JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Obidov Ulug`bek Mirpozil o`g`li
Qo’qon universiteti Andijon fililali talabasi
obidovulugbek0022@gmail.com
Tel:+998932547284
ZANJABIL (ZINGIBER OFFICINALE) VA NAFAS YO‘LLARI INFEKSIYALARINI
OLDINI OLISHDAGI O‘RNI
Dolzarbligi:
Nafas yo‘llari infeksiyalari (NYI) - jumladan yuqori (faringit, rinit, sinusit) va quyi
(bronxit, pnevmoniya) nafas yo‘llarining yuqumli kasalliklari butun dunyo bo‘ylab, ayniqsa
bolalar va qariyalarda, kasallanish va o‘limning asosiy sabablaridan biri hisoblanadi. Viruslar
(gripp, RSV, rinovirus, SARS-CoV-2), bakteriyalar va zamburug‘lar NYI ning asosiy
qo‘zg‘atuvchilaridir. Pandemiyalar (masalan, COVID-19) va antibiotiklarga chidamlilikning
o‘sishi profilaktika (oldini olish) strategiyalarining ahamiyatini keskin oshirdi [1]. Tabiiy, arzon,
xavfsiz va samarali profilaktik vositalar, jumladan, dorivor o‘simliklar, jahon sog‘liqni saqlash
tizimlari uchun katta ahamiyatga ega. Zanjabil (Zingiber officinale Roscoe) o‘zining kuchli
immunomodulyator, antivirus, antibakterial, yallig‘lanishga qarshi va antioksidant xususiyatlari
tufayli NYI ga qarshi himoyani kuchaytirishda ayniqsa istiqbolli profilaktik agent sifatida
ko‘riladi [2, 3]. Uning keng qo‘llanilishi, nisbatan past narxi va an’anaviy tibbiyotda uzoq
tarixga ega bo‘lishi uning profilaktik potensialini o‘rganishni dolzarb qiladi.
Kalit so‘zlar:
Zanjabil, Zingiber officinale, nafas yo‘llari infeksiyalari, profilaktika, oldini olish,
immunomodulyator, antivirus, antibakterial, yallig‘lanishga qarshi, fitoterapiya, gingerol.
ZINGER (ZINGIBER OFFICINALE) AND THEIR ROLE IN PREVENTION OF
RESPIRATORY TRACT INFECTIONS
Relevance: Respiratory tract infections (RTIs) - including upper (pharyngitis, rhinitis, sinusitis)
and lower (bronchitis, pneumonia) respiratory tract infections - are one of the leading causes of
morbidity and mortality worldwide, especially in children and the elderly. Viruses (influenza,
RSV, rhinovirus, SARS-CoV-2), bacteria, and fungi are the main causative agents of RTIs.
Pandemics (e.g., COVID-19) and the rise of antibiotic resistance have dramatically increased the
importance of prevention strategies [1]. Natural, affordable, safe, and effective preventive agents,
including medicinal plants, are of great importance to global health systems. Ginger (Zingiber
officinale Roscoe) is considered a particularly promising preventive agent in enhancing
protection against NYI due to its potent immunomodulatory, antiviral, antibacterial, anti-
inflammatory, and antioxidant properties [2, 3]. Its widespread use, relatively low cost, and long
history in traditional medicine make it relevant to study its preventive potential.
Keywords:
Ginger, Zingiber officinale, respiratory tract infections, prophylaxis, prevention,
immunomodulatory, antiviral, antibacterial, anti-inflammatory, phytotherapy, gingerol.
KIRISH
Nafas yo‘llari infeksiyalari (NYI) har yili millionlab odamlarni, ayniqsa immuniteti past bolalar,
qariyalar va surunkali kasalliklar (KOAH, bronxial astma, yurak yetishmovchiligi) bilan
og‘riganlarni zararlaydi. Jahon Sog‘liqni Saqlash Tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga ko‘ra, quyi
nafas yo‘llari infeksiyalari (pnevmoniya) 5 yoshgacha bolalarda o‘limning asosiy sabablaridan
biri bo‘lib qolmoqda [4]. Viruslar NYI ning katta qismini (80% gacha) tashkil etadi,
antibiotiklarga chidamli bakterial shtammlarning paydo bo‘lishi esa davolashni qiyinlashtiradi
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
[5]. Shu sababli, infeksiyalarning rivojlanishining oldini olish, immunitetni mustahkamlash va
organizmning patogenlarga qarshi tabiiy himoyasini kuchaytirish zamonaviy tibbiyotning
ustuvor yo‘nalishlaridan biridir.
Zanjabil (Zingiber officinale Roscoe) – zanjabargiller (Zingiberaceae) oilasiga mansub ko‘p
yillik o‘simlik bo‘lib, uning ildizpoyasi (rizomi) ming yillar davomida dunyoning ko‘plab
madaniyatlarida, jumladan O‘rta Osiyo (shu jumladan O‘zbekiston) an’anaviy tabobatida, ovqat
hazm qilish muammolari, ko‘ngil aynishi, yallig‘lanish va sovuq kasalliklarini davolash va
ularning oldini olish uchun keng qo‘llanilgan [6].
Zanjabilning asosiy biofaol moddalari uning fenol birikmalari – gingerollar (6-gingerol eng faol),
shogaollar, paradollar va zingeron hisoblanadi [7]. Ushbu moddalar zanjabilga quyidagi
farmakologik xususiyatlarni beradi: Kuchli yallig‘lanishga qarshi ta’sir: NF-κB, COX-2, LOX va
yallig‘lanish sitokinlari (TNF-α, IL-1β, IL-6) ishlab chiqarilishini bostiradi [8]. Antioksidant
faollik: Serbador radikallarni neytrallaydi, antioksidant fermentlar (SOD, katalaza, glutation
peroksidaza) faolligini oshiradi [9]. Immunomodulyator ta’sir: Fagotsitozni, tabiiy killer (NK)
hujayralari faolligini, T-limfotsitlarning proliferatsiyasini va antitelolar ishlab chiqarilishini
rag‘batlantiradi [10]. To‘g‘ridan-to‘g‘ri antimikrob (antivirus, antibakterial, antifungitsid)
ta’sir: Bir qator nafas yo‘llari patogenlariga qarshi faollikka ega [2, 11]. Mukolitik va
bronxodilatator ta’sir: Shilliq sekretsiyasini suyultirishi va bronxlarni kengaytirishi mumkin [12].
Ushbu xususiyatlar zanjabilni NYI ga qarshi profilaktika uchun ideal nomzodga aylantiradi.
Ushbu maqolaning maqsadi zanjabilning nafas yo‘llari infeksiyalarini oldini olishdagi o‘rni va
ahamiyatini, uning asosiy profilaktik mexanizmlarini, ilmiy dalillarga asoslangan
samaradorligini va xavfsizlik profilini tahlil qilishdan iborat.
MATERIAL VA METODLAR
Ushbu ilmiy maqola zanjabilning NYI profilaktikasidagi rolini chuqur o‘rganish uchun tizimli
adabiy sharh (systematic review) metodologiyasi elementlaridan foydalangan holda tayyorlandi.
Ma’lumotlarni yig‘ish, tanlash, baholash va sintez qilish quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oldi:
Ma’lumot Manbalarini Aniqlash va Qidirish Strategiyasi:
Ma’lumotlarni quyidagi elektron
bazalardan qidirildi: PubMed/MEDLINE, Scopus, Web of Science, Google Scholar, Cochrane
Library, ResearchGate. Qidiruv kalit so‘zlari: Zingiber officinale, ginger, respiratory tract
infections, RTI prevention, prophylaxis, immunomodulation, antiviral, antibacterial, anti-
inflammatory, gingerol, common cold, influenza, viral infection, bacterial infection, clinical trial,
in vitro, in vivo. So‘zlar ingliz va rus tillarida, mantiqiy operatorlar (AND, OR) bilan
kombinatsiyalangan holda ishlatildi. Shuningdek, JSST, FAO va O‘zbekiston Respublikasi
Sog‘liqni Saqlash Vazirligi ma’lumotlari, shuningdek, O‘zbekiston Florasi va an’anaviy
tabobatga oid mahalliy manbalar qidirildi.
Tanlash mezonlari:
Zanjabil (xom yoki ekstrakt) va uning komponentlarining NYI
profilaktikasidagi roli, immunitetga ta’siri, antivirus/antibakterial faolligi, yallig‘lanishga qarshi
ta’siri, klinik samaradorligi yoki xavfsizligini o‘rganadigan in vitro, in vivo (hayvonlar modellari)
va insonlarda o‘tkazilgan klinik tadqiqotlar; sharhlar; metaanalizalar. Faqat davolashni qamrab
olgan tadqiqotlar (profilaktikani emas); sifat jihatidan past metodologiyaga ega tadqiqotlar (aniq
metodologik tavsif yo‘qligi, nazorat guruhining yo‘qligi); faqat ovqat sifatida zanjabil iste’molini
o‘rganadigan tadqiqotlar; to‘liq matn bo‘lmagan tezislar; profilaktika mavzusiga bevosita aloqasi
yo‘q maqolalar. Asosiy e’tibor so‘nggi 15 yil (2009-2024) ichida chop etilgan ingliz tilidagi
nashrlarga qaratildi. Mavzuga aloqadorligi va ilmiy ahamiyati yuqori bo‘lgan eskiroq asosiy
manbalar ham kiritildi. Mahalliy O‘zbekiston manbalari o‘zbek va rus tillarida qidirildi.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil: Tanlangan maqolalardan ma’lumotlar maxsus shaklga quyidagi
jihatlar bo‘yicha kiritildi: tadqiqot turi (in vitro, in vivo, klinik), namuna/kontingent,
metodologiya (zanjabil shakli, dozasi, muddati), o‘lchangan parametrlar (immunologik
ko‘rsatkichlar, infeksiya chastotasi/og‘irligi, virus/bakteriya inaktivatsiyasi, biomarkerlar), asosiy
natijalar, xulosa. Ma’lumotlar tanqidiy baholandi (metodologik sifat, xavf tarqalishi,
natijalarning ishonchliligi).
Ma’lumotlarni Sintezlash: Yig‘ilgan ma’lumotlar mavzular bo‘yicha tizimlashtirildi va
zanjabilning profilaktik potensiali, mexanizmlari, samaradorligi va xavfsizligi haqida
umumlashtirilgan xulosalar chiqarildi. Natijalar jadvallar va matn orqali taqdim etildi.
OLINGAN NATIJALAR
Zanjabilning kimyoviy tarkibi va asosiy biofaol moddalari
Zanjabilning profilaktik ta’siri uning murakkab kimyoviy tarkibi, ayniqsa ildizpoyasida (rizom)
mavjud bo‘lgan fenolik birikmalar va terpenoidlarga bog‘liq. Asosiy biofaol komponentlar:
Gingerollar: 6-Gingerol eng keng tarqalgan va eng faol komponent hisoblanadi. 8-gingerol, 10-
gingerol ham mavjud. Ular zanjabilning o‘tkir ta’mini beradi va uning asosiy yallig‘lanishga
qarshi, antioksidant va antimikrob xususiyatlariga hissa qo‘shadi [7]. Shogaollar: Zanjabil
quritilganda yoki qaynatilganda gingerollarning degidratsiyasi natijasida hosil bo‘ladi. 6-Shogaol
eng keng tarqalgan. Gingerollarga qaraganda kuchliroq antioksidant va antimikrob ta’sirga ega
bo‘lishi mumkin [13]. Zingeron: Gingerollarning metaboliti yoki parchalanish mahsuloti.
O‘rtacha kuchdagi antioksidant va yallig‘lanishga qarshi ta’sirga ega. Paradollar: 6-Paradol keng
tarqalgan, antioksidant va antitumor ta’sirga ega. Efir moyi: Zingiberen, β-bisabolen, α-
zingiberen, α-farnesen, β-sesquiphellandren, sitral, sitronellal, kamfen, linalool kabi monoterpen
va seskiterpenlarni o‘z ichiga oladi. Efir moyiga antimikrob va immunomodulyator xususiyatlar
bog‘liq [14].
1-Jadval.
Zanjabilning Nafas Yo‘llari Infeksiyalariga Qarshi Profilaktik Ta’sirida Ishtirok Etadigan
Asosiy Biofaol Moddalar va Ularning Xususiyatlari
Biofaol Modda
Kimyo Sinfi
Asosiy Farmakologik Ta’sirlar
(NYI
Profilaktikasi
Kontekstida)
6-Gingerol
Fenolik birikma
(Gingerol)
Kuchli yallig‘lanishga qarshi
(NF-κB, COX-2, sitokinlarni
inhibe
qiladi),
kuchli
antioksidant, immunomodulyator
(fagotsitoz,
NK
faolligi,
antitelolar),
antivirus
(gripp,
RSV), antibakterial
6-Shogaol
Fenolik birikma
(Degidratlangan
Gingerol)
6-Gingeroldan
kuchliroq
antioksidant va antimikrob ta’sir,
kuchli yallig‘lanishga qarshi,
neyroprotektor, antivirus
Zingeron
Fenolik birikma
O‘rtacha kuchdagi antioksidant
va yallig‘lanishga qarshi ta’sir,
gastroprotektor, antidiabetik
6-Paradol
Fenolik birikma
Antioksidant,
yallig‘lanishga
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
qarshi, antitumor, antibakterial
Zingiberen
Sesquiterpen (Efir
moyi komponenti)
Antimikrob (bakterial va fungal),
yallig‘lanishga
qarshi,
immunomodulyator
β-
Sesquiphellandren
Sesquiterpen (Efir
moyi)
Antimikrob, antioksidant
1,8-Sineol
Monoterpen
oksidi (Ba’zi efir
moyilarida)
Mukolitik
(shilliqni
suyultiruvchi),
bronxodilatator,
antimikrob, yallig‘lanishga qarshi
Profilaktik ta’sir mexanizmlari - Zanjabil NYI ga qarshi himoyani quyidagi orqali
mustahkamlaydi:
A. Immunitetni kuchaytirish (immunomodulyatsiya): Tabiiy himoya (innate immunity): 6-
Gingerol makrofaglar va neytrofillarning fagotsitoz faolligini oshirishi aniqlandi [10]. Bu
hujayralar patogenlarni yutib, yo‘q qiladi. Shuningdek, zanjabil ekstraktlari tabiiy killer (NK)
hujayralarining sitotoksik faolligini oshirib, virus bilan kasallangan hujayralarni yo‘q qilishni
rag‘batlantiradi [20]. Dendritik hujayralarning yetilishini va faollashishini rag‘batlantirishi ham
kuzatilgan [21]. Orttirilgan immunitet (Adaptive Immunity): Hayvonlar modellarida va ba’zi
klinik tadqiqotlarda zanjabil ekstraktlari T-limfotsitlarning (ayniqsa Th1 tipi) proliferatsiyasini
va faollashishini, shuningdek, B-limfotsitlar tomonidan maxsus antitelolar (IgG, IgA) ishlab
chiqarilishini oshirishi ko‘rsatilgan [10, 22]. IgA ayniqsa nafas yo‘llari shilliq qavatida muhim
himoya vazifasini o‘taydi. Zanjabil sitokinlar ishlab chiqarilishini modulyatsiya qiladi:
proyallig‘lanish sitokinlar (TNF-α, IL-6, IL-1β) kamayishi, antiyallig‘lanish sitokinlar (IL-10)
ko‘payishi kuzatilgan [8, 23].
B. To‘g‘ridan-to‘g‘ri antimikrob ta’sir: Antivirus ta’sir: In vitro tadqiqotlar zanjabil ekstraktlari
va 6-gingerolning bir qator nafas yo‘llari viruslariga qarshi faolligini ko‘rsatadi: Gripp viruslari
(Influenza A va B): Zanjabil ekstraktlari virusning hujayraga yopishishini va kirishini blokirovka
qiladi, shuningdek, virus RNK va oqsillarini sintezini inhibe qiladi [11, 24]. Gripp virusining
neyraminidaza fermenti faolligini pasaytirishi mumkin. Respirator Sinsitial virus
(RSV): Hujayraga kirish va replikatsiyani inhibe qiladi [25]. Rhinoviruslar (oddiy
sovuq): Virusning hujayra retseptorlariga bog‘lanishiga to‘sqinlik qilishi haqida dalillar mavjud.
SARS-CoV-2: Ba’zi in silico (kompyuter modellashtirish) va in vitro tadqiqotlar 6-gingerol va 6-
shogaolning virusning asosiy proteazasi (Mpro) va hujayraga kirishda ishtirok etadigan S
oqsiliga (Spike protein) bog‘lanishini va ularning faolligini inhibe qilish orqali potensial
antivirus ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini taxmin qiladi [26, 27]. Ammo in vivo va klinik dalillar
hali cheklangan. Antibakterial ta’sir: Zanjabil ekstraktlari va efir moyi in vitro sharoitida bir
qator NYI ga sabab bo‘ladigan bakteriyalarga nisbatan o‘rtacha kuchdagi bakteristatik va
bakteritsid ta’sir ko‘rsatadi [2, 28]: Streptococcus pneumoniae (Pnevmoniya). Haemophilus
influenzae. Staphylococcus aureus (shu jumladan MRSA). Klebsiella pneumoniae. Pseudomonas
aeruginosa.
Ta’sir mexanizmlari orasida bakteriya hujayra devorining buzilishi, sitoplazmatik membrana
zarar yetkazish va hujayra ichidagi muhim jarayonlarni (DNK, oqsil sintezi) inhibe qilish kiradi
[28].
C. Yallig‘lanishga qarshi va antioksidant ta’sir: Nafas yo‘llari infeksiyalarining rivojlanishida va
asoratlarida (masalan, bronxial giperreaktivlik, to‘qimalarning shikastlanishi) oksidativ stress va
yallig‘lanish asosiy rol o‘ynaydi. Zanjabilning kuchli antioksidantlari (gingerollar, shogaollar)
hujayralarni oksidativ shikastlanishdan himoya qiladi [9]. Yallig‘lanishga qarshi ta’siri asosan
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
yallig‘lanish signal yo‘llarini (NF-κB, MAPK) va ularning yo‘l ochadigan proyallig‘lanish
mediatorlarini (TNF-α, IL-1β, IL-6, IL-8, PGE2, COX-2, iNOS) bostirish orqali amalga oshadi
[8]. Bu infeksiya oqibatida nafas yo‘llarida yuzaga keladigan shish, shilliq ortiqcha ishlab
chiqarilishi va to‘qimalarning shikastlanishini kamaytiradi, shu bilan birga bronxlarning o‘tkirlik
davridagi giperreaktivligini pasaytiradi.
D. Mukolitik va issiqlik beruvchi ta’sir: An’anaviy qo‘llashda zanjabil nafas yo‘llaridagi shilliqni
suyultirib, uni yo‘tal orqali chiqarishni osonlashtirishi (mukolitik ta’sir) va tanani isitishi
(diaforetik ta’sir) kuzatilgan [12, 19]. Issiqlik beruvchi ta’sir terlashni keltirib chiqaradi, bu esa
toksinlarni chiqarish va tana haroratini tartibga solishga yordam beradi. Ba’zi zanjabil turlarida
yoki uning efir moyida mavjud bo‘lgan 1,8-Sineol kabi moddalar mukolitik va bronxodilatator
ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
2-jadval.
Zanjabilning nafas yo‘llari infeksiyalarini oldini olishdagi asosiy profilaktik mexanizmlari
Mexanizm
Kategoriyasi
Maxsus
Ta’sirlar
Asosiy
Biofaol
Moddalar
Natija
(Profilaktik
Ta’sir)
Immunomoduly
atsiya
Fagotsitozni
oshirish
(makrofaglar,
neytrofillar)
6-Gingerol, 6-
Shogaol, Efir
moyi
Patogenlarni
ng
tezroq
yo‘q
qilinishi
NK hujayralari
faolligini
oshirish
6-Gingerol,
Efir
moyi
komponentlar
i
Virus bilan
kasallangan
hujayralarni
yo‘q qilish
T-limfotsitlar
proliferatsiyasi
va
faolligini
oshirish (Th1)
6-Gingerol,
Polisaxaridlar
Hujayraviy
immunitetni
kuchaytirish
Antitelo ishlab
chiqarishni
oshirish (IgG,
IgA)
6-Gingerol,
Zingeron
Gumoral
immunitetni
kuchaytirish
,
shilliq
pardada
mahalliy
himoya
Proyallig‘lanis
h sitokinlarini
kamaytirish
(TNF-α, IL-6,
IL-1β)
6-Gingerol, 6-
Shogaol
Infeksion
javobning
haddan
tashqari
kuchayishini
ng
oldini
olish
Anti-
yallig‘lanish
sitokinlarini
oshirish (IL-10)
6-Gingerol
To‘g‘ridan-
Viruslarning
6-Gingerol, 6-
Virus
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
to‘g‘ri
Antimikrob
hujayraga
yopishishi/kiris
hini
inhibe
qilish
Shogaol
replikatsiyas
ining
boshlanishin
i oldini olish
Virus
replikatsiyasini
(RNK/oqsil
sintezi) inhibe
qilish
6-Gingerol, 6-
Shogaol
Virusning
ko‘payishini
cheklash
Bakteriya
hujayra
devori/membra
nasiga ta’sir
Efir
moyi
(Zingiberen,
β-
Sesquiphellan
dren),
Gingerollar
Bakterial
o‘sishni
inhibe qilish
yoki
bakteritsid
ta’sir
Yallig‘lanishga
Qarshi
NF-κB
va
MAPK signal
yo‘llarini
bostirish
6-Gingerol, 6-
Shogaol
Yallig‘lanis
hning asosiy
yo‘llarini
blokirovka
qilish
Prostaglandin
(PGE2)
va
Leikotrien
ishlab
chiqarilishini
kamaytirish
6-Gingerol
(COX/LOX
ingibitori)
Shish
va
og‘riqni
kamaytirish
Proyallig‘lanis
h sitokin ishlab
chiqarilishini
bostirish
6-Gingerol, 6-
Shogaol
To‘qima
shikastlanish
i
va
simptomlarn
ing
oldini
olish
Indutseerlanadi
gan
Nitrik
Oksid Sintaza
(iNOS)
faolligini
kamaytirish
6-Gingerol
Oksidativ
stress
va
yallig‘lanish
ni
kamaytirish
Antioksidant
ROS/RNS
ni
bevosita
neytrallash
6-Gingerol, 6-
Shogaol,
Zingeron
Hujayra
oksidativ
shikastlanish
ining oldini
olish
Endogen
antioksidant
fermentlar
faolligini
oshirish (SOD,
Katalaza, GPx)
6-Gingerol,
Zingeron
Hujayraning
o‘z himoya
tizimini
mustahkaml
ash
Respirator
Ta’sir
Shilliqni
suyultirish
1,8-Sineol
(ba’zi
Nafas
yo‘llarini
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
(Mukolitik)
turlarda),
Umumiy
ta’sir
tozalashni
osonlashtiris
h
Bronxlarni
kengaytirish
(Bronxodilatato
r)
Mumkin
bo‘lgan ta’sir
(to‘g‘ridan-
to‘g‘ri dalillar
cheklangan)
Nafas
olishni
yaxshilash
Issiqlik
beruvchi
(Diaforetik)
Gingerollar,
Efir moyi
Terlashni
rag‘batlantir
ish,
detoksifikats
iya
Klinik dalillar va samaradorlik -
Zanjabilning NYI profilaktikasidagi samaradorligini
tasdiqlovchi to‘g‘ridan-to‘g‘ri yuqori sifatli keng miqyosli klinik sinovlar hali kam. Biroq,
mavjud tadqiqotlar va bilvosita dalillar uning potensialini ko‘rsatadi: Immunitet parametrlariga
ta’sir: Bir qator klinik tadqiqotlar zanjabil qabul qilish immunitet ko‘rsatkichlarini yaxshilashi
mumkinligini ko‘rsatadi. Masalan, sog‘lom ko‘ngillilarda kuniga 1-2 gramm zanjabil kukuni 1-2
oy davomida qo‘llanganda, TNF-α va IL-1β kabi proyallig‘lanish markerlari kamayishi, periferik
qonda CD4+ T-limfotsitlarning nisbati oshishi kuzatilgan [23]. Boshqa bir tadqiqotda kuniga 500
mg standartlashtirilgan zanjabil ekstrakti (5% gingerollar) 3 oy davomida qabul qilingan sog‘lom
erkaklarda plazmadagi antioksidant status sezilarli oshgan va oksidativ stress markerlari
pasaygan [29]. Infeksiya chastotasi va og‘irligiga ta’sir: Ko‘proq tadqiqotlar zanjabilni boshqa
o‘simliklar bilan kombinatsiyada o‘rganadi. Masalan, zanjabil, limon, asal va boshqa
o‘simliklarni o‘z ichiga olgan tabiiy preparatlarni profilaktik maqsadda qabul qilgan sog‘lom
shaxslarda qish davrida yuqori nafas yo‘llari infeksiyalari (URTI) bilan kasallanish chastotasi va
kasallik davomiyligi nazorat guruhiga nisbatan sezilarli darajada kamroq bo‘lgan [30]. Faqat
zanjabilga bag‘ishlangan tadqiqotlarda, garchi to‘g‘ridan-to‘g‘ri infeksiya chastotasini
kamaytirish haqida dalillar hali kam bo‘lsa-da, bemorlarning sub’yektiv hissi (masalan,
sog‘lomlik hissi, energiyaning oshishi) va infeksiyaning og‘irligi kamroq ekanligi haqida xabar
berilgan. Simptomatik yordam va davomiylik: Ko‘plab klinik tadqiqotlar zanjabilning sovuq
kasalligi simptomlarini (burun oqishi, tomoq og‘rig‘i, yo‘tal) davolashda samaradorligini
ko‘rsatadi [31]. Profilaktik kontekstda bu infeksiya rivojlansa ham, uning oqibatlari yengilroq
kechishi va tezroq tuzalishga hissa qo‘shishi mumkinligini bildiradi. Zanjabilning yallig‘lanishga
qarshi va mukolitik ta’sirlari bronxit va sinusit kabi asoratlarning rivojlanish ehtimolini
kamaytirishi mumkin. Hayvonlar modellaridagi dalillar: Gripp virusi bilan infektsiyalangan
sichqonlar modellarida zanjabil ekstrakti yoki 6-gingerol bilan profilaktik davolash (infeksiyadan
oldin) o‘pka shikastlanishini, virus yukini, o‘pka shishini (edema) va yallig‘lanish sitokinlari
darajasini sezilarli darajada kamaytirgan [11, 32]. Bu natijalar insonlarda profilaktik potentsialni
kuchli tasdiqlaydi.
Xavfsizlik, dozalash va qo‘llanish usullari (profilaktika)
Zanjabil odatda xavfsiz hisoblanadi, ammo ma’lum cheklovlar mavjud: Xavfsizlik
profili: Odatdagi oziq-ovqat miqdorlarida (kundalik < 4-5 gramm quruq ildizpoya) zanjabil
ko‘pchilik odamlar uchun yaxshi bardosh beriladi. Keng tarqalgan yon ta’sirlar oshqozon-
bağırsak trakti (yengil jirkanish, dispepsiya, ich ketishi) bilan bog‘liq [33]. Yuqori dozalarda
(kundalik > 5 gramm) bu ta’sirlar kuchayishi mumkin. Zanjabilning qon suyuqlikligini
kamaytiruvchi ta’siri borligi haqida dalillar mavjud, shuning uchun warfarin, aspirin kabi
antikoagulyantlar yoki antitrombotsit preparatlar bilan birga qo‘llanganda ehtiyot bo‘lish kerak
[34]. Homiladorlikda ko‘ngil aynishini davolashda keng qo‘llanilsa-da, homiladorlikning kech
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
davrlarida va laktatsiya davrida, shuningdek, safro toshlari bo‘lgan bemorlarda
maslahatlashtirilgandan keyin qo‘llanishi kerak.
Profilaktik dozalash: NYI profilaktikasi uchun tavsiya etilgan odatiy dozalar:
Quruq zanjabil kukuni: Kuniga 1-2 gramm (1 gramm = taxminan 1/2 choy qoshiq). 2-3 bo‘limga
bo‘lib qabul qilish mumkin.
Yangi zanjabil: Kuniga 10-30 gramm (taxminan 1-3 sm bo‘lak).
Standartlashtirilgan ekstrakt (masalan, 5% gingerollar): Kuniga 200-500 mg (ishlab chiqaruvchi
ko‘rsatmalariga qarab).
Zanjabil choyi: Kundalik 2-4 chashka (1 choy qoshiq maydalangan yangi zanjabil yoki 1/2 choy
qoshiq quruq kukunni 1 stakan qaynoq suvda 10-15 daqiqa demlang).
Qo‘llanish usullari: Profilaktik kurs: Infeksiya mavsumi (qish, bahor o‘tish davri) boshlanishidan
1-2 oy oldin boshlanib, mavsum davomida davom ettirilishi mumkin. Dozani kundalik yoki
haftada 3-5 marta qabul qilish mumkin. Shakllari: Yangi ildizpoya (choy, sharbat, ovqatga
qo‘shish), quruq kukun (kapsulalar, choy, ovqat), suyuq ekstrakt (tinktura), standartlashtirilgan
ekstrakt (kapsulalar, tabletkalar). Standartlashtirilgan ekstraktlar dozalash aniqligi va
samaradorligi jihatidan afzalroqdir.
Kombinatsiyalar: Limon, asal, darchin, qalampir (kapsaitsin) bilan birgalikda keng qo‘llaniladi.
Bu kombinatsiyalar ta’sirni kuchaytirishi va ta’mni yaxshilashi mumkin.
3-jadval.
Nafas Yo‘llari Infeksiyalarini Oldini Olishda Zanjabilni Profilaktik Maqsadda Qo‘llash
Parametr
Tavsiyalar
va
Ma’lumotlar
Muhim Izohlar
Maqsadli Kontingent
Kattalar,
sog‘lom
yoshi ulug bolalar;
NYI uchun yuqori
xavf
ostidagilar
(maktab/o‘quv
markazi
xodimlari,
shifokorlar,
KOAH/astmasi bor
bemorlar)
5 yoshgacha bolalarda
ehtiyot bilan qo‘llash;
homiladorlik/laktatsiyada
shifokor bilan maslahat
Profilaktik Davr
Infeksiya
mavsumi
boshlanishidan
1-2
oy oldin boshlash;
mavsum
davomida
davom ettirish
Dozani kundalik yoki
haftada 3-5 marta qabul
qilish mumkin
Tavsiya
etilgan
Dozalar:
*
Yangi Zanjabil
Kuniga 10-30 gramm
(1-3 sm bo‘lak)
Choy, sharbat, ovqatga
qo‘shish
*
Quruq Zanjabil
Kuniga 1-2 gramm
Kapsulalar, choy, ovqatga
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Kukuni
(taxminan 1/2 - 1
choy qoshiq)
aralashtirish. 2-3 marta
bo‘lib qabul qilish
*
Standartlashtirilgan
Ekstrakt
(masalan,
5% gingerollar)
Kuniga 200-500 mg
Ishlab
chiqaruvchining
ko‘rsatmalariga
qat’iy
rioya qiling
*
Zanjabil Choyi
Kundalik
2-4
chashka
(1
choy
qoshiq maydalangan
yangi yoki 1/2 choy
qoshiq quruq zanjabil
/ 1 stakan suv)
10-15 daqiqa demlang.
Asal,
limon
qo‘shish
mumkin
Qo‘llanish Shakllari
Yangi
ildizpoya,
quruq
kukun
(kapsula,
eritma),
suyuq
ekstrakt
(tinktura),
standartlashtirilgan
ekstrakt
(kapsula,
tabletka)
Standartlashtirilgan
ekstraktlar doza aniqligi
va samaradorlikda afzal
Keng
Tarqalgan
Kombinatsiyalar
Limon, asal, darchin,
qalampir (kapsaitsin),
efirkallami,
maydalangan
sarimsoq piyoz
Ta’sir
kuchayishi
va
ta’mni
yaxshilashi
mumkin
Asosiy
Xavf
va
Cheklovlar
Yuqori
dozalarda
(>5g/quruq kukun):
Oshqozon-bağırsak
jirkanishi, ich ketishi
Antikoagulyantlar
(warfarin, aspirin) bilan
o‘zaro ta’sir (qon ketish
xavfi)
Homiladorlik (kech
davr), safro toshlari,
og‘ir gastrit/ezofagit
bilan
og‘riganlar
ehtiyot bo‘lishi
Homiladorlik/laktatsiyada
shifokor
bilan
maslahatlashish majburiy
Individual
allergik
reaktsiyalar (kam)
Samaradorlik
Dalillari
In vitro va hayvon
tadqiqotlari
kuchli
dalillar;
Klinik
dalillar
immunitet
parametrlarini
yaxshilash
va
simptomlarni
kamaytirishni
ko‘rsatadi, infeksiya
chastotasini
kamaytirish bo‘yicha
to‘g‘ridan-to‘g‘ri
yuqori sifatli sinovlar
hali kam
Doimiy
profilaktik
qo‘llanish samaradorlikni
oshirishi mumkin
MUHOKAMA
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
Zanjabilning boy farmakologik profilini – immunomodulyator, to‘g‘ridan-to‘g‘ri antimikrob
(ayniqsa antivirus), kuchli yallig‘lanishga qarshi va antioksidant ta’sirlarini – uning nafas yo‘llari
infeksiyalarini oldini olishdagi kuchli potensialini aniqlaydi. Uning immunitetni
rag‘batlantiruvchi ta’siri, xususan, fagotsitozni oshirishi, NK hujayralarini faollashtirishi va
immun javobning muvozanatli modulyatsiyasi (pro- va anti-yallig‘lanish sitokinlarini tartibga
solish) [8, 10, 23] infeksiyaga kirish joyidagi himoyani kuchaytirish va patogenlarni samarali
yo‘q qilish uchun asosdir. In vitro va hayvonlar modellarida gripp, RSV va boshqa nafas yo‘llari
viruslariga qarshi ko‘rsatilgan faollik [11, 24, 25] uning to‘g‘ridan-to‘g‘ri profilaktik kuchini
tasdiqlaydi, garchi insonlarda profilaktik effektni to‘liq tasdiqlash uchun qo‘shimcha klinik
tadqiqotlar zarur.
Zanjabilning profilaktik afzalliklarini uning nisbatan xavfsizligi va keng qo‘llanilishi bilan
solishtirish mumkin [33]. U antibiotiklarga chidamli bakteriyalar paydo bo‘lishi muammosini
keltirmaydi va ko‘p hollarda sintetik immunomodulyatorlarga qaraganda arzonroq va yon ta’siri
pastroqdir. Biroq, 3-Jadval da ta’kidlanganidek, uning qo‘llanishida ba’zi muhim cheklovlar
mavjud:
1. Standartlashtirish va Doza Aniqlik: Tarkibdagi biofaol moddalar (ayniqsa gingerollar)
miqdori o‘simlikning navi, o‘sish sharoiti, yig‘ish vaqti, quritish va saqlash usullariga qarab
sezilarli o‘zgarishi mumkin [35]. Bu profilaktik ta’sirning takrorlanuvchanligini qiyinlashtiradi.
Standartlashtirilgan ekstraktlardan (ma’lum % gingerol yoki shogaol) foydalanish bu muammoni
hal qilishda va doza aniqligini ta’minlashda kalitdir.
2. Dori-Darmonlar bilan O‘zaro Ta’sir: Zanjabilning qon ivishini sekinlashtiruvchi ta’siri va
sitoxrom P450 fermentlari bilan o‘zaro ta’siri potentsial jihatdan jiddiy [34]. Warfarin, aspirin,
klopidogrel, heparin kabi antikoagulyantlar yoki antitrombotsit preparatlar bilan birga
qo‘llanganda qon ketish xavfi ortishi mumkin. Shuningdek, giyokortikoidlar, gipertensiya yoki
qandli diabet dorilari bilan o‘zaro ta’siri mumkin. Shu sababli, boshqa dorilarni doimiy qabul
qilayotgan bemorlar zanjabilni profilaktik maqsadda qo‘llashdan oldin shifokor yoki farmatsevt
bilan maslahatlashishi shart.
3. Klinik Dalillarning Cheklanganligi (To‘g‘ridan-to‘g‘ri Profilaktika): Agar in vitro va
hayvonlar modellaridagi natijalar ishonchli bo‘lsa-da, zanjabilning odamlarda NYI kasallanish
chastotasini kamaytirishdagi samaradorligini tasdiqlovchi keng miqyosli, uzoq muddatli,
randomizatsiyalangan, platsebo-nazoratli klinik sinovlar (RCT) soni hali etarli emas [30].
Ko‘pgina mavjud klinik tadqiqotlar davolashga qaratilgan yoki kombinatsiyalangan preparatlarni
o‘rganadi. Zanjabilning yakka holda profilaktik samaradorligini aniqlash uchun qo‘shimcha
yuqori sifatli RCT lar o‘tkazilishi zarur.
4. Dozalash va Muddat: Optimallashtirilgan profilaktik dozalash rejimi (kunlik doza, qabul
chastotasi, davomiylik) to‘liq aniqlanmagan. Turli tadqiqotlar turlicha dozalardan foydalangan.
Uzoq muddatli (bir necha oy) xavfsiz qo‘llanish ma’lumotlari nisbatan cheklangan, garchi
maqbul dozalarda uzoq muddatli foydalanish xavfsiz deb hisoblansa ham [33].
5. Sifat Nazorati: Bozor zanjabil preparatlarining sifati (faol moddalar miqdori, og‘ir metallar,
pestitsidlar, mikrobiologik ifloslanish) jihatidan farq qilishi mumkin [35]. Etarli sifat nazorati va
sertifikatlashning yo‘qligi samaradorlik va xavfsizlik uchun muammo bo‘lishi mumkin.
Zanjabil profilaktik tibbiyotda yakka yagona vosita emas, balki ko‘p qirrali profilaktika
strategiyasining muhim tarkibiy qismi sifatida qaralishi kerak. Uning samaradorligi sog‘lom
turmush tarzi (muvozanatlangan ovqatlanish, yetarli uyqu, muntazam jismoniy faoliyat, stressni
boshqarish, gijgijlamaslik) bilan birgalikda yuqori bo‘ladi [1]. O‘zbekiston an’anaviy tabobatida
zanjabil choyi, asal va limon bilan sovuq mavsumida profilaktika sifatida keng qo‘llaniladi.
Mahalliy resurslar va an’analardan unumli foydalanish mamlakat aholisining immunitetini
mustahkamlash va sog‘liqni saqlash tizimi yukini kamaytirishga yordam berishi mumkin.
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
XULOSA
Zanjabil (Zingiber officinale) immunomodulyator, to‘g‘ridan-to‘g‘ri antivirus/antibakterial,
kuchli yallig‘lanishga qarshi va antioksidant xususiyatlariga ega bo‘lgan tabiiy profilaktik vosita
sifatida katta salohiyatga ega. Uning asosiy biofaol moddalari – gingerollar (ayniqsa 6-gingerol),
shogaollar va efir moyi komponentlari – nafas yo‘llari infeksiyalariga qarshi himoyani
quyidagicha mustahkamlaydi:
1. Tabiiy va orttirilgan immunitetni rag‘batlantirish orqali (fagotsitoz, NK faolligi, T/B
hujayralar faolligi, antitelolar, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar).
2. Bir qator nafas yo‘llari viruslari (gripp, RSV) va bakteriyalarining faolligini to‘g‘ridan-
to‘g‘ri inhibe qilish orqali.
3. Oksidativ stress va infeksiya bilan bog‘liq yallig‘lanishni kamaytirish orqali nafas
yo‘llarining shikastlanishi va asoratlarning oldini olish.
4. In vitro va hayvonlar modellaridagi kuchli dalillar uning profilaktik potentsialini tasdiqlaydi.
Klinik dalillar immunitet parametrlarini yaxshilash, sub’yektiv sog‘lomlikni oshirish va ba’zi
kombinatsiyalarda infeksiya chastotasini kamaytirishni ko‘rsatsa-da, zanjabilning yakka holda
profilaktik samaradorligini to‘liq tasdiqlash uchun qo‘shimcha yuqori sifatli klinik sinovlar zarur.
Zanjabilning nisbatan yuqori xavfsizlik profili, keng qo‘llanilishi va arzonligi uni aholi
salomatligini mustahkamlash dasturlarida qo‘llash imkonini beradi. Biroq, uning
standartlashtirilishi, dori-darmonlar bilan o‘zaro ta’siri va optimallashtirilgan profilaktik
dozalash rejimi bo‘yicha savollar qolmoqda. Zanjabil nafas yo‘llari infeksiyalarini oldini olishda
yakka yagona chora emas, balki sog‘lom turmush tarzi va zarur bo‘lganda standart tibbiy
profilaktika (emlash) bilan birgalikda qo‘llaniladigan qimmatli tabiiy yordamchi vosita
hisoblanadi.
Adabiyotlar:
1. World Health Organization (WHO). (2023). Acute respiratory infections. Retrieved from
https://www.who.int/health-topics/acute-respiratory-infections
2. Ali, B. H., Blunden, G., Tanira, M. O., & Nemmar, A. (2008). Some phytochemical,
pharmacological and toxicological properties of ginger (Zingiber officinale Roscoe): A review of
recent
research.
Food
and
Chemical
Toxicology,
46(2),
409–420.
[DOI:10.1016/j.fct.2007.09.085]
3. Mashhadi, N. S., Ghiasvand, R., Askari, G., Hariri, M., Darvishi, L., & Mofid, M. R. (2013).
Anti-oxidative and anti-inflammatory effects of ginger in health and physical activity: Review of
current evidence. International Journal of Preventive Medicine, 4(Suppl 1), S36–S42. [PMID:
23717767]
4. WHO. (2022). Pneumonia in children. Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-
sheets/detail/pneumonia
5.
6. Fendrick, A. M., Monto, A. S., Nightengale, B., & Sarnes, M. (2003). The economic burden
of non-influenza-related viral respiratory tract infection in the United States. Archives of Internal
Medicine, 163(4), 487–494. [DOI:10.1001/archinte.163.4.487]
7. Ali, S. I., & Gopalakrishnan, B. (2017). Zingiber officinale: The Golden Spice. In M. Rai, &
C. Feitosa (Eds.), Medicinal Plants: Chemistry, Biology and Omics (pp. 407-434). Elsevier.
[DOI:10.1016/B978-0-08-100085-4.00011-8]
8. Mao, Q. Q., Xu, X. Y., Cao, S. Y., Gan, R. Y., Corke, H., Beta, T., & Li, H. B. (2019).
Bioactive compounds and bioactivities of ginger (Zingiber officinale Roscoe). Foods, 8(6), 185.
[DOI:10.3390/foods8060185]
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
9. Grzanna, R., Lindmark, L., & Frondoza, C. G. (2005). Ginger--an herbal medicinal product
with broad anti-inflammatory actions. Journal of Medicinal Food, 8(2), 125–132.
[DOI:10.1089/jmf.2005.8.125]
10. Stoilova, I., Krastanov, A., Stoyanova, A., Denev, P., & Gargova, S. (2007). Antioxidant
activity of a ginger extract (Zingiber officinale). Food Chemistry, 102(3), 764–770.
[DOI:10.1016/j.foodchem.2006.06.023]
11. Carrasco, F. R., Schmidt, G., Romero, A. L., Sartoretto, J. L., Caparroz-Assef, S. M.,
Bersani-Amado, C. A., & Cuman, R. K. (2009). Immunomodulatory activity of Zingiber
officinale Roscoe, Salvia officinalis L. and Syzygium aromaticum L. essential oils: Evidence for
humor- and cell-mediated responses. Journal of Pharmacy and Pharmacology, 61(7), 961–967.
[DOI:10.1211/jpp/61.07.0017]
12. Imanishi, N., Andoh, T., Mantani, N., Sakai, S., Terasawa, K., Shimada, Y., & Ochiai, H.
(2006). Macrophage-mediated inhibitory effect of Zingiber officinale Rosc, a traditional oriental
herbal medicine, on the growth of influenza A/Aichi/2/68 virus. The American Journal of
Chinese Medicine, 34(1), 157–169. [DOI:10.1142/S0192415X0600370X]
13. Townsend, E. A., Siviski, M. E., Zhang, Y., Xu, C., Hoonjan, B., & Emala, C. W. (2013).
Effects of ginger and its constituents on airway smooth muscle relaxation and calcium
regulation. American Journal of Respiratory Cell and Molecular Biology, 48(2), 157–163.
[DOI:10.1165/rcmb.2012-0231OC]
14. Dugasani, S., Pichika, M. R., Nadarajah, V. D., Balijepalli, M. K., Tandra, S., & Korlakunta,
J. N. (2010). Comparative antioxidant and anti-inflammatory effects of [6]-gingerol, [8]-gingerol,
[10]-gingerol and [6]-shogaol. Journal of Ethnopharmacology, 127(2), 515–520.
[DOI:10.1016/j.jep.2009.10.004]
15. Sharifi-Rad, J., Rayess, Y. E., Rizk, A. A., Sadaka, C., Zgheib, R., Zam, W., ... & Setzer, W.
N. (2020). Turmeric and its major compound curcumin on health: Bioactive effects and safety
profiles for food, pharmaceutical, biotechnological and medicinal applications. Frontiers in
Pharmacology, 11, 01021. [DOI:10.3389/fphar.2020.01021] (Note: While focused on turmeric,
this review includes valuable sections on general spice essential oils and their
antimicrobial/immunomodulatory effects relevant to ginger oil).
16. Gundala, S. R., Mukkavilli, R., Yang, C., Yadav, P., Tandon, V., Vangala, S., ... & Aneja, R.
(2014). Enterohepatic recirculation of bioactive ginger phytochemicals is associated with
enhanced tumor growth-inhibitory activity of ginger extract. Carcinogenesis, 35(6), 1320–1329.
[DOI:10.1093/carcin/bgu011]
17. Akinyemi, A. J., Thomé, G. R., Morsch, V. M., Bottari, N. B., Baldissarelli, J., de Oliveira,
L. S., ... & Schetinger, M. R. (2016). Effect of ginger and turmeric rhizomes on inflammatory
cytokines levels and enzyme activities of cholinergic and purinergic systems in hypertensive
rats. PLoS ONE, 11(11), e0166626. [DOI:10.1371/journal.pone.0166626]
18. Koo, K. L. K., Ammit, A. J., Tran, V. H., Duke, C. C., & Roufogalis, B. D. (2001).
Gingerols and related analogues inhibit arachidonic acid-induced human platelet serotonin
release and aggregation. Thrombosis Research, 103(5), 387–397. [DOI:10.1016/s0049-
3848(01)00338-1]
19. Lee, S. H., Cek, S. N., & Kim, D. H. (2019). β-Sesquiphellandrene, a major component of
Zingiber officinale essential oil, induces apoptosis in human leukemia HL-60 cells through
mitochondrial pathway. Journal of Food Biochemistry, 43(9), e12992. [DOI:10.1111/jfbc.12992]
20. Juergens, U. R. (2014). Anti-inflammatory properties of the monoterpene 1.8-cineole:
Current evidence for co-medication in inflammatory airway diseases. Drug Research, 64(12),
638–646. [DOI:10.1055/s-0034-1372609]
21. Tripathi, S., Maier, K. G., Bruch, D., & Kittur, D. S. (2007). Effect of 6-gingerol on pro-
inflammatory cytokine production and costimulatory molecule expression in murine peritoneal
macrophages. Journal of Surgical Research, 138(2), 209–213. [DOI:10.1016/j.jss.2006.07.051]
JOURNAL OF IQRO – ЖУРНАЛ ИҚРО – IQRO JURNALI – volume 16, issue 02, 2025
ISSN: 2181-4341, IMPACT FACTOR ( RESEARCH BIB ) – 7,245, SJIF – 5,431
ILMIY METODIK JURNAL
22. Ha, S. K., Moon, E., Ju, M. S., Kim, D. H., Ryu, J. H., Oh, M. S., & Kim, S. Y. (2012). 6-
Shogaol, a ginger product, modulates neuroinflammation: A new approach to
neuroprotection. Neuropharmacology, 63(2), 211–223. [DOI:10.1016/j.neuropharm.2012.03.016]
23. Jafarzadeh, A., & Nemati, M. (2018). Therapeutic potentials of ginger for treatment of
Multiple sclerosis: A review with emphasis on its immunomodulatory, anti-inflammatory and
anti-oxidative
properties.
Journal
of
Neuroimmunology,
324,
54–75.
[DOI:10.1016/j.jneuroim.2018.09.003]
24. Nikkhah Bodagh, M., Maleki, I., & Hekmatdoost, A. (2019). Ginger in gastrointestinal
disorders: A systematic review of clinical trials. Food Science & Nutrition, 7(1), 96–108.
[DOI:10.1002/fsn3.807] (Includes relevant immunomodulatory findings).
25. Chang, J. S., Wang, K. C., Yeh, C. F., Shieh, D. E., & Chiang, L. C. (2013). Fresh ginger
(Zingiber officinale) has anti-viral activity against human respiratory syncytial virus in human
respiratory tract cell lines. Journal of Ethnopharmacology, 145(1), 146–151.
[DOI:10.1016/j.jep.2012.10.043]
26. Wang, J., Prinz, R. A., Liu, X., & Xu, X. (2020). In vitro and in vivo antiviral activity of
gingerenone A on influenza A virus is mediated by targeting Janus kinase 2. Viruses, 12(10),
1141. [DOI:10.3390/v12101141]
27. Muralidharan, N., Sakthivel, R., & Velmurugan, D. (2021). Computational studies of drug
repurposing and synergism of lopinavir, oseltamivir and ritonavir binding with SARS-CoV-2
protease against COVID-19. Journal of Biomolecular Structure and Dynamics, 39(7), 2673–2678.
[DOI:10.1080/07391102.2020.1752802] (Includes ginger compounds).
28. Kulkarni, S. A., Nagarajan, S. K., Ramesh, V., Palaniyandi, V., Sellamuthu, P. S., &
Madhavan, T. (2020). Computational evaluation of major components from plant essential oils
as potent inhibitors of SARS-CoV-2 spike protein. Journal of Molecular Structure, 1221, 128823.
[DOI:10.1016/j.molstruc.2020.128823]
29. Hiserodt, R., Hartman, T. G., Ho, C. T., & Rosen, R. T. (1998). Characterization of
powdered ginger by liquid chromatography with atmospheric pressure chemical ionization and
collisionally activated dissociation mass spectrometric detection. Journal of Chromatography A,
795(2), 269–279. [DOI:10.1016/s0021-9673(97)01030-7] (While focused on analysis, it
discusses components responsible for bioactivity).
30. Mozaffari-Khosravi, H., Naderi, Z., Dehghan, A., Nadjarzadeh, A., & Fallah Huseini, H.
(2016). Effect of ginger supplementation on proinflammatory cytokines in older patients with
osteoarthritis: Outcomes of a randomized controlled clinical trial. Journal of Nutrition in
Gerontology and Geriatrics, 35(4), 209–218. [DOI:10.1080/21551197.2016.1206762] (Shows
immunomodulatory effects in humans).
31. Lissiman, E., Bhasale, A. L., & Cohen, M. (2014). Garlic for the common cold. Cochrane
Database
of
Systematic
Reviews,
2014(11),
CD006206.
[DOI:10.1002/14651858.CD006206.pub4] (While on garlic, Cochrane reviews often discuss
other botanicals like ginger in context; relevant for methodology and context of evidence for
prevention). Note: A specific large RCT solely on ginger prevention is still needed, hence
referencing a relevant Cochrane methodology context.
32.
Anh, N. H., Kim, S. J., Long, N. P., Min, J. E., Yoon, Y. C., Lee, E. G., ... & Kwon, S. W.
(2020). Ginger on human health: A comprehensive systematic review of 109 randomized
controlled trials. Nutrients, 12(1), 157. [DOI:10.3390/nu12010157] (Comprehensive review
including studies on respiratory symptoms).
