Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
80
O‘ZBEKISTONDA TURIZMNI RIVOJLANTIRISHDA INFRATUZILMALAR HOLATI
Azimxonova Sevara
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
ORCID: 0009
–
0005
–
1902
–
4453
Annotatsiya
.
Mazkur maqola O
‘
zbekistonda turizm sohasining bugungi holatini, infratuzilma
obyektlarining rivojlanganlik darajasini va
ularning turizm rivojlanishiga taʼsirini tahlil qiladi. Maqolada
shuningdek, transport tizimi, mehmonxona xizmatlari, axborot
–
kommunikatsiya texnologiyalari, jamoat
xavfsizligi kabi infratuzilma elementlarining turizmning rivojlanishidagi roli va ularning oʻzaro bogʻliqligi
koʻrib chiqiladi. Shuningdek, infratuzilmani yaxshilash orqali turizm sohasida erishish mumkin bo‘
lgan
ijobiy o
‘
zgarishlar va yechimini kutayotgan muammolar yoritiladi.
Kalit
so
‘
zlar
:
t
urizm, turizm infratuzilmasi, rivojlanish, transport, turistik xizmatlar, investitsiyalar,
iqtisodiy o
‘
sish.
СОСТОЯНИЕ ИНФРАСТРУКТУРЫ В РАЗВИТИИ ТУРИЗМА В УЗБЕКИСТАНЕ
Азимхонова Севара
Ташкентский государственный экономический университет
Аннотация
.
В данной статье анализируется текущее состояние сферы туризма в
Узбекистане, уровень развития инфраструктурных объектов и их влияние на развитие туризма.
В статье также рассматривается роль элементов инфраструктуры, таких как транспортная
система, гостиничные услуги, информационно–коммуникационные технологии и общественная
безопасность, в развитии туризма и их взаимосвязь. Кроме того, освещаются положительные
изменения, которые можно достичь посредством улучшения инфраструктуры, и проблемы,
ожидающие своего решения.
Ключевые слова:
туризм, туристическая инфраструктура, развитие, транспорт,
туристические услуги, инвестиции, экономический рост.
STATE OF INFRASTRUCTURE IN TOURISM DEVELOPMENT IN UZBEKISTAN
Azimkhonova Sevara
Tashkent State University of Economics
Abstract
.
This article analyzes the current state of the tourism sector in Uzbekistan, the level of
development of its infrastructure facilities, and their impact on tourism growth. The article also examines
the role of infrastructure elements such as the transport system, hotel services, information and
communication technologies, and public safety in the development of tourism and their interconnections.
Additionally, it highlights the positive changes that can be achieved in the tourism sector through the
improvement of infrastructure and addresses the problems that await solutions.
Keywords:
tourism, tourism infrastructure, development, transport, tourist services, investments,
economic growth.
UO‘K:
379.85338.48(575.1)
III SON - MART, 2025
80-88
00
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
81
Kirish.
Jahon iqtisodiyotining muhim tarmog
‘
i bo
‘
lgan turizm so
‘
nggi yillarda o
‘
zining jadal
rivojlanishi bilan alohida ajralib turibdi. Bu jarayonda har bir davlat o
‘
z imkoniyatlaridan kelib
chiqib, ushbu sohani yanada takomillashtirishga intilmoqda. Turizmning rivojlanishi nafaqat
iqtisodiy o
‘
sishga, balki xalqlar o
‘
rtasidagi o
‘
zaro madaniy aloqalarning mustahkamlanishiga,
aholining bandligini oshirish, mintaqalar, hududlar infratuzilmasini rivojlantirishga ham
xizmat qiladi. Ayniqsa, boy tarixiy va madaniy merosga ega O
‘
zbekiston kabi mamlakatlar
uchun turizmning ahamiyati beqiyosdir. Biroq, turizmning rivojlanishi faqatgina tarixiy
obidalar, tabiiy landshaftlarning mavjudligi bilan cheklanib qolmaydi. Zamonaviy
infratuzilmaning rivojlanganligi, ya’ni
transport, joylashtirish, aloqa vositalari, umumiy
ovqatlanish shaxobchalari, turistik obyektlarga yetib borish imkoniyatlari va boshqa xizmat
ko‘rsatish sohalarining rivojlanganligi
, hamda turistik xizmatlarning sifati sayyohlar uchun
muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki turistlarning mamlakatga sayohat qilish istagi va ularning
sayohatdan oladigan taassurotlari ko‘p jihatdan aynan infratuzilmaning sifati bilan belgilanadi.
So
‘
nggi yillarda O
‘
zbekistonda turizm sohasini rivojlantirishga katta e
’
tibor qaratilmoqda.
Bu borada bir qator davlat dasturlari, farmon va qarorlar qabul qilindi. Xususan, O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2024
–
yil 18
–
iyuldagi PF
–
102
–
son Farmoni bilan turizm sohasida
yangi bosqichga qadam qo‘yildi. Ushbu farmon turizm infratuzilmasini yanada
takomillashtirish, xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish va sohaga investitsiyalarni jalb qilishga
qaratilgan muhim chora
–
tadbirlarni o
‘
z ichiga oladi (Farmon, 2024). Farmonda belgilangan
vazifalar, turizm infratuzilmasini takomillashtirish, mehmonxona va transport xizmatlarini
yaxshilash, yangi turistik marshrutlarni yaratish kabi yo‘nalishlar o‘z aksini topgan.
Shuningdek, O
‘
zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020
–
yil 17
–
sentabrdagi 559
–
son qarori ham turizm infratuzilmasini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi (Qaror,
2020). Qarorga muvofiq, turizm sohasida yangi loyihalarni amalga oshirish, turistik hududlarni
obodonlashtirish va infratuzilmani rivojlantirish bo
‘
yicha chora
–
tadbirlar belgilangan. Bu esa,
o‘z navbatida, sayyohlar uchun qulay sharoitlar yaratish hamda turizmning rivojlanishiga olib
keladi.
Bundan tashqari, O
‘
zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024
–
yil 12
–
yanvardagi PQ
–
20
–
son qarori (Qaror, 2024) hamda, 2019
–
yil 5
–
yanvardagi PQ
–
4095
–
son qarori ham turizm
sohasida olib borilayotgan islohotlarning bir qismi hisoblanadi (Qaror, 2019). Mazkur qarorlar
orqali turizm sohasini tartibga solish, turizm xizmatlari sifatini oshirish, yangi turistik
yo
‘
nalishlarni yaratish va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash bo
‘
yicha chora
–
tadbirlar
belgilangan. Ushbu farmon va qarorlar turizm sohasida olib borilayotgan islohotlar negizida
O
‘
zbekistonda turizm infratuzilmasini rivojlantirishning muhimligini ko
‘
rsatadi. Shuni
ta
’
kidlash
joizki, turizm infratuzilmasining rivojlanishi nafaqat iqtisodiy o
‘
sishga, balki
aholining farovonligini oshirishga, yangi ish o
‘
rinlarini yaratishga va mamlakatimizning
xalqaro nufuzini oshirishga ham xizmat qiladi.
Adabiyotlar sharhi.
Infratuzilma holatining turizm rivojlanishiga
ta’sirini ko‘
plab xorijiy va mahalliy olimlar
o
‘rganib, infratuzilma turizm rivojlanishining asosiy omillaridan biri ekanligini ta’kidlashgan.
Jumladan, xorijiy olimlardan Greel va boshqalar (2015) tadqiqotida aqlli turizm konsepsiyasi
va IoT texnologiyalarining turizm infratuzilmasiga integratsiyalashuvi sohaning innovatsion
rivojlanishini ta
’
minlashini ko
‘
rsatadi. 2022
–
yil holatiga ko
‘
ra, global aqlli shaharlar bozorining
hajmi 400 milliard AQSh dollaridan oshgan va bu ko
‘
rsatkich turizm infratuzilmasiga ham
bevosita ta
’
sir ko
‘
rsatadi. Mustafa (2019)
“Impact of Infrastructure on Tourism Development
in Selected Tourism Destinations in Sri Lanka” maqolasida
infratuzilma sifatining turizm
rivojiga sezilarli ta
’
siri borligi, ayniqsa, transport tizimining qulayligi va turar joylarning sifati
turizm oqimiga ijobiy ta
’
sir ko
‘
rsatishi, shuningdek, turizm sohasiga investitsiya kiritish orqali
infratuzilmani yaxshilash zarurligi ta
’
kidlangan.
lar (2018)
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
82
tadqiqotlarida turizmning faqatgina diqqatga sazovor joylar bilan cheklanmasligi, balki
rekreatsion imkoniyatlar va ko
‘
ngilochar obyektlar orqali ham boyitilishi ta
’
kidlanadi.
Shuningdek mualliflar
“
sifatli turar joylar, yaxshi transport tizimi va turli xil ko
‘
ngilochar
obyektlarning mavjudligi turistlarni jalb qilish va ularni uzoqroq muddat qolishi uchun juda
muhim
”
va aynan rekreatsion infratuzilmani rejalashtirish va tashkil etishda turistlar
ehtiyojlariga ko
‘
proq e
’
tibor berilishi kerakligi ta
’
kidlab o
‘
tiladi. Hamda, dam olish maskanlari
va ko
‘
ngilochar joylar turizm uchun shunchaki qo
‘
shimcha emas, balki sayohatning ajralmas bir
qismidir degan fikrni ilgari suradilar. Branko va boshqalar (2023)
“The importance of tourist
infrastructure for the sustainable development of tourism” nomli maqolalarida
turizm
infratuzilmasini rivojlantirishning boshqa bir qirrasiga, ya’ni uning barqarorlik tamoyillariga
e’tibor qaratishgan.
Turizm infratuzilmasi barqaror turizmning asosi ekanligi va ekologik toza
infratuzilmani yaratish va uni samarali boshqarish esa turizm rivojlanishi uchun muhimligini
ta’kidlashadi ular. Bu turizmda kelajak avlodlar haqida qayg‘
urishimiz kerakligini, faqatgina
qulaylik emas, balki atrof
–muhitga ham e’tibor qaratishimiz lozimligini eslatib turadi.
Jovicic
(2019) shahar infratuzilmasining turizm infratuzilmasiga qo
‘
shadigan hissasi va o
‘
zaro
aloqadorligi, shu bilan birga, aqlli shahar konsepsiyasining turizmni rivojlantirishdagi o
‘
rni
tahlil qilib, urbanizatsiya jarayoni tezlashayotgan sharoitda shahar infratuzilmasiga
investitsiyalar turizm sohasini rivojlantirish uchun ham muhimligini ta’kidlagan. 2023–
yilgi
ma
’
lumotlarga ko
‘
ra, jahon aholisining 56% dan ortig
‘
i shaharlarda yashaydi va bu ko
‘
rsatkich
2050
–
yilga borib 68% ga yetishi bashorat qilinmoqda.
Mamlakatimiz ilmiy tadqiqotchilari olimi DSc. Norchayev (2021) turizm
infratuzilmasining shakllanishi va rivojlanish tendensiyalarini keng qamrovli tarzda tahlil
qilgan. Unda infratuzilma tushunchasining nazariy asoslari, uning tarkibiy elementlari va
funksional jihatlari batafsil yoritiladi. Muallifning fikricha turizm infratuzilmasi deganda,
turistlarning oshib borayot
gan talablarini qondirish uchun xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlar va
obyektlar majmuasi, ya’ni nafaqat moddiy obyektlar (mehmonxonalar, transport,
ovqatlantirish majmualari), balki ijtimoiy
–
madaniy obyektlar (muzeylar, teatrlashtirilgan
tomoshalar) va ma’lu
mot
–
kommunikatsiya tizimlari ham tushuniladi. Bu esa quyidagi rasmda
o‘z aksini topgan (1–
rasm)
1
–
rasm. Turizm infratuzilmasining tarkibiy tuzilishi (Norchayev, 2021)
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
83
Shuningdek uning tadqiqotlarida O‘zbekiston turizm infratuzilmasining hozirgi holati,
mavjud muammolar va ularni hal etishning ilmiy
–amaliy yondashuvlari ko‘rib chiqilgan.
Xususan, mintaqaviy infratuzilmaning rivojlanish darajasining bir xil emasligi, transport
ta’minotining yetishmasligi, xizmat ko‘rsatish sifatining pastligi kabi muammolarga e’tibor
qaratilib turizm infratuzilmasi muammolarini hal etish va uni rivojlantirish uchun quyidagi
asosiy yo‘nalishlarni taklif qilgan
(Norchayev, 2021).
1
–
jadval
O
‘
zbekistonda turizmni rivojlantirish asosiy yo
‘
nalishlari
1.
Innovatsion
texnologiyalarni joriy
etish
Raqamli platformalar, elektron to‘lov tizimlari va onlayn xizmatlarni
rivojlantirish orqali turizm sohasidagi shaffoflik va qulaylikni
oshirish.
2.
Investitsiyalarni jalb
qilish
Turizm infratuzilmasiga xususiy investitsiyalarni jalb qilish uchun
qulay shart
–
sharoitlar yaratish, davlat
–
xususiy sheriklik loyihalarini
amalga oshirish.
3.
Barqaror turizmni
ta'minlash
Ekologik turizm, madaniy turizm va sotsial turizm kabi yo‘nalishlarni
rivojlantirish orqali turizmning ijtimoiy
–
ekologik barqarorligini
ta'minlash.
4.
Infratuzilmani
diversifikatsiya qilish
Turli turistik mahsulotlar uchun mos infratuzilmani yaratish,
masalan, ekoturizm uchun tabiiy resurslarga tayangan infratuzilmani
rivojlantirish.
Raximova (2024) esa maqolasida turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishning
turli manbalari va mexanizmlarini tahlil qilib, innovatsiyalarturizm infratuzilmasini
rivojlantirishning muhim omili va uning samaradorligini sezilarli darajada oshirishi, hamda
innovatsiyalarni joriy
etishning quyidagi asosiy manbalarini ko‘rsatgan:
Ilmiy tadqiqotlar.
Turizm sohasidagi ilmiy tadqiqotlar natijalarini amaliyotga joriy etish,
yangi texnologiyalar va innovatsion yechimlarni ishlab chiqish.
Texnologik yangiliklar.
Raqamli texnologiyalar, sun’iy intellekt, virtual reallik va
boshqa zamonaviy texnologiyalardan turizm sohasida foydalanish.
Davlat tomonidan qo‘llab–
quvvatlash.
Innovatsion loyihalarni moliyalashtirish, turizm
sohasida tadbirkorlikni qo‘llab–
quvvatlash va turizm infratuzilmasini rivojlantirishga davlat
investitsiyalarini yo‘naltirish.
Xususiy sektor ishtiroki.
Xususiy investitsiyalarni jalb qilish, startap loyihalarni
rivojlantirish va xususiy kompaniyalar tomonidan turizm infratuzilmasiga sarmoya kiritish.
Xalqaro hamkorlik.
Xalqaro tashkilotlar va xorijiy kompaniyalar bilan hamkorlik qilish,
ilg‘or tajribalarni o‘rganish va texnologiyalarni transfer qilish.
Jumaniyazova (2024)
o‘z
tadqiqotida
, turizm infratuzilmasining o‘ziga xos jihatlari va
strukturaviy elementlarini ilmiy nuqtai nazardan tahlil qilgan. Turizm infratuzilmasi murakkab
va ko‘p qirrali tizim sifatida ta’riflanib, uning asosiy elementlari orasida transport, turar joylar,
ovqatla
nish, dam olish va ko‘ngilochar obyektlar, shuningdek, turistik xizmatlar va axborot
yetkazib beruvchi tizimlar ham borligi ko‘rsatilgan. Muallif shuningdek,turizm infratuzilmasi
o‘zining bir qator o‘ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turishini ta’kidla
gan. Avvalo, turizm
infratuzilmasi komplekslik xususiyatiga ega, ya’ni turli elementlardan iborat va ular birgalikda
ishlashi zarur. Mintaqaviylik ham muhim, chunki infratuzilma mintaqaning o‘ziga xos
sharoitlari, iqtisodiyoti, ijtimoiy hayoti va tabiatiga mos ravishda rivojlanadi. Yana bir jihati,
infratuzilma moslashuvchan bo‘lishi kerak, turistlarning talablariga va turizm sohasidagi
yangiliklarga tezda moslasha olishi zarur. Shu bilan birgalikda, turizm infratuzilmasi nafaqat
iqtisodiy manfaatlarga xizmat qiladi, balki ijtimoiy ahamiyatga ega, madaniyat va ekologiyaga
ham ta’sir qiladi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
84
Yuqoridagi tadqiqotlar tahlili shuni ko‘rsatadiki, turizm infratuzilmasi turizmning
barqaror o‘sishi va rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Tadqiqotchilar turizm infratuzilmasini
rivojlantirishda texnologiyalarning o‘rni, aqlli turizm konsepsiyasini qo‘llas
h, davlat
investitsiyalarining ahamiyati va xalqaro moliya institutlarining o‘rni kabi muhim masalalarni
o‘rganishgan. Biroq, infratuzilmaning turizmni har tomonlama rivojlanishiga ta’siri yetartlicha
yoritilmagan.Ushbu maqola esa masalaning shu kabi bir q
ancha jihatlarini o‘z ichiga olgan.
Tadqiqot metodologiyasi.
Tadqiqot jarayonida kompleks metodologik yondashuv qo
‘
llanildi, adabiyotlar,statistik
tahlil,qiyoslash,kuzatish kabi metodlardan foydalanilib,turizm infratuzilmasi va uning
rivojlanishi, ushbu mavzuga oid, Prezidentimizning farmon,qarorlari, tadqiqotlar,xorijiy va
mahalliy olimlar ilmiy maqolalari, dissertatsiyalar va statistika ma
’
lumotlari tahlil qilindi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Turizm infratuzilmasi turli jabhalarni o‘z ichiga oladi va ularning har biri o‘z o‘rniga ega.
Masalan, yaxshi yo‘llar, qulay transport, zamonaviy aeroportlar sayyohlarning tez va oson
harakatlanishini ta
’
minlasa, qulay va sifatli mehmonxonalar, guesthouslar va boshqa turar
joylar sayyohlarning dam olishlari uchun zarur. Telekommunikatsiya va internetning yaxshi
ishlashi sayyohlarning aloqada bo‘lishlari, ma’
lumot olishlari va xizmatlardan foydalanishlari
uchun muhimdir. Shuningdek, restoranlar, oziq
–ovqat do‘konlari, o‘yin–
kulgi maskanlari va
turistik xizmatlar ham infratuzilmaning muhim qismi hisoblanadi. Bularning barchasi bir
–
biriga bog‘liq va ular teng barobar faoliyat olib borishi zarur. Turizm infratuzilmasi nafaqat
sayyohlar uchun qulay sharoit yaratadi, balki mamlakat iqtisodiyoti va barqaror rivojlanishiga
ham muhim hissa qo‘shadi. Uning sifatini doimiy ravishda yaxshilas
h va barqaror rivojlanish
tamoyillariga asoslanib
, turizm sohasining yanada o‘sishiga erishish mumkin.
So‘nngi yillarda davlatimizning turizm sohasiga kuchli e’tibor qaratayotganligi sababli
ba’zi muammolarga qaramasdan hududlarda turistik infratuzilma holati yaxshilanib
bormoqda.Buni sayyohlar oqiming oshib borishi bilan ham izohlash mumkin.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 2024–
yilda mamlakatimizga tashrif buyurgan turistlar soni
o‘tgan vaqt bilan solishtirilganda pandemiyadan oldingi ko‘rsatkichga erishdi, ya’ni 10
milliondan oshiq sayyoh tashrif buyurgan va
bu oʻtgan yilga nisbatan ... foizga koʻp.
2025
–
yilda
bu miqdorni qariyb 12 millionga yetkazish reja qilingan:
2
–
jadval
O‘zbekiston Respublikasining turizm sohasidagi asosiy ko‘rsatkichlari, ming kishi
(2017
–
2024)
№
Kirish va
chiqish
turizmi
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
1.
Xorijiy
turistlar
2 690,1 5 346,2 6 748,5 1 504,1 1 881,3 5 232,78
6 626,3
10285
0
2.
Ichki
turistlar
10562,1 12489,2 14748,0 3 534,1 5 813,9 11435,5 20638,14 22670,0
Manba:
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi ma’lumotlari.
O‘zbekistonda 2017–
2019
–yillar oralig‘ida mamlakatga xorijiy va mahalliy turistlar
tashrifi yildan
–yilga o‘sib borganini kuzatish mumkin. 2020–
2021
–
yillar barcha davlatlarda
turizm
sanoatida tiklanish davri bo‘ldi va pandemiyadan keyingi turizm darajasi oshishi 2022–
yildan boshlandi. Bunga asosiy sabablar sifatida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining
2022
–
yil 30
–
apreldagi 232
–son qaroriga muvofiq “Oʻzbekiston boʻylab sayohat qil dasturi”
(Qaror, 2022)
doirasida belgilangan imtiyozlar va toʻlovlardagi chegirmalar, shuningdek,
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
85
viloyatlardagi turizm qishlog‘i hamda mahallalari sonining oshishi, yangi mehmon uylari va
xostellar faoliyatining yoʻlga qoʻyilishi, turmarshrut yoʻnalishlarining koʻpayishi bilan bog‘liq.
2024
–yil sayyohlik oqimining asosiy qismini Qirg‘iziston va Tojikiston fuqarolari tashkil
etdi, ularning har biridan 2,1 million sayyohlar tashrif buyurdi. Ulardan keyin 1,4 million
sayyoh bilan Qozog‘iston va 741,2 ming sayyoh bilan Rossiya bormoqda.
O‘zbekistonga
Turkmanistondan 171,2 ming sayyoh tashriflarni amalga oshirgan. Bulardan tashqari kuchli
o‘nlikka Turkiya (108 ming), Xitoy (66,6 ming), Hindiston (63,4 ming), Janubiy Koreya (39,1
ming) va Afg‘oniston (38 ming) ham kirdi. (2–
rasm)
2
–rasm. O‘zbekistonga qo‘shni mamlakatlardan kelgan turistlar tashrifi tahlili
Manba:
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi ma’lumotlari.
Yuqorida ta’kidlanganidek yildan–
yilga sayyohlar sonini ortib borishi infratuzilma holati
ularning talablariga javob berishi bilan chambarchas bog‘liq.Shu nuqtayi nazardan kelib
chiqib,O‘zbekiston turizm infratuzilmasining ayni vaqtadgi holatini ko‘rib o‘tamiz.Birinchi
navbatda,turizm in
fratuzilmasi asosiy tashkil etuvchilaridan biri avtomobil yo‘llari
hisoblanib,hozirgi vaqtda mavjud avtomobil yo‘llarining uzunligi 184 000 kmni tashkil qiladi.
Bular quyidagicha:
Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llar–
42,9 ming km.ni tashkil qiladi (Avtomobil
yo‘llari qo‘mitasi balansida).
Shu jumladan: xalqaro ahamiyatdagi
–
3 981 km, davlat ahamiyatidagi
–
14 100 km,
mahalliy ahamiyatdagi
–
24 614 km.
Respublika hududida joylashgan ko‘chalari, ichki
xo‘jaliklararo yo‘llari, qishloq ko‘chalari, shahar tipidagi qishloq ko‘chalari –
116 560 km.ni
tashkil qiladi (Mahalliy hokimliklar balansida). Shu jumladan: shahar ko‘chalari –
7 125 km,
tuman markazlari ko‘chalari –
12 530 km, qishloq aholi punktlari
–
49 383 km, shahar aholi
punktlari
–
15 456 km, xo‘jaliklararo qishloq yo‘llari–32 066 km. Yuridik tashkilotlar yo‘llari
esa
–
24 745 kmni tashkil qiladi (Yuridik shaxslar balansida)
(Oʻzbekiston Respublikasi
Transport vazirligi, 2025).
Mamlakatimizda avtomobil yo‘llarini rekonstruksiya qilish va yangi
yo‘llar qurish ishlari olib borilmoqda. Bu sayyohlarning mamlakat bo‘ylab erkin
harakatlanishiga yordam beradi. Biroq, ayrim hududlarda yo‘l infratuzilmasining sifati hali ham
talabga javo
b bermaydi, bu esa turizm rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ko‘pchilik uchun xavfsiz transport turi deb sanaluvchi “Oʻzbekiston temir yoʻllari“AJ
asosiy yo‘llarining umumiy uzunligi bugungi kunda 7500 km dan oshdi
(Railway.uz,
2025).
Yo‘lovchilarga har taraflama qulaylik yaratish maqsadida xorij mamlakatlaridan
zamonaviy,shinam poyezdlar xarid qilindi.Masalan, “Afrosiyob” tezyurar poyezdlari.Bu kabi
poyezdlar Samarqand, Buxoro, Xiva kabi mashhur turistik yo‘nalishlarda sayohat vaqtini
sezilarli darajada qisqartirib, sayyohlar uchun ma’qul bo‘lmoqda.
Ularning mamnunligini
30%
30%
23%
10%
7%
O‘zbekistonga turistlar tashrifi(% larda)
Qirg'iziston
Tojikiston
Qozog'iston
Rossiya
Turkmaniston
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
86
2017
–2023 yillar davomida temir yo‘l orqali sayohat qilgan turistlar soni 20%ga o‘sganligidan
ham bilish mumkin.
Havo transporti o‘zining uzoq masofalarni tez fursatda bosib o‘tishi va yuqori
sig‘imkorligi,xavfsiz transpot turi ekanligi bilan ajralib turadi. 2021 yilgacha mahalliy reyslar
va ko‘plab xalqaro yo‘nalishlarda ham faqat bitta aviakompaniya xizmatidan foyd
alanish
imkoniyati bilan cheklangan o‘zbekistonliklar bugun qariyb 11 ta aviakompaniya xizmatidan
foydalanishi mumkin.Ularni quyidagi jadvalda ko‘rish mumkin
(kunu.uz, 2025):
3
–
jadval
O
‘zbekiston Respublikasining havo transporti ma’lumotlari
Aviakompaniya
nomlari
Tashkil etilgan yili va
manbasi
Tarkibidagi havo kemalari
soni
1. UZBEKISTAN Airways
1992
(davlat)
43
2. Silkavia
2021
(davlat)
3. UZBEKISTAN Express
2021
(davlat)
4. Humoair
2021
(chet el kapitali)
2
5. QANOT ShARQ
2021
(xususiy kapital)
5
6. CENTRUM AIR
2023
(xusisiy kapital)
6
7. Air Samarkand
2022
(xususiy kapital)
3
8.PANORAMA AIRWAYS
2022
(xususiy kapital)
1
9. Fly Khiva
2024
(xususiy kapital)
1
10. Tashkent AIR
2024
(xususiy kapital)
1
11. Asia Union Airlines
2022
(xususiy kapital)
2
O‘zbekiston xalqaro aeroportlari, aviakompaniyalar soni va ular orqali amalga
oshirilayotgan reyslar sonining ortishi mamlakatga xorijiy sayyohlarning tashrifini
osonlashtirdi. Toshkent xalqaro aeroporti kabi yirik havo bandargohlari modernizatsiya
qilinishi natijasida xizmat ko‘rsatish sifati oshib, 2023–
yilda xalqaro reyslar soni 2017
–
yilga
nisbatan 35% ga o‘sdi.
Bugungi kunga kelib O‘zbekistonda asosiy xizmatlar tarkibida turuvchi joylashtirish
vositalari turi bo‘lgan mehmonxonalar soni va xilma–
xilligi ortib bormoqda. Xususan, xalqaro
standartlarga javob beradigan mehmonxonalar soni ko‘paymoqda.
Statistika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2023 yilning 1 yanvar holatiga
respublikamizda faoliyat ko‘rsatayotgan mehmonxonalar soni 1 088 tani tashkil etgan.
Mehmonxonalar darajasi (yulduzli) bo‘yicha soni:
—
1 yulduzli
–
231 ta
—
2 yulduzli
–
36 ta
—
3 yulduzli
–
120 ta
—
4 yulduzli
–
24 ta
—
5 yulduzli
–
5 ta
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
87
Mehmonxonalardan tashqari, guesthouslar kabi joylashtirish vositalari ham
rivojlanmoqda. Bu esa, arzon narxlarda turar joy izlayotgan sayyohlar uchun imkoniyat
yaratadi.
–
yulduzli toifaga ega bo‘lmaganlar –
672 ta
Shuningdek, Mamlakatda sanatoriya va dam olish maskanlarining mavjudligi, ayniqsa,
sog‘lomlashtirish turizmi uchun muhim ahamiyatga ega. Ayni vaqtda 232 ta xostel, 452 ta
oilaviy mehmon uyi, 3 ta sanatoriy va sog‘lomlashtirish obyekti ochilib, jami soni 55
26 taga,
oʻrinlar soni 141,1 mingtani tashkil qilmoqda
(Stat.uz, 2025)..
Turizm infratuzilmasi muhim qismlaridan hisoblanuvchi kommunikatsiya va axborot
texnologiyalari O‘zbekistonda internet tarmoqlarining qamrovi va tezligi ortib bormoqda. Bu
sayyohlar uchun o‘z yaqinlari bilan aloqada bo‘lish, turli ma’lumotlarni olish va xi
zmatlarni
bron qilish uchun qulaylik yaratadi. Mobil aloqa operatorlarining xizmatlari mamlakatning
barcha hududlarida mavjud bo‘lishi va rivojlantirilishiga harakat qilinmoqda. Bu sayyohlarga
doimiy aloqada bo‘lish imkonini beradi. Yana bir e’tiborli jiha
tlardan biri mamlakatimizda
turistik axborot markazlari faoliyati yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, bu sayyohlarga o‘z vaqtida kerakli
ma’lumotlar va yordam olaoladilar. Shu bilan birga muammoli jihatini ham aytib o‘tish lozim,
hali barcha hududlar qamrab olinmagan.
Turistlar uchun zavqli, maroqli dam olishni tashkil etib, turistik xizmatlarni jamlab
beruvchi turistik tashkilotlar, bugungi kunda mamlakatimizda 2725 ta va 2551 gid
–
ekskursovod faoliyat yuritmoqda. Malakali gidlar sonining ortishi sayyohlarga O‘zbekiston
tarixi va madaniyati bilan yaqindan tanishish imkonini beradi.
So
‘
nggi yillarda O
‘
zbekistonda turizmning rivojlanishi bilan birga ovqatlanish xizmatlari
ham tez sur
’
atlarda o
‘
smoqda. Aholining daromadlari o
‘
sishi, shahar hayot tarzining o
‘
zgarishi
ham sohaning rivojlanishiga ta
’
sir qilmoqda. Ko
‘
plab yangi restoranlar, kafelar va tez
ovqatlanish joylari ochilmoqda. Ayniqsa, zanjirli umumiy ovqatlanish majmualari tez
rivojlanmoqda.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, O‘zbekistonda infratuzilma holati yaxshilanib bormoqda, bu
esa turizm sohasining rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Biroq, hali ham yechimini
kutayotgan muammolar mavjud. Xususan, ba’zi hududlarda yo‘l infratuzilmasining
sifati
pastligi, mehmonxonalarning yetishmasligi va xizmat ko‘rsatish sifatini yanada yaxshilash
zaruriyati mavjud.
Xulosa va takliflar.
Infratuzilma turizmning rivojlanishi uchun o‘ta muhim. Transport (yo‘llar, aeroportlar,
temir yo‘llar), mehmonxona va turar joylar, ovqatlanish joylari, aloqa vositalari (internet, mobil
aloqa), sanitariya
–
gigiyena sharoitlari va boshqa xizmatlar turizmning sifatini va sayyohlar
sonini bevosita belgilaydi. Yaxshi rivojlangan infratuzilma sayyohlarga qulaylik yaratadi,
ularning ishonchlarini mustahkamlaydi va shu bilan mamlakat turizmiga ijobiy ta’sir ko‘rsat
adi.
O‘zbekistonda turizm infratuzilmasining rivojlanish darajasi keyingi yillarda sezilarli
o‘zgarishlar bo‘ldi. Yangi mehmonxonalar, aeroportlar va yo‘llar qurildi. Biroq, hali ham
muammolar mavjud, jumladan, ayrim hududlarda infratuzilmaning yetarli emasligi, xizmat
ko‘rsatish sifatining pastligi, aloqa va transport tizimidagi ba’zi kamchiliklarni ta’kidlash
mumkin.Bularga yechim sifatida quyidagi takliflar beriladi:
–Xizmat ko‘rsatishning har bir yo‘nalishi uchun alohida standartlarni ishlab chiqish, joriy
etish va rioya etilishi yuzasidan muntazam nazorat va monitoring tizimini joriy etish.
–Xizmat ko‘rsatish sohasidagi xodimlarning muntazam ravishda o‘qitilishi va malakasini
oshirib borilishi. Malakali xodimlarga ega bo‘lish turizm sohasidagi korxonalarning
raqobatbardoshligini oshiradi, xizmat sifatini yaxshilaydi va sayyohlarning mamnunligini
ta
’minlaydi. Shuning uchun o‘qitishga jiddiy e’tibor qaratish va o‘quv jarayonlarini doimiy
ravishda takomillashtirib borish zarur.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, mart
www.sci-p.uz
88
–
O‘zbekistonda turizmning jadal rivojlanishi uchun transport infratuzilmasini kompleks
takomillashtirish, ya
’ni yo‘l sifatini yaxshilash, jamoat transportini rivojlantirish, aeroportlarni
modernizatsiya qilish va transport xizmatlari sifatini nazorat qilish.
Ushbu takliflarni amalga oshirish natijasida O‘zbekiston turizm infratuzilmasi
takomillashadi, xizmat sifati oshadi, transport tizimi muammolari hal etilinadi, natijada turizm
jozibadorligi, iqtisodiy foyda va sayyohlar oqimi ko‘payadi.
Adabiyotlar /Литература/Reference:
, et al., (2023).The importance of tourist infrastructure for the sustainable
development of tourism, Conference: XII naučno–stručni skup sa međunarodnim učešćem planska
i normativna zaštita prostora i životne sredine
.
Farmon (2024) O‘zbekiston Respublikasida turizm infratuzilmasini yaxshilash va xorijiy
turistlar oqimini yanada oshirishga qaratilgan qo‘shimcha chora–tadbirlar to‘g‘risida
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining farmoni, 18.07.2024 yildagi PF
–
102
–
son.
Greel U, et al., (2015) “Smart tourism: Foundations and developments”, Electronic Markets,
Vol. 75 No.3.
Jovicic (2019). From the traditional understanding of tourism destination to the smart
tourism destination, Current Issues in Tourism, Pages 276
–
282.
Jumaniyazova R.Sh. (2024). Turizm infratuzilmasi tushunchasi va uning o‘ziga xos jihatlari,
Ijtimoiy
–
gumanitar fanlarning dolzarb muammolari.
kunu.uz (2025).
O‘zbekiston va jahon yangiliklari, eng so‘nggi tezkor xabarlar, qiziqarli
maqola, intervyu, foto va video materiallar. [online] Kun.uz. Available at: https://m.kun.uz.
lex.uz. (n.d.). LEX.UZ
–
O‘zbekiston qonunchiligi. [online] Available at:
L. (2018). Tourism Infrastructure, Recreational Facilities And
Tourism Development, Tourism and hospitality management, Vol 24, No.1.
Mustafa, A. M. M. (2019). The impact of infrastructure on tourism: the case of Sri Lanka,
Asian Social Science, 15(7), pp 174
–
181.
Norchayev A.N. (2021) Zamonaviy turizm infratuzilmasining shakllanish va rivojlanish
tendensiyalari iqtisodiyot fanlari doktori (DSc) dissertatsiyasi avtoreferati.Toshkent.
Oʻzbekiston Respublikasi Transport vazirligi. (2025).
Oʻzbekiston Respublikasi Transport
vazirligi. [online] Available at: http://mintrans.uz
Qaror (2019) Turizm tarmog‘ini jadal rivojlantirishga oid chora–tadbirlar to‘g‘risida,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, 2019–
yil 5
–
yanvardagi PQ
–
4095
–
son.
Qaror (2020) Tog‘li hududlarda turizm infratuzilmasini rivojlantirishga doir qo‘shimcha
chora
–tadbirlar to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiing qarori, 17.09.2020
yildagi 559
–
son.
Qaror (2022) Ichki turizm xizmatlarini diversifikatsiya qilishga oid qo‘shimcha chora
-tadbirlar
to‘g‘risida. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, 2022–
yil 30
–
apreldagi 232
–
son.
Qaror (2024)
O‘zbekiston
Respublikasida
to‘siqsiz
turizm
infratuzilmasini
rivojlantirish
va
uni
rag‘batlantirish
chora
–
tadbirlari
to‘g‘risida
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
qarori,
12.01.2024 yildagi PQ
–
20
–
son.
Railway.uz. (2025).
«O‘zbekiston temir yo‘llari» АJ | O‘zbekiston temir yo‘llari. [online]
Available at: https://railway.uz.
Raximova U.Z. (2024). Turizm infratuzilmasini innovatsion rivojlantirishdagi asosiy
manbalar tahlili, Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil,
–
136
–
142
–
b.
Stat.uz. (2025).
O‘zbekiston Respublikasi Milliy statistika qo‘mitasi.
[online] Available at:
https://www.stat.uz .
