Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Spring Imagery in Omon Matjon's Poetry
Sarvinoz ABDUSHARIFOVA
1
Urgench State University named after Abu Rayhan Biruni
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received April 2025
Received in revised form
10
May 2025
Accepted 2 April 2025
Available online
25 June 2025
This article discusses the image of spring in the poetry of the
people's poet of Uzbekistan Omon Matjon. The poet's skill in
expressing the image of spring is revealed.
2181-3701
/©
2025 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss6
/S
-pp58-62
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
Omon Matjon,
landscape,
spring,
tradition and innovation.
Omon Matjon she’riyatida bahor tasviri
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
Omon Matjon,
peyzaj,
bahor,
an’ana va yangilik.
Ushbu maqolada O‘zbekiston xalq shoiri Omon Matjon
she’riyatidagi bahor tasviri xususida fikr yuritiladi.
Bahor
tasviri ifodasidagi shoir mahorati ochib beriladi.
Образ весны в творчестве Омона Матжона
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
Омон Матжон,
пейзаж,
весна,
традиция и новаторство
В статье рассматривается образ весны в поэзии
народного
поэта
Узбекистана
Омона
Матжона,
раскрывается мастерство поэта в передаче этого образа.
Omon Matjon she’riyati o‘zining betakrorligi, badiiy topilmalarga boyligi bilan
ajralib turadi. Shoir biror ma
vzuda qalam tebratar ekan, unga o‘ziga xos tasvir kiritadi va
bunday tasvir hamma ijodkorlarda ham uchrayvermaydi. Maqolada uning bahor tasviri
bilan bog‘liq o‘rinlari mavjud bo‘lgan she’rlari tahlilga tortiladi.Shoirning quyidagi
she’rida ham boshdan oyoq
bahor tasviri qo‘llangan:
1
Student, Urgench State University named after Abu Rayhan Biruni. E-mail: abdusharifovasarvinoz@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
59
Bir oz ma’yus tortib iqror bo‘laman:
Bahor keldi deyish shodlig-u tugal,
Mayin iztirob ham bor, lekin bunda,
Bahor, kimligingni ayon et bu gal
[1:240]
She’rni endi o‘qiyotgan kitobxon ushbu bandning birinchi va uchinchi
misralarini
o‘qir ekan, unda bir savol tug‘ilishi tabiiy: xo‘sh, lirik qahramonda nima uchun mayin
iztirob paydo bo‘ldi, u nimaga iqror bo‘ldi? Bir qarashda tushkunlik ohangi sezilgan
ushbu misralarda lirik qahramon ko‘rkam bahorning turfa o‘zgarishlaridan
,
tovlanishlaridan ajablanadi, uning aslida kim yoki nima ekanini, uning shunchalik ulkan
qudrat manbai nimada ekanligini bila olmay mayin iztirobga tushadi. Shoirning o‘zi ham
bahor tarovati tugal shodlig-
u quvonchdan iborat ekanligiga bir oz ma’yus torti
b iqror
bo‘ladi va har yili keladigan bahordan bu gal barcha sir
-
asrorlarni bayon etishini, o‘zining
kimligini bildirishini so‘raydi. Ijodkor ushbu bandda bahor fasliga murojaat etish orqali
uni jonlantirib, tashxis san’atini yuzaga keltirgan hamda bandda undalma qo‘llab, nido
san’atidan foydalangan.
Bir boqsam, sallasi qiyshayib tog‘ning,
Tili chiqib qopti kam suv buloqning
Yuki og‘irlashmish shiydam butoqning
Bahor, kimligingni ayon et bu gal
[1:240]
She’rning ikkinchi bandida bahor faslining manzaralari jonlantirish san’ati orqali
go‘zal chizgilar bilan tasvirlangan. Lirik qahramon tog‘ cho‘qqisidagi qorlarni sallaga
o‘xshatadi. Go‘yoki bahor kelishi bilan tog‘ qorlari erib, tog‘ning sallasi qiyshayadi. Erigan
qorlar suvga aylanib, suvi kam bu
loqning ko‘zi ochilib, tili chiqadi.
Kukun yopishganday qahrabo, toshga,
Ko‘l bo‘yi to‘libdi ming turli qushga,
Yangidan o‘t ketgan go‘yo quyoshga,
Bahor, kimligingni ayon et bu gal
[1:240]
Shoir bahor kelishi bilan ko‘l bo‘ylarini ming turlik qushga to‘lishini qahrabo,
toshga kukun yopishishiga o‘xshatadi. Keyingi misrada shoir bahor kelganda quyosh
nurlarining yanada porlashini
yangidan o‘t ketgan go‘yo quyoshga
deya ta’riflaydi va yana
undan kimligini ayon etishini so‘raydi.
Yashillik men deya, yerdanmas, nogoh
Gumbazga darz solib unibdi giyoh,
Tarixni buzmasdan qil qilsang isloh,
Bahor, kimligingni ayon et bu gal
[1:240]
Ushbu bandning dastlabki misralaridanoq biz shoirning novatorligiga yana bir bor
guvoh bo‘lamiz. Mudrab yotgan yerni uyg‘otib, maysaning chiqishini umumiy o‘xshatish
sifatida barcha shoirlarning tasvirida uchratish mumkin. Biroq endilikda Omon Matjon
uni shakliy o‘xshatish vositasida yuzaga keltirib, original tashbeh yaradi. Go‘yo giyoh
unib, gumbazdek bo‘lib turgan yerga darz sol
adi. Yerning gumbazini yorib chiqadi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
60
Goho tongingman deb, yoshlik chalg‘itar,
Suv ber, bog‘ingman deb, dashtlik chalg‘itar,
Yulduz menda deb, tun
–
bo‘shliq chalg‘itar,
Bahor, kimligingni ayon et bu gal!
[1:240]
Oldingi bandlarda peyzaj, ya’ni tabiat
tasviri yetakchilik qilsa, endilikda ushbu
bandda shoirning dunyoni anglashga qaratilgan falsafiy qarashlari yuzaga chiqadi. Inson
dunyoga kelar ekan, hayoti davomida eng yorqin davri uning yoshlik chog‘i bo‘lib
tuyuladi. Shoir bu misralar orqali umr faqat
yorug‘ kunlardan iborat emasligiga, kun
botib, ortidan zulmat ham paydo bo‘lishiga, umr faqat yoshlik lazzatidan emas, balki
qarilik qismatidan ham iboratligiga ishora qiladi. Suvsiz qaqrab yotgan dashtliklarga suv
berish befoyda bo‘lgani kabi umrni ham f
oydasiz yumushlarga behuda sarflash
nodonlikdan emas shoir nazdida.
Bilaman, fasl tez yozga almashar,
Gullarga kunlik rizq-
ro‘zga almashar,
Bu demak, ko‘pini ozga almashar,
Bahor, kimligingni ayon et bu gal
[1:241]
Shoir o‘zining poetik fikrlarini davom
ettirar ekan, vaqti yetib fasllar almashib,
bahor o‘rnini yoz egallashini, ko‘klamda daraxtlarda ochilgan gullar yozda rizq
-
ro‘zga
aylanishini ushbu band mazmuniga singdiradi.
Aslida, xayoldek hurdir tabiat,
Aslida, biz bilan birdir tabiat,
Aslida, so‘ngs
iz bir sirdir tabiat,
Bahor, kimligingni ayon et bu gal
[1:241]
Shoir bandda tabiatni xayol kabi hur, erkin deya ta’riflar ekan, shu bilan birga
butun bir insoniyat va tabiat o‘rtasida azaliy birlik, butunlik borligini ta’kidlaydi,
bu tabiatning esa biz bilmagan sir-
sinoatlari hali so‘ngsiz, talaygina.
Umrimga sen chindan do‘st fasl bo‘lsang,
Quruq umid emas, tub, asl bo‘lsang,
Bir lahzalik emas, mutassil bo‘lsang,
Bahor, kimligingni ayon et bu gal!
[1:241]
Endilikda shoir agar bahor uning umriga
chinakamiga yo‘ldosh, quruq umid,
bir lahza, oniy emas, balki mutassil, boqiy bo‘lsa, undan kimligini ayon etishini so‘raydi.
Qo‘lingni qo‘limga cho‘z, ildiz otsin!
Qalbimga ul ishqli ko‘z ildiz otsin,
Yerda tinchlik, ezgu so‘z ildiz otsin,
Bahor, qudratingni ayon et bu gal!
[1:241]
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
61
She’rni yakunlanuvchi bandini shoir go‘zal misralar bilan yakunlaydi. Bandda u
ezgu niyatlarini bayon etib, butun yer yuzida doimo tinchlik-xotirjamlik, odamlar
o‘rtasida mehr
-
oqibat ila ezgu so‘z hukm surishini tilaydi. Shoir she’rning har bandida
takror qo‘llanuvchi misrani so‘nggi bandda o‘zgartirib qo‘llaydi, ya’ni band oxirida
kimligini emas, balki bor qudratini ayon etishini so‘raydi. She’rni tahlil qilar ekanmiz,
biz unda shoirning bu faslga o‘zgacha mehrini sezishimi
z mumkin, bu bejiz emas,
albatta.
Har yili o‘zining mo‘jizalari bilan tabiatga ko‘rk bag‘ishlaydigan bahor o‘zining ezgu
orzu-istaklarga debochaligi bilan barchaga birdek aziz.
Shoir ijodida mansub quyidagi she’riy parchada ham bahor obrazi qo‘llangan
bo
‘lib, u uyg‘onish fasli bo‘lib gavdalanadi:
Quyoshdan bir nurli ko‘chki qo‘zg‘otgan,
Qishning muz choyshabin parchalab otgan,
G‘aflat uyqusidan yerni uyg‘otgan,
Bu bahor emasmi,
Savolim shuldir?!
[2:5].
“Uyg‘onish” she’rining mazkur dastlabki bandida
shoir bahorga murojaat qilar
ekan, uni jonlantiradi, ya’ni bahor qishning yerga to‘shagan muz choyshabini
parchalab otgan, quyosh nurlaridan bir ko‘chki qo‘zg‘otib, olamni nurafshon etgan,
g‘aflat uyqusidan yerni uyg‘otgan fasl bo‘lib tasvirlanadi.
Yillar
o‘tdi. Bahorning sho‘x suvlari yanglig‘
Tomirimda yuzdi mavjkor bo‘tana bir qon.
Yolqin tushdi ko‘zlarimga, tushdi sonsiz cho‘g‘,
Yuragimda sharsharalar soldilar suron
[3:48].
“Seni yaxshi ko‘raman” to‘plamidan joy olgan mazkur she’rida ham shoir
navbati
bilan bahorga yuzlanib, u orqali yoshlik, jo‘shqinlikni tarannum etadi. Lirik
qahramon ulg‘aygani sari go‘yo bahor faslida ariqlarda suvlar mavjlanib oqqani kabi
uning tomirida ham mavjkor bo‘tana qon oqadi.
Yillar o‘tib borar chaqmoqlarsimon,
Poyonsiz
sahroda bir o‘choq yotar.
Uni eslab kelar har yil Bahorjon,
–
Butun qirga lola gulxanlar yoqar!
[3:68]
Mazkur she’rda esa bahor “eski o‘choq”qa gulxan yoquvchi, undan har yili xabar
olib, dalalarga lola gulxan yoquvchi dardkash yo‘lovchi sifatida talqin q
ilinadi.
Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, Omon Matjon bahor faslini tarannum
etar ekan, faqat uning ko‘rk
-
u tarovatini madh qilish yo‘lidan bormadi. Uni tasvirlash
orqali o‘zining dilini o‘rtagan ayrim o‘rinlarni bu fasl vositasida yoritdi. Shoir baho
rni
vasf etar ekan, bu umr hamisha ham bahor faslidek quyoshli bo‘lmasligini, inson ham
umrbod yosh bo‘lmasligini kitobxonga eslatadi. Omon Matjon bahorning go‘zalligini
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
6 (2025) / ISSN 2181-3701
62
kuylabgina qolmasdan odamlarni bu umr faqat shodlik-
u go‘zallikdan iborat
emasligini bilishga chorlaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Omon Matjon. Iymon yog‘dusi. –
T.: G‘. G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at
nashriyoti, 1995.
2.
Omon Matjon. Ming bir yog‘du. –
T.: G‘. G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at
nashriyoti, 1989.
3.
Omon Matjon.
Seni yaxshi ko‘raman.
–
T.: G‘. G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at
nashriyoti, 1981.
