan
tarzda foydalanish milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirishga xizmat
qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.OECD Entrepreneurship at a Glance – 2024
2.World Bank Doing Business Report
3.O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi rasmiy sayti
– www.miit.uz
4.Germaniya Iqtisodiy tadqiqot instituti (DIW) hisobotlari
5.Koreya Innovatsion taraqqiyot agentligi (KIIPA) ma’lumotlari
6.Estoniya elektron hukumat portali – www.e-estonia.com
