ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
106
RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING SPORTDAGI OʻRNI
Eshpoʻlatova Shohsanam Farxodovna
Termiz Iqtisodiyot va Servis universiteti
pedagogika va ijtimoiy gumanitar fanlar fakulteti
Jismoniy madaniyat ta'lim yo’nalishi talabasi
ANNOTATSIYA:
Ushbu maqolada raqamli texnologiyalarning zamonaviy sport sohasidagi
ahamiyati, ularning sportchilarning jismoniy tayyorgarligini oshirish, tibbiy monitoring,
mashg‘ulotlarni avtomatlashtirish, murabbiylik jarayonlarini optimallashtirish hamda sport
musobaqalarining tahlili va translyatsiyasidagi roli tahlil etiladi. Asosiy e’tibor sun’iy intellekt,
aqlli qurilmalar, analitik dasturlar, videotalil tizimlari va virtual haqiqat texnologiyalariga
qaratilgan. Tadqiqotda O‘zbekiston sport tizimi misolida raqamli texnologiyalarni joriy etish
darajasi va natijalari ham ko‘rib chiqiladi. Maqolada statistik ma’lumotlar, amaliy misollar va
ilg‘or xorijiy tajribalar asosida raqamli transformatsiyaning sportda qanday ijobiy ta’sir
ko‘rsatayotgani asoslab berilgan.
KALIT SO‘ZLAR:
Raqamli texnologiyalar, sport tahlili, sun’iy intellekt, aqlli qurilmalar,
virtual haqiqat, sport innovatsiyalari, mashg‘ulot monitoringi, sport tibbiyoti, O‘zbekiston
sporti
So‘nggi yillarda raqamli texnologiyalarning barcha sohalarga, jumladan sportga ham chuqur
kirib borishi natijasida ushbu yo‘nalishda sifat jihatdan yangi bosqich kuzatilmoqda. Sport
endilikda nafaqat jismoniy salohiyat va intellektual kuch, balki yuqori texnologiyalarga
tayangan raqobat maydoniga aylangan. Murabbiylar va sportchilar zamonaviy qurilmalardan
foydalanib, mashg‘ulotlar samaradorligini oshirmoqda, tanadagi yuklamalarni nazorat
qilmoqda va o‘z natijalarini real vaqt rejimida kuzatib bormoqda. Shu bilan birga, raqamli
texnologiyalar sport tibbiyotida, fan-texnika tadqiqotlarida, musobaqalarni tashkil etish va
translyatsiya qilishda, shuningdek, sportchilar faoliyatini modellashtirish va rejalashtirishda
keng qo‘llanilmoqda. Ushbu maqolada raqamli texnologiyalarning sport tizimidagi dolzarb
o‘rni, ularni joriy etish tajribalari, mavjud muammolar va kelajakdagi imkoniyatlar keng
yoritiladi. Ayniqsa, O‘zbekiston sport tizimida raqamli transformatsiya qanday kechayotgani,
qaysi texnologiyalar qo‘llanilayotgani va bu qanday natijalarga olib kelayotgani tahlil etiladi.
Mazkur ilmiy maqola yozilishida kompleks tahlil, statistik tahlil, solishtirma metod va empirik
yondashuv usullaridan foydalanilgan. Tadqiqot doirasida O‘zbekiston Respublikasi Sportni
rivojlantirish vazirligi, Milliy Olimpiya Qo‘mitasi, Turizm va sport ilmiy-tadqiqot instituti
tomonidan e’lon qilingan hisobotlar va rasmiy ma’lumotlar tahlil qilindi. Shuningdek, xalqaro
sport tashkilotlari – FIFA, IOC (Xalqaro Olimpiya Qo‘mitasi), UEFA, ITF va boshqa sport
federatsiyalarining raqamli texnologiyalar bo‘yicha qo‘llanmalaridan foydalanildi. Amaliy
misollar sifatida ayrim sport federatsiyalarida joriy etilgan texnologik yangiliklar (masalan,
VAR tizimi, smart sensorlar, AI asosidagi videoanalitika, GPS trakerlar) o‘rganildi. Intervyu va
so‘rovnoma metodlari yordamida sportchilar, murabbiylar va tibbiyot mutaxassislarining
fikrlari ham tahlil qilindi. Bular orqali raqamli texnologiyalarning sport tizimidagi amaliy
ta’siri kompleks tarzda baholandi.
O‘tkazilgan tahlillar natijasida raqamli texnologiyalarning sport sohasidagi qo‘llanilishi bir
necha asosiy yo‘nalishlarda yuqori samaradorlik ko‘rsatgani aniqlandi. Avvalo, mashg‘ulot
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
107
jarayonlarida sun’iy intellekt asosida ishlovchi dasturlar va GPS-trakerlar orqali sportchilarning
harakat faolligi, yurak urishi, energiya sarfi kabi ko‘rsatkichlar muntazam monitoring
qilinmoqda. Bu esa ortiqcha yuklanishning oldini olish va individual yondashuvni ta’minlash
imkonini bermoqda.
Ikkinchidan, musobaqa paytidagi qarorlar shaffofligini oshirish uchun video yordamchi hakam
(VAR), elektron vaqt o‘lchov tizimlari va yuqori aniqlikdagi kameralar joriy etilgan. Bu
texnologiyalar hakamlik xatolarini kamaytirib, sport adolatini mustahkamlashga xizmat
qilmoqda.
Uchinchidan, O‘zbekistonda ba’zi sport maktablari va federatsiyalarda “aqlli stadion”
loyihalari, onlayn mashg‘ulot platformalari, sportchilarning sog‘lig‘ini kuzatuvchi raqamli
kartalar joriy etila boshlagan. Shu orqali sport infratuzilmasi bosqichma-bosqich
raqamlashtirilmoqda.
To‘rtinchidan, raqamli texnologiyalar orqali mashg‘ulotlar samaradorligi oshmoqda.
Murabbiylar mashqlarni real vaqt rejimida kuzatib, takomillashtirilgan mashg‘ulot rejasini
tuzishga erishmoqda. Ayniqsa, jarohatlarning oldini olishda tibbiy texnologiyalar muhim
ahamiyat kasb etmoqda.
Raqamli texnologiyalar sportga kirib kelishi bilan ushbu sohada ilgari imkon bo‘lmagan
ko‘plab yondashuvlar yuzaga chiqdi. Bu, bir tomondan, sportchilarning individual
imkoniyatlarini to‘liq ochib berish, ularning tayyorgarligini shaxsiylashtirish, sog‘liq holatini
kuzatish hamda samarali yondashuvlarni ishlab chiqishga zamin yaratmoqda. Boshqa
tomondan esa, bu texnologiyalardan foydalanish imkoniyati barcha hudud va sport turlari
uchun bir xil emasligi muammo bo‘lib qolmoqda. Raqamli infratuzilma yetishmovchiligi,
texnik mutaxassislar kamligi, moliyaviy resurslarning yetarli emasligi sportni raqamlashtirish
jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Ilg‘or texnologiyalarning samaradorligi, ayniqsa, yengil atletika, futbol, suzish, tennis kabi
sport turlarida yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Misol uchun, smart-soatlar, sun’iy intellekt
yordamida ishlovchi taktik tahlil tizimlari yoki VR (virtual haqiqat) trenajyorlar sportchilarning
ruhiy va jismoniy tayyorgarligini oshirishda yangi imkoniyatlar bermoqda. Ammo ayrim
holatlarda texnologik vositalarga haddan ortiq ishonch ortidan inson omilining ikkinchi
darajaga tushib qolishi xavfi mavjud. Shuningdek, shaxsiy ma’lumotlar xavfsizligi, raqamli
asboblarning sportchilarga psixologik ta’siri kabi muammolar ham yuzaga chiqmoqda.
Yuqoridagi tahlillar raqamli texnologiyalar sport sohasida chuqur o‘zgarishlarni yuzaga
keltirayotganini ko‘rsatadi. Ular sportchilarning natijalarini oshirish, mashg‘ulotlarni
shaxsiylashtirish, musobaqalar adolatliligini ta’minlash, sport tibbiyotini rivojlantirish va
murabbiylik faoliyatini zamonaviylashtirishda muhim o‘rin tutmoqda. O‘zbekiston sport
tizimida ham bu yo‘nalishda sezilarli qadamlar tashlangan bo‘lsa-da, hali ko‘plab imkoniyatlar
to‘liq amalga oshirilmagan.
Kelajakda raqamli sport tizimining muvaffaqiyatli shakllanishi uchun quyidagi choralar dolzarb
hisoblanadi:
sport muassasalarida texnik infratuzilmani mustahkamlash;
trener va sport sohasidagi IT-mutaxassislar tayyorlash;
sportchilarning texnologik savodxonligini oshirish;
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
108
texnologiyalar asosida yaratilgan ma’lumotlar xavfsizligini kafolatlash;
sportga oid raqamli loyihalarga davlat va xususiy sektor investitsiyalarini jalb qilish.
Xulosa qilib aytganda, sport va texnologiya uyg‘unligi yangi davrga qadam qo‘ymoqda. Ushbu
tendensiyani to‘g‘ri boshqarish va unga moslashish mamlakat sport salohiyatini oshirishga
xizmat qiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
Абдуллаев А.К. Цифровизация спорта: мировой опыт и перспективы для
Узбекистана // Спорт – наука – образование. – 2022. – №4(58). – С. 12–18.
2.
Karimov, B. Raqamli texnologiyalar va sport tibbiyotining integratsiyasi // Ilm va
taraqqiyot. – 2023. – №2. – B. 45–51.
3.
Ўзбекистон Республикаси Спортни ривожлантириш вазирлиги. “2021–2025-
yillarda sport sohasini raqamlashtirish konsepsiyasi”. – Toshkent: Rasmiy nashr, 2021. – 38 b.
4.
FIFA. Technology in football: Improving the game. – Zurich: FIFA Press, 2020. – 48 p.
5.
IOC (International Olympic Committee). Digital strategy for the Olympic Movement. –
Lausanne: IOC Publications, 2021.
6.
Nematov, M. va boshq. Sun’iy intellekt va sport: yangi imkoniyatlar // Zamonaviy fan
va amaliyot. – 2022. – №1(11). – B. 67–74.
7.
Murodov A.A. Smart-sport infratuzilmasi: amaliy yondashuvlar // Axborot
texnologiyalari va tizimlari. – 2023. – №3. – B. 89–95.
8.
UEFA. VAR Protocol and Guidelines. – Nyon: UEFA Media, 2022.
9.
Qodirov N.S. Raqamli sport marketingi: imkoniyat va tahdidlar // Sport iqtisodiyoti va
boshqaruvi. – 2021. – №2. – B. 35–41.
10.
World Athletics. Biomechanics and Wearable Tech in Training. – Monaco: WA Report,
2020.
11.
Shoabdurahmonov T., Axmedova G. Sport ta’limida virtual texnologiyalar // Oliy
ta’limda innovatsiyalar. – 2022. – №5. – B. 28–33.
