Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
199
SAVDO SHARTNOMALARINING
OʻZBEKISTON
IQTISODIY
RIVOJLANISHIGA TA’SIRI
Toshpulatova Malika Ulug‘bek qizi
Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti
ORCID: 0009-0001-1382-7854
Annotatsiya.
Ushbu tadqiqotda ko‘p tomonlama va mintaqaviy savdo shartnomalarining
O‘zbekiston iqtisodiy rivojlanishidagi o’rni
va zarurati, savdo shartnomalarining afzalliklari
ko’rsatilgan. Shuningdek, maqolada asosiy hamkor davlatlar bilan tovar va xizmatlar eksport
i aks
ettirilgan. Tadqiqot jarayonida MDH davlatlari, Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi (YeOII) va boshqa
xorijiy davla
tlar (JST a‘zolari) bilan olib borgan tashqi savdo aylanmasi tahlil qilingan.
Kalit soʻzlar:
savdo shartnomalari, Oʻzbekiston, JST, YeOII, e
ksport, xalqaro savdo, tashqi
savdo aylanmasi.
ВЛИЯНИЕ ТОРГОВЫХ СОГЛАШЕНИЙ НА ЭКОНОМИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ
УЗБЕКИСТАНА
Тошпулатова Малика Улугбек кызы
Институт макроэкономических и региональных исследований
Аннотация
.
Данное исследование показывает роль и необходимость
многосторонних и региональных торговых соглашений в экономическом развитии
Узбекистана, а также преимущества торговых соглашений. Также в статье отражен
экспорт товаров и услуг с основными странами
-
партнерами. В ходе исследования был
проанализирован внешнеторговый оборот со странами СНГ, Евразийским экономическим
союзом (ЕАЭС) и другими зарубежными странами (членами ВТО)
Ключевые слова:
Торговые соглашения, Узбекистан, ВТО, ЕАЭС, экспорт,
международная торговля, внешнеторговый оборот.
THE IMPACT OF TRADE AGREEMENTS ON THE ECONOMIC DEVELOPMENT
OF UZBEKISTAN
Toshpulatova Malika Ulugbek kizi
Institute of Macroeconomic and Regional Studies
Abstract.
This study shows the role and necessity of multilateral and regional trade
agreements in the economic development of Uzbekistan, the advantages of trade agreements. The
article also reflects the export of goods and services with the main partner countries. During the
research process, the turnover of foreign trade with the CIS countries, the Eurasian Economic
Union (EAEU) and other foreign countries (WTO members) was analyzed.
Key words:
Trade agreements, Uzbekistan, WTO, EAEU, export, international trade, foreign
trade turnover.
UO
‘
K: 330.34
VI SON
—
IYUN, 2024
199-206
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
200
Kirish.
Bugungi o‘zaro bog’langan global iqtisodiyotda savdo mamlakatlarning iqtisodiy
rivojlanishi va o‘sishida muhim rol o‘ynaydi. Savdo shartnomasining maqsadi savdoni
liberallashtirish
bo‘lsa
-da, amaldagi qoidalar ichki va xalqaro siyosiy voqeliklardan kelib
chiqqan holda shakllanadi. Davlatlar uchun savdo shartnomalariga a’zo bo’lishning bir qator
afzalliklari mavjuddir. Savdo kelishuvlari ko’pincha a’zo mamlakatlar o’rtasidagi savdo
uchun
tariflar va boshqa to’siqlarni kamaytirishi yoki yo’q qilishi mumkin. Bu iqtisodiy o’sishni
rag’batlantirish va eksportni oshirishi mumkin bo’lgan tovarlar va xizmatlar uchun kengroq
bozorlarga kirishni ochib beradi.
Shuningdek, savdo shartnomalari k
oʻ
pincha intellektual mulk
huquqlarini himoya qilish, shartnomalar bajarilishini taʼminlash va meʼyoriy hujjatlarning
shaffofligini taʼminlash kabi biznes muhitini yaxshilaydigan qoidalarni oʻz ichiga oladi. Bu
omillar xorijiy investitsiyalarni jalb qilishi va mahalliy biznes uchun qulay muhit yaratishi
mumkin.
O’zaro
savdo shartnomalarida ishtirok etayotgan davlatlar diplomatik aloqalarni
mustahkamlashi va siyosiy barqarorlikni taʼminlashi mumkin. A’zolik orqali ishlab chiqarishda
mavjud bo’lmagan muhim re
surslar, yangi texnika-texnologiyalar va nou-xauga kirishni
ta’minlaydi. Bu sanoat rivojlanishi va texnologik taraqqiyotni qo’llab
-quvvatlashi mumkin.
Savdo kelishuvlari ko’pincha mintaqaviy integratsiya va hamkorlikni rag’batlantiradi, bu esa
infratuzilmani rivojlantirish, madaniy almashinuv va xavfsizlik hamda atrof-muhitni muhofaza
qilish kabi sohalarda birgalikdagi sa’y
-harakatlar kabi kengroq manfaatlarga olib kelishi
mumkin. Savdo shartnomalarida ishtirok etish orqali davlatlar global savdo qoidalari va
standartlarini shakllantirishda o’z ovoziga ega bo’lishlari mumkin. Bu ularga o’z manfaatlarini
himoya qilish va xalqaro savdo qoidalari adolatli va o’z iqtisodiyotlari uchun foydali bo’lishini
ta’minlash imkonini beradi. Binobarin, ushbu kelishuvlarga a’
zolik dunyo mamlakatlari
tomonidan yuqori baholanadi.
Adabiyotlar sharhi.
Krugmanning (1991) fikriga ko‘ra, “Mintaqaviy erkin savdo tuzilmalarisiz dunyo
yaxshiroq bo‘lishi dargumon”. Biroq Bergsten (1991) Krugmanni yuqoridagi fikriga
qo‘shilmaydi. Uning fikricha, “Agar ular asosan samarali ko‘p tomonlama savdo tizimiga
alternati
va sifatida ko‘rilsa, mintaqaviy savdo tuzilmalari amalda kamroq talab qilinadi.
Shuningdek, “Mintaqaviy savdo bitimlari savdoni ichki ishlab chiqarish salohiyatini oshirish,
in
stitutlarni takomillashtirish, standartlarni uyg’unlashtirishni rag’batlantiris
h, ichki bozorga
texnik nou-xauni joriy etish va kerakli bozorlarga imtiyozli kirishni oshirish imkonini
beradigan tarzda tuziladi” deb fikr bildiradi DiCaprio, Paulino va Sokol
ova (2017).
Odatda, JSTga a’zo bo‘lish
-
ko‘p qirralilikning boshlang’ich nuqt
asi yangi bozorga kirish
tufayli yanada muhimroq miqyosdagi iqtisodlarga imkon berish orqali rivojlanayotgan
mamlakatlarda iqtisodiy o‘sishni oshiradi. JSTga a’zo bo‘lish uchun zarur bo‘lgan islohotlarni
amalga oshirayotgan mamlakatlar jarayon tugallangand
an so‘ng boshqalarga qaraganda 2,5%
ga tezroq o‘sadi. Qolaversa, bu mamlakatlar so‘nggi yigirma yil ichida o‘rtacha jahon
ko‘rsatkichidan 20 foizga tezroq o‘sgan –
deydi Tang, va Wei (2009). Bundan tashqari,
rivojlanayotgan mamlakatlar xalqaro biznes hamja
miyat tomonidan tan olingan “tasdiqlash
muhri” sifatida JST a’zoligidan foydalangan holda ko‘proq to‘g’ridan
-
to‘g’ri xorijiy
investitsiyalar (TTXI) ga murojaat qilmoqdalar (Evenett va Primo Braga, 2005). Uinters
ma’lumotlariga ko‘ra, JSTga a’zo bo‘lishdan
kelib chiqqan savdo islohotlari resurslarni
taqsimlashda samaradorlikni vasvasaga soladi, uzoq muddatli o‘sishni rag’batlantiradi va
yanada aniq hamda bashorat qilinadigan siyos
atga ega bo‘lgan raqobatbardosh bozorlarni
yaratadi. JSTga a’zo bo‘lish davlatg
a iqtisodiyotni isloh qilishga yordam beradi (Staiger va
Tabellini, 1999). Campos (2004) ta’lidlashicha, tez
-tez islohot qilish uchun kurashayotgan
rivojlanayotgan mamlakat JST
majburiyatlarini o‘z iqtisodiyotini diversifikatsiya qilish va
liberallashtirish imkoniyati sifatida qabul qilishi mumkin.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
201
Thompson (2011) o’zining xalqaro iqtisodiyot publikatsiyasida “Erkin savdolar
mamlakatga ishlab chiqarishni yanada samarali tashkil
etish va iste’molchilarga har bir
mahsulotni ko‘proq iste’mol qilish potensialini taqdim etish imkoniyatini beradi” deydi. JSTga
a’zo bo‘lish importning yuqori o‘sish sur’atlari bilan ham bog’liq. Natijada rivojlanayotgan
mamlakatlar savdosining jahon savdosidagi ulushi 1990-
yillar o‘rtalarida 10 foizni tashkil
etgan bo‘lsa, bugungi kunda bu ko‘rsatkich 30 foizdan oshgan. JSTga a’zo bo‘lish bilan bog’liq
bo‘lgan mamlakatlarga xorijiy investitsiyalarning keskin o‘zgargani haqida ham dalillar mavjud
–
bu eksport va importga nisbatan kuzatilganidan ham keskinroq deydi Saroj Kumar (2015)
Uchinchi Xitoy raundida.
Tadqiqot metodologiyasi.
Mazkur ilmiy maqolada O’zbekistonning ko’p tomonlama va mintaqaviy savdo
shartnomalariga a’zo bo’lishi davlat iqtisodiyoti uc
hun zarurligi tizimli qiyosiy tahlil va tizimli
yondashuv, ekspert va taqqoslama tahlil, analiz-sintez va boshqa zamonaviy usullardan
foydalangan holda tadbiq etilgan.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanishi uning jahon
iqtisodiyotiga integratsiyalashuvi bilan
uzviy bog’liq. Markaziy Osiyodagi dengizga chiqish imkoni bo‘lmagan davlat sifatida
O‘zbekiston xalqaro savdo hamkorlari bilan faol hamkorlik qilishni talab qiladigan geografik
cheklovlarga duch kelmoqda. Ko‘p tomonlama va mintaqaviy savdo kelishuvlari O‘zbekistonga
geografik izolyatsiyani yengish, bozorga chiqish imkoniyatlarini kengaytirish va global savdo
tarmoqlariga kirish uchun yo‘llarni taklif etadi.
Savdo to‘siqlarini kamaytirish va davlatlar o‘rtasidagi hamk
orlik uchun asos yaratish
orqali xalqaro savdoni osonlashtiradigan va rag’batlantiradigan muhim mexanizm bu ko‘p
tomonlama va mintaqaviy savdo bitimlaridir. Bu kabi kelishuvlar O‘zbekiston kabi
rivojlanayotgan mamlakatlar uchun muhim, chunki ular bozorga kirishni kengaytirish va
xorijiy investitsiyalarni jalb qilish imkoniyatlarini beradi. Shuningdek, savdo shartnomalari
mintaqada ixtisoslashuv va mehnat taqsimotini rag’batlantirish orqali iqtisodiyotni
diversifikatsiya qilish va sanoatni rivojlantirish uch
un katalizator bo‘lib xizmat qiladi. Ko‘p
tomonlama va mintaqaviy savdo shartno
malarida ishtirok etish O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun
qator afzalliklar beradi:
1.
Bozorga kirish;
2.
Savdoni diversifikatsiya qilish;
3.
Iqtisodiy o‘sish;
4.
To‘g’ridan
-
to‘g’ri xorijiy i
nvestitsiyalarni jalb qilish;
5.
Kengaytirilgan mintaqaviy integratsiya;
6.
Bilimlarni uzatish va salohiyatni oshirish.
O‘zbekiston ushbu kelishuvlarda faol ishtirok etish orqali xalqaro savdoning
afzalliklaridan foydalanishi va xorijiy sarmoyalarni jalb qilishi, uning iqtisodiy rivojlanishiga
hissa qo‘shishi mumkin.
O‘zbekiston iqtisodiyotida ko‘p tomonlama va mintaqaviy savdo shartnomalarining
ahamiyatini quyidagi asosiy jihatlar bilan ko‘rsatish mumkin:
Birinchidan, savdo bitimlari O‘zbekistonning eksport raqo
batbardoshligini oshirish
uchun zamin yaratadi. Ushbu shartnomalar tar
iflar va boshqa savdo to‘siqlarini bartaraf etish
yoki kamaytirish orqali O‘zbekistonga o‘z tovar va xizmatlarini jahon bozorida raqobatbardosh
narxlarda taklif etish imkonini beradi.
Ik
kinchidan, savdo bitimlari O‘zbekistonga to‘g’ridan
-
to‘g’ri xorijiy in
vestitsiyalar oqimini
rag’batlantiradi. Ushbu kelishuvlar barqaror va bashorat qilinadigan ishbilarmonlik muhitini
ta’minlash orqali xorijiy investorlarga ishonch uyg’otadi va ularni O‘z
bekiston iqtisodiyotiga
sarmoya kiritishga undaydi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
202
Uchinchidan, savdo
bitimlari O‘zbekistonda iqtisodiy diversifikatsiyani rivojlantirishga
yordam beradi. Ushbu shartnomalar yangi bozorlarga chiqishni osonlashtirish va
ixtisoslashuvni rag’batlantirish orqali O‘zbekistonni o‘z tarmoqlarini diversifikatsiya qilishga
va qishlo
q xo‘jaligi kabi an’anaviy tarmoqlardan tashqariga chiqishga undaydi.
Shuningdek, savdo shartnomalari mamlakatlar o‘rtasida texnologiya va bilimlarni
uzatishni ham osonlashtiradi. Texnol
ogiyalar va bilimlarning bunday uzatilishi O‘zbekiston
sanoatining riv
ojlanishi va o‘sishiga hamda uning jahon bozorida raqobatbardoshligini
oshirishga yordam beradi.
O‘zbekiston iqtisodiyotida ko‘p tomonlama va mintaqaviy savdo shartnomalarining o‘rni
va
ahamiyatini tushuntirish uchun bir nechta asosiy fikrlarni ajratib ko‘
rsatish mumkin:
1-rasm. Savdo shartnomalarining afzaliklari
O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanishi uning jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuvi bilan
uzviy bog’liq. Markaziy Osiyodagi dengizga chiqish imkoni bo‘lmagan davlat sifatida
O‘zbekiston xalq
aro savdo hamkorlari bilan faol hamkorlik qilishni talab qiladigan geografik
cheklovlarga duch kelmoqda. Ko‘p tomonlama va mintaqaviy savdo kelishuvlari O‘zbekistonga
geografik izolyatsiyani yengish, bozorga chiqish imkoniyatlarini kengaytirish va global savdo
tarmoqlariga kirish uchun yo‘llarni taklif etadi.
Tarixan O‘zbekiston iqtisodiyoti Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH) doirasidagi
an’anaviy savdo hamkorlariga katta darajada taya
nib kelgan. Ushbu hamkorliklar
muhimligicha qolsa-da, savdo sheriklari va bozorlarini diversifikatsiya qilish cheklangan
miqdordagi mamlakatlarga qaramlik bilan bog’liq xavflarni yumshatish uchun zarurdir. Ko‘p
tomonlama va mintaqaviy savdo kelishuvlarida
ishtirok etish O‘zbekistonga eksport
bozorlarini diversifikatsiya qilish imkoniyatini beradi. Savdo kelishuvlari orqali yangi
bozorlarga chiqish orqali O‘zbekiston eksport bazasini kengaytirishi, raqobatbardoshligini
oshirishi va yagona bozorga tayanish bi
lan bog’liq risklarni yumshatishi mumkin.
Hozirgi kunda O‘zbekistonni
ng eksport faoliyatidagi asosiy 10 ta hamkorlari
(Turkmaniston davlatidan tashqari) JSTning a’zosi hisoblanadi.
Jahon iqtisodiyotiga integratsiya
Iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish
Xorijiy sarmoyalarni jalb qilish
Raqobatbardoshlikni oshirish
Iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish
Institutsional salohiyatni mustahkamlash
Qiyosiy ustunliklardan foydalanish
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
203
1-jadval
O‘zbekiston Respublikasining asosiy hamkorlar kesimida tovar
va
xizmatlar eksporti, mln.AQSH.doll
83
Hududlar
2017
2018
2019
2020
2021
2022
Rossiya Federatsiyasi
2 019,2 2 117,3
2 531,9
1 485,8
2 088,2
3 099,1
Xitoy
2 025,5 2 875,4
2 528,7
1 937,1
2 529,1
2 511,2
Turkiya
877,8
944,8
1 217,6
1 019,0
1 692,4
1 512,1
Qozog’iston
1 057,6 1 352,2
1 393,0
908,4
1 178,4
1 393,1
Qirg’iziston
178,3
269,7
669,6
760,5
792,0
978,4
Afg’oniston
615,6
602,5
617,0
776,7
667,5
750,7
Turkmaniston
69,9
59,5
144,3
126,1
191,9
195,2
Germaniya
32,5
53,7
62,2
67,6
72,2
91,4
Fransiya
148,9
196,3
214,7
89,7
21,3
70,8
Koreya Respublikasi
143,3
108,7
102,9
51,3
57,7
42,8
Jami eksport hajmi
7 168,6 8 579,9 9 482,0
7 222,2
9 290,7 10 644,8
Umumiy eksport hajmi
12 553,7 13 990,7 17 458,7 15 102,3 16 662,8 19 293,7
Umumiyga nisbatan ulushi
57,10 % 61,33 % 54,31 % 47,82 % 55,76 % 55,17 %
Yuqoridagi jadvaldan ko‘rishimiz mumkinki, tovar va xizmatlar eksporti jami eksport
hajmining 50 % i dan ko‘prog’i 10 ta davlat xissasiga to‘g‘ri kelmoqda. Ular jami eksport
hajmining 2017-yildagi ulus
hi 57,10% ni tashkil qilgan bo‘lsa, 2022
-yilga kelib 55,17% ni
tashkil qilgan. Rossiya, Turkiya, Turkmaniston davlatlariga eksport hajmi yildan yilga sezilarli
oshgan, 2022-yildagi eksport hajmini 2017-yilga nisbatan solishtirsak, qariyb 50 % dan
ko‘proq o‘sganini ko‘rish mumkin.
83
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining ma’lumotlari asosida muallif tomonidan shakllantirilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
204
Biroq, so‘nggi yillarda Koreya Respublikasi hamda Fransiya davlatlariga tovar va
xizmatlar eksporti sezilarli pasaygan. Shuningdek, so‘nggi yillarda mamlakatimiz eksport
geografiyasi hamda asosiy hamkor mamlakatlar hisoblangan JST tarkibiga kiruvchi davlatlar
bilan tashqi savdo munosabatlari ko‘lamini yanada kengaytirishga qaratilgan faol choralar
ko‘rilmoqda. Agarda O‘zbekiston JSTga a’zo bo‘lsa, eksport bozori yanada kengayishi mumkin
hamda amaldagi hamkorlar bilan olib boriladigan savdo tariflarida sezil
arli o‘zgarishlar bo‘ladi.
Hozirda Oʻzbekiston Respublikasi jahonning 198 mamlakati bilan savdo aloqalarini
amalga oshirib kelmoqda.
TSAning nisbatan salmoqli hissasi XXRda (21,9%), Rossiyada (15,8%), Qozogʻistonda
(7,0%), Turkiyada (5,0%) va Koreya Respublikasida (3,7%) qayd etilgan. TSAda eksport hajmi
24 426,2 mln. AQSH dollariga (2022- yilning yanvar-dekabr oylariga nisbatan 23,8 % ga
ko‘paydi) va import hajmi 38 141,2 mln. AQSH dollariga (24,0 % ga ko‘paydi) yetdi. Hisobot
davrida -13 715,0 mln. AQSH dollari qiymatida manfiy tashqi savdo balansi qayd etildi.
2-rasm.
O‘zbekiston Respublikasining tashqi savdo aylanmasida MDH mamlakatlari va
boshqa xorijiy davlatlarning hajmlar dinamikasi (mln AQSH doll.)
84
2023- yil yanvar-dekabr oylarida tashqi savdo aylanmasida MDH davlatlarining ulushi
32,9 % ni tashkil etib, tashqi savdo aylanmasidagi ulushi 2022- yilning mos davriga nisbatan
6,8 % ga kamaydi.
Statistik natijalarga ko‘ra, O‘zbekistonni Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqiga a’zo davlatlari
bilan tashqi savdo aylanmasi 25,4 % tashkil qiladi
85
. YeOII a’zosi bo‘lgan Rossiya va Qozog’iston
davlatlariga eng ko‘p hajmda stabil bo‘lmagan kesimda tashqi savdo amalga oshirilgan.
Oʻzbekistonning Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqiga a’zo davl
atlar bilan tashqi savdo aylanmasi
2023-yilda 15 895,6 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Shundan eksport hajmi 5 460,7 mln. AQSH
dollari, import hajmi esa 10 434,9 mln. AQSH dollariga yetdi. Shuni takidlash lozimki, YEOIIning
aʼzo davlatlari (Rossiya, Belarus, Qozog’iston, Armaniston va Qirg’iz Respublikasi) o‘rtasida
tovarlar va xizmatlar harakati, migrantlar harakatlanishi va kapital harakatining erkinligi
taʼminlangan bo‘lib, yagona bojxona tizimiga ega bo‘lgan umumiy iqtisodiy hudud
shakllantirilgan.
84
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasining ma’lumotlari asos
ida muallif tomonidan shakllantirilgan
85
https://stat.uz/uz/matbuot-markazi/qo-mita-yangiliklar/49769-o-zbekiston-respublikasi-tashqi-savdo-aylanmasi-2023-
yil-yanvar-dekabr-2
14 461,8
11 826,4
15 920,4
19 954,8
20 559,5
27 289,2
24 429,6
26 250,1
30 106,7
42 007,9
0,0
5 000,0
10 000,0
15 000,0
20 000,0
25 000,0
30 000,0
35 000,0
40 000,0
45 000,0
2019
2020
2021
2022
2023
Boshqa davlatlar
MDH davlatlari
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
205
3-rasm.
O‘zbekiston Respublikasining YeOIIga a’zo davlatlar bilan
tashqi savdo
aylanmasi (mln AQSH doll.)
86
Savdo shartnomalariga a’zolik O‘zbekistonning iqtisodiy islohotlarini yanada
rivojlantirishga keng imkoniyat beradi. Shuningdek, iste’molchilar uch
un ham tanlov
kengayadi, bozorlarga sifatli va arzon mahsulotlar kirib kela boshlaydi, ayrim sohalardagi
manopoliyaga (monopolistik) hamda proteksionizm siyosatiga barham beriladi.
O‘zbekiston iqtisodiyotining alohida tarmoqlariga e’tibor qaratgan holda ko‘p tomon
lama
va mintaqaviy savdo shartnomalari ularga qanday ta’sir
qilishini tahlil qilishimiz mumkin.
Masalan, Oʻzbekistondagi qishloq xoʻjaligi, ishlab chiqarish, xizmat koʻrsatish va boshqa muhim
tarmoqlarga savdo shartnomalarining taʼsirini ko‘ramiz.
Xulosa va takliflar.
Xulosa qilib aytganda, ko‘p tomonlama va mintaqaviy savdo bitimlarining O‘zbekiston
iqtisodiyotidagi o‘rni va ahamiyati global integratsiyaning zarurligi, diversifikatsiya va
raqobatbardoshlik, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, iqtisodiy islohotlarni osonlashtirish,
qiyosiy ustunliklardan foyd
alanish, rivojlanish muammolarini hal etish zarurligini ta’kidlaydi.
Savdo kelishuvlarida strategik ishtirok etish orqali O‘zbekiston iqtisodiy o‘sishning yangi
yo‘llarini ochishi, barqarorlikni oshirishi va o‘z f
uqarolari farovonligini oshirishi mumkin.
U
shbu dalillar O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanish maqsadlarini qo‘llab
-quvvatlash va xalqaro
savdo tizimidagi mavqeini oshirishda savdo bitimlarining ahamiyatliligini asoslaydi.
Adabiyo
tlar/ Литература/ Refere
nce:
Bergsten, C. F. (1991). Commentary: The move toward free trade zones. Economic Review,
Federal Reserve Bank of Kansas City, issue Nov, 27-35.
Campos, N. F. (2004), “What Does WTO Membership Kindle in Transition Economies?: An
Empirical Investigation”
, Journal of Economic Integration, 19(2), 395-415.
DiCaprio, A., Paulino, A. U. S. & Sokolova, M. V. (2017). Regional Trade Agreements,
Integration, and Development. UN
Evenett, S. J. and C. A. Primo Braga (2005), WTO Accession: Lessons from Experience (Trade
Note 22), Washington, DC: International Trade Department.
Krugman, P. (1991). The move toward free trade zones. Economic Review, 76(6),5.
Saroj Kumar, J. (2015). “Maximizing the Benefits of WTO Membership and Global Economic
86
O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mi
tasinin
g ma’lumotlari asosida m
uallif tomonidan shakllantirilgan
-
2 000,0
4 000,0
6 000,0
8 000,0
10 000,0
12 000,0
2019
2020
2021
2022
2023
Rossiya Federatsiyasi
Qozog'iston
Qirg'iziston
Belarus
Armaniston
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
206
Int
egration,” Third China Round Table on WTO Accessions. Post Accessio
n, Dushanbe, Tajikistan,
June 2-4, 2015.
https://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/Session1SarojKumarJha12
Staiger, R. W. and
G. Tabellini (1999), “Do GATT Rules Help Governments Make Domestic
Commitments?”, Economics and Politics, 11(2), 109
- 144
Tang, M. K. and S. J. Wei (2009), “The Value of Making Commitme
nts Externally: Evidence
from WTO Accessions”, Journal of Internationa
l Economics, 78(2), 216-229.
Thompson, H. (2011). International economics. World Scientific Publishing Company.
Winters, L. A. (2002), Trade Policies for Poverty Alleviation (World Bank Group Report, No.
29799), Washington, DC: World Bank, 28-38.
