ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
254
YANGI DIAGNOSTIK SHKALA VA ALGORITMLAR LOR-
SHIKASTLANISHLARNI BAHOLASHDA
Abdumalikov I.M.
Annotatsiya:
Dissertatsiya tadqiqotida LOR a’zolari jarohatlarini baholash uchun diagnostik
shkalalar va algoritmlar ishlab chiqildi. Takomillashtirilgan klinik-morfologik shkala
jarohatlangan joyning xususiyati va funksional buzilishlar darajasini hisobga olgan holda
shikastlanish og‘irligini miqdoriy aniqlash imkonini beradi. Jarohat davomiyligini baholash
algoritmi morfologik o‘zgarishlarning bosqichlariga asoslangan: erta (1-3 kun), oraliq (4-14
kun) va kech (14 kundan ortiq) davr, bunda 3 haftadan so‘ng suyak qadog‘ining shakllanishi
rentgenologik belgi sifatida qaraladi. Ushbu yondashuvlarni qo‘llash sud-tibbiy ekspertizaning
aniqligini va xolisligini oshiradi.
Kalit so‘zlar:
diagnostik shkalalar; algoritmlar; jarohat davomiyligi; klinik-morfologik
baholash; LOR-ekspertiza
Аннотация:
В диссертационном исследовании разработаны диагностические шкалы и
алгоритмы
для
оценки
травм
ЛОР-органов.
Модифицированная
клинико-
морфологическая шкала позволяет количественно определить тяжесть повреждений с
учётом характера травмы и степени функциональных нарушений. Алгоритм оценки
давности основан на фазах морфологических изменений: ранней (1–3 сутки),
промежуточной (4–14) и поздней (>14), при этом формирование костной мозоли через 3
недели рассматривается как рентгенологический признак. Использование этих подходов
повышает точность и объективность судебно-медицинской экспертизы.
Ключевые слова:
диагностические шкалы; алгоритмы; давность травмы; клинико-
морфологическая оценка; ЛОР-экспертиза
Abstract:
The dissertation research developed diagnostic scales and algorithms for the
assessment of ENT injuries. A modified clinical-morphological scale provides a quantitative
evaluation of injury severity, taking into account the nature of trauma and the degree of
functional impairment. The algorithm for estimating the age of injury is based on the phases of
morphological changes: early (1–3 days), intermediate (4–14 days), and late (>14 days), with
the appearance of callus after three weeks serving as a reliable radiological indicator. The
application of these approaches enhances the accuracy and objectivity of forensic medical
examinations.
Keywords:
diagnostic scales; algorithms; injury timing; clinical-morphological assessment;
ENT forensics.
Kirish.
Sud-tibbiy amaliyotda LOR-sohasiga oid shikastlanishlar sonining ortib borayotgani
fonida ularning baholash mezonlarini takomillashtirish dolzarblik kasb etmoqda. An’anaviy
ekspertiza yondashuvlarida asosiy urg‘u anatomik nuqsonlarga qaratilgan bo‘lsa-da, zamonaviy
ilmiy manbalar LOR-shikastlanishlarda funksional buzilishlarning (nafas olish, eshitish, hid
bilish, tovush hosil qilish) jiddiy oqibatlarga olib kelishini ta’kidlamoqda [1,2].
Xususan, burun to‘sig‘ining siljishi bilan kechuvchi sinishlar nafas yo‘llari orqali havo o‘tishini
sezilarli darajada buzadi, bu esa nafaqat hayot sifati, balki yurak-qon tomir va asab tizimi
faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi [3]. Shu bois, LOR-shikastlanishlar holatida faqat morfologik
belgilar emas, balki funksional holatni baholovchi mezonlar ham ekspert xulosasida aks etishi
zarur [4].
Tadqiqot maqsadi.
LOR-sohasidagi shikastlanishlarni kompleks baholash uchun diagnostik
shkala va funksional dinamikaga asoslangan algoritmlarni ishlab chiqish.
Materiallar va metodlar.
Tadqiqot davomida 2023–2024 yillarda aniqlangan 127 nafar
bemorning klinik, rinoendoskopik, rinomanometrik va rentgenologik natijalari tahlil qilindi.
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
255
Shikastlanish bosqichlari morfologik belgilar asosida 3 guruhga ajratildi: erta (1–3 sutka),
oraliq (4–14 sutka) va kech (14 kundan ortiq). Shu bilan birga, tovush funksiyasi bo‘yicha
stroboskopik tahlil va audiometriya ma’lumotlari jamlangan.
Asosiy natijalar.
Tadqiqot natijasida modifikatsiyalangan kliniko-morfologik balli shkala
ishlab chiqildi. Unda anatomik shikastlanish darajasi bilan bir qatorda, funksional buzilish
(nafas oqimi qarshiligi, eshitish chegarasi, fonatsion parametrlari) ballar orqali baholandi.
Shuningdek, shikastlanishdan o‘tgan vaqtni morfologik bosqichlar asosida aniqlovchi algoritm
taklif qilindi. Masalan, burun suyagi sinishidan keyingi 3 haftadan so‘ng kallus shakllanishi
kechki davr belgisi sifatida rentgenologik jihatdan qayd etildi [5].
Xulosa.
Mazkur diagnostik yondashuvlar LOR-shikastlanishlarni baholashda ob’ektivlikni
oshiradi, ekspertiza xulosalarining takrorlanuvchanligini ta’minlaydi hamda reabilitatsion
chora-tadbirlarni aniqlashda amaliy yordam beradi. Shkala va algoritmlar sud-tibbiy baholashni
standartlashtirishga xizmat qiladi, tibbiy-huquqiy nizolarda ekspert pozitsiyasini
mustahkamlaydi.
Adabiyotlar:
1.
Khvan V.M. Sudebno-meditinskaya ekspertiza povrezhdeniy organov LOR-kompleksa.
– M.: GEOTAR-Media, 2019. – 276 s.
2.
Zaslavskiy A.I., Chibisov A.V. Kompleksnaya otsenka ushcheba pri travmakh nosa i
gortani // Vestnik otorinolaringologii. – 2022. – №3. – S. 14–18.
3.
Igisinov N.S., Yusupov B.T. Sud-tibbiy ekspertizani tashkil etish. – Toshkent: Ijtimoiy
salomatlik nashriyoti, 2020. – 224 b.
4.
Turakulov K.T., Abdullayeva N.N. Rinomanometriyaning sud-tibbiy baholashdagi o‘rni
// O‘zbekiston tibbiyoti jurnali. – 2023. – №4. – B. 72–76.
5.
Abdurakhmanov M.R. Radiologiya va LOR-shikastlanishlar ekspertizasi. – Samarqand:
SamMI, 2021. – 118 b.
