SUN’IY INTELLEKT ASOSIDA YARATILGAN RENDER VA PROFESSIONAL VIZUALIZATSIYA O‘RTASIDAGI QIYOSIY TAHLIL

Zilola  Raxmatillayeva

ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI

IYUL

ANDIJON,2025

119

SUN’IY INTELLEKT ASOSIDA YARATILGAN RENDER VA PROFESSIONAL

VIZUALIZATSIYA O‘RTASIDAGI QIYOSIY TAHLIL

Zilola Raxmatillayeva

Toshkent arxitektura-qurilish universiteti,

Annotatsiya:

Ushbu maqolada konseptual arxitektura dizayni bosqichida sun’iy intellekt

asosida yaratilgan vizual renderlar va an’anaviy grafik dastur – Lumion yordamida

tayyorlangan professional vizualizatsiya o‘rtasidagi farqlar qiyosiy tahlil qilinadi. Tadqiqotda

bir xil 3D-geometriyali model asosida ikkita yo‘nalishda vizualizatsiya bajarildi: birinchi

holatda ChatGPT asosida AI-renderlar, ikkinchisida esa Lumion dasturida foydalanuvchi

nazoratida yuqori sifatli tasvirlar yaratildi. Tahlil natijalari AI vositalarining render tezligi,

avtomatik kontent generatsiyasi va ko‘p variantlilikda ustun ekanini, Lumion esa detal aniqligi,

barqarorlik va foydalanuvchi nazorati borasida afzal ekanini ko‘rsatdi. Maqolada ushbu ikki

yondashuvning afzallik va cheklovlari texnik, vizual va amaliy mezonlar asosida baholandi.

Natijalar AI vositalarining konseptual dizayn bosqichidagi samaradorligini, Lumionning esa

yakuniy vizualizatsiya sifatidagi ustunligini isbotladi.

Kalit so’zlar:

Sun’iy intellekt, arxitektura vizualizatsiyasi, ChatGPT, Lumion, konseptual

dizayn, render tahlili, 3D-modellashtirish, AI render, fotorealistik tasvir.

Kirish.

Zamonaviy arxitektura loyihalash jarayoni murakkab hamda ko‘p bosqichli bo‘lib,

unda ijodkorlik tasavvurlari va aniq muhandislik yechimlari uzviy uyg‘unlikda namoyon etiladi.

Shu sababli arxitekturaviy muhitni vizualizatsiya qilish dizayn amaliyotining ajralmas qismiga

aylangan. Vizualizatsiya loyihaning abstrakt konseptlarini real makondagi ko‘rinishga

aylantirib, loyiha g‘oyalarini turlicha burchakdan tahlil qilish imkonini beradi [1]. Tadqiqotlar

shuni ko‘rsatadiki, iteratsion vizualizatsiya jarayoni ijodkorlik va innovatsiyani rag‘batlantirib,

me’morlarga loyihaning konseptual yechimini yakuniy talablarga va buyurtmachining

istaklariga muvofiq takomillashtirishga yordam beradi [1]. Keng ko‘lamli fotorealistik

renderlar va virtual yurishlar loyiha manfaatdor tomonlari – xaridorlar, sarmoyadorlar va

boshqaruv organlari – bilan samarali muloqot qilishda muhim rol o‘ynaydi, dizayn niyatini aniq

ifodalaydi va loyiha atrofida tushunishni mustahkamlaydi.

Keyingi yillarda kompyuter grafikasi va 3D-modellashtirish, shuningdek BIM va parametrik

dizayn kabi dasturiy vositalar bilan bir qatorda sun’iy intellekt texnologiyalari ham

arxitekturaviy vizualizatsiyaga innovatsion imkoniyatlar qo‘shmoqda. Masalan, sun’iy intellekt

va mashinani o‘rganish algoritmlari orqali qurilgan tizimlar loyihalashning ayrim bosqichlarini

avtomatlashtirib, real vaqtda turli dizayn variantlarini ishlab chiqish, tuzilishdagi potentsial

muammolarni prognoz qilish va takomillashtirish bo‘yicha takliflar berish qobiliyatiga ega [2].

Shuningdek, Midjourney kabi generativ SI platformalari loyihalash jarayonini yanada

soddalashtirib, foydalanuvchilarga mahsus 3D-model yaratish tajribasiga ega bo‘lmagan holda

oddiy matn orqali konseptni tavsiflab, fotorealistik tasvirlar olish imkonini berdi [3]. Real-

vaqtli renderlash vositalari loyihada onlayn o‘zgarish kiritish, dizaynni darhol baholash va

mijoz fikrini tezkor aks ettirishni ta’minlab, loyihalash jarayonini sezilarli darajada samaraliroq

qiladi [2]. Bu kabi ilg‘or texnologiyalar arxitektura vizualizatsiyasini yangi avlod sifatida

rivojlantirmoqda.

Ammo O‘zbekiston sharoitida arxitekturani zamonaviy dasturiy va SI vositalari bilan tezkor

vizualizatsiya qilish bir qator muammolar bilan yuzlashadi. Xususan, sohaning axborot-

kommunikatsiya texnologiyalari infratuzilmasi hali yetarli darajada rivojlanmagan: yig‘ilishda

qayd etilishicha, qurilish loyihalarini yaratishdan tortib ekspertizadan o‘tkazish va masofaviy

nazoratgacha bo‘lgan jarayonlarning aksariyati hanuzgacha qog‘oz hujjatlarida yuritilmoqda

[2]. Shu bois davlat rahbari arxitektura va qurilish ta’limi dasturlarini yangilab, ularda ilg‘or

ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI

IYUL

ANDIJON,2025

120

dasturiy ta’minot va ayniqsa BIM texnologiyalari bilan ishlash ko‘nikmalarini kengroq

o‘rgatishni ta’kidlagan [2]. Bundan tashqari, sun’iy intellekt va uning arxitekturaga tatbiqi

sohasida O‘zbekistonda huquqiy baza hamon shakllantirilish bosqichida. Mamlakatda SI

texnologiyalarini tartibga soladigan aniq qonunchilik yo‘q; sohani nazorat qilish uchun

barqaror talablar, mualliflik huquqi va xavfsizlikka doir mexanizmlar hali to‘liq

yaratilmaganligi qayd etilmoqda [4].

Metod.

Ushbu tadqiqotda eksperimental yondashuv qo‘llanilib, bir xil 3D arxitektura modeli

asosida ikkita turli vizualizatsiya usuli sinovdan o‘tkazildi. Dastlab, SketchUp dasturida past

qavatli turar joy binosining 3D modeli tayyorlandi. Ushbu model asosida quyidagi ikki

renderlash usuli taqqoslandi:
1.

AI asosida render qilish:

Modeldan olingan 2D ko‘rinish ChatGPT orqali ishlab

chiqilgan promt yordamida generativ AI vositasiga uzatildi. Natijada sun’iy intellekt avtomatik

tarzda fasadga materiallar, o‘simliklar, fon va yoritish kabi elementlarni o‘zicha aniqlab,

fotorealistik tasvirlar hosil qildi.
2.

Lumion dasturida render qilish:

Xuddi shu 3D model Lumion dasturiga import

qilinib, foydalanuvchi tomonidan barcha parametrlar (tekstura, yorug‘lik, atmosfera, landshaft

elementlari) qo‘lda sozlandi. Lumionning real vaqtli ishlash imkoniyatlari va keng ob’ekt

kutubxonasi yordamida aniq va nazorat ostidagi fotorealistik renderlar yaratildi.
Har bir render natijasi quyidagi mezonlar asosida baholandi:



Detal aniqligi (deraza, tom, yo‘l, eshik, o‘simliklar)



Konseptual elementlar (o‘simliklar, landshaft)



Variantlar va o‘zgaruvchanlik



Nazorat va sozlash



Render vaqti

Natijalar taqqoslash jadvali va vizual tahlil orqali tahlil qilindi. Quyidagi rasmlarda renderlar

taqdim etilgan. (1,2,3-rasmlar)

a)

b)

1-rasm. Lumion dasturida yaratilgan render (a-fasad, b-perspektiva)

ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI

IYUL

ANDIJON,2025

121

c)

d)

2-rasm. Chatgptga berilgan 3d ko‘rinish (c-fasad, d-perspektiva)

e)

f)

3-rasm. Chatgptda yaratilgan tasvir (e-fasad, f-perspektiva)

Natija.

Quyidagi jadvalda (1-jadval) AI asosidagi render va Lumion renderlarining asosiy

farqlari ko‘rsatilgan:
1-jadval

Parametr

AI asosidagi render

Lumion professional render

Detallar

aniqligi

AI ba’zan tafsilotlarni to‘liq aniq

ko‘rsatmasligi mumkin; an’anaviy

usullar «yuqori sifatli, detallarga boy

statik» tasvirlar yaratadi [6].

Lumion

modeldagi

aniq

geometriyani saqlaydi. Har bir

deraza, eshik va tom foydalanuvchi

modeliga mos tarzda aniq aks etadi.

Konseptual

elementlar

(o‘simliklar,

landshaft)

AI sahnaga daraxtlar, o‘simliklar va

atmosferani

avtomatik

qo‘shishi

mumkin, lekin ularning joylanishi har

doim

loyihaga

mos

kelmasligi

mumkin [8].

Lumionda foydalanuvchi 9,496 ta

daraxt

va

landshaft

elementi

kutubxonasidan tanlab oladi [7];

foydalanuvchi xohlagan elementlarni

o‘zi joylashtiradi.

Variantlar

va

o‘zgaruvcha

nlik

AI algoritmlari bir xil konsept asosida

turli rakurs va kompozitsiyalardagi

ko‘plab variantlarni tezda yaratadi [2].

Har bir AI-renderda fon yoki

qo‘shimcha elementlar o‘zgarib turishi

mumkin (masalan, boshqa burchak

yoki atmosferik elementlar).

Lumionda rakurs va sahna tarkibini

foydalanuvchi o‘zi nazorat qiladi:

kameralashni o‘zgartirish va ob’ekt

qo‘shish foydalanuvchi ixtiyorida

bo‘lib, natija har safar bir xilda

olinadi.

Nazorat va

sozlash

AI-render avtomatik tarzda yaratiladi,

foydalanuvchi sozlamalari cheklangan

[9]. Bu kam texnik tajribaga ega

foydalanuvchilar uchun qulay boʻlsa-

da, aniq nazoratni kamaytiradi.

Lumion foydalanuvchiga ob’ektlar,

yorug‘lik, ob-havo va boshqa

effektlarni

to‘liq

boshqarish

imkonini beradi. Har bir parametrni

qo‘lda sozlash orqali yakuniy tasvir

ustidan

mukammal

nazorat

ta’minlanadi.

ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI

IYUL

ANDIJON,2025

122

Render vaqti

AI bilan render odatda bir necha

soniyada (masalan, ba’zi tizimlarda 10

soniyadan kam) tayyorlanadi [7]. Bu

tezlik

dizayn

eskizlarini

tezkor

ko‘rsatish va tez o‘zgarish kiritish

uchun qulay.

Lumionda

yuqori

sifatli

vizualizatsiya olish uchun odatda

soniyalar yoki daqiqalar talab

qilinadi [7]. Shu bilan birga, Lumion

real vaqtda ish olib boradi va

LiveSync

bilan

modeldagi

o‘zgarishlarni darhol aks ettiradi.

Muhokama.

Tahlil shuni ko‘rsatdiki, an’anaviy render va AI renderda turli vazifalar uchun

afzalliklar mavjud. Pixready manbasiga ko‘ra, an’anaviy render usullari «yuqori sifatli,

detallarga boy statik» tasvirlar yaratadi va har bir elementni aniq aks ettiradi [6]. Hamma

elementlarni (deraza, eshik, tom va hokazo) foydalanuvchi belgilagan shaklda taqdim etish

Lumion va shunga o‘xshash tizimlarning kuchli tomonidir. Shuningdek, Lumionning keng

asset-kutubxonasi sahna dizaynini sodda va tez qiladi [7]. Biroq bu usulda landshaft va o‘simlik

kabi elementlar foydalanuvchi tomonidan alohida qo‘lda joylashtirilishi kerak.
AI asosidagi renderlar esa vaqtni katta tejaydi. Visoid ma’lumotiga ko‘ra, AI renderlar odatiy

usullarga nisbatan taxminan 90% vaqt tejaydi [7]. Masalan, AI yordamida loyiha eskizining

vizualizatsiyasini bir necha soniyada olish mumkin [7]. Bu esa dizayn jarayonini tezlashtiradi

va har safar yangi variantlar yoki o‘zgartirishlarni tezkor namoyish qilish imkonini beradi.

Lumion esa sekinroq bo‘lsa-da, real vaqtda ishlaydigan interfeys va LiveSync funksiyasi bilan

loyihaga kiritilgan o‘zgarishlarni darhol ko‘rsatadi, bu esa loyihani bir xil kontekstda baholash

imkonini beradi.
Foydalanuvchi nazorati nuqtai nazaridan, Lumion ancha qulay. Uning interfeysi orqali

yorug‘lik, atmosfera, kadr burchagi va boshqa parametrlarga batafsil ta’sir etish mumkin. AI

tizimlari esa ko‘proq oldindan o‘rnatilgan algoritmlarga asoslangan; foydalanuvchi faqat

umumiy prompt va parametrlar bilan cheklanadi. Shu sababli, Pixready ta’kidlaydiki, an’anaviy

renderlar «murakkab detallarni nozik sozlash» imkonini beradi (ya’ni har bir detalni nazorat

qilish imkoniyati yuqori) [6], bunda AI renderlar esa avtomatlashtirilgan yechim sifatida tez

natija beradi.

Xulosa.

Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, konseptual arxitektura dizayn bosqichida sun’iy

intellekt asosidagi renderlar va an’anaviy grafik dasturlarning o‘zaro raqobatbardosh jihatlari

mavjud. AI yordamida yaratilgan tasvirlar (ChatGPT) bir necha soniya ichida tezkor natijalar

beradi, bu esa dizaynerga ko‘plab alternativ variantlarni qisqa vaqt ichida ko‘rib chiqish

imkonini yaratadi. Shu bilan birga, AI tomonidan hosil qilingan renderlarda detal aniqligi,

statik barqarorlik va nazorat past bo‘lib, har safar turli rakurs, fon va o‘zgaruvchan o‘simliklar

mavjudligi kuzatildi.
Bunga qarshi ravishda, Lumion dasturida yaratilgan renderlar ancha vaqt talab qilsa-da,

foydalanuvchining to‘liq nazorati ostida, yuqori sifatli va birxil tafsilotlarni saqlab qolgan

vizualizatsiyalarni ta’minlaydi. Har bir element (material, yorug‘lik, atmosfera) aniq sozlanishi

tufayli yakuniy taqdimotlarda ishonchli va barqaror natijalar olinadi.
Shunday qilib, AI asosidagi renderlar eskiz va konseptual bosqichlar uchun samarali, Lumion

esa yakuniy dizayn, loyiha taqdimoti va mijozga ko‘rsatish bosqichi uchun optimal vosita

hisoblanadi. Kelgusida ushbu ikki yondashuvni integratsiyalash orqali loyihalash jarayonini

tezkor, barqaror va ijodiy jihatdan boy qilish imkoniyatlari mavjud.

Foydalanilgan adabiyotlar :