MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
89
STOMATOLOGIK GIPERESTEZIYA: SABABLARI, KLINIK
KO‘RINISHLARI VA DAVOLASH YONDASHUVLARI.
Imomova Shabnam Faxriddin qizi
Alfraganus Universiteti Tibbiyot fakulteti
Stomatologiya yoʻnalishi
1-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16253345
Annotatsiya
Ushbu maqolada stomatologik amaliyotda uchraydigan gipesteziya holati
— ya’ni og‘iz bo‘shlig‘i va yuz-jag‘ sohasidagi sezuvchanlikning pasayishi
muammosi yoritilgan. Gipesteziyaning asosiy sabablari, klinik belgilari va
tashxis qo‘yish usullari tahlil qilingan. Shuningdek, davo choralarining
zamonaviy yondashuvlari va profilaktik tadbirlar haqida ma’lumot
berilgan.Maqola stomatologik jarrohlikdan so‘ng yuzaga keladigan asoratlarni
o‘z vaqtida aniqlash va samarali davolash bo‘yicha amaliy tavsiyalarni ham o‘z
ichiga oladi.
Kalit so‘zlar:
Gipesteziya, sezuvchanlik pasayishi, stomatologik asoratlar,
mandibulyar nerv, trigeminal nevrit, og‘iz bo‘shlig‘i nevropatiyasi, anesteziya,
tish jarrohligi, og‘riq sezuvchanligi, davolash yondashuvlari.
Abstract
This article highlights the issue of hypesthesia — a decrease in sensitivity in
the oral cavity and maxillofacial region — which is encountered in dental
practice. The main causes, clinical manifestations, and diagnostic methods of
hypesthesia are analyzed. Modern treatment approaches and preventive
measures are also presented. The article includes practical recommendations for
timely identification and effective treatment of complications that may occur
after dental surgery.
Keywords:
Hypesthesia, decreased sensitivity, dental complications,
mandibular nerve, trigeminal neuritis, oral neuropathy, anesthesia, tooth
extraction, pain sensitivity, treatment approaches.
Аннотация
В данной статье освещается проблема гипестезии — снижения
чувствительности в полости рта и челюстно-лицевой области, которая
встречается в стоматологической практике. Проанализированы основные
причины, клинические проявления и методы диагностики гипестезии.
Также представлены современные подходы к лечению и профилактике. В
статье приведены практические рекомендации по своевременному
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
90
выявлению и эффективному лечению осложнений, возникающих после
стоматологических вмешательств.
Ключевые
слова:
Гипестезия,
снижение
чувствительности,
стоматологические
осложнения,
нижнечелюстной
нерв,
неврит
тройничного нерва, оральная невропатия, анестезия, удаление зуба,
болевая чувствительность, методы лечения.
Stomatologik amaliyotda eng ko‘p uchraydigan simptomlardan biri bu
tishlarning sezuvchanligidir. Ayniqsa, dentinning giperesteziyasi — ya’ni
tishlarning haddan ziyod sezuvchanligi — bemorlarda noqulaylik va og‘riq
chaqiradigan holatlardan biri hisoblanadi. Ushbu holat ko‘pincha issiq, sovuq,
shirin yoki nordon oziq-ovqat ta’sirida yuzaga keladi va bemorning hayot
sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Giperesteziya zamonaviy stomatologiyada muhim muammo bo‘lib, uning
rivojlanishiga turli etiologik omillar sabab bo‘ladi. Dastlabki bosqichlarda
simptomlar yengil bo‘lishi mumkin, biroq vaqt o‘tishi bilan kuchli og‘riqlar, tish
to‘qimalarining shikastlanishi va murakkab davolash ehtiyoji paydo bo‘ladi. Shu
sababli, bu holatning erta aniqlanishi, to‘g‘ri klinik baholanishi va individual
yondashuv asosida davolanishi muhim ahamiyatga ega.
Mazkur maqolada stomatologik giperesteziyaning asosiy sabablariga, klinik
ko‘rinishlariga va zamonaviy davolash yondashuvlariga ilmiy asosda to‘xtalinadi
hamda ushbu muammoning samarali hal etish usullari tahlil qilinadi.
Stomatologik giperesteziyaning sabablari
.
Nuqsonli tishlarda giperesteziya
tashqi ta’sirotlarga nisbatan sezgirlik mavjud. Emalning yaltiroqlik sifatida
saqlangan. Bir bemorda xar xil gurux tishlarning rangi xar xil tonda – oldingi
kurak tishlarda och-sariqdan, chaynov tishlarda qoramtir ranggacha
o`zgarganligi kuzatiladi. Jaroxatli nuqsoni bor tishlarda mayda yoriqchalar
borligi bilan birgalikda emalning patologik siyqalanish elementlari xam
uchraydi.Tishlar oralig`ida tremalar mavjud. Emal giperesteziyasi va
siyqalanishi kuzatiladi. Sut va doimiy tishlar shikastlanadi. Tish giperesteziyasi
— bu dentinning sezuvchanligi ortishi bilan tavsiflanadigan holat bo‘lib, asosan
emalning yupqalashuvi yoki tish bo‘shliqlarining ochilishi natijasida yuzaga
keladi. Bu holatning asosiy sabablari quyidagilardan iborat: Emalning
yemirilishi: Tish emali doimiy ravishda mexanik (masalan, noto‘g‘ri tish yuvish
texnikasi), kimyoviy (nordon ichimliklar, shirinliklar, kislotali mahsulotlar) va
biologik (mikroorganizmlar) omillar ta’sirida yemiriladi. Bu esa dentinning
ochilishiga olib keladi. Tish bo‘shliqlarining yuzaga chiqishi: Tish emalining
yo‘qolishi yoki tish bo‘shlig‘i hosil bo‘lishi natijasida dentin tubidagi sezuvchan
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
91
nerv tolalari tashqi ta’sirlarga javob bera boshlaydi. Gingival resessiya:
Milklarning orqaga chekinishi natijasida tish ildizi ochilib qoladi, bu esa
sezuvchanlikni kuchaytiradi. Parodont kasalliklari: Parodontit, gingivit kabi
kasalliklar ham giperesteziyani keltirib chiqarishi mumkin, chunki bu holatlar
tish ildizining ochilishi va sezuvchanligining oshishiga sabab bo‘ladi. Yaxshi
bajarilmagan stomatologik muolajalar: Ko‘pincha ortiqcha ishlov berilgan
plomba yoki protezlar, tish sirtini keragidan ortiq tozalash, abraziv
moddalardan foydalanish kabi omillar tish emalini shikastlab, sezuvchanlikni
oshiradi.
Klinik ko‘rinishlari.
Giperesteziya ko‘plab bemorlarda turlicha darajada
namoyon bo‘ladi. Odatda, quyidagi simptomlar kuzatiladi:
Keskin, qisqa muddatli og‘riq: Sovuq, issiq, shirin yoki nordon taomlarni
iste’mol qilganda to‘satdan yuzaga keladi.
Kontakt og‘rig‘i: Tish cho‘tkasi, dental asboblar bilan tishga tegilganda
og‘riq seziladi.
Simptomlarning kuchayishi: Giperesteziya vaqt o‘tishi bilan kuchayishi
mumkin va bu bemorning psixologik holatiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Asimmetrik ko‘rinish: Giperesteziya ko‘pincha ayrim tishlarda yoki bir
taraflama namoyon bo‘ladi.
Og‘riq odatda qisqa davom etadi, lekin og‘ir holatlarda u uzoq davom
etadigan diskomfortga aylanadi. Giperesteziyaning aniqlanishi uchun to‘liq
anamnez yig‘ish, klinik ko‘rik, palpatsiya, radiologik tekshiruvlar muhim
ahamiyatga ega. Ba’zi hollarda diferensial diagnostika zarur bo‘ladi, chunki
simptomlar karies, pulpit, yoki boshqa patologiyalar bilan chalkashishi mumkin.
Davolash yondashuvlari.
Tish giperesteziyasini davolash kompleks
yondashuvni talab qiladi. Har bir bemorga individual yondashish zarur bo‘lib,
quyidagi usullar qo‘llaniladi:
Konservativ yondashuvlar:
Desensitizatorlar: Tish yuzasiga qo‘llanadigan
maxsus vositalar (masalan, kaliynitrat, stronsiy xlorid) nerv tolalarining
faolligini pasaytiradi.
Fluoridli preparatlar: Fluorid tish emalini mustahkamlaydi, dentinning
himoyasini kuchaytiradi va sezuvchanlikni kamaytiradi.
Remineralizatsiya vositalari: Kaltsiy va fosfatga boy gel va pastalar emalni
mustahkamlaydi.
Maxsus tish pastalari: Giperesteziyani kamaytiruvchi pastalardan doimiy
foydalanish tavsiya etiladi.
Stomatologik muolajalar:
MODELS AND METHODS IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
92
Emalni tiklovchi muolajalar: Emalni tiklash uchun kompozit materiallar
bilan qoplama yoki plomba qo‘yiladi.
Lazer terapiyasi: Zamonaviy stomatologiyada lazer bilan davolash orqali
nerv tolalarining faolligi kamaytiriladi.
Iontoforez: Elektromagnit usul orqali fluorid va boshqa preparatlarni
chuqur dentinga yetkazish mumkin.
Tish ildizini yopish: Agar ildiz ochilgan bo‘lsa, uni yopish uchun maxsus
plombalar qo‘llaniladi.
Profilaktika:
Davolash bilan bir qatorda, profilaktik choralar ham muhim:
Tishlarni yumshoq harakatlar bilan, abraziv bo‘lmagan cho‘tkalar bilan
yuvish.
Kislotali mahsulotlarni cheklash.
Doimiy stomatologik nazorat va professional tozalash muolajalarini o‘z
vaqtida bajarish.
Xulosa. Stomatologik gipesteziya — asosan asab shikastlanishi, yallig‘lanish
yoki iatrogen omillar natijasida yuzaga keladi. Uning erta aniqlanishi va to‘g‘ri
davolanishi asoratlarning oldini oladi. Stomatologlar tomonidan aniq tashxis
qo‘yish, bemorni to‘liq o‘rganish va kompleks davolash yondashuvi muhim
ahamiyatga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Tursunov O.T., Abdujabborov S.Q. "Terapevtik stomatologiya asoslari" –
Toshkent: “Iqtisodiyot va moliya” nashriyoti, 2020. – 352 bet.
2. Alimov A.A., Karimov M.X. "Stomatologiyada kasalliklar diagnostikasi va
davolash asoslari" – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2018. – 278 bet.
3. Yusupova D.M. "Bolalar stomatologiyasi" – Toshkent: “Tibbiyot”, 2019. – 240
bet.
4.Bolalar terapevtik stomatologiyasi.о`quv darsligi.Toshkent 2017.I.X.XALILOV,
B.О.ХUDANOV, SH.B.DAMINOVA, M.S.MUXAMEDOVA, F.L.MIRSALIXOVA , D.U.
RAXMATULLAYEVA
