JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 01, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Raxmatillayev Otabek Shuxratilla o`g`li
O‘zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti,
og‘ir atletika, ot sporti nazariyasi va uslubiyati kafedrasi o‘qituvchisi.
OT SPORTIDA BOSHLANG‘ICH TAYYORGARLIK BOSQICHIDAGI
SHUG‘ULLANUVCHILARNI UMUMIY VA MAXSUS JISMONIY TAYYORLASH
TEXNOLOGIYASI
Annotatsiya:
Ushbu maqolada ot sportida boshlang‘ich bosqichda shug‘ullanayotgan shaxslar
uchun mo‘ljallangan umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik texnologiyalari ko‘rib chiqiladi.
Asosiy harakat ko‘nikmalarini, kuch, muvozanat, moslashuvchanlik va chidamlilikni
rivojlantirish muhimligi ta’kidlanadi. Tadqiqot, shuningdek, chavandoz va ot o‘rtasidagi o‘zaro
aloqani yaxshilashga qaratilgan maxsus mashqlarni tahlil qiladi.
Kalit so‘zlar:
ot sporti, jismoniy tayyorgarlik, umumiy tayyorgarlik, maxsus tayyorgarlik,
boshlang‘ich chavandozlar, muvozanat, kuch, chidamlilik.
Аннотация:
В статье рассматриваются технологии общей и специальной физической
подготовки начинающих спортсменов-конников. Подчеркивается важность развития
базовых двигательных навыков, силы, равновесия, гибкости и выносливости. В
исследовании также анализируются конкретные упражнения, направленные на улучшение
взаимодействия всадника и лошади.
Ключевые слова
: конный спорт, физическая подготовка, общая подготовка, специальная
подготовка, начинающие всадники, равновесие, сила, выносливость.
Abstract:
This article reviews general and special physical training technologies for individuals
who are at the initial stage of equestrian sports. The importance of developing basic movement
skills, strength, balance, flexibility, and endurance is emphasized. The study also analyzes
special exercises aimed at improving the interaction between the rider and the horse.
Keywords:
equestrian sports, physical training, general training, special training, beginner riders,
balance, strength, endurance.
KIRISH
Ot sporti jismoniy va ruhiy ko‘nikmalarning o‘ziga xos uyg‘unligini talab qiladi. Chavandozlar
o‘z otlarini samarali boshqarish uchun kuch, muvozanat, moslashuvchanlik va chidamlilikka ega
bo‘lishlari kerak. Boshlang‘ich bosqichdagi chavandozlar uchun umumiy va sportga oid maxsus
mashqlarni o‘z ichiga olgan to‘g‘ri tayyorgarlik dasturi juda muhim. Ushbu maqolada yangi
boshlanuvchilar uchun jismoniy tayyorgarlikning asosiy jihatlari tahlil qilinadi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Ot sporti bilan yangi shug‘ullana boshlaganlar uchun umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik
texnologiyalari
Ot sporti chidamlilik, moslashuvchanlik, muvozanat, kuch va muvofiqlik talab qiladigan sport
turlaridan biridir. Dastlabki bosqichda umumiy jismoniy tayyorgarlikni rivojlantirish bilan birga,
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 01, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
ot minish bilan bog‘liq maxsus ko‘nikmalarni ham shakllantirish muhimdir. Shu sababli,
mashg‘ulot texnologiyalari umumiy jismoniy tayyorgarlik (UJT) va maxsus jismoniy
tayyorgarlik (MJT) turlariga bo‘linadi.
Umumiy jismoniy tayyorgarlik (UJT)
UJT chavandozning umumiy jismoniy tayyorgarligini oshirishga qaratilgan bo‘lib, kuch,
chidamlilik, moslashuvchanlik va muvofiqlikni rivojlantirishni o‘z ichiga oladi.
a) Kuch mashqlari
Tana markazi (core) kuchi: Chavandoz muvozanatini saqlash uchun muhim.
o
Plank (old va yon tomonda ushlab turish)
o
Qorin pressi (sit-up, leg raises)
o
Ruscha burilish (Russian twists)
Oyoq kuchi: Uzangida barqaror turish uchun kerak.
o
Squat (o‘tirib-turish)
o
Lunj mashqlari (lunges)
o
Oyoq panjasini ko‘tarish (calf raises)
o
Devorga suyanib o‘tirish (wall sit)
Yuqori tana kuchi: Tuzginlarni boshqarish va ot ustida stabil bo‘lish uchun.
o
O‘tirib-turib tortilish (pull-up)
o
Dast push-up
o
Elkalar uchun rezina lenta mashqlari
b) Yurak-qon tomir tizimi (kardiovaskulyar) chidamliligi
Ot sportida uzoq davom etuvchi mashg‘ulotlarga bardosh bera olish muhimdir:
3-5 km yugurish
Velosiped minish
Arqon sakrash
Eshitish moslamasi (rowing machine) mashqlari
c) Moslashuvchanlik va harakatchanlik
Bel va son mushaklari: Otning harakatini yengil qabul qilishga yordam beradi.
o
Sonlar uchun ochilish mashqlari (butterfly stretch, oldinga egilish)
o
Belni bo‘shashtirish (cat-cow mashqi)
Elka va bo‘yin moslashuvchanligi: Tanani erkin ushlab turish uchun zarur.
o
Elka aylantirish
o
Bo‘yin mashqlari (burish va yon tomonlarga egish)
d) Muvozanat va koordinatsiya
Ot sportida balans va muvofiqlik katta ahamiyatga ega:
Muvozanat taxtasi (balance board) mashqlari
Bitta oyog‘da turish mashqlari
Yoga yoki pilates mashqlari
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 01, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Maxsus jismoniy tayyorgarlik (MJT)
MJT chavandozning ot sportiga oid maxsus ko‘nikmalarini shakllantirishga qaratilgan.
a) Ot minishni taqlid qiluvchi mashqlar
Gimnastika to‘pida o‘tirish: Otning harakatini taqlid qilish va balansni saqlash.
Uzangisiz yurish: Chavandozning kuchi va muvozanatini rivojlantiradi.
Ritmda o‘tirish-turish (posting trot): Otning yurishiga mos ravishda mashq qilish.
b) Oyoq va mushaklarni mustahkamlash
Yarim o‘tirgan holatda uzoq turish: Chavandozning oyoq mushaklarini kuchaytiradi.
Son va ichki mushaklarni mustahkamlash: Rezina lenta yoki kichik to‘p bilan mashqlar.
Barmoqlar va qo‘l kuchi: Tuzginlarni yaxshi ushlash uchun barmoqlar uchun mashqlar.
c) Tezkorlik va reflekslarni rivojlantirish
Tez javob berish mashqlari: Tanani tez harakatlantirishni o‘rganish.
To‘siqlar orasidan yurish: Otni mohirlik bilan boshqarish ko‘nikmasini rivojlantirish.
3. Yangi boshlovchilar uchun haftalik mashg‘ulot rejasi
UJT va MJT mashqlarini birlashtirish muhim. Quyida bir hafta uchun namunaviy reja keltirilgan:
Kun
Mashg‘ulot turi
Mashqlar
Dushanba
Kuch va core mashqlari
Squat, lunges, plank, push-up
Seshanba
Moslashuvchanlik va balans
Yoga, gimnastika to‘pi mashqlari
Chorshanba Ot minish texnikasi
Uzangisiz yurish, oyoq pozitsiyasi
Payshanba
Yurak-qon tomir chidamliligi Yugurish, velosiped, arqon sakrash
Juma
Refleks va reaktsiya
To‘siqlar orasidan yurish, tezkorlik mashqlari
Shanba
Birlashtirilgan mashg‘ulot
Ot minish va chidamlilik mashqlari
Yakshanba
Dam olish va tiklanish
Yengil cho‘zilish mashqlari
Ot sporti bilan shug‘ullana boshlaganlar uchun umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik
muhimdir. Kuch, moslashuvchanlik, muvozanat va chidamlilik asosiy jihatlar bo‘lib, ularni
rivojlantirish chavandozning natijalarini yaxshilaydi va jarohatlardan himoya qiladi. Rivojlangan
mashg‘ulot dasturi bilan harakat qilib, chavandoz o‘z mahoratini bosqichma-bosqich oshirishi
mumkin.
XULOSA
Boshlang‘ich chavandozlar uchun samarali jismoniy tayyorgarlik juda muhim omil hisoblanadi.
Muvozanatli tayyorgarlik dasturi umumiy va maxsus mashqlarni o‘z ichiga olishi lozim, bu esa
chavandoz natijalarini yaxshilash va jarohat xavfini kamaytirishga yordam beradi. Kelgusida
turli tayyorgarlik usullarining chavandozlik mahoratiga uzoq muddatli ta’siri o‘rganilishi kerak.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 14, issue 01, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Bundan tashqari, murabbiylar yangi boshlanuvchilarning turli jismoniy holatlariga
moslashtirilgan individual tayyorgarlik yondashuvlariga e’tibor qaratishlari tavsiya etiladi.
Adabiyolar.
1. Belinskiy D.V., Beniya D.V. Theory and method ology of chosen sport (equestrian sport).
Kras nodar: Kuban State University of Physical Cul ture, Sports and Tourism publ., 2018. 129 p.
2. Laktionova V.O., Inozemtseva E.S. Features of teaching small circle technical elements in
equestrian sports. Physical culture, health care and education, Proc. XI Intern. res.-practical conf.
in memory of V.S. Pirusky. 2017. pp. 69-73.
3. Stoilov A.Yu. Seating features of equestrian athletes of the group of Olympic disciplines
“dressage, show jumping, triathlon”. Resursy konkurentosposobnosti sportsmenov: teoriya i
praktika realizatsii. 2019. No. 1. pp. 333 334.
4. Fomichev N.A., Zhmyrko I.N. Equestrian sport. Education and science in modern realities.
Proc. XI International res.-practical. conf.. 2019. pp. 182-183.
5. Bezhentseva L.M. Underage female athletes motor abilities developing by aesthetic gymnas
tics toolkit. Teoriya i Praktika Fizicheskoy Kultury. 2017. No. 8. pp. 89-90.
