SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
155
IJTIMOIY VA MADANIY
RIVOJLANISH: AN’ANALAR VA
ZAMONAVIYLIK O’RTASIDAGI MUVOZANAT
Amirova Nodira Shamshiyevna
E-mail:
Alfraganus Universiteti, Pedagogika fakulteti,
Psixologiya (faoliyat turlari ) yo’nalishi 3
-bosqich talabasi
Ilmiy rahbar: Zamira Bilolova Baxtiyarovna
“Alfraganus Universiteti” Pedagogika fakulteti,
Psixologiya fanlari doktori, Phd
Annotatsiya
: ushbu maqolada ijtimoiy va madaniy rivojlanish, an’analar va
zamonaviylik o’rtasidagi muvozanat so’zlariga ta’rif, tushunchalarning mohiyati,
Prezident Qarorlari, an’analarga bugun yoshlar qay darajada amal qilayotgani,
qadriyatlarimizning mentalitet
imiz bilan nechog’lik chambarchas bog’liqligi haqida
so’z yuritiladi. Maqolada jamiyatda ijtimoiy va madaniy rivojlanish jarayonlarida
an’analar va zamonaviylik o’rtasidagi o’zaro ta’sir va muvozanat masalalari tahlil
qilinadi.
Аннотатция:
В данной статье приведены определения таких понятий,
как соцыалное и културное развитие, а также баланс между традициями и
современностью .Речь идет о сущности понятий , соответствующих
постанавлениях степени соблюдения традиций современной молодежью, а
также , о том , насколько наши ценности тесно связаны с менталитетом . В
статье анализируются вопросы взаимного влияния, противоречий и баланса
между традициями и современностью в процессе социального и культурного
развития общества.
Annotation:
This article provides difinations of the terms social and cultural
development, as well as the balance between traditions and modernity. The
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
156
discussion focuses on the essense of the concepts, the extent to which
modern youth adhere to traditions, and how closely our values are
intertwined with our mentality. The article analyzes the issues of
interaction , contradictions, and balance between traditions and modernity in the
process of social and cultural development of society.
Kalit so’zlar
: milliylik, rivojlanish, madaniyat, urf odatlar, bilim,
ko’nikma,
Prezident Qarorlari, kinosanoat, madaniy xizmat, an’analar, zamonaviylik, islom
markazi, huquq va burch, jamiyat va boshqalar.
Ключевые слова:
навыки, п
o
становления Президента, киноиндустрия,
культурное обслуживание, традиции , современность, Исламский центр ,
право и обязанности, общество и прочее.
Keywords:
National identity, development, culture, customs and traditions,
knowledge, skills, Presidential decrees, film industry, cultural services, traditions,
modernity, Islamic center, rights and responsibilities , society and others.
Kirish
Bugungi kunda shiddat bilan rivojlanayotgan glaballashuv hayot ritmi har bir
mamlakatning milliy va madaniy rivojlanishiga ta’sir ko’rsatmay qolmaydi albatta.
Bu jarayon milliy an’analarni saqlab qolgan holda , jumladan, jaxon sivilizatsiyasi
bilan hamohanglikni ham talab etadi. Bu qiyin vaziyat bilan yurtimiz qay darajada
yuzlashayotganini quyida ko’rib chiqamiz.
Ijtimoiy va madaniy rivojlanish , an’analar va zamonaviylik o’rtasidagi
muvozanat
haqida so’z yuritar ekanmiz, avvalo har bir so’zni mag’zini chaqib
chiqsak, maqsadga muvofiq bo’ladi.
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
157
Ijtimoiylik-
bu ko’plik, jamoaviylik, ongli shaxslarning ma’lum
bir maqsad va harakat ostida yig’ilishi, birgalikda harakat qilishishi.
Bu insonning jamiyatda faol ishtirok etishi, boshqalar bilan hamkorlik
qilib yashashi, o’z huquq va burchlarini anglab, jamiyat manfaatlari uchun harakat
qilishidir.
Madaniyat
–
bu insonlarning o’zini tutishi, odobi, dunyo qarashi. U
jamiyatning tarixi, turmush tarzi, urf odatlari, an’analari, qadriyatlari, tili, dini,
yasash tarzini o’z ichiga oladi.
Rivojlanish
–
bu doimo olg’a intilish, o’sish, takomillashish , yangi bilim va
ko’nikmalarga ega bo’lish.
An’analar
- bu uzoq yillar davomoda shakllangan hayot tarzi, milliy urf-
odatlar , qadriyatlar,marosimlar, avloddan avlodga o’tib kelayotgan , jamiyat yoki
millat hayotida mustahkam o’rin egallagan urf –
odatlar , xalq amal qiladigan lekin
hech qayerda yozilmagan qonunlar.
Zamonaviylik
–
bu zamon bilan hamnafaslik, yangiliklarga ochiqlik, yangi
texnologiyalarni, tendensiyalarni bilish va ularni hayotga tatbiq qilish, bu zamon
bilan, vaqt bilan birga qadam tashlash va undan oqilona foydalana olish.
O’rta
- bu ikki narsaning , holatning ketma
–
ketligining orasidagi joy yoki
daraja.
Muvozanat
- bu turli narsa,
holat, munosabat o’rtasida tenglik, hamohanglik va
barqarorlikni saqlash va shu bilan birga hayotda sog’lom va barqaror rivojlanishga
erishish.
Ijtomoiy va madaniy rivojlanish
–
bu jamiyatda insonlar hayotining
yaxshilanishi, ahloqiy , madaniy, ma’naviy , maorifiy , va ishonchli ijtimoiy
munosabatlarning rivojlanishi, takomillashib borish jarayonidir .
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
158
Buni hayotda nimalarda ko’rish mumkin? Bu, avvalo,
insonlarning bilim olishga intilishida , jamiyatda bilim olish
sharoitlarining yaxshilanishi, sog’liqni saqlashga e’tiborning oshishi
va rivojlanishi , aholi o’rtasida ishsizlikning qisqartirilishi , aholini ish bilan
ta’minlanishi , inson huquqlarini himoya qilish va jamiiyki inson hayotini
yaxshilashga xizmat qiluvchi barcha omillar ijtomoiy rivojlanishga asos bo’ladi. Bu
omillar faqat tinch va osuda, rivojlanayotgan davlatda amalga oshadi.
Jumladan, bizning yurtimizda bu borada qilingan ishlarga e’tibor qaratamiz:
Hozirgi vaqtda O’zbekiston Prezidenti tomonidan ijtimoiy va madaniy
rivojlanish sohasiga oid bir qator muhim qarorlar qabul qilingan. Quyida ularning
eng muhimlari va mohiyati keltirilgan:
1.Madaniy sektoridagi dasturiy islohotlar (iyul 2023)
–
2023-yil 27-iyul
kundagi Prezident farmoni UP-114, madaniyat va turizm sohasida davlat
boshqaruvini yanada takomillashtirish,madaniy hayotni jaxon standartlariga
moslashtirish, yoshlarni madaniyatga keng jalb etish, ‘’ERP madaniyat’’
raqamlashtiruv tizimin
i joriy etish, mahalliy an’analarni raqamlash, ommaviy
madaniy tadbirlar va teatrlar faoliyatini xususiy sektorga bosqichma bosqich
topshirish kabi choralarni nazarda tutadi.
Bunda :
~ Kutubxonalar, sinov kinoteatrlar, bolalar san’at maktablari tashkil etilib,
~Milliy musiqa va teatrlar uchun kadrlar tayyorlash tizimlari kuchaytirildi,
~ Kamonchilik va hunarmandchilik merosni raqamlash va xalqaro qit’alarga
reklama qilish yo’li bilan saqlash choralari belgilandi.
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
159
2.Milliy kinematografiya va kino san’ati (2021
-2024) -
2021
yilda Prezident Dekreti N 6202 asosida
O’zbekiston Milliy
Rivojlanish Markazi
tashkil etildi. Kinosanoatni davlat tomonidan
moliyaviy qullab quvvatlash va xalqaro festivallar , filmlar tarmog’ini rivojlantirish
bilan shug’ullanadi.
2024-yil 5 iyun kuni qabul qilingan farmon esa milliy tarixga
bag’ishlangan filmlar sikllarini yaratish , kinematografiya mutaxassislarini
tayorlashga bag’ishlangan ilmiy malumot yunalishlarini kengaytirishni nazarda
tutdi.
3.Uzluksiz ijtimoiy madaniyat va jamiyat massalarini qullab quvvatlash
(dekabr 2023 )
–
2023-yil 25-dekabrda qabul qilingan PP-406 qaror jamiyatga
ko’rsatilayotgan madaniy xizmatlar xajmini ko’paytirish , madaniy infratuzilmaga
sarmoyalarni jalb etish va inklyuziv madaniyatni rag’batlantirishga qaratilgan
choralar tadbirini o’z ichiga oladi.
4. Oila , yoshlar va jamiyat muhofazasi (dekabr 2023) -
UP- 209 , UP-210,
va PP-402 kabi qarorlar joriy etilib, mahalla institutlarini rivojlantirish , oilaviy va
genderlik tenglikni ta’minlash , yoshlarni ijtimoiy faollashtirish va nogironlarga
ko’maklashish mexanizmlarini kuchaytirishga qaratilgan intilishlar
jarayonga
kiritildi.
5. Marosim va to’y tomon chiqimlari madaniyati (2025, Aprel)
- ~
2025 yil
22 aprelda qabul qilingan yangi dastur doirasida to’y liboslari, to’y marosim va
tadbirlarda sarf xarajatlarni tartibga soladigan yangi normalar joriy etish nazarda
tutilmoqda. Bu- sarflanmaslik madaniyatini shakllantirish va jamiyatda tejamkorlik
kayfiyatini kuchaytirishga qaratilgan tashabbusdir.
Bundan tashqari, Prezidentimiz tomonidan qabul qilingan
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
160
“
Yoshlarga oid davlat
siyosati to’g’risida”
gi qonun,
“Madaniyat sohasini 2030 yilgacha rivojlantirish
strategiyasi ”
kabi xujjatlar ana shu muvozanatni ta’minlashda muhim ahamiyat
kasb etadi. Islom sivilizatsiyasi markazi , madaniy meros ob’yektlarining tiklanishi
,kinosanoatni qo’llab quvvatlash ham zamonaviylik va milliylik uyg’unligini
ta’minlashga xizmat qilmoqda. Ushbu qarorlar bilan davlat madaniyat va ijtimoiy
-
ruhiy rivojlan
ish soxasida aktiv islohotlar olib borilmoqda. Endi an’analar va
zamonaviylik o’rtasidagi muvozanat haqida so’z yuritar ekanmiz, shuni ta’kidlash
kerakki, An’analar
-
bu avloddan avlodga o’tuvchi madaniy meros bo’lib, xulq va
dunyoqarashni shakllantiruvchi asosiy omillardan hisoblanadi. Buni yurtimiz
miqyosida ko’rib chiqsak.
Yer yuzida juda ko’plab millat va elatlar bor va ularning har biri o’zining tarixi,
madaniyatiga ega. Shu jumladan bizning yurtimiz ham boy madaniy tarix va go’zal
madaniyatga ega. Muhimi, boshqa davlatlar o’laroq, bugun bizning yurtimiz ham
milliylikni v
a zamonaviylikni uyg’unlantira olgan, o’z tarixini va kimligini
unutmagan xalq. Madaniyatidan faxrlangan va zamon bilan uyg’unlashtira olgan,
buni ayniqsa yosh dizaynerlarimiz ishlarida ham ko’rishimiz mumkin, ular
o’zlarining mualliflik ishlarida zamonaviy kiyimlarda milliylikni uyg’unlashtira
oldilar va jaxon podiumlariga olib chiqdilar!
Jumladan
, Art Style.Uz va Navqiron O’zbekiston festivallari
an’anaviy
san’at bo’lib, ularda milly qoliplar zamonaviy dizayn va yosh ijodkorlar bilan
birlashadi.Bu madaniy tadbirlar “an’ana va zamonaviylik’’ munosibligini
ko’rsatadi
-
zamonaviylikda an’analar saqlanadi va yangi shakl oladi. Bugun
jaxonning rivojlan
gan davlatlari boshda do’ppi va ustida atlasi bo’lgan o’zbekni
tanimoqda va tan olmoqda. Faqat bizgagina hos bo’lgan urf odatlar va qadriyatlar
xalqimizning mentalitetini, shaxs va jamiyat o’rtasidagi munosabatlarini belgilab
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
161
beradi. Masalan, o’zbekona oilaviy munosabatlar , mexmondo’stlik,
hurmat, fidoyilik kabi fazilatlar aynan milliy an’analar asosida
shakllanadi. Milliylik va zamonaviylikni uyg’unligini kundalik
hayotimizda ham yoshlarimizning birgina kiyinish madaniyatida ham ko’rishimiz
mumkin. Hozirda qizlarimizning ayniqsa hijob kiyimlarini zamonaviy talqinda
yarashtirib kiyishlari, yoki oddiy kundalik kiyimlarining ham ochiq sochiq emasligi,
qizlarimiz zamonaviy bilimlar, dunyo tillarini bilsada, kiyinish madaniyatida
hayoning ustunligi quvonarli hol albatta .Bugungi glaballashgan zamonda bu
meyorni ushlash albatta oson emas. Lekin, kuzatuvlarimdan shuni bemalol ayta
olamanki, O ’zbek qayerda bo’lmasin O’zbek!
Dunyoning qaysi burchagida yashamasin , qo’li ko’ksida, ochiq chexra, ochiq
dasturxoni va mazali Palovi bilan kutib oladi. Qayerda bo’lmasin, ibosi, hayosi,
o’zbek mentaliteti ustuvor! Faxr bilan ayta olamanki , xatto O’rta Osiyo davlatlari
orasida -ham
milliylikni, ham zamonaviylikni uyg’unlashtira olgan, ikki omil
o’rtasida “oltin o’rtalikni” ushlay bilgan xalqdirmiz!
O’zbekiston Islom sivilizatsiyasi markazi
ham bu jihatda muhim: u ilmiy va
madaniy markaz sifatida ijtimoiylik, madaniy va diniy an’analarni zamonaviy
konteksta rivojlantirishga xizmat qiladi.
Xulosa:
An’analar va zamonaviylik o’rtasidagi muvozanat: An’analar –
bu
millatning ruhiy ustuni va madaniy asosi, zamonaviylik esa taraqqiyot, yangilikka
ochiqlik va jamiyatning glabal rivojlanishida orqada qolmasligidir. Muvozanat
shundaki- milliy qadriyatlardan voz kechmasdan, zamonaviy bilim , texnologiya va
fikrlashni jamiyatga mos ravishda joriy etish zarur. An’analarni yaxshi anglab va
qayta ko’rib, ularni innovatsiya bilan boyitish orqali jamiyatda ham barqarorlik, ham
taraqqiyot ta’minlanadi. Bu muvozanatni saqlashda ta’lim, madaniyat muassasalari,
davlat siyosati va ommaviy vositalarning o’rni beqiyos. Mazkur muvozanat nafaqat
SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
“
THE
FUTURE STARTS WITH US: TOWARDS THINKING,
TECHNOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
”
V
О
LUME 1. ISSUE 1. 2025
162
milliy qadriyatlarni saqlash, balki ularni yangi bosqichda
rivojlantirishga ham xizmat qiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1.
~ O’zbekiston Prezidenti qarorlari (2025)
- madaniy
–
ijtimoiy
sohalaridagi islohotlar ;
2.
~ Center for Islamic Civilisation in Uzbekistan;
3.
~Abdullayev Z. (2020) O’zbekistonda ijtimoiy rivojlanish
strategiyalari va milliy qadriyatlar. Toshkent: “Fan’’ nashriyoti.
4.
~Tojiyev A.(2019) Madaniy meros va glaballashuv jarayonida milliylik
masalasi. Toshkent : Ijtimoiy fanlar instituti.
5.
~ Mirziyayev Sh. (2021) An’anaviy qadriyatlar va zamonaviy ijtimoiy
jarayonlar uyg’unligi. “ Jamiyat va boshqaruv ’’ jurnali. N 2, 45
-52 betlar.
6.
~ O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori: “ Madaniyat
sohasini 2030 yilgacha rivojlantirish strategiyasi to’g’risida’’ PQ
- 4462-son. 2023
yil.
7.
~ Qurbonov J. (2022) Zamonaviylik va milliylik: madaniy
taraqqiyotning falsafiy va ijtimoiy asoslari. “ Falsafa va hayot ‘’ jurnali, N4, 30
-38
betlar.
