INTERNATIONAL CONFERENCE PEDAGOGICAL REFORMS AND
THEIR SOLUTIONS
VOLUME 11, ISSUE 01, 2025
68
QURILISHDA MEHNAT SAMARADORLIGINI OSHIRISH YO‘LLARI
D.B.Jabborov
Jizzax politexnika instituti katta o‘qituvchisi
R.A.Axmedov
Jizzax politexnika instituti talabasi
Annotatsiya:
Maqolada qurilish sohasida mehnat samaradorligini oshirish omillari, inson
resurslarining o‘rni, malaka, motivatsiya va zamonaviy boshqaruv tizimlarining ta’siri tahlil
qilinadi. Qurilishda ishlab chiqarish ko‘rsatkichlarini yaxshilash uchun malakali kadrlar,
texnologik yangilanishlar, raqamlashtirish va mehnat muhitining takomillashuvi muhim omillar
sifatida ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar:
qurilish sohasi, mehnat samaradorligi, inson resurslari, malaka, ishchi kuchi,
motivatsiya, innovatsiya, raqamlashtirish.
Annotation:
The article analyzes the factors influencing labor productivity in the construction
sector, the role of human resources, qualifications, motivation, and the impact of modern
management systems. It considers skilled personnel, technological innovations, digitalization,
and improvements in the working environment as key elements for enhancing performance
indicators in construction.
Key words:
construction sector, labor productivity, human resources, qualification, workforce,
motivation, innovation, digitalization.
Qurilish sohasi iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlaridan biri bo‘lib, uning samarali faoliyati
ko‘plab boshqa tarmoqlarning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatadi. Ayniqsa, sohada mehnat
samaradorligi va inson resurslarini to‘g‘ri boshqarish barqaror o‘sish va yuqori natijalarni
ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda O‘zbekistonda qurilish sohasida keng
ko‘lamli islohotlar olib borilayotgani mehnat unumdorligini oshirish va inson kapitalini
rivojlantirishni ustuvor vazifaga aylantirmoqda.
Mehnat samaradorligi bu – ma’lum vaqt davomida ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi yoki
bajarilgan ish miqdorining ish kuchiga nisbati. Qurilish sohasida bu ko‘rsatkich quyidagilarga
bog‘liq:
vaqt birligida qurilgan obyektlar hajmi (m², m³, km);
ishlatilgan resurslar (xomashyo, texnika) va inson kuchining nisbati;
texnologiyalarning darajasi va avtomatlashtirish darajasi;
ishlab chiqarish jarayonining tashkil etilishi.
O‘zbekistonda qurilishdagi mehnat samaradorligi hali to‘liq foydalanilmayotgan potensialga
ega bo‘lib, ayniqsa kichik va o‘rta biznes subyektlarida bu ko‘rsatkich pastligicha qolmoqda.
Inson resurslari – bu sohada ishlovchi ishchilar, muhandislar, arxitektorlar, menejerlar va
boshqa mutaxassislardan iborat inson kapitalidir. Qurilishda inson resurslarining roli
quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
loyihani sifatli ishlab chiqish va amalga oshirish;
xavfsiz va samarali qurilish jarayonini ta’minlash;
yangiliklarni joriy qilishga tayyorlik;
jamoaviy mehnat muhitini shakllantirish.
Malakali ishchi kuchining mavjudligi har bir obyektning sifati, muddati va narxiga bevosita
ta’sir ko‘rsatadi. Bugungi kunda O‘zbekiston qurilish sohasida malakali muhandislar va loyiha
boshqaruvchilari yetishmasligi muammosi mavjud.
Mehnat samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar
1. Malaka va ta’lim darajasi
Qurilish texnikumlari va oliy o‘quv yurtlarida ta’lim sifatining pastligi;
INTERNATIONAL CONFERENCE PEDAGOGICAL REFORMS AND
THEIR SOLUTIONS
VOLUME 11, ISSUE 01, 2025
69
Ish joyida amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga yetarli e’tibor yo‘qligi.
2. Texnologik ta’minot
Zamonaviy qurilish texnikasi va uskunalardan foydalanish darajasi;
Avtomatlashtirilgan qurilish tizimlari, modulli qurilish va 3D bosma texnologiyalarining
joriy qilinishi.
3. Raqamlashtirish
BIM texnologiyalari (Building Information Modeling);
Qurilish jarayonlarini onlayn monitoring qilish;
Ishchi kuchining hisobi va faoliyatini raqamli boshqarish.
4. Motivatsiya va ish haqi
Ish haqi darajasining pastligi;
Ijtimoiy paket va rag‘batlantirish tizimlarining mavjud emasligi.
Ish muhitining xavfsizligi va kasbiy salomatlikka e’tibor.
O‘zbekistonda mehnat samaradorligini oshirish yo‘nalishlari:
1. Ta’lim tizimini takomillashtirish
Qurilish sohasiga ixtisoslashgan o‘quv muassasalarda amaliy mashg‘ulotlar ulushini
oshirish;
Xalqaro standartlarga mos ta’lim dasturlarini joriy etish.
2. Sertifikatlash va malaka baholash tizimi
Har bir ishchining kasbiy tayyorgarligini baholovchi tizim yaratish;
Ishchilar uchun uzluksiz o‘qitish va qayta tayyorlash kurslarini joriy qilish.
3. Innovatsion texnologiyalarni joriy etish
Qurilish texnikasini yangilash, zamonaviy qurilish metodlaridan foydalanish;
Tez quriladigan va ekologik toza materiallar qo‘llanilishini kengaytirish.
4. Mehnat muhitini yaxshilash
Ishchilar uchun xavfsiz va sog‘lom ish sharoitlarini yaratish;
Rag‘batlantiruvchi mexanizmlar (bonuslar, mukofotlar, ijtimoiy himoya)ni yo‘lga qo‘yish.
Xalqaro tajriba va O‘zbekiston uchun tavsiyalar
1. Germaniya modeli
Germaniyada qurilish sohasidagi kadrlar
“duallik ta’lim tizimi”
orqali tayyorlanadi, ya’ni
nazariy va amaliy bilimlar birgalikda beriladi. Bunday yondashuv mehnat samaradorligini
yuqori darajada ushlab turadi.
2. Yaponiya tajribasi
Yaponiyada qurilishdagi eng muhim yondashuv —
kaizen
(doimiy takomillashtirish) bo‘lib,
har bir xodim o‘z ishi ustida muttasil ishlaydi. Bunday madaniyat ish sifati va unumdorlikni
oshiradi.
3. O‘zbekistonga moslashtirilgan takliflar
Har bir hududda qurilish kasblariga ixtisoslashgan kollejlarga e’tibor qaratish;
Raqamli platformalar orqali ishchilarni ro‘yxatga olish va baholash;
Xususiy sektorda malakali kadrlarni rag‘batlantirish tizimini rivojlantirish.
Xulosa
. Qurilish sohasida mehnat samaradorligi va inson resurslarining to‘g‘ri boshqaruvi
iqtisodiy samaradorlikka bevosita ta’sir qiladi. Malakali ishchi kuchi, zamonaviy texnologiyalar,
raqamli boshqaruv va kuchli motivatsiya tizimi orqali qurilishda yuqori natijalarga erishish
mumkin. O‘zbekistonda bu yo‘nalishda jadal islohotlar olib borilayotgan bo‘lsa-da, hali
foydalanilmagan katta imkoniyatlar mavjud. Kelgusida inson kapitaliga sarmoya kiritish va
zamonaviy boshqaruv yondashuvlarini keng joriy etish orqali sohani yangi bosqichga olib
chiqish mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1. O‘zbekiston Respublikasi Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi ma’lumotlari.
2. O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi statistik hisobotlari.
INTERNATIONAL CONFERENCE PEDAGOGICAL REFORMS AND
THEIR SOLUTIONS
VOLUME 11, ISSUE 01, 2025
70
3. UNESCO-UNEVOC: Skills development in construction industry, 2022.
4. McKinsey Global Institute: Reinventing Construction: A Route to Higher Productivity,
2020.
5. Jumanazarov A. – “Qurilishda mehnat unumdorligi muammolari va echimlari”, Iqtisodiyot
va innovatsiyalar, 2023.
6. World Bank Report: Human Capital and Productivity in Construction, 2021.
