Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Structural-semantic study of linguistic expressions of the
concept
“
kinship
”
in English and Uzbek
Mavludakhon ULIKOVA
Andijan State Institute of Foreign Languages
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received June 2024
Received in revised form
10 July 2024
Accepted 25 July 2024
Available online
25 August 2024
The concept of “blood relative” usually means people born
from the same parents and belonging to the same generation (in
relation to each other). To obtain detailed information about the
concept of blood relative in the Uzbek language, we present the
definition of this lexeme given to the concept of blood relative in
the etymological dictionary of the Uzbek language: qaum is an
Arabic word with the form qaum (un); This is the infinitive of
the first chapter, formed by the meaning of the verb kama,
which has many meanings and means “people related by
kinship,” “urut.” Common Turkic terms of consanguinity are
father (ata), mother (ana), son (son), daughter (girl), sister
(sinil), brother (aka), son-in-law (kuyaygu), wife (katun).),
uncle (ama+aka), uncle (taya+aga), uncle (taya+aga), husband
(er) and other terms. As we already mentioned above, in the
process of development of the Uzbek language, some common
Turkic words were preserved, while most of them completely
fell out of use, and some of them were preserved in dialect
terms in the lexicon. Uzbek folk dialects.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss2
This is an open access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)
Keywords:
blood relatives,
people of the same
generation,
people,
family relationships.
Ingliz va
o‘zbek tillarida “
qon-
qarindosh” konsepti lisoniy
ifoda vositalarining struktur-semantik tadqiqi
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
qon-qarindosh,
bir avlodga mansub kishilar,
qavm,
qarindoshlik munosabatlari.
“Qon
-
qarindosh” konsepti
deganda, odatda biror ota-onadan
tug‘ilgan, bir avlodga mansub kishilar (bir
-
birga nisbatan) ma’nosi
tushuniladi. O‘zbek tilida qon
-qarindosh konseptiga batafsil
m’lumot olish maqsadida, ushbu leksemaining o‘zbek tining
etimologik lug‘atida qon
-
qarindosh konseptiga berilgan ta’rifini
keltirib otamaiz: qavm-
bu arabcha so‘z qavm(un) shakliga ega; asli
1
Teacher, Andijan State Institute of Foreign Languages. Andijan, Uzbekistan. E-mail: Uliqova-1990@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
2 (2024) / ISSN 2181-3701
30
ko‘p ma’noli qama fe’lining “tashkil topdi” ma’nosi bilan hosil
qilingan I bob masdari bo‘lib, qarindoshlik munosabatidagi
kishilar’, “urut” ma’nosini anglatadi. Umumturkiy asosidagi qon
-
qarindoshlik terminalari ota (ata), ona (ana), o‘g‘il (og‘ul), qiz (qiz),
singil (sinil), aka (aka), kuyov (kuyaygu), xotin (katun), amaki
(ama+aka), tog‘a (taya+og‘a), tog‘a (taya+og‘a), er (er) va boshqa
bir atamalarni keltirish mumkun. Yuqorida takidlaganimizdek,
o‘zbek tili taraqqiyoti jarayonnida umumturkiy so‘zlarinin
g
ba’zilari saqlangan bo‘lsa, ko‘pchiligi butunlay istemoldan chiqib
ketgan, ayrimlari esa o‘zbek xalq shevalari leksiksida dialectal
meyorida saqlanib qolgan.
Структурно
-
семантическое
изучение
языковых
выражений концепта «родственник по крови» в
английском и узбекском языках
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
кровные родственники,
люди одного поколения,
люди,
родственные отношения.
Под понятием «кровный родственник» обычно
подразумеваются люди, рожденные от одних родителей и
принадлежащие к одному поколению (по отношению друг
к другу). Чтобы получить подробную информацию о
понятии кровный родственник в узбекском языке,
приведем определение данной лексемы, данное понятию
кровный родственник в этимологическом словаре
узбекского языка: каум –
арабское слово, имеющее форму
каум (ун); Это инфинитив первой главы, образованный
значением глагола кама, который имеет много значений и
означает
«люди,
связанные
родством»,
«урут».
Общетюркские термины кровного родства —
отец (ата),
мать (ана), сын (сын), дочь (девушка), сестра (синил), брат
(ака), зять (куяйгу), жена (катун), дядя (ама+ака), дядя
(тайя+ага), дядя (тайя+ага), муж (эр) и другие термины.
Как мы уже упоминали выше, в процессе развития
узбекского языка часть общетюркских слов сохранилась,
при этом большая часть полностью вышла из
употребления, а часть из них сохранилась в диалектном
отношении в лексиконе. узбекских народных диалектов.
“Qon
-
qarindosh”
konsepti deganda, odatda biror ota-onadan tu
g‘
ilgan, bir
avlodga mansub kishilar (bir-birga nisbatan) ma
’
nosi tushuniladi.
O‘
zbek tilida qon-
qarindosh konseptiga batafsil m
’
lumot olish maqsadida, ushbu leksemaining
o‘
zbek
tining etimologik lu
g‘
atida [4.523]
qon-qarindosh
konseptiga berilgan ta
’
rifini keltirib
otamaiz:
qavm
-bu arabcha s
o‘
z
qavm(un)
shakliga ega (APC,667); asli k
o‘
p ma
’
noli
qama
fe
’
lining
“
tashkil topdi
”
ma
’
nosi bilan (APC,666) hosil qilingan I bob masdari
b
o‘
lib, (ATG,142)
qarindoshlik munosabatidagi kishilar
’
,
“urut”
ma
’
nosini anglatadi
(
O‘
TIL, II, 532). Bu s
o‘
z ma
’
lum bir masjidga namoz
o‘
qish muntazaam keladigan kishilar
ma
’
nosini ham anglatadi. Bu s
o‘
zni birinchi ma
’
nosi bilan
qarindosh
s
o‘
ziga birlashtirib,
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
2 (2024) / ISSN 2181-3701
31
qavm-qarindosh
juft s
o‘
zi tuzilgan. Bu juft s
o‘
z qismlari orasida
–
u bo
g‘
lovchisi
qatnashsa,
qavm-u qarindosh
tarzida yozish to
g‘
ri.
O‘
zbek tilining izohli lu
g‘atida “
qon-qarindosh
”
konseptiga keltirilgan ta
’
riflardan
ham keltirib
o‘
tsak:
qon-qarindosh [1.139] 1.
biror ota-onadan tu
g‘
ilgan, bir avlodga
mansub kishilar (bir-birga nisbatan);
qarindosh, qondosh.
Qon-qarindoshlik [1.139]
–
qarindoshlik, qondoshlik;
o‘
zaro yaqinlik. Sirboy
halqlarimizning ulu
g‘
d
o‘
stligi, qon-qardoshligi boshlangan kuni bilan tengdosh ekan.
Mirtemir, Quyka, Jigarim.
Umumturkiy asosidagi qon-qarindoshlik terminalari
ota
(ata),
ona
(ana),
o‘g‘
il
(o
g‘
ul),
qiz
(qiz),
singil
(sinil),
aka
(aka),
kuyov
(kuyaygu),
xotin
(katun),
amaki
(ama+aka),
to
g‘
a
(taya+o
g‘
a),
to
g‘
a
(taya+o
g‘
a),
er
(er) va boshqa bir atamalarni keltirish
mumkun. Yuqorida takidlaganimizdek,
o‘
zbek tili taraqqiyoti jarayonnida umumturkiy
s
o‘
zlarining ba
’
zilari saqlangan b
o‘
lsa, k
o‘
pchiligi butunlay istemoldan chiqib ketgan,
ayrimlari esa
o‘
zbek xalq shevalari leksiksida dialectal meyorida saqlanib qolgan.
Masalan, Maxmud Qosh
g‘ariyning “
Devonu lu
g‘
atit-turk
”ida hamda Alisher Navoiy
asarlarida uchraydigan k
o‘
pgina umumturkiy atamalar xozirda istemoldan chiqqan.
Chunonchi
acha, aba, oboga, ezna, boldiz, uma, uta
atamalari
o‘
zbek shevalarida
q
o‘
llanib hozirda
o‘
zbek adabiy tilida eskirgan s
o‘
z hisoblanadi.
Ingliz tilda esa
ena
leksemasiga
great-grandmother
leksemasi ma
’
no jihatdan
yaqin leksema hisoblanib, onaning onasi ya
’
ni bizning buvimizni anglatadi.
"Great
”
leksemasi "
katta
" ma
’
nosini anglatib keladi. Ya
’
ni, onamizning onasi bizning buvimiz
b
o‘
lsa, uning onasi esa (ya
’
ni menning onamning buvisi) mening
“
katta buvim
”
hisoblanadi.
Maternal grandmother
leksemasiga kelsak, u ham sizning onangizning
onasi, ya
’
ni sizning buvingizni bildiradi. Ushbu leksema
"maternal"
(onaning) va
"
grandmother"
(buvi) s
o‘
zlaridan tashkil topgan. Ya
’
ni,
"maternal grandmother"
onangiz tomondan b
o‘
lgan buvingiz degan ma
’
noni anglatadi.
Shuni aytish kerakki, ingliz tilida ikkala s
o‘
z ham bir xil ma
’
noni anglatadi, lekin
"
great-grandmother
" k
o‘
proq rasmiy va eski uslubda ishlatilsa, "
maternal
grandmother
" esa k
o‘
proq zamonaviy va kunlik muloqotda ishlatiladi.
“
Qon-
qarindosh”
konseptining eng faol leksemalardan yana biri
opa [2.60] -
leksemasidir
. Opa [2.60]- 1.
bir ota-onadan tu
g‘
ilgan farzandlar ichida
o‘
zidan
kichiklarga (ukalarga, singillarga) nisbatan katta qiz. Opasi erga tekkanda, Adolat
o‘
n bir
yashar qiz edi. A. Qaxxor, Qizlar. Nizomjon opasiga k
o‘
rinmay, yon
g‘
oq orqasidan aylanib
o‘
tib ketdi. S. Axmad, Ufq.
Opa
leksemasining ingliz tilida ishlatilishini ham ko‘zdan kechirsak:
sister
[5.173]
-
a female who has one or both parents in common with another (
bir yoki ikkala
ota-onasi boshqasi bilan umumiy b
o‘
lgan ayol);
Opa
leksemasining yan bir ma
’
nosini ham keltirib
o‘
tsak: ayollar diniy tariqatining
a
’
zosi (rohibalar yoki deakoneslar kabi);
Keyingi ma’nosiga ham e’
tiborni qaratsak:
a girl or woman who is a member of a
Christian church [5.173]
(
nasroniy cherkovining a
’
zosi b
o‘
lgan qiz yoki ayol) sister
leksemasi bu yerda rohiba sifatida ishlatiladi.
Yana bir
sister
leksemasiga berilgan izohlarni k
o‘
zdan kechirsak:
a girl or woman
regarded as a comrade [5.174]
k
o‘
rinadiki,
sister
leksemasi bu yerda
o‘
rtoq deb
hisoblangan qiz yoki ayolga nisbatan q
o‘
llanadi.
Navbatdagi
sister
leksemasiga berilgan ta’rifdan ko‘zdan kechirsak:
a girl or
woman who shares with another a common national or racial origin
especially:
a
Black
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
2 (2024) / ISSN 2181-3701
32
girl or woman [5.173]
, ya
’
ni
boshqa bir kishi bilan umumiy milliy yoki irqiy kelib
chiqishi b
o‘
lgan qiz yoki ayol ayniqsa:
qora tanli qiz yoki ayol
ma
’
nosida birdek
q
o‘
llanilishi mumkin.
Yana
bir
one that is closely similar to or associated with another [5.174]
–
sister
leksemasini
boshqasiga chambarchas
o‘
xshash yoki bo
g‘
langan ma
’
nosida
q
o‘
llanilishini kuzatdik.
Keyingi
singil
leksemasiga ham izoh berib
o‘
tsak
: singil
–
(3-sh birl. singli va
singlisi) 1. bir ota-onadan tu
g‘
ilgan qizlarning kichigi (opalariga, akalariga nisbatan).
Kichik singil.
O‘
rtancha singil.
Endi ishim
o‘
ng b
o‘
ladi. Oybek, Tanlangan asarlar. Solix
maxdum onasi va
o‘
n olti yoshli Naima ismli singlisi bilan Q
o‘
qonda qoldi. A. Qodiriy,
Mexrobdan chayon.
Ingliz tilida
singil
leksemasiga berilgan ta’rifni ham keltirib o‘tsak:
sister [5.174]
–
a female who has one or both parents in common with another (
bir yoki ikkala ota-onasi
boshqasi bilan umumiy bo‘lgan ayol) ma’nosini bidiradi.
Sister
leksemasini yana boshqa
ma’nolarini keltirib o‘tsak:
a member of a women’s religious order (as of nuns or
deaconesses) [5.174]
–
ayollar oddiy Rim-katoliklar jamoatidan biri hisoblanadigan diniy
tariqatining a’zosi (
rohibalar yoki deakoneslar
kabi) ma’nosida ham qo‘llaniladi; yana
boshqa bir ma’noda nasroniy cherkovining a’zosi bo‘lgan
qiz yoki ayol
ma’nosida ham
birdek qo‘llaniladi.
Comrade [5.175]
(o‘rtoq)
deb ayol va qizlarga murojaat qilinishida
ham
sister
leksemasi odatda
qo‘llaniladi.
Yana
sister
leksemasi
boshqa bir kishi bilan
umumiy milliy yoki irqiy kelib chiqishi bir hil bo‘lgan qiz yoki ayolga nisbatan ham
qo‘llaniladi, ayniqsa qora tanli ayol va qizlarga nisbatan.
Sister
leksemasi bilan ishlatiladigan frazeologik birliklar:
sister; sister chromatid; brother/sister/comrade in arms; little brother/sister; sob sister;
sister city; soul sister; sister-in-law; weak sister; half sister [5.174];
Opa-singil [2.60]
-bir ota-onaning turli yoshdagi qizlari (bir-biriga nisbatan). Ular
opa-singil. Mastura Nasirjonning yosh hotini bilan opa-singil tutunib, u boyqishni
shunday avraydi... Oybek, O.V. Shabadalar.
Sisterhood [5.175]-
opa-singillik ma
’
nosida q
o‘
llaniladi
. Opa
yoki
singil
b
o‘
lish,
opa-singil munosabati
ma
’
nosida ham q
o‘
llaniladi.
Sisterly [5.175]
leksemasi ham
sifat s
o‘
z turkumiga q
o‘
llanilib,
singlisi bilan
bo
g‘
liq yoki
o‘
ziga xos xususiyatlarga ega ma
’
nosida q
o‘
llaniladi.
Masalan,
She gave her brother a
sisterly
kiss on the cheek [5.175].
She received
sisterly
support from other women [5.175].
Sisterly
leksemasi sifat s
o‘
z turkumida q
o‘
llanganda, unga quyidagi s
o‘
zlarni
sinonim sifatida q
o‘
familial, brotherly, fraternal, neighborly, friendly,
chummy [5.176]
kabilar.
Sisterly
leksemasini ravish s
o‘
z turkumida ham q
o‘
llanilishini kuzatdik: She gave
her brother a sisterly kiss on the cheek. She received sisterly support from other women
[5.176].
Opa-uka [2.60]
–
birorta-onaning yoshi katta qiz bilan yoshi kichkina
o‘g‘
li
(bir-biriga nisabatan). Sen deb ota-bola, ona-uka bir-biriga teskari b
o‘
lishdi. S. Axmad,
Ufq.
2.s.m. Opa-singil. Mening hotinim onang bilan opa-uka b
o‘
ladi. P. Tursun,
O‘
qituvchi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
2 (2024) / ISSN 2181-3701
33
Quda-andali [1.169]-
quda-andasi k
o‘
p; bir necha
o‘g‘
il uylantirib, qiz chiqarib,
k
o‘
p oilalar bilan qunda-andalik munosabatlari
o‘
rnatgan. Quda-andali kishi.
Quda-
andali b
o‘
lmoq
.
“
Quda-andali
”
leksemasi
o‘
zbek madaniyatida
o‘
ziga xos va oilaviy
munosabatlarga oid b
o‘
lgan ibora hisoblanganligi bois, uning aynan ingliz tilidagi
muqobili b
o‘
lmasada, bu ma
’
noni ifodalash uchun quyidagi iboralarni ishlatish mumkin,
masalan, "
to be connected to many families through marriage"
b
o‘
lib, mazkur ibora
“
quda-andali
”
leksemasi
ma
’
nosiga eng yaqin ibora deyish mumkin. Yana
"to have a
large extended family through marriage"
iborasi ham
“
quda-
andali”
leksemasi
ma
’
nosiga yaqin b
o‘
lsa-da, lekin biroz kengroq ma
’
noga ega.
Masalan,
“
U k
o‘
plab oilalar bilan quda-andali
”
degan gapni ingliz tiliga quyidagicha
tarjima qilish mumkin: "
He is connected to many families through marriage
yoki
"
He has a large extended family through marriage."
Shuni esda tutish kerakki,
“quda
-andali
”
leksemasining ingliz tilida berilgan
muqobillar ma
’
no jihatdan yaqin b
o‘
lishi mukindir, lekin bu iboralar
o‘
zbek tilidagi
s
o‘
zning
o‘
ziga xos ma
’
nolarini t
o‘
liq aks ettira oladi deb b
o‘
lmaydi. Chunki, bu kabi
leksemalar faqat
o‘
zbek milliy-madaniy lakunalari ya
’
ni boshqa tillarda uchramaydigan
milliy-madaniy s
o‘
zlar hisoblanadi.
Quda-anda(chi)lik
[1.169]
–
quda-andalarning
o‘
zaro
qarindoshlik
munosabatlari. Vohalar tarihan bir-biridan yiroq, avvaldan bordi-keldi qilmagan, quda-
andachiliklar y
o‘
q. M.M. D
o‘
st, Lolazor.
Qudalashmoq [1.169]
–
o‘g‘il uylantirib yoki qiz chiqarib, kelin yoki kuyov tomon
bilan o‘zaro quda bo‘lmoq. Bir necha vaqt shu yo‘sin Hushro‘yning rayiga qarab, eru hotim
zerikdilar-
da, o‘zlaricha bir joyga qudalashmoqchi bo‘ladilar. A.
Qodiriy, O‘tgan kunlar.
O‘
zbek tilida
“
quda
”
o‘
qilning b
o‘
lajak qaynonasiga, ya
’
ni qizining turmush
o‘
rto
g‘
ining otasiga nisbatan ishlatiladi. Ingliz tilida bu uchun aniq bir ekvivalent
b
o‘
lmasada,
“quda”
leksemasining ma
’
nosini ifodalash uchun quyidagi variantlardan
birini ishlatish mumkin:
"father-in-law"
ushbu leksema turmush
o‘
rto
g‘
ining otasini
bildiradi, lekin
“
quda
”
ning
o‘
ziga xos ma
’
nosini t
o‘
liq aks ettirmaydi. "
Future father-in-
law
" leksemasi esa agar nikoh hali tuzilmagan b
o‘
lsa, qizning b
o‘
lajak turmush
o‘
rto
g‘
ining otasini bildiradi. Yana bir
"The father of [qizning ismi]
’
s future husband
"
bu variantda esa qizning ismini va kelin b
o‘
lajak turmush
o‘
rto
g‘
ining otasini aniq
k
o‘
rsatilishi kerak b
o‘
ladi.
"The father of the groom-to-be"
frazemasi esa t
o‘
yga
tayyorgarlik k
o‘
rayotgan paytda
quda
ma
’
nosida ishlatilishi mumkin.
Yuqoridagi tahlillardan kelib chiqib shuni aytish mumkinki,
“
quda
”
leksemasi
o‘
zbek madaniyatida oilaviy munosabatlarga oid
o‘
ziga xos va muhim ahamiyatga ega
b
o‘
lgan s
o‘
zdir. Uning ingliz tiliga t
o‘g‘
ri va aniq tarjimasi y
o‘
q, lekin yuqoridagi biz taklif
qilgan variantlar
“
quda
”
s
o‘
zini ifodalashga yordam berishi mumkin deb hisoblaymiz.
Woo [5.183]
–
leksemasi
“kimnidir o‘ziga jalb qilish, muhabbat qilishga
ko‘ndirish”
degan ma’noni anglatadi va, ko‘pincha, nikohga olib boruvchi munosabatlar
haqida qo‘llaniladi.
Qudalik [1.169] -1
quda ekanlik. Shu kishi bilan qudaligingizni bilaman.
2
. Qudaga
xos munosabat.
Mavqe
. [Kozi:] Dodhoning, ming qilsa, sizga qudalik xurmati bor. Xamza,
Boy ila hizmatchi.
“Qudalik”
leksemasi
o‘
zbek madaniyatida oilaviy munosabatlarga oid
o‘
ziga xos va
muhim ahamiyatga ega b
o‘
lgan s
o‘
zdir. Uning ingliz tiliga t
o‘g‘
ri va aniq tarjimasi y
o‘
q,
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
2 (2024) / ISSN 2181-3701
34
lekin biz bu ma
’
noni ifodalash uchun quyidagi iboralarni ishlatishimiz mumkin:
to be in-
laws with someone
mazkur ibora
o‘
zbek tilidagi
“
quda
”
leksemasiga eng yaqin ma
’
noni
anglatadi. "
To be related by marriage to someone"
iborasi ham
“
quda
”
leksemasining
ma
’
nosiga yaqin, lekin biroz kengroq berilib qolgan.
Masalan, "
Shu kishi bilan qudaligingizni bilaman
" degan gapni ingliz tiliga
quyidagicha tarjima qilish mumkin: "I know
you are in-laws
with this person." "I know
you
are related by marriage
to this person." Shuningdek, "
qudalik
" leksemasining
ma
’
nosini tushuntirish uchun biz uni gapdagi kontekstiga e
’
tibor berishimiz kerak.
Masalan, "
My daughter is married to their son, so we are in-laws.
" yoki "
My son
married their daughter, so we are related by marriage
" degan gaplarni q
o‘
llashimiz
mumkin.
O‘
zbek tilida berilgan
qudacha [1.169]
leksemas
i
yosh hotini quda ma
’
nosini
bildiradi. Qudamiz Mirzakarim qutidorga va qudachamiz xonimga yetib ma
’
lum
b
o‘
lsinkim, bizlar bunda so
g‘
salomatdurmiz. A. Qodiriy,
O‘
tkan kunlar.
Ingliz tilidagi tarjimasi kelsak, „
qudacha
" leksemasini ingliz tiliga t
o‘g‘
ri tarjima
qilish juda qiyin, chunki bu s
o‘
z
o‘
ziga xos va faqat
o‘
zbek tilida q
o‘
llaniladigan leksema
hisoblanadi, biroq ingliz tilidagi
"Our daughter-in-law
" iborasi
o‘
zbek tilidagi
“
qudachamiz
”
s
o‘
ziga eng yaqin ma
’
nodosh ma
’
nosida q
o‘
llash mumkin. "
The wife of
our son-in-law"
iborasi
“
qudachamiz
”
leksemasiga yaqin ma
’
noni anglatsada, lekin
biroz rasmiyroq hisoblanadi. U
“
bizning qizimizning turmush
o‘
rto
g‘
ining xotini
”
degan
ma
’
noni anglatadi.
Masalan,
“
Qudamiz Mirzakarim qutidorga va qudachamiz xonimga yetib ma
’
lum
b
o‘
lsinkim, bizlar bunda so
g‘
salomatdurmiz
”
degan gapni ingliz tiliga quyidagicha tarjima
qilish mumkin: "
We wish to inform Mirzakarim qutidor and our daughter-in-law
that we are in good health
" yoki b
o‘
lmasa "
We inform Mirzakarim qutidor and the
wife of our son-in-law that we are in good health."
Yana bir variant sifatida
“
qudachamiz
”
leksemasining ma
’
nosini tushuntirish
uchun "
My son is married to their daughter, and her mother is our daughter-in-
law.
" yoki "
My daughter married their son, so his mother is our daughter-in-law
."
degan gaplarni ishlatishingiz mumkin. Shuni esda tutish kerakki, "
qudachamiz
" s
o‘
zining
ingliz tilida t
o‘g‘
ri va aniq tarjimasi y
o‘
q, lekin yuqoridagi muqobillar bizga
"
qudachamiz
" s
o‘
zini ifodalashga yordam bera oladi deyishimiz mumkin.
Qudachilik [1.169]
–
yigit va qizni unashtirish marosimidan keyin har ikkala oila
a
’
zolarining qarindoshlik xolati,
o‘
zaro qarindoshlik munosabati. Sherikchilik
–
bir yillik,
qudachilik- ming yillik. Maqol. Tur
g‘
un aka Hamidani chaqaloqligida bir d
o‘
stining
o‘g‘
liga
“beshik kertti” qilib qo‘
ygan ekan.
O‘
n sakkiz yil qudachilik qilishbdi. Oybek, O.v.
shabadalar. Demak,
“
qudachilik
”
o‘
zbek tilida yigit va qizni unashtirish marosimidan
s
o‘
ng har ikki oila a
’
zolari
o‘
rtasida vujudga keladigan qarindoshlik holatini bildiradi.
O‘
zbek tilida
“
qudalik
”
leksemasi
o‘
ziga xos va oilaviy munosabatlarga oid b
o‘
lib, unda
ikki oila a
’
zolari bir-biriga
“
quda
”
deb ataladi.
Ingliz tilida
“
qudachilik
”
s
o‘
ziga t
o‘g‘
ri va aniq tarjima muqobili y
o‘
q b
o‘
lsada,
"
qudachilik
" ma
’
nosini ifodalash uchun quyidagi iboralarni ishlatishingiz mumkin:
"
in-law relationship
" bu ibora
o‘
zbek tilidagi
“
qudachilik
”
leksemasiga eng yaqin
ma
’
noni anglatadi. U turmush
o‘
rtoqlar orqali vujudga kelgan qarindoshlik
munosabatlarini ifodalaydi. Yana "
relationship by marriage
" iborasi ham
“
qudachilik
”
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
2 (2024) / ISSN 2181-3701
35
s
o‘
ziga yaqin ma
’
noni anglatadi va turmush
o‘
rtoqlar orqali vujudga kelgan qarindoshlik
munosabatlarini ifodalaydi.
Tahlillardan kelib chiqib, shuni aytish mumkinki,
“
qudachilik
”
leksemasi
o‘
zbek
madaniyatida muhim ahamiyatga ega va oilaviy munosabatlarga oid k
o‘
plab an
’
analar va
urf-odatlar bilan bo
g‘
liq leksemadir.
Quda-quda
g‘
ay [1.169]
–
erkak va xotin quda; erkak va xotin qudalar; quda-
andalar. Oyjamol ertasiga Barchinning qoshiga bordi. Quda-quda
g‘
ay b
o‘
lib, bir-birni juda
izzat qilib qoldi. “Yodgor”
Quda
g‘
ay [1.169] -
hotin quda. Qiz bilan yigitni k
o‘
rgan quda
g‘
aylar gap-s
o‘
z
chuvalmasligi uchun tez orada unashib q
o‘
yishga erlarini qismay boshladilar. H. Numon
va A. Shorahmedov, Ota.
Quda-quda
g‘
ay
va
“
quda-anda
”
leksemalari ingliz tilida aniq bir s
o‘
z bilan
ifodalanmaydi. Ushbu leksemaning tarjimasiga eng yaqin muqobil
"in-laws
" leksemasi
t
o‘g‘
ri kelishi mumkin. Chunki, "
In-laws
" leksemasi turmush
o‘
rto
g‘
ining ota-onasi va
boshqa qarindoshlarini bildiradi.
“
Quda-anda
”
leksemasining ingliz tiliga tarjimasi biroz
murakkabroq masala b
o‘
lib, unga ma
’
nodosh sifatida "
both families
" yoki "
both sets of
in-laws
" kabi iboralarni q
o‘
llash mumkin deb
o‘
ylaymiz. Masalan, "
Quda-quda
g‘
ay
imiz
t
o‘
yga kelishdi" degan gapni ingliz tiliga quyidagicha tarjima qilish mumkin: "Our in-laws
came to the wedding”. " Quda
- andalar t
o‘
yga kelishdi" degan gapni ingliz tiliga
quyidagicha tarjima qilish mumkin:
Both families came to the wedding
" yoki
Both
sets of in-laws came to the wedding
muqobil tarzida berib
o‘
tish mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
O‘
zbek tilining izohli lu
g‘
ati Q-harifi.-B.139
2.
O‘
zbek tilining izohli lu
g‘
ati. O-harifi.
–
B.60
3.
O‘
zbek tilining izohli lu
g‘
ati. S-harfi.
–
B.103
4.
Rahmatullayev
Sh.
O‘
zbek
tilining
etimologik
lu
g‘
ati.-T.Universitet
nahriyoti.2003.-B.523
5.
Webster
’
s third international dictionary of the English language.
Könemann.1993.
P. -174.
