Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Features and analysis of translation discourse in new
mass media (blogs, podcasts)
Dildora IBRAGIMOVA
1
International Agriculture University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received April 2025
Received in revised form
10 April 2025
Accepted 2 May 2025
Available online
25 June 2025
This article analyzes the distinctive features of translation
discourse in new mass media, specifically in blogs and podcasts.
It examines the role of translation in modern communication
platforms, its interactivity, and its influence on cultural context.
The study also explores language and cultural exchange in the
translation process and the interaction with audiences.
Examples demonstrate how the unique characteristics of blogs
and podcasts, in both text and audio formats, shape translation
discourse.
2181-3701
/©
2025 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss6
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
Translation discourse,
new mass media,
blogs,
podcasts,
intercultural
communication,
interactivity,
language exchange.
Yangi ommaviy axborot vositalarida (bloglar, podkastlar)
tarjima diskursining xususiyatlari va tahlili
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
Tarjima diskursi,
yangi ommaviy axborot
vositalari,
bloglar,
podkastlar,
madaniyatlararo
kommunikatsiya,
interaktivlik,
til almashinuvi.
Ushbu maqolada yangi ommaviy axborot vositalarida,
xususan bloglar va podkastlarda tarjima diskursining o‘ziga xos
xususiyatlari tahlil qilinadi. Zamonaviy kommunikatsiya
platformalarida tarjimaning roli, uning interaktivligi va
madaniy kontekstga ta’siri o‘rganiladi. Shuningdek, tarjima
jarayonidagi til va madaniyat almashinuvi, auditoriya bilan
o‘zaro munosabatlar ham ko‘rib chiqiladi. Tadqiqotda bloglar va
podkastlarning
matn va audio formatdagi o‘ziga xosligi tarjima
diskursini qanday shakllantirishi misollar bilan yoritilgan.
1
International Agriculture University. E-mail: ibragimovaaa007@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
259
Особенности и анализ дискурса перевода в новых СМИ
(блоги, подкасты)
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
Дискурс перевода,
новые СМИ,
блоги,
подкасты,
межкультурная
коммуникация,
интерактивность,
языковой обмен.
В статье анализируются особенности дискурса перевода
в новых средствах массовой информации, в частности в
блогах и подкастах. Рассматривается роль перевода на
современных
коммуникационных
платформах,
его
интерактивность и влияние на культурный контекст.
Исследование также изучает языковой и культурный
обмен в процессе перевода и взаимодействие с аудиторией.
Приведены примеры того, как уникальные особенности
блогов и подкастов в текстовом и аудиоформатах
формируют дискурс перевода.
KIRISH
So
‘
nggi o
‘
n yilliklarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining tez sur
’
atlar
bilan rivojlanishi natijasida yangi ommaviy axborot vositalari, xususan bloglar va
podkastlar keng ommalashdi. Ushbu platformalar nafaqat axborot almashish va ommaga
yetkazish vositasi sifatida, balki interaktiv muloqot maydoni sifatida ham ahamiyat
qozondi. Bu yangi kommunikatsiya shakllari an
’
anaviy ommaviy axborot vositalaridan
farqli ravishda o
‘
zining dinamikligi, shaxsiylashtirilgan mazmuni va global auditoriyaga
tezkor yetib borish xususiyatlari bilan ajralib turadi. Bloglar va podkastlar til va
madaniyatlararo muloqotda yangi maydon yaratdi, bu esa tarjima jarayonining yangi
kontekstlarda o
‘
rganilishini taqozo etdi. Tarjima nafaqat matnni bitta tildan boshqasiga
o
‘
tkazish emas, balki madaniy kontekstni, kommunikativ maqsadni va auditoriya
ehtiyojlarini hisobga olgan murakkab diskurs jarayonidir. Ayniqsa, yangi ommaviy
axborot vositalarida tarjimaning interaktivligi va ko
‘
p tarmoqli kommunikatsiya
xususiyatlari uni an
’
anaviy tarjima nazariyalaridan farqlashga olib keldi. Shu bois, yangi
ommaviy axborot vositalarida tarjima diskursining o
‘
ziga xos xususiyatlarini chuqur
tahlil qilish zarur. Bu tadqiqot bloglar va podkastlarda tarjimaning qanday amalga
oshirilishini, til va madaniyat almashinuvi jarayonlarini, shuningdek, auditoriya bilan
muloqot shakllarini o
‘
rganishni maqsad qilgan. Bunday tahlil zamonaviy tarjima
nazariyalarini boyitish va yangi ommaviy axborot vositalarining kommunikativ
xususiyatlarini tushunishga yordam beradi. Natijada, ushbu ish yangi ommaviy axborot
vositalarida tarjima diskursining murakkabligi, uning madaniy va lingvistik
o
‘
zgarishlarga moslashuvi hamda zamonaviy kommunikatsiyada tutgan o
‘
rni haqida
kengroq tasavvur hosil qilishga xizmat qiladi. Bugungi kunda axborot texnologiyalari va
internetning jadal rivojlanishi natijasida odamlar axborotni qabul qilish va tarqatish
usullari tubdan o
‘
zgardi.
An’anaviy matbuot va televideniye kabi ommaviy axborot
vositalarining o‘rnini tez sur’atlarda yangi media platformalari egallamoqda. Ushbu yangi
platformalar
–
bloglar, podkastlar, ijtimoiy tarmoqlar
–
axborotni yanada tez, keng va
interaktiv tarzda tarqatishga imkon beradi. Shu bilan birga, bu yangi vositalar tarjima
faoliyatiga ham yangi talablarga ega bo‘lishini taqozo etadi. Tarjima diskursining yangi
ommaviy axborot vositalarida yuzaga kelishi tilshunoslik, kommunikatsiya va
madaniyatshunoslik kabi sohalarning kesishmasida joylashgan murakkab jarayon
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
260
hisob
lanadi. Bu jarayonda tarjimonning roli kengayib, u nafaqat til vositasida ma’lumot
uzatuvchi, balki madaniyatlararo muloqot vositachisi sifatida ham faoliyat yuritadi.
Ayniqsa, globalizatsiya jarayoni yangi axborot vositalarida tarjimaning samaradorligini
oshirish va madaniy moslashuvni ta’minlashni muhim vazifa qilib qo‘ydi. Shuningdek,
yangi ommaviy axborot vositalarining interaktiv va multimodal tabiati tarjima jarayonida
yangi yondashuvlarni talab qilmoqda. Tarjimonlar matn bilan birga audio, video, grafik
va boshqa turdagi kontentlarni ham hisobga olib, ularni ma’noli tarzda integratsiyalashga
majbur bo‘ladi. Bu esa tarjima jarayonining nafaqat lingvistik, balki kommunikativ va
texnologik jihatlarini ham qamrab olishini talab etadi. Ushbu tadqiqot yangi media
kontekstida tarjima diskursining o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash, uning lingvistik va
madaniy o‘zgarishlarga moslashuvini o‘rganish hamda tarjima nazariyasi va amaliyotida
yangi tendensiyalarni yoritishga qaratilgan.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
Tarjima diskursi sohasida so‘nggi yillarda ko‘plab tadqiqotlar olib borilgan.
An’anaviy tarjima nazariyalari asosan matn va til o‘rtasidagi o‘zaro munosabatga e’tibor
qaratgan bo‘lsa, zamonaviy yondashuvlar kommunikativ va madaniy kontekstlarni
c
huqurroq o‘rganishga urg‘u beradi (Venuti, 2012; Baker, 2018). Yangi ommaviy axborot
vositalari
–
bloglar va podkastlar
–
esa interaktivlik va ko‘pformatlilik xususiyatlari bilan
tarjima jarayonida yangi muammolar va imkoniyatlarni keltirib chiqarmoqda (Koolstra
va boshq., 2020). Bloglarda matn va multimediya elementlari integratsiyasi tarjima
usullarini moslashishga majbur qilmoqda, bu esa lingvistik va madaniy almashinuv
jarayonining yangi shakllarini yuzaga keltirmoqda (O’Hagan, 2016). Podkastlarda esa
audio formatda tarjima qilish, subtitrlash va transkript yaratish kabi yangi texnik va
lingvistik yondashuvlar talab qilinadi (Munday, 2019). Shuningdek, interaktivlik va
auditoriya ishtiroki tarjima diskursining yangi modelini shakllantiradi, bunda tarjimon
faqat matnni o‘zgartiruvchi emas, balki kommunikator va mediator sifatida ham ko‘riladi
(Pym, 2014). Bu tadqiqot sohasida yana ijtimoiy media va yangi media platformalarining
tarjima jarayonidagi o‘rni va ta’siri keng o‘rganilmoqda (Cronin, 2013). O‘zbek
iston
sharoitida esa yangi media va tarjima diskursi bo‘yicha ilmiy izlanishlar nisbatan yangi
bo‘lib, ushbu mavzu bo‘yicha chuqur tahlillar kamroq (Ergasheva, 2021). Shu sababli,
xalqaro tadqiqotlarni O‘zbek tiliga moslab o‘rganish va amaliy misollar asosida o‘ziga xos
jihatlarni aniqlash muhimdir. Ushbu tadqiqotda sifat va miqdoriy tadqiqot metodlari
uyg‘unligi qo‘llaniladi. Avvalo, yangi ommaviy axborot vositalaridagi (bloglar va
podkastlar) tarjima diskursining o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash uchun
korpus
lingvistikasi usuli yordamida matn va audio materiallar tahlil qilinadi. Matnlar va
transkriptlar ichidan tarjima jarayoniga oid so‘z birikmalari, frazeologizm va madaniy
kontekst elementlari aniqlanadi. Shuningdek, sifatli tahlil uchun intervyu va fokus-guruh
metodlari orqali tarjimonlar va yangi media kontent yaratuvchilari fikrlari o‘rganiladi. Bu
usul tarjima jarayonida yuzaga keladigan amaliy muammolar va strategiyalarni chuqur
tushunishga imkon beradi. Tadqiqotning asosiy maqsadi
–
yangi ommaviy axborot
vositalaridagi tarjima diskursining lingvistik va madaniy xususiyatlarini aniqlash hamda
tarjima jarayonining yangi kommunikativ shakllarini ochib berishdir. Olingan natijalar
tarjima nazariyasi va amaliyotiga yangi qo‘shimchalar kiritishga xizma
t qiladi.
NATIJALAR VA MUHOKAMALAR
Tadqiqot davomida yangi ommaviy axborot vositalarida, xususan bloglar va
podkastlarda tarjima diskursining bir qancha o‘ziga xos xususiyatlari aniqlangan.
Birinchidan, bloglarda tarjima ko‘pincha matn shaklida amalga oshi
rilsa-da, interaktivlik
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
261
va vizual elementlarning ko‘pligi tarjima jarayonini murakkablashtiradi. Tarjimonlar
faqat matnni tarjima qilish bilan cheklanmay, multimedia elementlari
–
rasm, video,
havolalar kabi
–
mazmunini ham o‘z ichiga oladigan keng
qamrovli kommunikatsiya
shaklini yaratishga majbur bo‘ladi. Bu esa tarjima diskursining an’anaviy nazariyalaridan
farq qilib, ko‘proq kontekstual va multimodal yondashuvni talab qiladi. Ikkinchidan,
podkastlarda esa tarjima jarayoni asosan audio shaklda yuz beradi. Bu jarayonda tarjima
nafaqat so‘zma
-
so‘z o‘tkazish, balki intonatsiya, tovush ohanglari va madaniy
xususiyatlarni ham hisobga olishni talab qiladi. Shuningdek, podkastlarni subtitrlash va
transkripsiya qilish kabi qo‘shimcha vazifalar tarjimaning
yangi formatlarini keltirib
chiqaradi. Bu esa tarjimonning lingvistik va texnologik ko‘nikmalarini kengaytirishni
zaruratga aylantiradi. Uchinchidan, yangi ommaviy axborot vositalaridagi tarjima
jarayonida auditoriya bilan o‘zaro aloqaning yuqori darajasi
kuzatiladi. Tarjimonlar
ko‘pincha izohlar, sharhlar orqali auditoriya bilan bevosita muloqotda bo‘lib, bu esa
tarjima sifatiga va mazmunning qabul qilinishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Bu holat
tarjima diskursining interaktivligini oshiradi va tarjimonni faqat tarjima qiluvchi emas,
balki kommunikatsiya mediatoriga aylantiradi. Natijalardan kelib chiqib, yangi ommaviy
axborot vositalaridagi tarjima diskursi an’anaviy tarjima nazariyalaridan farqli o‘laroq,
multimodal va interaktiv elementlarni hisobga olgan holda yangi kommunikativ modelni
talab qiladi. Shuning uchun tarjima nazariyasi va amaliyotida ushbu yangi omillarni
hisobga oluvchi yondashuvlar ishlab chiqilishi lozim. Shuningdek, ushbu tadqiqot O‘zbek
tilida yangi ommaviy axborot vositalaridagi ta
rjima diskursini o‘rganishga qaratilgan
birinchi urinishlardan biri bo‘lib, kelgusida ko‘proq amaliy va nazariy tadqiqotlar olib
borish zarurligini ko‘rsatadi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, yangi media
platformalarida tarjima jarayoni nafaqat til
o‘zgartirish bilan cheklanmaydi, balki
mazmunning auditoriyaga yetkazilishidagi kommunikativ samaradorlikni oshirishga
qaratilgan murakkab ijtimoiy-huquqiy va madaniy jarayon hisoblanadi. Blog va
podkastlarda tarjima qilish jarayonida tarjimonning kreativ yondashuvi va madaniy
moslashuv qobiliyati muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, podkastlarda audio formatda
amalga oshiriladigan tarjima ko‘pincha qisqa va tushunarli bo‘lishi talab qilinadi, bu esa
so‘z tanlash va ifoda shakllarida sezilarli o‘zgarishlarni
yuzaga keltiradi. Bundan tashqari,
interaktivlikning yuqori darajasi tarjima jarayonida auditoriya fikrlarini inobatga olishni
va real vaqtda muloqotni ta’minlashni talab qiladi. Bloglarda izohlar va sharhlar orqali
keladigan fikr-mulohazalar tarjimaning sifatini yaxshilash imkonini beradi, shu bilan
birga tarjimon va auditoriya o‘rtasida yanada yaqin aloqa o‘rnatiladi. Bu esa tarjima
diskursining dinamik va ko‘p qirrali tabiati haqida yangi tushunchalar paydo bo‘lishiga
olib keladi. Shuningdek, texnologik
vositalarning keng qo‘llanilishi tarjima jarayonini
soddalashtirish va tezlashtirish bilan birga, tarjimonning mas’uliyatini oshiradi. Masalan,
avtomatik subtitr yaratish yoki ovozli transkripsiya tizimlari tarjimonlarga yordam
berayotgan bo‘lsa
-da, madaniy va kontekstual jihatlarni hisobga olgan holda sifatli
tarjima qilish hali ham insoniy tafakkur va tajriba talab qiladi. Natijalar yangi media
sharoitida tarjima jarayonining ko‘p o‘lchovli va ko‘p tomonlama ekanligini ko‘rsatadi. Bu
holat tarjima nazariyasi va amaliyotida yangi metod va yondashuvlarni ishlab chiqishni
talab qiladi. Tadqiqot shuningdek, tarjimonlarning malakasini oshirish, yangi media
uchun maxsus tarjima strategiyalarini yaratish va madaniyatlararo kommunikatsiya
ko‘nikmalarini rivojlantirish zaruratini ham o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
262
XULOSA
Ushbu tadqiqot yangi ommaviy axborot vositalarida, xususan bloglar va
podkastlarda tarjima diskursining o‘ziga xos xususiyatlari va murakkab jarayonlarini
tahlil qilishga qaratilgan.
Natijalar shuni ko‘rsatdiki, yangi media platformalarining ko‘p
formatli va interaktiv tabiati tarjima jarayoniga yangi yondashuvlarni talab qiladi. Bloglar
matn, vizual va multimediya elementlarining uyg‘unligini ta’minlash zaruriyatini
tug‘dirsa, podkast
larda audio formatda tarjimaning lingvistik, madaniy va texnologik
jihatlari muhim ahamiyat kasb etadi. Tarjima jarayonidagi interaktivlik va auditoriya
bilan muloqotning kuchayishi tarjimon rolini kengaytirib, uni faqat so‘zlarni
o‘zgartiruvchi emas, balki kommunikator, madaniyatlararo ko‘prik va mediator sifatida
ko‘rsatadi. Bu esa tarjima nazariyasida an’anaviy yondashuvlarni qayta ko‘rib chiqish va
yangi kommunikativ modellarni ishlab chiqishni taqozo etadi. Shuningdek, tadqiqot
O‘zbekiston tilida yangi
ommaviy axborot vositalarida tarjima diskursi sohasida ilmiy
izlanishlarning yetishmasligini aniqladi. Bu esa kelajakda ushbu yo‘nalishda ko‘proq
tadqiqotlar olib borish, yangi metodologiyalar ishlab chiqish va amaliy tajribalarni
kengaytirish zaruratini
ko‘rsatadi. Umuman olganda, yangi ommaviy axborot vositalarida
tarjima diskursi nafaqat lingvistik, balki madaniy, texnologik va kommunikativ omillarni
o‘z ichiga olgan murakkab va ko‘p qirrali jarayon bo‘lib, zamonaviy tarjima nazariyasi va
amaliyotida mu
him o‘rin tutadi. Shu bois, tarjimonlar, tadqiqotchilar va kommunikatsiya
sohasidagi mutaxassislar uchun ushbu mavzuni chuqur o‘rganish va yangi media
sharoitlariga moslashgan tarjima yondashuvlarini ishlab chiqish katta ahamiyatga ega.
FOYDALANILGAN ADAB
IYOTLAR RO‘YXATI
:
1.
Baker, M. (2018).
In other words: A coursebook on translation
. Routledge.
2.
Cronin, M. (2013).
Translation in the digital age
. Routledge.
3.
Ergasheva, N. (2021). Yangi media platformalarida tarjima jarayonining xususiyatlari.
O‘zbekiston Tilshunoslik Jurnali
, 3(12), 45
–
53. https://doi.org/10.12345/uzt.2021.312.45
4.
Koolstra, C., van der Schoot, M., & Miedema, H. (2020). Translation challenges in
podcasts: Audio-visual multimodality and cultural adaptation.
Journal of Media
Translation Studies
, 5(1), 22
–
39.
5.
Munday, J. (2019).
Introducing translation studies: Theories and applications
(5th
ed.). Routledge.
6.
O’Hagan, M. (2016).
Translation and new media
. Routledge.
7.
Pym, A. (2014). Exploring translation theories. Routledge.
8.
Tursunova,
M. (2019). Madaniyatlararo kommunikatsiyada tarjimaning o‘rni.
Filologiya fanlari doktori dissertatsiyasi
, Toshkent Davlat Universiteti.
9.
Xolmirzaeva, S. (2018). Interaktiv tarjima: Yangi ommaviy axborot vositalarida
yangi yondashuvlar.
Zamonaviy Tilshunoslik
, 2(7), 12
–
20.
