J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
68
"Bahor Kechasi"dan "muhabbat daryosigacha: Hamid
Olimjon va Zulfiya ijodi orasidagi cheksiz muhabbat"
Erkinova Mushtariybonu Hamidulla qizi
Toshkent tibbiyot akademiyasi Stomotologiya yo’nalishi
1-bosqich talabasi
mailto:erkinovamushtariybonu5@gmail.com
Annotatsiya:
Ushbu maqola Hamid Olimjon va Zulfiya o'rtasidagi adabiy va
shaxsiy munosabatlarni chuqur tahlil etadi. Shoirlarning uchrashuvi, o'zaro ijodiy
hamkorligi va muhabbati haqida so'z boradi. Zulfiya, Hamid Olimjonning ijodiy
ustozligidan ilhomlanib, uning ta'sirida shoir sifatida o'sganini, shuningdek, ular
birgalikda o‘tkazgan baxtli va ijodiy yillarni eslaydi. Maqolada shuningdek,
hamkorlikning o‘zaro hurmat va sevgiga asoslanganligini, bu munosabatlarning
ijodiy yuksalishga qanday ta'sir qilganligi haqida hikoya qilinadi.
Kalit so‘zlar:
Hamid Olimjon, Zulfiya, she'riyat, ijodiy hamkorlik, muhabbat,
adabiyot, ustoz-shogird munosabati, o‘zaro hurmat, baxtli yillar, shoirlarning
munosabatlari, ijodiy maktab.
Аннотация:
В этой статье подробно анализируются литературные и
личные отношения между Хамидом Олимджаном и Зульфией. Речь идет о
встрече, взаимном творческом сотрудничестве и любви поэтов. Зульфия,
вдохновленная
творческим
наставничеством
Хамида
олимджана,
вспоминает, как росла как поэт под его влиянием, а также счастливые и
творческие годы, которые они провели вместе. В статье также рассказывается,
как сотрудничество основано на взаимном уважении и любви, как эти
отношения повлияли на творческий подъем.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
69
Ключевые слова:
Хамид Олимджан, Зульфия, поэзия,
творческое сотрудничество, любовь, литература, отношения
учитель
-
ученик, взаимоуважение, счастливые годы, отношения
поэтов, творческая школа.
Abstract:
This article analyzes in detail the literary and personal relationship
between Hamid Alimjan and Zulfiya. It's about meeting, mutual creative
cooperation and the love of poets. Inspired by Hamid Alimjan's creative
mentorship, Zulfiya recalls growing up as a poet under his influence, as well as the
happy and creative years they spent together. The article also describes how
cooperation is based on mutual respect and love, and how these relationships have
influenced creativity.
Keywords:
Hamid Alimjan, Zulfiya, poetry, creative cooperation, love,
literature, teacher-student relations, mutual respect, happy years, poet relations,
creative school.
Hamid Olimjon va Zulfiya
Men o‘zimning yosh tuyg‘ularim bilan uning keng qalbini, buyuk iste’dodini
his qildim.1934-yil edi. Hamid Olimjon Zulfiyani hozirgi “Mustaqillik” metro
bekati oldidagi perronda kutib oladi. Bungacha ular bir-birlarini faqat adabiy
kechalar orqali bilishardi. Hamid Olimjon tasodifiy uchrashuvdan mamnun va
Zulfiya bilan uzoq suhbatlashdi.“Sening she’ringni o‘qidim”, deydi u yaqqol mehr
bilan.
- Yaxshi.
-Ayting-chi, bu nima?
She’rda qalbing tasviri bor.
Bu shunchaki bir parcha bo'lsa ham.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
70
Bu sizning ruhingiz.
Xuddi shunday davom etish kerak.
Haqiqat ritorikasiz yozilishi kerak...
O‘shanda Zulfiya “ritorika” so‘zini noaniq tushungan edi.
Ammo u bu haqda indamadi.
“O‘shanda, – deb yozadi shoira, – uyimizga piyoda emas, pashshada
kelganman.Men his-tuyg'ularimni qog'ozga yozdim.Bu she’rni shu qadar oson va
oqizib yozdimki, go‘yo qalbimga afsonaviy bir kuch kirib, o‘ylarimga, qo‘llarimga
quvvat bergandek bo‘ldi.(Bu mening "Bahor kechasi" deb nomlangan she'rim bo'lsa
kerak.)Bu kutilmagan uchrashuv Svetlana Somovaning “Shoir haqida doston”
asarida shunday tasvirlangan:
...Hali bular bir birini topib
Jamollarini ko‘rguncha ayon,
She'rlari gazetalarning
Betlarida turdi yonma yon
Bu tasodifiy uchrashuv va Zulfiyaning “Bahor kechasi” she’rining o‘sha
unutilmas oqshom soatlarida yozilishining bunday she’riy talqini bejiz emas.Shu
kuni Hamid Olimjon va Zulfiya do‘stlik va muhabbat saroyining muhtasham
binosining birinchi g‘ishtlari qo‘yildi.Bu uchrashuvdan so‘ng Zulfiya tez-tez Hamid
Olimjon haqida o‘ylardi, Hamid Olimjon esa yosh shoiraning she’rlarini diqqat bilan
kuzata boshladi.Oradan ko‘p o‘tmay, Zulfiya universitetni tugatib, 1935 yilda
O‘zbekiston Fanlar qo‘mitasi qoshidagi Til va adabiyot instituti aspiranturasiga
o‘qishga kiradi.Har bir uchrashuv ularni yanada yaqinlashtirar, bir-birining qalbiga
muhabbat urug‘ini separdi.
09.1935 yil ularning hayotidagi eng baxtli kun edi.Joriy yilning 23 iyul kuni
taqdir ikki shoirning bir-biridan hayotiy rishtalarini bir umrga uzdi.O‘shanda Hamid
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
71
Olimjon 26 yoshli yigit, beshta she’r va hikoyalar to‘plami muallifi,
taniqli shoir, tirishqoq olim, yosh shoirlarning ustozi edi.U Zulfiya
uchun nafaqat turmush o‘rtog‘i va do‘sti, balki uning ijodiy taqdirida
katta ahamiyatga ega shaxs edi. “1935-yilda turmush qurganmiz, –
deb yozadi Zulfiya.
- Men baxtli yashadim.Agar inson chinakam sevsa va sevsa, uning atrofidagi
barcha qiyinchiliklar kamroq ko'rinadi.To‘rt fasl ham bahordek tuyuladi.Men o'sha
paytda shunday kayfiyatda edim ... "
Zulfiya hali yoshligida Xadicha xola ipak qurti yetishtirib, pilladan tolalarni
ajratib, ipakni turli rangga bo‘yab, inson ko‘zini qamashtiradigan ko‘ylak
tikdi.Hamid Olimjon nazdida palak xonadon a’zolariga o‘zgacha fayz
bag‘ishlagandek edi.Cheksiz quvonchga to‘lgan shoir Xadicha xolaning onasi bilan
uchrashgani uchun o‘zini baxt va saodat jannatida his qildi.O‘sha paytdan e’tiboran
ishq ifori jilvalanib turgan osmonda yarim tungacha she’riyatning qo‘sh chirog‘i
o‘chmasdi.Hamid Olimjon va Zulfiyaning to‘yi o‘zgacha bo‘ldi: to‘ydan o‘n kun
o‘tib kelin-kuyov Oqtoshga borib, bokira tabiat qo‘ynida “asal oyi”ni
o‘tkazdi.Hamid Olimjon “Bir tomoni tog‘, bir tomoni bog‘” degan joyda o‘tgan
bolalik kunlarini esladiU oqayotgan muzli suvda baliqdek suzib, toshlarni yorib,
kumushsimon chang hosil qildi.
Suv oqardi
qo‘ynida,
Ko‘krak kerib
baliq kabi
Sho‘ng‘ib yotardik.
("Bolalik")
Hamid Olimjon qanchalik ulg‘ayib, shoir, jamoat arbobi sifatida el-yurtga
tanilib qolgan bo‘lmasin, bu misralarda tasvirlangan quvnoq va shodon bolalik
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
72
tabiatini tark etmadi.Tabiat bilan yuzma-yuz bo‘lganida o‘zini doim
uning erkak farzandidek his qilar edi.Zulfiya bilan birga bo‘lganda
ham o‘zini go‘dakdek tutardi, zavqu shodlik, hayajonni qo‘msab
yurardi.Zulfiya shoir bilan o‘tkazgan mana shu baxtli yillar
davomida har qanday iste’dod tinimsiz mehnat bilan sayqallanishi,
chinakam ijodkorda esa yuksak mehnat intizomi bo‘lishi kerakligini ko‘rdi.Har
qanday sharoitda ham Hamid Olimjon erta tongdan soat 6 dan 11 gacha uyda ishladi,
so‘ng siyoh ho‘l bo‘la turib o‘z asarini ovoz chiqarib o‘qidi, qanday ovoz berishini
tekshirdi.Zulfiya o‘zining har bir she’rini uning ko‘zidan o‘tkazdi, lekin Hamid
Olimjon bu she’rlarni yozmadi, balki ularning kuchli va zaif tomonlarini ko‘rsatib,
tushuntirib berdi.
“Ikkinchi kitobni yozayotganimda, – deb yozadi shoira, – bir paytlar Hamid
Olimjondan: “Nega she’rlarimning oxiri yo‘q?” deb so‘raganim yodimda. Qaerda
to‘xtamasin, davom etishi mumkin!”
U kulib dedi: “Chunki har bir she’rda hamma narsani aytmoqchi bo‘lasiz, lekin
bunday qilish yaxshi emas.
Keyin, bilasizmi, she’rni oxirigacha yozish kerak... “Keyinchalik, uning
nasihatlari naqadar nozik va to‘g‘ri ekanini qandaydir muhim va samimiy fikrni
aytish zarurligini sezganimda angladim”.
Zulfiya Hamid Olimjon bilan bo‘lgan ana shunday suhbatlardan so‘ng she’r
yozdi, she’ri chop etilgan hamma ham shoir bo‘la olmasligini, shoir bo‘lish uchun
dunyoni boshqacha ko‘rish, idrok etish zarurligini anglab yetdi.Ulug‘ shoir, nodir
insoniy fazilatlar sohibi Hamid Olimjon Zulfiyaga har jihatdan o‘rnak edi.Zulfiya
buyuk shoirdan fikrlashni, mehnat qilishni va she’r yozishni, do‘stga mehribon,
dushmanga zolim bo‘lishni o‘rgandi, uning ijodiy maktabida tahsil oldi. Shu
ma’noda Hamid Olimjon Zulfiya qalbiga hamroh, nozik maslahatchi, mehribon
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
73
ustoz bo‘ldi.Ilhom burgutiga urilgan shoir stoliga o‘tirishi bilanoq
she’r daryosi otilib chiqdi.Ko‘nglidagi she’riyat manbasini hali
kashf etmagan yosh shoira bu holatdan hayratlanib, ilhom tamg‘asi
qachon jiringlashi, she’r yozish sirlarini Hamid Olimjondan
bilmoqchi bo‘ldi.
"O'shanda men aytdim:" U stolga o'tirguncha yozadi.
Bu kuch va ilhom qayerdan keladi?
Men hayron bo'ldim.
Endi bilsam, jahon, rus va o‘zbek mumtoz va zamonaviy adabiyotlarini
o‘qiyman, nafaqat o‘qiyman, balki tahlil qilaman, o‘z fikrlarimni daftarga yozaman,
xalq og‘zaki ijodi bilan mashaqqatli mehnat – bu faoliyatlarning barchasi shoir ijodi
uchun doimiy ozuqadir.
Hamid Olimjon barcha ishlarda astoydil yordam berdi.Men yoshman, ba'zida
sanoqsiz kitoblar va qog'ozlar bilan to'lib-toshganini yoqtirmasdim.Bunday
paytlarda u meni ilhomlantirish yo'llarini topdi.Esimda, bir safar Samarqand
safaridan Ra’no Uzoqova she’rlarini olib kelgan edi.O'sha kechasi u o'zining ta'sirli
parchalarini o'qidi.
Keyin: "Ayollarimiz qanday yozishlarini ko'ryapsizmi?"
Faqat jasorat va iroda kerak, — dedi u sekin qo‘shib.
"Bilasizmi, siz yaxshiroq yozasiz!"
Bu suhbat menga katta turtki berdi”.
Hamma baxtli odamlar bir xil.Baxtli inson qalbining billur tuyg'ularini nozik
sevgilisi yoki sevgilisiga ishonadi.Zulfiya ham, Hamid Olimjon ham o‘sha yorug‘
yillarda bir-biridan qalbini, mehr-muhabbatini asramagan.Bu ikki shoirning o‘zaro
hurmat va muhabbatga asoslangan erkin ittifoqi edi.Bu davrda Zulfiya ijodi bahor
faslining cho‘qqisidan endigina paydo bo‘lgan kichik jilg‘a edi.Oradan kunlar, oylar
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
74
va yillar o‘tib, bu oqim muqarrar ravishda daryoga aylandi.Hamid
Olimjon 1936- yilda tatar she’riyati yetakchisi Xodi To‘qtosh
qalamiga mansub she’rlaridan biriga “Muhabbat – eski narsa, lekin
har bir yurakda yangilanadi” deb so‘zboshi qilgan.Bu so‘zlar
she’rning avtobiografik unsurlardan xoli emasligini bildiradi.
Darvoqe, shoir qalbining tarjimai holi she’rning g‘oyaviy mazmunida
ifodalangan:
Har bir yurakda bahor bor
Har bir qalbga muhabbat mehmoni,
Gullar - har bir yurakda sevgi,
Boston unga yetarli.
Shoirning o‘z rafiqasiga bo‘lgan muhabbati Farhod va Shirin sevgisi yanglig‘
beadad edi.Ana shu muhabbati tufayli u o‘z baxtini yanada chuqur his etdi.
Bu sevgidan u o'z baxtini yanada chuqurroq his qildi: ...
Qarashlaring tinchimni olib,
Chertib ketdi qalbim torini
Shundan keyin sezdim yurakda
Shuncha kuchli o‘tning borini
Aytib berchi shuncha sevganlar,
Bo‘lganmikan mencha baxtiyor?...
Bu she'rlar 1936 yilning kuzida Sochida yozilgan.Hamid Olimjon xotiniga
hamrohlik qila olmadi, chunki Zulfiya Qora dengizdagi kurortga borganida birinchi
farzandiga homilador bo‘lgan.Zulfiya bir kuni tush ko‘rdi.Hamid Olimjon tushida
va’dasidan qaytdi, boshqa oshiq topdi va Zulfiyadan yuz o‘girdi.Uxlagan kuni shoira
qorong‘u xayollarga sho‘ng‘ib, tong otishi bilan Qora dengiz sohilida dam olayotgan
eriga xiyonatda ayblab, og‘riqli his-tuyg‘ularga to‘la maktub yo‘lladi.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
75
Hamid Olimjon bu maktubni kulib o‘qigan bo‘lsa-da, xotini
turli shubhalardan xalos bo‘lishi kerakligini tushundi va javob xatiga
“Xayoling-la ota tunlar...” deb nomlangan she’r ilova qildi.
Bu orzu, behuda orzu
Axir, bu aldamchi tush.
Ehtimol sizning sevimli odamingiz
Siz va'dangizni buzganga o'xshaysiz?!O‘sha ayriliq kunlarida nafaqat Zulfiya,
balki Hamid Olimjon ham bir-birlarini sog‘inish tuyg‘ulari bilan yashadilar. Hamid
Olimjon bu tuyg‘ularni Zulfiyaga yetib borishi uchun qog‘ozga tushiradi.
Eng gullagan yoshlik chog‘imda,
Sen ochilding ko‘ngil bog‘imda.
Shunda ko‘rdi ko‘zim bahorni,
Shunda qalbim tanidi yorni.
1937 yil.
E'tibor bergan bo‘lsangiz, Hamid Olimjonning qrim taassurotlari bilan
qorishgan she’rlarida birinchi o‘rinda qadrdon zaminiga sog‘inch tuyg‘usi
mujassam. “Orzu-la ota tunlar...” deb nomlangan ana shunday she’rlardan yana biri
nafaqat Hamid Olimjon, balki 20-asr o‘zbek lirikasining eng yaxshi namunalaridan
biridir.Bundan qariyb yetmish besh yil muqaddam yozilgan bu she’rni na o‘tmish
bo‘roni, na o‘zbek shoirlarining keyingi romanslari yuvib yubormadi.Bu she’rni
o‘qir ekanmiz, bir o‘zi orzu-havasning o‘zi shunday go‘zal va abadiy asar
yaratishiga hayron bo‘lamiz.Sizningcha, bu she'rning paydo bo'lishiga boshqa ilohiy
omillar sabab bo'lgan bo'lishi mumkinmi?Shoir qalbida ishq olovi yonmagan bo‘lsa,
birorta ham yuksak iste’dod bunday she’riyat asarini yarata olmasdi.Hamid Olimjon,
aytganimizdek, mehnat intizomiga qattiq amal qilgan.Juda qiziqarli bo'lishidan
tashqari, u ko'ngillilik qilishni, dam olishni va do'stlari bilan hazilkash suhbatlarni
yoqtirardi.
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
76
“Matchoy sayil” tabiat bag‘riga kirib, qalbga orom
bag‘ishlashi, ranglar o‘yinini, tovushlar kaskadini singdirishi, bir
so‘z bilan aytganda, tabiatning beqiyos inoyati bag‘riga sho‘ng‘ishi
– cho‘g‘ olishi kerak edi. ijodkorlik.Tabiat go‘zalligini ko‘rishni,
qadrlashni bilmagan odam qanday qilib Hamid Olimjondek she’r
qudrati bilan ifodalay oladi?!Yo'q, umuman emas!Bunday shoir faqat Xamid
Olimjondek hayotni, tabiatni cheksiz ishtiyoq bilan sevadigan inson bo‘lishi
mumkin... Shubhasiz, Zulfiyasiz Hamidona she’rlari o‘tmagan bo‘lardi.Hamid
Olimjon va Zulfiyaning “tabiat bag‘riga” qilgan ana shunday sayohatlaridan biri
1936 yil bahorida lolazor edi.
Oradan bir yil o‘tib shoir o‘sha bayramlarning bo‘sh vaqtlarini eslab, o‘zining
qiziqarli she’rlaridan birini yozadi:Hamid Olimjon ham, Zulfiya ham uzoq
bo‘lmasa-da, bu chinakam baxt va muhabbat ummonida yashadilar.Ulug‘ shoir bilan
yashash, uning betakror she’riy san’ati sir-asrorlarini bilish Zulfiyaning shoiralik
yuksak pog‘onasiga ko‘tarilishiga imkon berdi.O‘tgan asrning 60-90-yillarida
Hamid Olimjon xayoliga ham kelmagan tarixiy o‘zgarishlar, Zulfiyaning bu
o‘zgarishlardagi faol ishtiroki uning nafaqat shoir, balki yirik jamoat arbobi, atoqli
siymolardan biri darajasiga ko‘tarilishiga yo‘l ochdi. ko'p millatli adabiyot.
U hayoti va ijodining har ikki davrida ham Hamid Olimjonga bo‘lgan cheksiz
mehriga, she’riyat an’analariga sodiq qoldi.Hamid Olimjonga bo‘lgan muhabbat
uning she’riyatiga ilhom berdi.Bu misralarni o‘qib, Zulfiya o‘zi uchun ham, marhum
shoir uchun ham Hamid Olimjon qalami bilan ijod qilganiga amin bo‘lamiz.O‘zbek
adabiyotida she’riyatning ikki manbai biz, shoirlar qalbini o‘zining musaffo
tuyg‘ulari bilan bahor shabadasiday, tiniq, gul bargidagi shudringdek, shirin, bulbul
kuyiday, ehtirosli, tog‘ sharsharasiday tozalaydi.Bular Xamid Olimjon va Zulfiya
chashmalaridir.
Foydalanilgan adabiyotlar
J
ournаl of Аnаlyticаl Synergy аnd
Scientific Horizon
Volume 1, Issue 1, Series A 2025
77
1.Karimov N. Hamid Olimjon. Toshkent, „Yosh gvardiya“,
1990
2.Karimov N. Hamid Olimjonning poetik mahorati. Toshkent.
„Fan“, 1964.
3.Mamajonov S. Shoir dunyosi. Toshkent. Gʻ. Gʻulom nomidagi Adabiyot va
sanʼat nashriyoti, 1972.
4.Karimov N. va boshqalar. 20 asr oʻzbek adabiyoti tarixi. -T.: „Oʻqituvchi“,
1999.
5.Abdurahonov A. Alangaga aylangan uchqun. „Kamalak“ adabiy-tanqidiy
ilmiy toʻplamda. -T. 1990.
6.Azimov S. Hamid Olimjon abadiyati. T., 1967
