ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
130
TALABALARNING NUTQIY KOMPETENTSIYASINI AUTENTIK VIDEO
MATERIALLAR VOSITASIDA RIVOJLANTIRISH
Dusmurodova Iroda Quvonovna
Toshkent Davlat Trexnika Univesiteti
mustaqil izlanuvchisi
dustmurodovairoda@gmail.com
Annotatsiya:
Mazkur maqolada nofilologik yo‘nalishdagi talabalarga ingliz tilini o‘qitishda
autentik video materiallardan foydalanishning nutqiy kompetensiyani rivojlantirishdagi o‘rni
yoritilgan. Video materiallar yordamida tinglab tushunish, talaffuz, kontekstual so‘z boyligi va
madaniy tafakkurni shakllantirish imkoniyatlari tahlil etiladi. Tadqiqotda amaliy tajriba asosida
autentik videoning o‘quv jarayoniga ta'siri ko‘rib chiqilgan.
Kalit so‘zlar:
autentik video, nutqiy kompetensiya, ingliz tili, nofilologik yo‘nalish,
kommunikativ metod.
Annotatsiya:
В статье рассматривается роль аутентичных видеоматериалов в развитии
речевой компетенции студентов нефилологических направлений при обучении
английскому языку. Анализируются возможности формирования навыков аудирования,
произношения, контекстного словарного запаса и культурного мышления.
Ключевые слова:
аутентичное видео, речевая компетенция, английский язык,
нефилологическое направление, коммуникативный метод.
Annotatsiya:
This article explores the role of authentic video materials in developing the
speech competence of non-philological students in the process of learning English. It analyzes
the potential of improving listening skills, pronunciation, contextual vocabulary, and cultural
thinking through video materials.
Keywords:
authentic video, speech competence, English language, non-philological students,
communicative method.
Bugungi globallashuv davrida ingliz tilini bilish nafaqat filologik yo‘nalishdagi mutaxassislar,
balki texnika, iqtisodiyot, tibbiyot, axborot texnologiyalari kabi sohalarda faoliyat yurituvchi
mutaxassislar uchun ham zaruratga aylanmoqda. Shu bois, nofilologik yo‘nalishdagi
talabalarga ingliz tilini samarali o‘rgatish masalasi dolzarb bo‘lib qolmoqda. An’anaviy
grammatika tarjima metodlari zamonaviy til o‘rgatish ehtiyojlarini to‘liq qondira olmayapti.
Shu nuqtai nazardan autentik video materiallardan foydalanish til o‘rgatishda dolzarb metod
sifatida qaralmoqda.
1. Nutqiy kompetensiya tushunchasi
Nutqiy kompetensiya – bu tilni kontekstda to‘g‘ri va erkin qo‘llay olish, muloqotda samarali
ishtirok eta olish qobiliyatidir. Bu kompetensiya quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:
Leksik kompetensiya
Grammatik kompetensiya
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
131
Fonetik kompetensiya
Pragmatik kompetensiya
Nofilologik yo‘nalish talabalari uchun aynan muloqotga yo‘naltirilgan, madaniy kontekstda
tushunarli bo‘lgan dars materiallari ayni muddao bo‘ladi.
2. Autentik video materiallarning o‘ziga xosligi
Autentik video materiallar – bu ona tilida so‘zlashuvchilar ishtirokida yaratilgan real hayotiy
videolar bo‘lib, ular o‘quvchilarni tabiiy til muhitiga olib kiradi. Bunga quyidagilar kiradi:
Filmlar
Intervyular
Qisqa hujjatli filmlar
YouTube kontentlari
Teledasturlar
Ularning asosiy afzalligi – tilning jonli, real ishlatilishini aks ettirishidir.
Nutqiy kompetensiya
— bu shaxsning chet tilini real muloqot vaziyatlarida grammatik,
fonetik, leksik va pragmatik jihatdan to‘g‘ri, mos va samarali qo‘llay olish qobiliyatidir.
Tarkibiy qismlari:
Leksik kompetensiya – kontekstda kerakli so‘z va iboralarni tanlay olish;
Grammatik kompetensiya – til tizimiga doir bilimlarni qo‘llay olish;
Fonetik kompetensiya – to‘g‘ri talaffuz, intonatsiya va urg‘udan foydalanish;
Diskursiv kompetensiya – fikrni mantiqan bog‘liq shaklda ifodalash;
Pragmatik kompetensiya – ijtimoiy-madaniy kontekstga mos til ishlatish.
A
utentik video materiallar nima va nima uchun ular muhim?
Autentik video materiallar — bu chet tilida so‘zlashuvchi ona til egalari tomonidan kundalik
yoki professional kommunikatsiya uchun yaratilgan real hayotiy videolar.
Filmlar va seriallar
Intervyular
TED Talks
YouTube videolari
Televizion dasturlar (yangiliklar, tok-shou)
Afzalliklari:
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
132
Real hayotiy muloqotga tayyorlaydi;
Madaniy kontekstni tushunishga yordam beradi;
Jonli talaffuz va urg‘ular bilan tanishtiradi;
So‘z boyligini kontekstda o‘rgatadi;
Tinglab tushunishni rivojlantiradi.
O‘qitish jarayonida qo‘llanilishi (metodika):
Autentik videolarni ingliz tili darslarida quyidagi bosqichlar orqali qo‘llash mumkin:
Bosqich
Faoliyat
Pre-viewing
So‘z boyligini tanishtirish, taxmin qilish savollari
While-viewing
Videoni ko‘rib chiqish, asosiy fikrlarni aniqlash
Post-viewing
Muhokama, yozma topshiriq, rolli o‘yin, prezentatsiya
Masalan:
Film:
The Social Dilemma
Mavzu:
Ijtimoiy tarmoqlarning ta’siri
Vazifa:
Fikr bildirish, rolik yozish, foydali/zararli tomonlarini tahlil qilish
3. Autentik videoning nutqiy kompetensiyaga ta’siri
Quyidagi jihatlar autentik video materiallarning foydasini namoyon etadi:
Tinglab tushunish ko‘nikmasini oshiradi
Talabalar turli urg‘ular, talaffuz va tezlikda so‘zlashuvlarga ko‘nikadi.
Fonetikani yaxshilaydi
Intonatsiya, pauza, urg‘u va tabiiy talaffuz modellarini anglab oladi.
So‘z boyligini oshiradi
Kontekstual so‘zlar, iboralar, jargon va ifodaviy vositalar bilan tanishadi.
Madaniy tafakkurni rivojlantiradi
Chet el madaniyatini, urf-odatlarini, muomala usullarini anglab yetadi.
2024-yil bahor semestrida Alfraganus universitetining 2-kurs talabalariga 12 haftalik autentik
video asosida ingliz tili kursi o‘tkazildi. Har hafta talabalar qisqa videoni ko‘rib, suhbat va
topshiriqlar bajardilar. Natijalar quyidagicha:
Ko‘nikma
Kurs boshida (%)
Kurs oxirida (%)
Tinglab tushunish
10%
15%
So‘z boyligi
8%
12%
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
133
Talaffuz
7%
16%
Erkin fikr bildirish
5%
18%
Bu esa autentik video materiallarning samaradorligini isbotlaydi.
Autentik video materiallar nofilologik yo‘nalishdagi talabalar uchun ingliz tilini o‘rganishda
samarali vosita hisoblanadi. Ular tilni nafaqat o‘rganishga, balki undan erkin foydalanishga
yordam beradi. Quyidagi takliflar beriladi: Har bir o‘quv kursiga mos autentik video banki
shakllantirish, video asosidagi topshiriqlarni ishlab chiqish, tinglash orqali baholash
mezonlarini takomillashtirish, platformalardan (YouTube, BBC Learning English) keng
foydalanish
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–5052-sonli qarori. (2021-yil 6-aprel). “Chet
tillarni o‘rganish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”.
2. Richards, J.C., & Schmidt, R. (2010). Longman Dictionary of Language Teaching and
Applied Linguistics. Pearson Education Limited.
3.Harmer, J. (2007). The Practice of English Language Teaching. 4th Edition. Pearson
Longman.
4.Gilmore, A. (2007). Authentic materials and authenticity in foreign language learning.
Language Teaching, 40(2), 97–118.
5.Meskill, C. (2005). Infusing language learning with technology. Modern Language Journal,
89(2), 171–181.
6.Krashen, S. (1985). The Input Hypothesis: Issues and Implications. London: Longman.
7.Council of Europe. (2001). Common European Framework of Reference for Languages:
Learning, Teaching, Assessment (CEFR). Cambridge University Press.
8.Mishan, F. (2005). Designing Authenticity into Language Learning Materials. Intellect Books.
9.Nunan, D. (1999). Second Language Teaching and Learning. Heinle & Heinle Publishers.
10.British
Council.
(2022).
Integrating
Video
into
the
EFL
Classroom.
