ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 8, issue2, Iyul 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
173
KORPORATIV DARAJADAGI INSON RESURSLARI STRATEGIYASINING MILLIY
IQTISODIYOTGA TA’SIRI
Toshkent kimyo texnologiya instituti
Yangiyer filiali 2-bosqich talabasi
Ismoilova Intizor Mansurbek qizi
Annotatsiya:
Mazkur maqolada korporativ darajada ishlab chiqilayotgan inson resurslarini
boshqarish strategiyalarining milliy iqtisodiyotga ta’siri tahlil qilinadi. Xususan, tashkilot ichida
xodimlarni rejalashtirish, rivojlantirish, rag‘batlantirish va samaradorligini oshirishga
yo‘naltirilgan strategik yondashuvlarning umumiy iqtisodiy o‘sishga qanday hissa qo‘shishi
ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, innovatsion salohiyat, mehnat unumdorligi va raqobatbardoshlik
kabi omillar orqali inson kapitalining milliy darajadagi iqtisodiy barqarorlikka ta’siri yoritiladi.
Kalit so‘zlar:
HR texnologiyala, YaIM, output per worker, SAP, HRIS, ERP, brain drain,
Enterprise Survey.
Kirish.
Hozirgi globallashuv va tezkor iqtisodiy o‘zgarishlar sharoitida har bir davlat uchun
raqobatbardoshlik darajasini oshirishda inson kapitalining roli beqiyosdir. Ayniqsa, korporativ
darajadagi inson resurslarini boshqarish strategiyasi nafaqat tashkilot ichki muvozanatini, balki
umuman mamlakat iqtisodiyotining barqaror rivojlanishini ta’minlovchi muhim omillardan biri
sifatida qaralmoqda. Kadrlar salohiyati, ularning malakasi, motivatsiyasi va samaradorligini
oshirishga qaratilgan strategik yondashuvlar tashkilotlar faoliyatida iqtisodiy natijadorlikni
ta’minlabgina qolmay, milliy iqtisodiy o‘sishga ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi. O‘zbekiston
sharoitida davlat va xususiy sektor korxonalarida inson resurslarini boshqarish tamoyillarini
zamonaviy yondashuvlar asosida takomillashtirish dolzarb masalaga aylanmoqda. Ushbu
maqolada ana shunday strategik boshqaruvning iqtisodiy jarayonlarga ta’siri, xalqaro tajribalar
va milliy amaliyot nuqtai nazaridan chuqur tahlil etiladi.
Korporativ darajadagi inson resurslari strategiyasi bu tashkilotning uzoq muddatli
maqsadlariga erishish uchun zarur bo‘lgan malakali, fidoyi va samarali kadrlarni shakllantirish
va boshqarish siyosatidir. Bu strategiya quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshiriladi:
Xodimlarni tanlash va yollash siyosati
Malaka oshirish va qayta tayyorlash tizimi
Xodimlar faoliyatini baholash va rag‘batlantirish
Rahbarlik kompetensiyalarini rivojlantirish
Innovatsion va raqamli HR texnologiyalarni joriy etish
Tashkilotlar tomonidan ishlab chiqilayotgan ushbu strategiyalar faqat korxona darajasida emas,
balki butun iqtisodiyotda mehnat unumdorligini oshirish orqali o‘sishga xizmat qiladi.
1-jadval
1
World Bank (2023). Human Capital Index Report. www.worldbank.org
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 8, issue2, Iyul 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
174
Mehnat unumdorligi o‘sish sur’ati (%)
Yil
O‘sish sur’ati (%)
1992
–14.38
2008
7.20
2021
~4.0
2022
3.57
2023
4.75
Mehnat unumdorligi va YaIM o‘sish bo‘yicha asosiy tahlillar:
Ishchi boshiga mahsulot hajmi yillik 4.55 % o‘sgan.
Ishlov berilmagan mehnat samaradorligi YaIM o‘sishining 91 % qismini ta’minlagan .
YaIM per capita 166 %, output per worker esa 143.8 % o‘sgan
Yillik mehnat unumdorligi o‘sishi (1992–2023)
O‘rtacha 4.15 %
2022: +3.57 %
2023: +4.75 %
Milliy iqtisodiyotga bevosita ta’sir yo‘nalishlari:
-
Mehnat unumdorligi va YaIMga ta’siri
-
dunyo banki ma’lumotlariga ko‘ra, inson
kapitaliga sarmoya kiritish YaIM o‘sish sur’atlarini o‘rtacha 2,5 foizga oshiradi. O‘zbekistonda
2023-yilda bir ishchi tomonidan yaratilgan mahsulot hajmi (mehnat unumdorligi) 2022-yilga
nisbatan 3,2 foizga oshgan. Bu ko‘rsatkich korxonalarda xodimlarni doimiy o‘qitish, zamonaviy
boshqaruv uslublarini qo‘llash bilan izohlanadi.
-
Bandlik va ishchi kuchi samaradorligi - O‘zbekistonda 2023-yil yakunlariga ko‘ra rasmiy
bandlik darajasi 64,2 foizni tashkil etib, 2020-yildagi 60,8 foizga nisbatan sezilarli o‘sishni
ko‘rsatmoqda. Xususan, sanoat, xizmat ko‘rsatish va IT sektorlarida tashkil etilgan yangi ish
o‘rinlari korporativ HR siyosatining kuchaygani bilan bog‘liq.
-
Innovatsion salohiyat va raqamli o‘zgarishlar - 2023-yil yakuniga qadar O‘zbekistondagi
500 dan ortiq yirik korxona SAP, HRIS, yoki ERP kabi raqamli inson resurslari boshqaruvi
tizimlarini joriy etdi. Bunday texnologiyalar xodimlar faoliyatini aniq monitoring qilish, o‘z
vaqtida o‘qitish va strategik qarorlar qabul qilishga yordam bermoqda. Natijada, korxonalar
samaradorligi sezilarli oshmoqda.
-
Inson kapitali oqimini ichki bozorda saqlab qolish
-
2022-yilda chet elda ishlayotgan
o‘zbekistonliklarning 35 foizi oliy ma’lumotli bo‘lgan bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 28
foizga tushdi. Bu korporativ darajadagi xodimlarga motivatsiya va o‘sish imkoniyatlarini
yaratish orqali “brain drain”ni sekinlashtirayotganidan dalolat beradi.
-
Raqobatbardoshlik darajasi - IMD xalqaro reytingiga ko‘ra, inson kapitaliga doimiy
sarmoya kiritgan davlatlar raqobatbardoshlik indeksida yuqori o‘rinlarni egallaydi. Masalan,
Singapur HR strategiyalari orqali 2015–2022-yillarda inson kapitali indeksida 13-o‘rindan 8-
o‘ringa ko‘tarildi. O‘zbekiston ham “Yangi O‘zbekiston – 2030” strategiyasida kadrlar
salohiyatini ustuvor yo‘nalish sifatida belgilagan.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 8, issue2, Iyul 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
175
Germaniya – “Dual education” tizimi asosida sanoat korxonalari yosh xodimlarni bevosita ish
joyida o‘qitadi. Natijada ishlab chiqarish samaradorligi 1,7 foizga oshmoqda. Qozog‘iston –
2023-yilda “Digital HR” platformasi orqali 80 ming ishchining malakasi oshirildi va mehnat
unumdorligi 4,1 foizga o‘sdi. Singapur – Har bir kompaniya uchun “HR Capability Toolkit”
majburiy joriy etilgan. Ushbu yondashuv inson resurslari sifatini xalqaro darajada tan olingan
darajaga olib chiqdi.
2-jadval
HR strategiyalarining iqtisodiy ta’siri
Ko‘rsatkich
Raqamlar / Ozgarishlar
Manba
Ishchi boshiga mahsulot o‘sishi
(%)
Yillik +4.55 % (1996–2016)
World
Bank
Bandlik darajasi (%)
2020: 60.8 % → 2023: 64.2 %
CEIC & WB
Mehnat unumdorligi o‘sish (%)
2022: 3.57 %, 2023: 4.75 %
CEIC
Training o‘tkazgan firmalar (%)
Umumiy: 16.9 %, katta firmalar:
42.1 %
World Bank Survey
Raqamli HR tizimlari joriy etish
500+ korxona
IT Park Uzbekistan
Inson kapitali indeksi o‘sishi
(Singapur)
13 → 8-o‘rin (2015–2022)
World Bank, Singapore
MOM
2019-yil Enterprise Survey ko‘ra koorporativ HR strategiyalari bo‘yicha imkoniyatlar:
O‘zbekiston firmalarining 16.9 % xodimlar uchun trening o‘tkazgan.
Katta firmalarda (100+ xodim) bu ko‘rsatkich 42.1 %, o‘rta (20–99): 23.6 %, kichik (5–
19): 13 % .
500+ yirik korxona SAP/ERP/HRIS joriy qilgan (IT Park ma'lumotlari) .
Singapur HR Toolkit bilan inson kapitali indeksi 13-o‘rindan 8-o‘ringa ko‘tarildi (2015–
2022) .
Xulosa.
Korporativ darajadagi inson resurslarini boshqarish strategiyasi tashkilotlar faoliyatida
muvaffaqiyatli natijalarga erishish bilan birga, milliy iqtisodiyotga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Kadrlar salohiyatini oshirish, samarali motivatsiya tizimlarini qo‘llash, malakali mutaxassislarni
jalb etish va ularni ushlab qolish kabi strategik choralar ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi,
mehnat unumdorligini kuchaytiradi hamda innovatsion yondashuvlarning kengayishiga xizmat
qiladi. O‘zbekiston tajribasida davlat va xususiy sektor korxonalarida inson resurslarini
rivojlantirishga qaratilgan islohotlar mamlakatning makroiqtisodiy barqarorligi, bandlik darajasi
va ijtimoiy farovonlikka sezilarli hissa qo‘shmoqda. Shu bois, zamonaviy iqtisodiy sharoitlarda
inson resurslarini strategik boshqarish – nafaqat korxona miqyosida, balki umumiy iqtisodiy
taraqqiyot yo‘lida ham muhim omil bo‘lib qoladi.
2
World Bank (2023). Human Capital Index Report. www.worldbank.org
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 8, issue2, Iyul 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
176
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Becker, G. S. (1993).
Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis with Special
Reference to Education.
The University of Chicago Press.
2.
OECD (2023).
Skills for a 21st Century Workforce: Challenges and Policy Responses.
3.
World Bank (2023). Human Capital Index Report. www.worldbank.org
4.
Armstrong, M. (2020).
Armstrong’s Handbook of Human Resource Management
Practice
. Kogan Page.
5.
UzStat (2023). O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi ma’lumotlari. www.stat.uz
6.
OECD (2022).
Skills for a 21st Century Workforce
7.
ILO Uzbekistan (2023). Labour Market Overview. www.ilo.org
8.
PQ–4852 (2020). O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori – kadrlar salohiyatini
oshirish to‘g‘risida.
9.
IT Park Uzbekistan (2023). HR texnologiyalari monitoringi.
10.
Singapore MOM (2022).
HR Capability Framework
– Singapur Mehnat vazirligi.
11.
IMD World Competitiveness Yearbook (2023).
