Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Linguistic features of advertising text
Iroda NEMATOVA
Shahrisabz State Pedagogical Institute
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received December 2023
Received in revised form
10 December 2023
Accepted 25 January 2024
Available online
25 February 2024
The article discusses the increasing role of advertising in our
lives and its importance in transmitting information to people.
Not only in Uzbekistan but throughout the world, leading
businessmen and business people use television and the
Internet to broadcast advertising, which is one of the most
effective methods. Thanks to the widespread use of electronics
in the era of technology, a large audience in Uzbekistan and
beyond is actively using these means, which contributes to the
expansion of advertising broadcasts using these technologies.
Advertising has both direct and indirect influence on our lives.
2181-
3663/© 2024 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss1-pp53-60
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
advertising,
manipulation,
localization,
consumer,
intensity,
rhetorical tools,
the Internet.
Reklama matnining lingvistik xususiyatlari
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
reklama,
manipulyatsiya,
lokalizatsiya,
iste’molchi,
intensivlik,
ritorik vositalar,
internet.
Yildan yilga, aksincha kundan kunga reklamalarning
hayotimizdagi o’rni, uning odamlarga axborot yetkazish
ahamiyati oshib boryapti. Nafaqat O’zbekistonda balki butun
dunyodagi top
–
biznesmenlar, tijoratchilar, barcha barchasi
televediniya, internet orqali reklamalarni uzatishmoqda, bu esa
eng samarali usullaridan biri deya qayd etilmoqda.
O’zbekistondagi katta auditoriya, keng qamrovli omma hozirgi
texnologiyalar asrining elektronikalaridan foydalanishmoqda va
ushbu texnologiyalar orqali reklama uzatish ham shunga qarab
ortib bormoqda. Kurinib turganidek, ushbu reklamalar
hayotimizda ham bevosita, ham bilvosita ta’sirini o’takzib
kelmoqda.
1
Teacher, Shahrisabz State Pedagogical Institute
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
1 (2024) / ISSN 2181-3701
54
Лингвистические особенности рекламного текста
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
реклама,
манипуляция,
локализация,
потребитель,
интенсивность,
риторические средства,
Интернет
.
В статье рассматриваются вопросы увеличения роли
рекламы в нашей жизни и её значение в передаче
информации людям. Не только в Узбекистане, но и по
всему миру ведущие бизнесмены и деловые люди
используют телевидение и интернет для трансляции
рекламы, что является одним из наиболее эффективных
методов.
Благодаря
широкому
распространению
электроники в эпоху технологий, большая аудитория в
Узбекистане и за его пределами активно использует эти
средства, что способствует расширению трансляции
рекламы с помощью данных технологий. Реклама
оказывает как прямое, так и косвенное влияние на нашу
жизнь.
KIRISH
Hozirgi kunda savdo-sotiq ishlari, mahsulotlarni ishlab chiqarish, tijorat kundan kunga
yuksalib bormoqda, ushbu mahsulotlarni ayrboshlashda va sotishda reklamalarning o’rni har
daqiqada oshib borishi hech kimga sir ems. Aslida ’’reklama nima?’’, ’’qanday qilib
mahsulotlarni reklama orqali sotish mumkin?’’ yoki ’’reklamaning hayotimizdagi o’rni
qanchlar muhim’’ degan savollarga quyidagicha javob berishimiz mumkin.
Reklama - bu mahsulotlar, xizmatlar yoki g'oyalar haqidagi ma'lumotlarni turli xil
ommaviy axborot vositalari orqali shaxssiz yetkazish va u odatda tabiatan ishontiradi va
aniqlangan homiylar tomonidan to'lanadi (Bovee, 1992). [1]
Reklamaning standart ta'rifi yettita asosiy elementni o'z ichiga oladi:
1. Muloqotning pullik shakli.
2. Aniqlangan homiyning mavjudligi.
3. Ommaviy axborot vositalari orqali tarqatish.
4. Davolash uchun muayyan auditoriyaning mavjudligi.
5. Tarqalgan axborotni shaxsiylashtirishning yo'qligi.
6. Maqsadli harakat.
Bundan kelib chiqadiki, ma’lum va aniq bir gap bilan ifodalaydigan bo’lsak, reklama
odatda ma'lum bir homiy tomonidan to'lanadigan, ommaviy axborot vositalari va boshqa
qonuniy vositalar orqali ma'lum bir tarzda amalga oshiriladigan va iste'molchilarni mahsulot
bilan tanishtirishga va uni keyinchalik sotib olishga qaratilgan aloqa vositasidir. Har qanday
reklama texnologiyasining asosi iste'molchi xatti-
harakatlarini manipulyatsiya qilish, ya’ni
undashdir. Undash har doim yashirincha amalga oshiriladi, chunki aqli raso inson, har qanday
xatti-harakatni bajarishda manipulyatsiyaga uchrashni xohlamaydi. Eng muhimi, biz qilgan
tanlovni o'zimizning oqilona va muvozanatli qarorimiz sifatida ko'rib chiqamiz. Ko'p
manipulyatsiya usullari mavjud, masalan, parchalanish va lokalizatsiya kabi texnikalar.
Masalan, jurnaldagi eng qiziqarli maqola bir necha qismlarga bo'linganida, ular jurnalga
obunachilarni koproq jalb qila oladi. Shunday qilib, o'quvchi butun jurnalni, shu jumladan
reklama qo'shimchalarini ko'rib chiqishga majbur bo'ladi. Televizorda reklamalar har doim
filmni eng qiziqarli sahnasida to'xtatilib, namoyish etiladi, lekin tomoshabin hikoyaning oxirini
ko'rishga ishtiyoqmand bo'lgani uchun u reklamalarni ko'rishga majbur bo'ladi. Bu
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
1 (2024) / ISSN 2181-3701
55
manipulyatsiyaning juda samarali va oddiy usuli, ayniqsa siyosiy reklamada puxta tanlangan
mish-mishlar, bir-biriga bog'liq bo'lmagan va ahamiyatsiz haqiqat bilan suyultirilgan, unchalik
taniqli bo'lmagan tadqiqot institutlarining ba'zi "mutaxassislari" ning noaniq taxminlari fonida
taqdim etilishidir.O’z o’zidan kurinib turibdiki, demak reklama hayotimizning bir bo’lagi, u na
yuqolib qolishi, na hayotimizdan chiqib ketishi mumkin.
Reklama - bu potentsial iste'molchining mahsulotga bo'lgan munosabatini o'zgartirish
yoki iste'molchi xatti-harakatlarini o'zgartirish uchun ta'sir qilish usuli. Ta'sir - bu reklamaning
maqsadi. T.Kenig savdo reklamasini “inson psixikasida reklama qilinayotgan mahsulotni sotib
olishga ixtiyoriy tayyorlikni uyg‘otish maqsadida tizimli ta’sir ko‘rsatish” deb ta’riflagan.[2]
Reklamaga e'tiborni jalb qilish usullari. Zamonaviy reklama psixologiyasiga e'tiborni jalb
qilishning axloqiy jihatdan mos usullari haqida gapirganda, biz quyidagilarni ta'kidlashimiz
mumkin: takrorlash, intensivlik, dinamizm, kontrast, ramka harakati, rang ta'siri, harf
o'lchami, shrift. Mahsulot tasvirining takrorlanishi yoki uni o‘xshash mahsulotlardan ajratib
turadigan sifati, intensivligi va dinamikligi iste’molchining diqqatini ushbu reklamaga qaratadi
va ekranda harakatlanuvchi tasvir, uning rang sxemasi, rasm-
fon nisbati, harf o‘lchami va
reklamaning mohiyatiga mos keladigan shrift qiziqish uyg'otadi va insonda ijobiy his-
tuyg'ularni yaratadi.
Ma'lumki, odamlar o'zlari ishongan narsaga ishonishni afzal ko'radilar, lekin o'z aqllari
aytgan narsaga emas. 1925 yilda amerikalik psixolog F.Lend g'oya, istak va voqelik o'rtasidagi
bog'liqlik qanday ekanligini ishonchli tarzda ko'rsatib berdi. Ko'plab testlardan foydalanish,
ko'plab mavzularni o'rganish natijasida u g'oya va haqiqat o'rtasidagi nisbat 42%, istak va
g'oya o'rtasida - 88% va xohish va haqiqat o'rtasidagi - atigi 3% degan xulosaga keldi. Shunday
qilib, g'oya har doim haqiqatdan ko'ra istakga yaqinroqdir. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
deyarli har doim inson tabiatida orzu-niyatga ega. Reklama bo'yicha mutaxassislar bundan
tezda oddiy xulosa chiqarishdi: tomoshabin nimani eshitishni hohlashi haqida gap ketganda
mantiq va dalillarga murojaat qilishning hojati yo'q. Fiziologik istakni uyg'otishning oddiy
namunasi - "O'zingizni quritib qo'ymang!" shiori bilan zamonaviy Sprite reklamasi. ("Tasvir
hech narsa emas, tashnalik hamma narsa!"). Yana bir oddiy misol: "Coca-Cola iching!" (albatta,
reklama beruvchini uning afzalliklari nimada ekanligini tushuntirish zaruratidan xalos
qiladigan Coca-Cola-ning oldingi barcha "tashviqotlari" ni hisobga olgan holda).[3]
Reklamada lingvistik usullar maqsadli auditoriya e'tiborini jalb qiladigan va ularni
harakatga undaydigan ishonchli va jozibali xabarlarni yaratish uchun ishlatiladi. Reklamalarda
lingvistik usullar haqida gap ketganda, bir nechta metodlar nazarda tutiladi.
Diqqatni jalb qilish: reklamalar diqqatni tezda jalb qilish uchun lingvistik usullardan
foydalanadi. Bu diqqatga sazovor shiorlar, provokatsion sarlavhalar yoki diqqatni tortadigan
va qiziqish uyg'otadigan so'zlardan foydalanishni o'z ichiga olishi mumkin. Maqsad -
tomoshabinlarni to'xtatib turish va boshqa xabarlar chalkashligi orasida reklamaga e'tibor
berish.
Ishontirish va ta'sir qilish: tinglovchilarni ishontirish va ta'sir qilish uchun lingvistik
usullar qo'llaniladi. Bunga ishontiruvchi til, ritorik vositalar va mantiq, ishonchlilik va
hissiyotlar kabi ishontiruvchi murojaatlardan foydalanish kiradi. Reklamachilar auditoriyani
reklama qilinayotgan mahsulot yoki xizmatning afzalliklari yoki maqsadga muvofiqligiga
ishontirish uchun guvohliklar, ekspert xulosalari yoki ijtimoiy maqomga murojaat qilish kabi
usullardan foydalanadilar. Tilshunos tadqiqotchilar reklamalarni kundalik yozishda bevosita
ishtirok etmasalar-da, ularning tadqiqotlari va tajribalari iste'molchi xatti-harakatlarini,
ishonarli muloqotni va samarali xabar almashish strategiyalarini tushunishga yordam beradi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
1 (2024) / ISSN 2181-3701
56
Reklamachilar o'zlarining reklama yozish amaliyotlarini xabardor qilish va kampaniyalarining
samaradorligini oshirish uchun ilmiy tamoyillar va tushunchalarga tayanishi mumkin.
Muhokama va natijalar.
Ko’rinib turganidek, reklamar ustida juda katta ishlar olib
boriladi va bu holat albatta iste’molchilarga o’z ta’sirini o’tkazmay qolmaydi.Zamon
talablaridan chetga chiqmagan holatda reklamarni internet orqali uzatish eng samarali
usullardan biri bo’lib kelmoqda, chunki har doim ham bosma nashrlar yoki televizion
kuzatishga imkon bo’lmaydi. Onlaynda esa istalgan vaqt va joyda axborot olsa bo’ladi.
Turmush tarzimizda internetning qamrovi ortishi o’z o’rnida undan foydalanuvchilarning
ehtiyojlari uchun xizmat qiladi. O’zbekistondagi top
-biznesmenlar, savdogar, tijoratchilar
internet orqali reklamalar uzatishmoqda. Chunki jamiyatdagi eng katta omma bugun
internetda o’tiribdi, misol tariqasida aytishimiz mumkunki, ertalab uyqudan uyg‘onishimiz
bilan telefonimizni qo‘lga olib yangiliklardan xabardor bo‘lishni xohlaymiz. Har bir korxona
yoki brend egasi mahsulotini aholiga, jamiyatga yetkazmoqchi bo‘lsa, odamlar vaqtini qayerga
qaratishini bilib, o‘sha yerga e’tibor qaratilishi ham reklamaning muhim jihatlaridan biridir.
Ma’lumki reklamar hayotimizda, yashash tarzimizda muhim ro’l o’ynamoqda. Ma'lumki,
odamlar o'zlari ishongan narsaga ishonishni afzal ko'radilar, lekin o'z aqllari aytgan narsaga
emas. 1925 yilda amerikalik psixolog F.Lend g'oya, istak va voqelik o'rtasidagi bog'liqlik
qanday ekanligini ishonchli tarzda ko'rsatib berdi. Ko'plab testlardan foydalanish, ko'plab
mavzularni o'rganish natijasida u g'oya va haqiqat o'rtasidagi nisbat 42%, istak va g'oya
o'rtasida - 88% va xohish va haqiqat o'rtasidagi - atigi 3% degan xulosaga keldi. Shunday qilib,
g'oya har doim haqiqatdan ko'ra istakga yaqinroqdir. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak,
deyarli har doim inson tabiatida orzu-niyatga ega. Reklama bo'yicha mutaxassislar bundan
tezda oddiy xulosa chiqarishdi: tomoshabin nimani eshitishni hohlashi haqida gap ketganda
mantiq va dalillarga murojaat qilishning hojati yo'q. Fiziologik istakni uyg'otishning oddiy
namunasi - "O'zingizni quritib qo'ymang!" shiori bilan zamonaviy Sprite reklamasi. ("Tasvir
hech narsa emas, tashnalik hamma narsa!"). Yana bir oddiy misol: "Coca-Cola iching!" (albatta,
reklama beruvchini uning afzalliklari nimada ekanligini tushuntirish zaruratidan xalos
qiladigan Coca-Cola-ning oldingi barcha "tashviqotlari" ni hisobga olgan holda).
V. M. Bexterev buni “boshqa shaxsga uning ixtiyoriy e’tibori va konsentratsiyasini
chalg‘itib, ruhiy holat, tashqi taassurot, g‘oya yoki harakat kabi turli ruhiy hodisalarni so‘z yoki
boshqa usul bilan sun’iy ravishda singdirish” deb ta’riflagan. Reklamada taklifdan foydalanish
ana shu yondashuvga asoslanadi. Reklamadagi taklif turli yo'llar bilan amalga oshiriladi.
Taklifning uchta turi eng ko'p qo'llaniladi: birinchidan, nufuzli ma'lumot manbasidan
foydalangan holda taklif ("dalil" deb ataladigan usul); ikkinchidan, bu identifikatsiya orqali
taklif; uchinchidan, reklama shiori orqali to'g'ridan-to'g'ri og'zaki taklifdan foydalangan holda
taklif. "Guvohlik" orqali taklif - bu mashhur va taniqli odamlarning reklamaga jalb etilishi.
Reklamada lingvistik usullar maqsadli auditoriya e'tiborini jalb qiladigan va ularni
harakatga undaydigan ishonchli va jozibali xabarlarni yaratish uchun ishlatiladi. Reklamalarda
lingvistik usullar haqida gap ketganda, bir nechta metodlar nazarda tutiladi:
Diqqatni jalb qilish: reklamalar diqqatni tezda jalb qilish uchun lingvistik usullardan
foydalanadi. Bu diqqatga sazovor shiorlar, provokatsion sarlavhalar yoki diqqatni tortadigan
va qiziqish uyg'otadigan so'zlardan foydalanishni o'z ichiga olishi mumkin. Maqsad -
tomoshabinlarni to'xtatib turish va boshqa xabarlar chalkashligi orasida reklamaga e'tibor
berish.
Hissiy e'tiroz: tinglovchilarda his-tuyg'ularni uyg'otish uchun lingvistik usullar
qo'llaniladi. Bu kuchli va hissiy tildan foydalanish, hikoya qilish yoki shoshilinch tuyg'uni
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
1 (2024) / ISSN 2181-3701
57
yaratishni o'z ichiga olishi mumkin. Baxt, qo'rquv, istak yoki nostalgiya kabi his-tuyg'ularga
murojaat qilish orqali reklamalar tomoshabinlar bilan aloqa o'rnatish va ularni xabarni
ko'proq qabul qilishni maqsad qiladi.
Ishontirish va ta'sir qilish: tinglovchilarni ishontirish va ta'sir qilish uchun lingvistik
usullar qo'llaniladi. Bunga ishontiruvchi til, ritorik vositalar va mantiq, ishonchlilik va
hissiyotlar kabi ishontiruvchi murojaatlardan foydalanish kiradi. Reklamachilar auditoriyani
reklama qilinayotgan mahsulot yoki xizmatning afzalliklari yoki maqsadga muvofiqligiga
ishontirish uchun guvohliklar, ekspert xulosalari yoki ijtimoiy maqomga murojaat qilish kabi
usullardan foydalanadilar.
Brendlash va identifikatsiya: Lingvistik usullar reklamalarda brend identifikatorini
o'rnatish va mustahkamlashga yordam beradi. Bu aniq va taniqli brend imidjini yaratadigan
shiorlar, shiorlar, jinglelar va brendga xos tillardan foydalanishni o'z ichiga olishi mumkin.
Turli reklamalarda til va xabar almashishdan doimiy foydalanish brend tan olinishi va
sodiqligini oshirishga yordam beradi.
Aniqlik va soddalik: Reklamalar o'z xabarlarini aniq va qisqacha etkazishga intiladi.
Tilshunoslik texnikasi maqsadli auditoriya tomonidan oson tushuniladigan tushunarli va
tushunarli tildan foydalangan holda murakkab g'oyalar yoki xususiyatlarni soddalashtirish
uchun qo'llaniladi. Bu xabarni tezda tushunish va eslab qolishga yordam beradi.
Tilshunos tadqiqotchilar reklamalarni kundalik yozishda bevosita ishtirok etmasalar-da,
ularning tadqiqotlari va tajribalari iste'molchi xatti-harakatlarini, ishonarli muloqotni va
samarali xabar almashish strategiyalarini tushunishga yordam beradi. Reklamachilar
o'zlarining reklama yozish amaliyotlarini xabardor qilish va kampaniyalarining
samaradorligini oshirish uchun ilmiy tamoyillar va tushunchalarga tayanishi mumkin.
Tilshunoslar reklama yozish texnikasini tahlil qilishda hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Reklamalarda qo'llaniladigan lingvistik strategiyalarni tekshirish uchun ular til va muloqot
sohasidagi tajribalarini qo'llaydilar. Tilshunoslar reklama yozish texnikasini tahlil qilishning
ba'zi usullari:
Diskurs tahlili: tilshunoslar reklama xabarlarining tuzilishi, tashkil etilishi va uyg‘unligini
o‘rganish uchun nutq tahlilidan foydalanadilar. Ular ishonarli hikoyalarni yaratish, kerakli
taassurotlarni yaratish va maqsadli auditoriyani jalb qilish uchun reklamalar tildan qanday
foydalanishini o'rganadi. Tilshunoslar reklamaning umumiy samaradorligiga qanday hissa
qo'shishini tushunish uchun metafora, ritorik savollar va ishonarli murojaatlar kabi lingvistik
vositalardan foydalanishni tahlil qiladilar.
Semiotika: Tilshunoslar reklamalarda ishlatiladigan belgilar va belgilarni o'rganish
uchun semiotik tahlildan foydalanadilar. Ular so'zlar, shiorlar va shiorlar kabi lingvistik
elementlarning ma'noni etkazish va iste'molchi idrokiga ta'sir qilish uchun vizual va eshitish
elementlari bilan qanday o'zaro ta'sirini o'rganadilar. Tilshunoslar reklamadagi til tanlash
bilan bogʻliq madaniy va ijtimoiy maʼnolarni tahlil qilib, ularning auditoriya talqiniga taʼsirini
tushunishadi.
Pragmatika: Tilshunoslar ma'lum kommunikativ maqsadlarga erishish uchun
kontekstda tildan qanday foydalanishini o'rganish uchun tilshunoslar pragmatik tahlilni
qo'llaydilar. Ular bilvosita xabarlarni etkazish yoki tinglovchilarning ma'lum javoblarini
uyg'otish uchun reklamalarda qo'llaniladigan ta'sirlar, taxminlar va nutq harakatlarini
o'rganadilar. Tilshunoslar reklamalar tomoshabinlarning munosabati va xulq-atvoriga qanday
ta'sir qilishini tushunish uchun ishontiruvchi til, xushmuomalalik strategiyalari va suhbat
ta'sirini tahlil qiladi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
1 (2024) / ISSN 2181-3701
58
Ijtimoiy lingvistika: Tilshunoslar reklamalar ijtimoiy o'ziga xosliklar, qadriyatlar va
me'yorlarni qanday aks ettirishi va shakllantirishini o'rganish uchun sotsiolingvistik tahlilga
tayanadi. Ular reklamalardagi til tanlovlari maqsadli auditoriya demografiyasi, madaniy
kontekst va ijtimoiy mafkuralar kabi omillarga qarab qanday o'zgarishini o'rganadilar.
Tilshunoslar ma'lum bir ijtimoiy guruhlarga qanday murojaat qilishlari va brendni
joylashtirishga hissa qo'shishlarini tushunish uchun reklamalardagi til o'zgarishi, dialekt va
kodlarni almashtirishni tahlil qiladilar. Stilistika: Tilshunoslar reklama yozishning estetik va
ritorik jihatlarini o'rganish uchun stilistik tahlildan foydalanadilar. Ular esda qolarli va ta'sirli
reklama xabarlarini yaratish uchun majoziy til, so'z o'yini va ritorik vositalardan foydalanishni
o'rganadilar. Tilshunoslar reklamaning ohangi, uslubi va ovoziga hissa qo'shadigan lingvistik
xususiyatlarni va ularning brend imidji va maqsadli auditoriya afzalliklariga qanday mos
kelishini tahlil qiladi.
Reklama yozishning zamonaviy usullari texnologiyaning rivojlanishi, iste'molchilarning
xatti-harakatlaridagi o'zgarishlar va raqamli platformalarning yuksalishi bilan rivojlandi.
Reklama yozishda qo'llaniladigan ba'zi zamonaviy yondashuvlar va texnikalar:
Shaxsiylashtirish: Ma'lumotlar va ilg'or maqsadli imkoniyatlar mavjudligi bilan zamonaviy
reklamalar ko'pincha muayyan shaxslar yoki auditoriya segmentlariga moslashtiriladi.
Reklamachilar maqsadli auditoriyaning afzalliklari, demografiyasi va xatti-harakatlariga
asoslangan reklama mazmuni, xabarlar va takliflarni moslashtirish uchun ma'lumotlarga
asoslangan tushunchalardan foydalanadilar. Moslashtirilgan reklamalar iste'molchilar uchun
yanada mos va qiziqarli tajriba yaratishga qaratilgan.
Hikoya: Hikoya hikoya qilish zamonaviy reklama yozishda kuchli texnikaga aylandi.
Reklamalar shunchaki mahsulot xususiyatlarini targ'ib qilish o'rniga, endi tomoshabinlar bilan
rezonanslashadigan jozibali hikoyalarni aytib berishga qaratilgan. Hissiy aloqalar va jozibali
hikoyalar yaratish orqali reklamalar diqqatni jalb qilishi, hamdardlikni uyg‘otishi va
tomoshabinlarda unutilmas taassurot qoldirishi mumkin.
Vizual va multimedia elementlari: Zamonaviy reklamalar ishtirokni kuchaytirish va
xabarlarni samarali etkazish uchun vizual va multimedia elementlarining kuchidan
foydalanadi. Yuqori sifatli tasvirlar, videolar, animatsiyalar va interfaol elementlar vizual
jihatdan jozibali va immersiv reklama tajribasini yaratish uchun ishlatiladi. Vizual hikoyalar,
dinamik kontent va diqqatni tortuvchi dizaynlar reklamalarni olomon raqamli landshaftda
ajralib turishga yordam beradi.
Qisqa va tezkor xabarlar: Axborotning haddan tashqari yuklanishi va qisqa e'tibor
vaqtlari davrida zamonaviy reklamalarda ko'pincha ixcham va ta'sirli xabarlar qo'llaniladi.
Reklamachilar diqqatga sazovor shiorlar, shiorlar yoki esda qolarli iboralar yordamida asosiy
xabarni tez va samarali yetkazib berishga intiladi. Qisqa shakldagi kontent mobil qurilmalar va
ijtimoiy media platformalari uchun optimallashtirilgan bo'lib, foydalanuvchilar kontentni
tishlash o'lchamli formatlarda iste'mol qiladilar.
Norman Feyrklough: Norman Feyrklough ingliz tilshunosi bo'lib, reklamada tilning roli
haqida ko'p yozgan. Uning ishi ko'pincha tanqidiy nutq tahliliga (CDA) va reklama nutqi
ijtimoiy mafkuralarni qanday aks ettirishi va qayta ishlab chiqarishiga qaratilgan.
Faircloughning "Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language" kitobi reklama
tilini tanqidiy nuqtai nazardan tahlil qilish haqida tushuncha beradi.
Gunter Kress: Gunter Kress multimodal muloqot, jumladan, reklama haqida yozgan
tilshunos va semiotik. Uning ishi til, tasvirlar va dizayn kabi turli rejimlarning reklamada
qanday o'zaro ta'sirini o'rganadi va ma'no yaratish va iste'molchilarga ta'sir qiladi. Kressning
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
1 (2024) / ISSN 2181-3701
59
“Multimodallik: zamonaviy muloqotga ijtimoiy semiotik yondashuv” kitobida multimodal
matnlar, jumladan, reklamalar tahlili yoritilgan.
Jonatan Charteris-Blek: Jonatan Charteris-Blek - reklama va siyosiy muloqot tili bo'yicha
tadqiqotlari bilan mashhur tilshunos. Uning ishi in'ikoslarni shakllantirish, o'ziga xoslikni
yaratish va his-tuyg'ularga murojaat qilish uchun reklamada til qanday strategik tarzda
qo'llanilishini o'rganadi. Charteris-Blackning "Siyosiy nutqlarni tahlil qilish: ritorika, nutq va
metafora" kitobi turli kontekstlarda, shu jumladan reklamada ishonchli tilni tahlil qilish
bo'yicha tushunchalarni taqdim etadi.
Devid Machin: Devid Machin - reklama tili bo'yicha tadqiqot olib borgan tilshunos,
ayniqsa vizual va multimodal jihatlarga e'tibor qaratgan. Uning ishi ma'no yaratish va
iste'molchilarga ta'sir qilish uchun reklamalarda til va vizual elementlarning o'zaro ta'sirini
o'rganadi. Machinning "Multimodal tahlilga kirish" kitobi multimodal matnlarni, shu jumladan
reklamalarni tahlil qilish bo'yicha keng qamrovli kirishni beradi. Iain MacRury: Iain MacRury
reklama tili va ritorikasi haqida yozgan olim. Uning ishi reklamada qo'llaniladigan ishonchli
strategiyalarni va brend identifikatorlarini yaratish va iste'molchilarning xatti-harakatlariga
ta'sir qilish uchun tildan qanday foydalanishni o'rganadi. MakRurining "Reklama" kitobi
reklamaning tarixiy va zamonaviy jihatlari, jumladan, uning til va muloqot strategiyalari
haqida tushuncha beradi.
Xulosa
. Xulosa qilib aytganda va izlanishlarim natijasida reklama haqida yozgan
tilshunos olimlar koʻp boʻlsa
-
da, shuni taʼkidlash kerakki, reklama sohasi koʻp tarmoqli boʻlib,
reklama tilini oʻrganishga turli fanlarning olimlari hissa qoʻshmoqda. Tilshunoslar ko'pincha
reklamalarda ishlatiladigan tilni tahlil qiladilar va lingvistik xususiyatlar ishonchli muloqotga
qanday hissa qo'shishini o'rganadilar. Reklama tilini o'rganishga katta hissa qo'shgan bir
necha tilshunoslar:
Reklama matni to'rtta asosiy elementni o'z ichiga oladi, ularsiz deyarli hech qanday
reklama qila olmaydi, ya'ni sarlavha, subtitr, asosiy matn va reklama shiori. Reklama shiori -
bu reklama qilinayotgan mahsulot yoki xizmatning asosiy g'oyasini yorqin, majoziy shaklda
etkazadigan eng qisqa esda qolarli ibora (Krasulina, 2003).
Shiorni yasashda foydalaniladigan lingvistik vositalar, shior tili faoliyatining leksik-
semantik va stilistik xususiyatlari - bularning barchasi reklamaning asosiy funktsiyalarini
amalga oshirish uchun shaxsga ta'sir ko'rsatishga qaratilgan. Ba'zan reklama shiori reklama
matnining mustaqil turi bo'lishi mumkin, chunki butun matn faqat mahsulotning reklama
qilingan nomi va unga qo'shilgan shiordan iborat bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, reklama
qilinayotgan to'g'ri nom bilan birgalikda u reklama tushunchasining asosiy ma'nosini
ifodalaydi (Uchenova, 2003).
Reklama xabari odatda makon va vaqt bilan cheklanganligi sababli, reklama beruvchilar
maqsadli auditoriyani jalb qilish uchun samarali tildan foydalanishlari va reklamaga ijobiy
munosabatda bo'lishlari juda muhimdir, chunki "til odamlarga va ularning xatti-harakatlariga
kuchli ta'sir qiladi" (Morozova, 1998).
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI.
1.
Budanova S.V., Ryabinina A.G. Reklama matnlarida diskursiv ikkinchilik //
Filologiya fanlari. Nazariya va amaliyotga oid savollar. - 2017. - No 2-2 (68). - b. 91-97.
2.
Gusev V.Yu. Imperativning tipologiyasi. - M.: Slavyan madaniyati tillari, 2013., pp
18-40
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
1 (2024) / ISSN 2181-3701
60
3.
Kalinina A.A. Reklama matnidagi ogohlantiruvchi bayonotlarning semantikasi //
Semantika bo'yicha tadqiqotlar: universitetlararo ilmiy. yig'ish. - Ufa: Boshqird davlati
nashriyoti. Univ., 2016. - S. 132-142.
4.
Melixova L.A. Buyruqning ma’nosi: Dis. … samimiy. filol. Fanlar.
- M., 2012. - 256 b.
5.
Funksional grammatika nazariyasi: Vaqtinchalik. Modallik / Javob. ed. A. V.
Bondarko. - L.: Nauka, 1990. - 263 b.
6.
Terpugova E.A. Reklama matni imperativ nutqning
7.
Бердышев С.Н. Рекламный текст. Методика составления и оформления
[Электронный ресурс] / С. Бердышев. –
М.: Дашков и Ко, 2008. –
208 с.
8.
Бернадская Ю.С. и др. Основы рекламы: Учебник / Ю.С. Бернадская, С.С.
Марочкина, Л.Ф. Смотрова. Под ред. Л.М. Дмитриевой. –
М.: Наука, 2005. –
281 с.
9.
Кохтев, Н.Н. Реклама: искусство слова. Рекомендации для составителей
рекламных текстов [Текст] / Н. Кохтев. –
М.: Изд
-
во МГУ, 2004. –
96 с.
10.
Курганова Е.Б. Игровой аспект в современном рекламном тексте
[Электронный ресурс] / Е. Курганова –
Воронеж: Изд
-
во «Воронеж. ун
-
та», 2004. –
122 с.
11.
Пирогова Ю.К., Паршин П.Б. Рекламный текст: семиотика и лингвистика. –
М.: Междунар. ин
-
т рекламы, Изд. дом Гребенникова, 2000. –
270 с.
12.
Shamuradova, N. (2021). USAGE OF PARTS OF BODY IN UZBEK AND ENGLISH
IDIOMS. Мир исследований, 2(2).
13.
Ibayev, A. J. On the derivational features of corporate small syntactic structures.
European multidisciplinary journal of modern science. ISSN, 2750-6274.
14.
Aнвар, И. (2022). СЎЗ БИРИКМАСИ ХУСУСИДА АЙРИМ ҚАЙДЛАР.
ZAMONAVIY FAN, TA’LIM VA ISHLAB CHIQARISH MUAMMOLARINING INNOVATSION
YECHIMLARI, 3, 34-37.
