ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 6, ISSUE 01, IYUL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
GEMANGIOMALAR: SABABLARI, BELGILARI VA DAVOLASH USULLARI
Karimsherova Zahro Shoyatbek qizi
Qóqon universiteti Andijon filiali
Tibbiyot fakulteti davolash ishi yónalishi talabasi
Email : zahrokarimsherova@gmail.com
Tel : +998 33 857 77 44
Annotatsiya:
Ushbu maqolada gemangiomalar — qon tomirlaridan kelib chiqadigan, asosan benign
(yaxshi sifatli) o‘smalar haqidagi ma’lumotlar keng yoritiladi. Gemangiomalar bolalar va kattalarda
uchrashi mumkin bo‘lib, ularning klinik ko‘rinishlari, patogenezi, tashxis usullari va zamonaviy
davolash metodlari tahlil qilinadi. Tadqiqot davomida mavjud ilmiy manbalar, klinik kuzatuvlar
hamda statistik ma’lumotlarga asoslangan holda gemangiomaning turli shakllari va ular bilan
kurashish yo‘llari o‘rganiladi. Maqola, ayniqsa, dermatologlar, onkologlar, pediatrlar va jarrohlar
uchun foydali bo‘lishi mumkin.
Kalit so‘zlar:
Gemangioma, qon tomir o‘smasi, benign neoplazma, lazer terapiyasi, infantil
gemangioma, skleroterapiya, angiogenez, teri kasalliklari
Kirish
Gemangiomalar — bu qon tomir endoteliy hujayralaridan rivojlanadigan, odatda benign xususiyatga
ega bo‘lgan o‘smalardir. Ular inson organizmida eng keng tarqalgan qon tomirli o‘smalar sirasiga
kiradi. Aksariyat hollarda gemangiomalar tug‘ma bo‘lib, chaqaloqlarda hayotining ilk oylarida
namoyon bo‘ladi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, har 100 nafar yangi tug‘ilgan chaqaloqdan kamida
5 nafari gemangiomaga ega bo‘ladi, ularning 80 foizi esa 1 yoshgacha o‘z-o‘zidan yo‘qoladi yoki
kichrayadi. Gemangiomalar asosan teri, subkutan to‘qimalar, jigarda, buyrakda, miya yoki
suyaklarda ham paydo bo‘lishi mumkin. Ularning klinik ko‘rinishi joylashgan joyiga va o‘smaning
o‘lchamiga qarab farqlanadi. Ko‘pchilik holatlarda ular estetik muammo sifatida qaralsa-da, ba’zi
hollarda bu o‘sma tez o‘sishi, qon ketish, infeksiya yoki organlar funksiyasiga bosim o‘tkazishi
orqali asoratlar keltirib chiqaradi. So‘nggi yillarda gemangiomalarni aniqlash va davolashda
zamonaviy texnologiyalar — lazer terapiyasi, beta-blokatorlar (propranolol), krioterapiya va
jarrohlik amaliyotlari muvaffaqiyatli qo‘llanilmoqda. Shuningdek, genetik va immunologik omillar
gemangiomaning rivojlanishida qanday rol o‘ynashi haqida ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda.
Ushbu maqolada biz gemangiomaning etiologiyasi, patogenezi, klinik tasnifi, tashxis usullari va
davolash yo‘llarini tahlil qilamiz hamda mavjud ilmiy va klinik tadqiqotlar asosida xulosalar
chiqaramiz.
Tadqiqot metodologiyasi
Maqola tibbiy adabiyotlar, klinik tadqiqotlar, kasallik tarixlari, xalqaro ma’lumotlar bazalari
(PubMed, Scopus, Web of Science) va amaliy tajriba asosida tayyorlandi. Gemangiomalarning
klinik holatlari va davolash usullariga oid statistik ma’lumotlar 2010–2024 yillar oralig‘idagi ilmiy
maqolalar va kasalxona kuzatuvlari asosida tahlil qilindi. Shuningdek, maqola tayyorlashda
quyidagi metodlar qo‘llanildi:
Sistematik adabiyot tahlili
Klinik kuzatuvlarni umumlashtirish
Analitik va statistik yondashuv
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 6, ISSUE 01, IYUL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
Diagnostik usullar solishtirmasi
Asosiy qism
1. Gemangiomalarning turlari va tasnifi
Gemangiomalar quyidagi turlarga bo‘linadi:
Infantil gemangiomalar – chaqaloqlarda eng ko‘p uchraydi. Tez o‘sadi, keyin esa regressiyaga
uchraydi.
Kapillyar gemangioma – eng keng tarqalgan shakl bo‘lib, mayda kapillyar tomirlarning ko‘payishi
bilan xarakterlanadi.
Kavernoz gemangioma – katta bo‘shliqlar bilan to‘ldirilgan, chuqurroq joylashgan o‘sma.
Arterio-venoz gemangioma – qon bosimi yuqori bo‘lgan tomirlar aralashmasidan iborat murakkab
tuzilma.
Mikrogemangiomalar – yuzaki, kichik o‘lchamli va estetik ahamiyatga ega bo‘lgan lezyonlar.
2. Etiologiyasi va patogenezi
Gemangiomalar etiologiyasi to‘liq aniqlanmagan. Quyidagi omillar asosiy deb qaraladi:
Genetik predispozitsiya – oila a’zolarida uchrashi xavfi yuqori
Plasental hujayralarning migratsiyasi – ayniqsa, infantil gemangiomalar bilan bog‘liq
Gipoksiya – kislorod yetishmovchiligi gemangioma rivojlanishini rag‘batlantiradi
Angiogenezni stimullovchi omillar – VEGF (vaskulyar endotelial o‘sish faktori), bFGF (bazik
fibroblast o‘sish faktori)
3. Klinik belgilari
Teri yuzasidagi qizil yoki ko‘kimtir dog‘lar
To‘qimalarning shishishi
Tez o‘sish, bosim sezuvchanligi
Ba’zida og‘riq, qon ketish, infeksiya xavfi
4. Tashxis usullari
Gemangiomani tashxislash uchun quyidagi usullar qo‘llaniladi:
Dermatoskopiya
Ultratovush tekshiruvi (UZI)
Magnit-rezonans tomografiya (MRT)
Kompyuter tomografiya (KT)
Biopsiya (kam hollarda)
5. Davolash usullari
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 6, ISSUE 01, IYUL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
Davolash yondashuvi gemangiomaning turi, joylashuvi va o‘sish tezligiga bog‘liq.
Kuzatuv – kichik infantil gemangiomalarda o‘z-o‘zidan yo‘qolishini kutish
Farmakologik terapiya – propranolol, kortikosteroidlar
Lazer terapiyasi – yuzaki kapillyar gemangiomalar uchun samarali
Skleroterapiya – maxsus modda kiritish orqali tomirlarni yopish
Krioterapiya – muzlatish usuli
Jarrohlik amaliyoti – katta yoki asoratli gemangiomalarda
6. Asoratlar
Qon ketishi
Infeksiya
Yaralanish yoki chandiqlar
Ko‘rish yoki nafas olish buzilishlari (ko‘z, burun, og‘iz atrofida bo‘lsa)
Tahlil va natijalar
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, 80% dan ortiq infantil gemangiomalar hech qanday aralashuvsiz 5-7
yoshgacha regresiyaga uchraydi. Ammo agressiv yoki markaziy organlarda joylashgan hollarda erta
tashxis va terapiya muhim hisoblanadi. Propranolol preparati hozirgi kunda eng samarali davo
sifatida qabul qilingan. Klinik amaliyotda lazer terapiyasi, ayniqsa kosmetik jihatdan noqulay
joylarda joylashgan gemangiomalarni bartaraf etishda muvaffaqiyatli qo‘llanilmoqda. Jarrohlik usul
esa faqatgina og‘ir yoki hayot uchun xavfli holatlarda qo‘llaniladi. Tashxislashda esa eng samarali
vosita bu — MRT (magnit-rezonans tomografiya) va UZI bo‘lib, ular orqali gemangiomaning
chuqurligi, qon bilan ta’minlanish darajasi va o‘sma atrofidagi to‘qimalar bilan bog‘liqligi
aniqlanadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) va Amerika Pediatriya Akademiyasi tomonidan
olib borilgan statistik tahlillar shuni ko‘rsatadiki:
Propranolol bilan davolangan gemangiomalar 90% hollarda sezilarli regressiyaga uchraydi. 3
yoshgacha bo‘lgan bolalarda lazer terapiyasi o‘smalarning 80% ni qisqartirishda muvaffaqiyatli
bo‘lgan. Gemangiomalar bilan bog‘liq asoratlar eng ko‘p og‘iz, burun, ko‘z atrofi va anal soha
yaqinida joylashgan hollarda uchraydi. Ayollarda erkaklarga nisbatan 2-3 barobar ko‘proq
gemangioma uchrashi aniqlangan. O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash tizimida olib borilgan
ichki statistik kuzatuvlarga ko‘ra, oxirgi 10 yilda infantil gemangioma bilan bog‘liq tashxislar soni
ortgan, bu esa diagnostika texnologiyalarining takomillashgani va ota-onalar orasida xabardorlik
darajasining oshganidan dalolat beradi.
Xulosa
Gemangiomalar ko‘p hollarda xavfsiz va vaqt o‘tishi bilan yo‘qolib ketuvchi o‘sma bo‘lsa-da,
ularning ayrim shakllari sog‘liq uchun jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin. Erta tashxis va holatga mos
yondashuv gemangioma bilan bog‘liq asoratlarning oldini olishda muhim o‘rin tutadi. So‘nggi
yillarda zamonaviy davo usullarining (masalan, propranolol, lazer terapiyasi) klinik amaliyotga keng
joriy qilinishi bemorlarning hayot sifatini oshirishda katta rol o‘ynamoqda. Gemangiomalarni
davolashda bemor yoshi, o‘smaning joylashuvi, o‘lchami va o‘sish sur’atlari hisobga olinishi zarur.
Estetik va psixologik omillar ham qaror qabul qilishda muhim omil hisoblanadi. Shuningdek,
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 6, ISSUE 01, IYUL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
sog‘liqni saqlash sohasida ishlovchi mutaxassislar gemangioma bo‘yicha doimiy yangilanishlarni
kuzatib borishlari kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Mulliken JB, Glowacki J. Hemangiomas and vascular malformations in infants and children: a
classification based on endothelial characteristics. Plast Reconstr Surg. 1982;69(3):412–422.
2. Léauté-Labrèze C, Hoeger P, Mazereeuw-Hautier J, et al. A randomized, controlled trial of oral
propranolol in infantile hemangioma. N Engl J Med. 2015;372:735–746.
3. Enjolras O, Wassef M, Chapot R. Color Atlas of Vascular Tumors and Vascular Malformations.
Cambridge University Press, 2007.
4. O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni Saqlash Vazirligi, Dermatologiya va bolalar jarrohligi
bo‘yicha ma’lumotnoma (2023-yilgi statistik tahlillar).
5. Bockenheimer SA, Poduri A, Frieden IJ. Infantile hemangiomas: current knowledge, future
directions. Semin Cutan Med Surg. 2020;39(2):91–98.
