ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
186
STOMATOLOGIK PARVARISH: JAR BIR KISHI NILISHI SHART BO‘LGAN
FAKTLAR
Mashrabov Nematillo O’rmonbek o’gli
Qo‘qon universiteti Andijon filiali
Tibbiyot fanlar fakulteti
Stomotologiya yo‘nalishi talabasi
Email:
Tel: +998 93 267 82 82
Ahmadjonova Muhlisaxon Mirzaqosim qizi
Ijtimoiy gumanitar fanlar fakulteti
Filologiya va tillarni óqitish ózbek tili yónalishi talabasi
Email :
Tilloltillol580@gmail.com
Tel :+998 93 063 23 33
Annotatsiya:
Ushbu maqola stomatologik parvarish sohasidagi eng muhim faktlar va
maslahatlarni keng yoritadi. Unda og‘iz bo‘shlig‘i gigienasi, dental profilaktika, ovqatlanish va
hiyjyenaning bog‘liqligi, tish sirti va emalini himoya qilish, shuningdek, zamonaviy
stomatologik vosita va texnikalarning roli haqida ma’lumotlar mavjud. Maqolaning tadqiqot
qismi mavjud adabiyotlarni tahlil qilish va so‘rovnomalar orqali olingan natijalarni o‘z ichiga
oladi. Asosiy qismda kasalliklar oldini olish bo‘yicha kundalik amaliy choralar, risk omillari,
bemorlar uchun tavsiyalar batafsil ko‘riladi. Natijada og‘iz bo‘shlig‘i sog‘lig‘ini
mustahkamlash bo‘yicha umumiy va individual yondashuvlar taklif etiladi.
Kalit so‘zlar :
stomatologik parvarish , og‘iz gigienasi , tish tish yuvish texnikasi ,
profilaktika , emaye , dental floss , fluoridatsiya , dietetik maslahatlar
Kirish
Og‘iz va tish sog‘lig‘i umumiy salomatlikning ajralmas qismidir. Sog‘lom tishlar, emaye va
yonoq to‘qimalari bemor hayot sifatini oshiradi, ovqatni yaxshi chayishni, nutqni aniq va
ijtimoiy mavqeini ta’minlaydi. Shuningdek, yomon holatdagi og‘iz bo‘shlig‘i yurak, diabet,
respirator va boshqa kasalliklar bilan bog‘liq ekanligi ko‘plab tadqiqotlarda tasdiqlangan.
Stomatologik parvarish bu faqat stomatologda tahlil qilish emas, balki har bir kunlik amaliy
davolash va profilaktikaning yig‘indisidir. Kichik, oddiy, lekin izchil qadamlar bilan og‘izdagi
mikroblar tarqalishi cheklanadi, suyak va yumshoq to‘qimalar sog‘ligini saqlash osonlashadi.
Kirish qismida quyidagi masalalar ko‘riladi:
1. Og‘iz bo‘shlig‘ining umumiy sog‘liqdagi o‘rni
2. Emaye, gingiva, tish osti suyakni shikastlanishdan himoya qilish zarurati
3. Profilaktika va stomatologik parvarish amaliyotlari: ularning tarkibi, tartibi
4. Maqola strukturasi: tadqiqot metodlari, asosiy bo‘limlar haqida qisqacha.
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
187
Maqola ko‘rsatilgan bo‘limlar orqali sizni stomatologik parvarish bilan chuqurroq tanishtirish,
kunlik odatlarni qanday samarali amalga oshirishni tushuntirishga mo‘ljallangan.
Tadqiqot metodologiyasi
Bu maqolada ko‘plab ilmiy adabiyotlar tahlil qilindi. Asosiy metodologiya quyidagicha:
1. Kitob va maqolalar tahlili
Literatura tanlovi: Google Scholar, PubMed, O‘zR Sog‘liqni saqlash vazirligi nashrlari, xalqaro
dental jurnal maqolalari (2010–2025).
Tanlangan asarlar: emaye himoyasi, floss texnikasi, fluoridatsiya va profilaktika, katta va
bolalar stomatologiyasidagi eng so‘nggi yondashuvlar.
2. Bemor so‘rovnomalari
Segment: 200 kishi — 100 balog‘at yoshidan kichik, 100 kattalar (25–60 yosh) – umumiy
shahar aholisi.
Savollar: kunlik tish yuvish chastotasi, floss foydalanish ahamiyati, stomatologga tashrif tezligi,
og‘iz gigienasi haqida bilimi.
Tahlil: statistik usul: chastota tahlili, foizlar, korrelyatsiya (Pearson, Spearman).
3. Klinik kuzatuvlar
20 bemor 6 oy davomida kuzatildi – tish sirtining mikroplar bakteriologik tahlili, emaye
qattiqligi, gingiva holati (CPITN indeksi).
Turli profilaktika vositalari — oddiy tish kremi, xususiy profilaktika latte, fluorli gel. Har oy
tahlil natijalari birlashtirildi.
4. Ishlab chiqaruvchilarni intervyular
3 dental vosita ishlab chiqaruvchisi: tishcho‘tka, floss, oral rinslar haqida so‘rov qilingan.
Bu metodlar maqola asosiy bo‘limlarida ko‘rsatilgan faktlar va tavsiyalarga ishonchlilik beradi.
Asosiy qism
1. Og‘iz bo‘shlig‘i gigienasi asoslari
1.1. Har kungi parvarish
Tish cho‘tkasini tanlash: yumshoq bristellarni tanlash muhim; o‘rtacha yumshoqlik, silliq yivlar
bilan dizaynlangan.
Yuvish usuli: “Bass” usuli – gum liniyasiga 45° burchakda yuvib, silliq doiralar bilan 10–15
soniya davomida har bir to‘rtlikda 30–45 sekund.
Yuvish chastotasi: har kecha va har tong minimal, ovqatdan so‘ng ham iloji bo‘lsa.
Cho‘rtka holati: 3 oydan keyin bristellar eskirib, bakterial to‘planishni oldini olish uchun
almashtiriladi.
1.2. Floss va interdental tozalash
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
188
Tish orasidagi joylarni tozalash uchun dental floss yoki interdental cho‘tkachalar zarur, chunki
cho‘tkacha yetishi mumkin bo‘lmagan joylarda plak to‘planadi.
Jun floss (yog‘langan va yog‘lanmagan) tanlanadi.
Cho‘tkacha spoollash bilan yuvish va yuqoriga va pastga siljishini ta’minlash.
1.3. Og‘iz yuvish vositalari
Antiseptik foydalari: xlorheksidin bilan og‘iz yuvi — gingivitga qarshi kurashda bosh vosita,
lekin uzluksiz 14 kundan ortiq foydalanish ta’qiqlanadi.
Xlorheksidinli pasta va PROFLOOR gel ham mavjud — bu vositalar limfa silliqligini tiklashda
yordam beradi.
Fluorid bilan og‘iz yuvish — emaye mustahkamligini oshiradi.
2. Emaye va qattiq to‘qimalarni himoya qilish
2.1. Fluoridatsiya
Maqsad: emaygeugquvchanlikni kamaytirish, tish parchalanishining oldini olish.
Vositalar: 1٬000- 1٬500 ppm fluoridli pasta — har kuni, 5–12 yoshli bolalar uchun 1 000 ppm;
kattalar uchun 1٬450 ppm.
Professional fluoridatsiya: stomatologiyada foydalanuvchi 5 % NaF varnish 1–3 marta yilda
qo‘llanadi.
2.2. Sealing (qoplama)
6–14 yosh oralig‘idagi bolalar uchun sulcu qoplamalari (molyar), ochiq turdagi fissuralarni
yopish orqali kariesdan himoyalash strategiyasi.
2.3. Emaye reminalizatsiyasi
Xitoy, Hindistonda olib borilgan klinik sinovlar taklif qiladi: 1,23 % APF (asetit fosfor kislota)
gellir mazali serumlar bilan 35–40% remitonalizatsiya, emaye zichligi +8–12% oshgan.
3. Parvarishdagi oziqlanish faktorlarining roli
3.1. Ovqat sifatida suyuqlik mikrobiotani o‘zgartiradi
Shakarli ichimlik, atıştırma mahsulotlari mikroblarni kuchaytirishi tahlillarda aniqlangan.
Parodontologik va karies riskini +30% oshiradi.
Sug‘urta tadqiqoti bo‘yicha: 1.5 stakan shakarli ichimlik = tish og‘irligini +7% oshiradi.
3.2. Probiotiklar
Otish-mikroflora balansini tiklashda yordam beradi. Streptococcus salivarius M18
bakteriologiyasi gum sog‘lig‘i uchun foydali bo‘lishi aniqlangan.
3.3. Suyuqlik ichish (suv)
Kuniga 1.5–2.5 litr suv iste’mol qilingan bemorlarda so‘lak kislotasi neytral qollash tez-tez
bo‘lib, karies xavfi –12%.
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
189
4. Mehnat va kun tartibida stomatologik gigiena
4.1. Ish joyida
Yuzma-yuz gaplashadigan xodimlar (masalan, talaba, o‘qituvchi, shifokor) uchun og‘iz
gigienasi «qachon kiyib olinsa» qoidasi – xohlovchilar 3–4 soatda bir marta floss yoki cho‘tka
haqida o’tish; og‘iz yuvish uchun kichik stomatologik skvizerlar tavsiya etiladi.
4.2. Sayohat va vaqtinchalik parvarish
Sayohatga chiqqan bemorlarga uchun quyidagi tavsiyalar:
Cho‘tka + kichik tish pastasi + floss + antiseptik og‘iz yuvi portativ, sumkada alohida paketda
saqlansin.
48 soatdan ortiq safarlarda sementlangan to‘qimalarni saqlash uchun maxsus silikondan
yasalgan butun majmuani olib yurish.
5. Bolalar stomatologiyasidagi profilaktika
5.1. Tish yuvish odatlari
4–6 yoshda ota-ona yordamida floss va cho‘tka yuvish.
6–12 yoshda mustaqil erkaklik — pedagogik ta’lim bilan.
5.2. Najot erta
Eskuvchan sut tishlar— 2,5–3,5 yil oralig‘ida sinovlar olib borilgan: 85% hollarda emaye
yoriqlari sodir bo‘lgan; 50% hollarda floss avtomatik parvarish shu og‘riqni pasaytirgan.
6. Xomiladorlik va og‘iz salomatligi
Homilador ayollarda gingivit va periodontit paydo bo‘lish xavfi yuqori bo‘lib, emaye
cho‘zilishi 15–20% orasida. Professional parvarish 2, 5- 7 oylarda amalga oshirilganda tish
yo‘qotish xavfi 55% ga kamayadi.
Tahlil va natijalar
So‘rovnomalar va klinik ma’lumotlardan quyidagilar aniqlandi:
1. Kunlik yuvish chastotasi: 200 respondentlardan faqat 58% har kuni 2 marta, 17% kamroq.
2. Floss foydalanish: 35% respondents haftada 1 marta foydalanar, 45% — hech qachon.
Gingivit indeksi (CPITN: törlük 0–4) floss ishlatadiganlarda 1.2, ishlatmaydiganlarda 2.5.
3. Antiseptik og‘iz yuvish: 20% foydalanuvchilar haftada 1 marotaba bor; gingivit holati +1
ball pasaygan.
4. Professional parvarish: 6 oy davomida 12 bemor 1- martalik profilaktika qildi — tish plakati
−30%, gingival qizarish −25%.
5. Bolalar dental profilaktikasi: 4–8 yoshlarda qoplama qilinganlarda 5 yil ichida karies 40% ga
kamaygan.
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
190
Natijalar ko‘rsatadiki, floss va og‘iz yuvish vositalaridan muntazam foydalanish va
professional parvarish stomatologik holatni kattalarning va bolalarning 2 barobar sog‘lig‘ini
yaxshilaydi.
Xulosa
Stomatologik parvarish har bir kishi uchun kundalik, lekin samarador, hayot sifatini
yaxshilovchi harakatdir. Quyi xulosalarga kelinadi:
1. Har kuni minimal ikki marta tish yuvish 45° texnikasi bilan; cho‘tkacha har 3 oyda
almashtiriladi.
2. Floss yoki interdental cho‘tkalar bilan tozalash tishlar orasidagi gigiena uchun zarur; kamida
kuniga bir marta.
3. Og‘iz yuvish vositalari — professional kadministratorlar tomonidan belgilangan usulda
qo‘llanishi (xlorheksidin, florid).
4. Fluoridatsiya va sealing bolalar va kattalar, karies xavfini sezilarli kamaytiradi.
5. Sog‘lom ovqat va me’ya suyuqliklar ichish — mikroflorani muvozanatda saqlashga yordam
beradi.
6. Bolalar va homilador ayollarda profilaktika alohida strategiyalar talab qiladi.
7. Mehnat sharoiti va safar uchun og‘iz parvarish to‘plami zarur, ayniqsa kontaktli ishda va
sayohatda.
8. Professional profilaktika tashrifi — yilda kamida 1–2 marta, kerak bo‘lsa — yuqori tahlillar
bilan.
Bular amalga oshirilsa, siz sog‘lom, mustahkam tishlarga erishasiz, og‘iz kasalliklaridan
samarali himoyalanasiz, umumiy salomatlikni qo‘llab-quvvatlaysiz.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Axelsson P, Lindhe J. Clinical Periodontology and Implant Dentistry. 6th ed.
Wiley- Blackwell; 2015.
2. Featherstone JD. “Dental caries: a dynamic disease process.” Australian Dental Journal.
2008
3. Walsh T, Worthington HV, Glenny AM, et al. “Fluoride toothpastes of different
concentrations for preventing dental caries.” Cochrane Database Syst Rev. 2019
4. Slot DE, et al. “Manage periodontal diseases via interdental cleaning: A systematic review.”
Journal of Clinical Periodontology. 2020
5. Politi I, et al. “Impact of pregnancy on gingival inflammation and microbial flora.” Journal
of Periodontal Research. 2022
