SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
147
GINGIVIT: SABABLARI, TURLARI, KLINIK BELGILARI
VA ZAMONAVIY DAVOLASH USULLARI
Imomova Shabnam Faxriddin qizi
Alfraganus Universiteti Tibbiyot fakulteti
Stomatologiya yoʻnalishi
1-kurs talabasi
Annotatsiya:
Gingivit
–
bu milk to‘qimalarining yallig‘lanishi bilan
kechuvchi, ko‘p uchraydigan stomatologik kasalliklardan biridir. U ko‘pincha
blyashka to‘planishi, yomon og‘iz gigiyenasi yoki umumiy sog‘liq muammolari
bilan bog‘liq bo‘ladi. Ushbu maqolada gingivitn
ing klinik belgilari, gingivit va
parodontit o‘rtasidagi asosiy farqlar, shuningdek, zamonaviy davolash usullari
yoritib berilgan. Bemorning shaxsiy gigiyenasiga amal qilishi, professional gigiyena
tozalovlari va mahalliy antiseptik vositalardan foydalanis
h davolashda muhim o‘rin
tutadi. Shuningdek, maqolada etiotrop va simptomatik muolaja usullari haqida ham
ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
gingivit, milk yallig‘lanishi, og‘iz gigiyenasi, parodontit,
blyashka, antiseptik, davolash usullari, stomatologiya.
Аннотация
:
Гингивит —
одно из наиболее распространённых
стоматологических заболеваний, характеризующееся воспалением тканей
дёсен. Чаще всего оно связано с накоплением зубного налёта, плохой гигиеной
полости рта или общими нарушениями здоровья. В данной статье
рассматриваются клинические проявления гингивита, основные отличия
между гингивитом и пародонтитом, а также современные методы лечения.
Особое внимание уделено значению личной гигиены пациента,
профессиональной чистке полости рта и использованию местных
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
148
антисептиков.
Также
изложены
этиотропные
и
симптоматические подходы к лечению.
Ключевые слова:
гингивит, воспаление дёсен, гигиена
полости рта, пародонтит, налёт, антисептики, методы лечения, стоматология.
Annotation:
Gingivitis is one of the most common dental diseases
characterized by inflammation of the gingival tissues. It is often associated with
plaque accumulation, poor oral hygiene, or general health issues. This article
discusses the clinical features of gingivitis, its main differences from periodontitis,
and modern treatment methods. Particular attention is paid to the importance of
personal hygiene, professional oral cleaning, and the use of topical antiseptics. The
article also presents both etiological and symptomatic treatment approaches.
Keywords:
gingivitis, gum inflammation, oral hygiene, periodontitis, plaque,
antiseptics, treatment methods, dentistry.
KIRISH
Gingivit -
bu milk to‘qimalarining yallig‘lanishiga olib keluvchi keng tarqalgan
parodontal kasallikdir. Uning asosiy klinik belgilari sirasiga milkning qizarishi,
shishishi, qonashi va og‘riqli holatlari kiradi. Bu holat odatda og‘ir og‘riqlar bilan
kechmaydi, leki
n e’tiborsiz qoldirilgan taqdirda parodontit kabi chuqurroq
to‘qimalarga o‘tib, tish yo‘qotilishigacha olib kelishi mumkin.
Jahon sog‘liqni
saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga ko‘ra, butun dunyo bo‘yicha har ikkinchi
insonda turli darajadagi gingival yallig‘lanishlar aniqlanadi. Ayniqsa, shaxsiy
gigiyenaga rioya qilinmasligi, ovqatlanishdagi xatolar, gormonal o‘zgarishlar
va
ayrim dorilar gingivitning rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi.
So‘nggi yillarda
stomatologiyada bu kasallikni davolashda yangi, zamonaviy usullar, jumladan, lazer
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
149
terapiyasi, probiotik vositalar, o‘simlik ekstraktlariga asoslangan
preparatlar keng qo‘llanilmoqda. Mazkur maqolada gingivit
kasalligini keltirib chiqaruvchi sabablar, ularning turlari, klinik
ko‘rinishlari hamda zamonaviy davolash yondashuvlari tahlil qilinadi.
Etiologiyasi va rivojlanish omillari
Gingivit ko‘plab omillar ta’sirida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan
yallig‘lanishli kasallik bo‘lib, uning asosiy sababi sifatida milk chetlarida
to‘planadigan tish plagi (mikrobiy blyashka) ko‘rsatiladi. Plak –
bu oziq-ovqat
qoldiqlari, bakteriyalar va epite
liy hujayralarining birikmasidan iborat bo‘lib,
muntazam gigiyena qilinmasa tezda to‘planadi va yallig‘lanish jarayonini boshlaydi
(Chapple et al., 2018). Bundan tashqari, quyidagi omillar gingivit rivojlanishiga
bevosita yoki bilvosita ta’sir ko‘rsatadi:
Noto‘g‘ri og‘iz gigiyenasi
-
tish yuvmaslik, noto‘g‘ri cho‘tka ishlatish yoki tish
oralig‘ini tozalamaslik.
Gormonal o‘zgarishlar –
ayniqsa homiladorlik, o‘smirlik davri yoki
menopauzada milk to‘qimalari yallig‘lanishga moyil bo‘ladi (Hahner, 2022).
Ba’zi dori vositalari –
masalan, fenitoin, kaltsiy antagonistlari,
immunosupressorlar gingival to‘qimalarda giperplaziya yoki shish paydo qiladi.
Sigaret chekish
–
qon aylanishni buzadi, milk to‘qimalarining
regeneratsiyasini sekinlashtiradi.
Sistematik kasalliklar
–
diabet, leykemiya va immunitet bilan bog‘liq
buzilishlar gingivitni og‘irlashtiradi.
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
150
Ovqatlanishdagi xatolar
–
C vitamini tanqisligi, yallig‘lanishga
qarshi komponentlarning yetishmasligi milk salomatligiga salbiy
ta’sir ko‘rsatadi (Kistler et al., 2025).
Shu kabi omillar ta’sirida gingivit rivojlanadi va asta
-sekin surunkali holatga
o‘tishi mumkin. Ahamiyatli jihati shundaki, ushbu omillarning aksariyati
boshqariladigan (ya’ni, oldini olsa bo‘ladigan) omillardir. Shu bois gigiyena va
turmush tarzini to‘g‘r
i tashkil qilish kasallikni oldini olishda muhim ahamiyatga ega.
Gingivit turlari. Gingivit turli klinik shakllarda namoyon bo‘lishi mumkin.
2017-
yilgi Jahon Parodontologiya Workshopiga (AAP & EFP) ko‘ra, gingivit plak
bilan bog‘liq va plak bilan bog‘liq bo‘lmagan shakllarga bo‘linadi (Chapple et al.,
2018).
Plak-
induklangan gingivit. Bu eng ko‘p uchraydigan shakl bo‘lib, uning
rivojlanishida asosiy omil sifatida tish blyashkasi (plak) qaraladi. Gigiyena
talablariga rioya qilinmaganda blyashkada bakteriyalar to‘planadi va milk
yallig‘lanishini boshlaydi. Milk
qizaradi, shishadi va qonay boshlaydi. Bu holat
odatda og‘riqsiz kechadi va gigiyena tiklansa, qaytish xususiyatiga ega (Newman &
Takei, 2018).
No-plak sababli gingivit. Bu guruhga quyidagilar kiradi:
Gormonal gingivit
–
o‘smirlik, homiladorlik, hayz tsikli o‘zgarishlari sababli
kelib chiqadi.
Dorilarga bog‘liq gingivit –
immunosupressorlar (masalan, siklosporin),
fenitoin yoki kaltsiy antagonistlari (nifedipin) gingival giperplaziyani chaqiradi.
Allergik yoki zamburug‘li gingivit –
kontaktli dermatit yoki kandidalar
ta’sirida yuzaga keladi (Lin et al., 2025).
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
151
O‘tkir va surunkali gingivit. O‘tkir gingivit –
to‘satdan
boshlanadi, kuchli shish, qonash va og‘riq bilan kechadi. Surunkali
gingivit
–
uzoq davom etadi, simptomlari sustroq, lekin davolanmasa
parodontitga olib keladi.
Deskvamativ gingivit. Bu alohida shakl bo‘lib, milk epiteliyasining yuzaki
qatlamlari ko‘chishi (deskvamatsiya), og‘riq va sezuvchanlik bilan namoyon
bo‘ladi. Ko‘pincha bu og‘ir autoimmun kasalliklarning belgisi sifatida qaraladi
(masalan, pemfigoid, liken planus).
Klinik belgilar va tashxis. Gingivitning klinik ko‘rinishlari kasallikning turiga,
og‘irlik darajasiga va davomiyligiga bog‘liq bo‘lsa
-da, quyidagi umumiy belgilar
eng ko‘p uchraydi:
Asosiy klinik belgilar: Milkning qizarishi (eritema)
–
yallig‘lanish tufayli qon
tomirlari kengayadi.
Shish (o‘dem) –
to‘qimalarda suyuqlik yig‘ilishi.
Qonash
–
ayniqsa tish tozalaganda yoki ovqat chaynaganda tez-tez kuzatiladi.
Og‘riq yoki sezuvchanlik –
odatda yengil bo‘ladi, lekin o‘tkir shakllarda kuchli
bo‘lishi mumkin.
Milk chetining o‘zgarishi –
giperplaziya yoki retraksiyaga moyillik.
Bundan tashqari, bemorlarda noxush hid (halitoz), tishlar orasida oziq-ovqat
tiqilib qolishi kabi shikoyatlar ham bo‘lishi mumkin.
Tashxis qo‘yish: Gingivit tashxisi quyidagi vositalar asosida aniqlanadi:
Klinik ko‘rik –
milk ranggi, shakli, sathidagi o‘zgarishlar baholanadi.
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
152
Sonda (periodontal zond) bilan tekshirish
–
qonash bo‘lishi,
cho‘ntak chuqurligi (odatda 3 mm dan oshmaydi).
Gingival Bleeding Index (GBI) yoki Bleeding on Probing (BoP)
–
yallig‘lanish darajasini aniqlash uchun ishlatiladi (Hahner, 2022).
Plak indekslari
–
blyashka darajasi o‘lchanadi (Silness & Löe indeksi).
Ayirma tashxis:
Gingivit ko‘pincha parodontit bilan adashtiriladi, ammo
ularning farqlari bor: Gingivitda milk cho‘ntaklari normal yoki biroz chuqurlashgan
bo‘ladi, biroq suyak to‘qimalarining yemirilishi va tish harakatchanligi kuzatilmaydi
(Carranza, 2018). Parodontitd
a esa tish cho‘ntaklari chuqurlashadi, suyak yo‘qoladi
va tishlar harakatchan bo‘lib qoladi (Slots & Slots, 2017). Gingivitning muhim jihati
shuki, u orqaga qaytarilishi mumkin bo‘lgan kasallik hisoblanadi. Vaqtida aniqlansa,
milk to‘qimalarida tuzalmaydigan o‘zgarishlar yuzaga kelmaydi.
Davolash. Gingivit kasalligini davolashda asosiy maqsad
—
yalligʻlanishga
olib keluvchi omillarni bartaraf etish, ogʻiz gigiyenasini yaxshilash va bemorning
holatini nazorat ostiga olishdan iboratdir. Dastlabki bosqichda bemorga professional
tibbiy yordam
ko‘rsatiladi. Bu yordamga tish yuzasida to‘plangan blyashka va zub
toshlarini olib tashlash, ya’ni professional gigiyenik tozalash kiradi. Blyashkalar —
tish go‘shtining yallig‘lanishiga sabab bo‘luvchi asosiy omillardan biri bo‘lib, ular
olib tashlanmasa, kasallik chuqurlashib boradi (Waerhaug, 1978). Davolash
davomida bemorga antiseptik vositalar bilan og‘iz bo‘shlig‘ini chayish tavsiya
etiladi. Xlorheksidin 0,12% yoki 0,2% eritmasi hozirda keng qo‘llanilmoqda. Ushbu
eritma mikroorganizmlarni yo‘q qilishga va yallig‘lanishni kamaytirishga yordam
beradi. Bundan tashqari, Furatsillin, Miramistin, Romazulan singari mahalliy
antiseptiklar ham muolajaga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi (Barnett, 2006).
Shaxsiy og‘iz
gigiyenasini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish ham muhim ahamiyatga ega. Bemor har kuni
ertalab va kechqurun tishlarini to‘g‘ri texnikada tozalashi, tish oralarini maxsus iplar
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
153
yoki interdental cho‘tkalar yordamida tozalashi kerak (Lang et al.,
2015). Ba’zi hollarda kasallik gormonal o‘zgarishlar, dori vositalari
yoki boshqa umumiy kasalliklar fonida paydo bo‘ladi. Bunday
hollarda esa etiotrop davolash, ya’ni asosiy sababni bartaraf etish orqali natijaga
erishiladi.
Yallig‘lanishni kamaytirish maqsadida ayrim hollarda metronidazol yoki
Holisal kabi dorivor gel va malhamlar qo‘llaniladi. Bundan tashqari, C vitamini, B
guruhi vitaminlari bilan vitaminoterapiya tavsiya etiladi. Kasallikning bosqichiga
qarab, davolash usullari farq qilishi mumkin, ammo har qanday holatda ham
kompleks yondashuv va individual nazorat zarur hisoblanadi. Davolash
yakunlangach, bemor 10
–14 kundan so‘ng qayta ko‘rikdan o‘tkaziladi va
sog‘lomlashtirishdan so‘ng profilaktika choralari tavsiya etil
adi (Lang et al., 2015).
Xulosa
Gingivit
—
og‘iz bo‘shlig‘i sog‘lig‘iga jiddiy tahdid soluvchi yallig‘lanishli
kasallik bo‘lib, vaqtida aniqlanib, davolanishi zarur. Uning asosiy sababi blyashka
hisoblanadi, biroq ayrim holatlarda blyashkaga aloqasi bo‘lmagan omillar ham ro‘l
o‘ynaydi. Profilaktika va erta tashxis qo‘yish orqali kasallikning oldi olinadi. Tish
shifokoriga muntazam murojaat qilish, to‘g‘ri gigiyenaga amal qilish kasallikni
bartaraf etishda muhim ahamiyatga ega.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
RO’YXATI:
1. Newman M.G., Takei H.H., Klokkevold P.R., Carranza F.A. Carranza's
Clinical Periodontology. 12th ed. Elsevier, 2018.
2. Трифонов Е.В., Жулев Е.Н. Современные аспекты профилактики
заболеваний пародонта. // Стоматология для всех. —
2019.
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
154
3. Grudyanov A.I., Osulin D.A
. Современные подходы к лечению
гингивита и пародонтита. —
М.: МЕДпресс
-
информ, 2021.
4. Slots J., Slots H. Periodontal infections: understanding the
complexity. // Periodontology 2000, 2017.
5. ВОЗ (World Health Organization). Oral health fact sheet, 2023.
