Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
142
BUXORO VILOYATIDA SAVDO XIZMATLARINI RIVOJLANTIRISHNING
TENDENSIYALARI VA PROGNOZ PARAMETRLARI
Raxmatov Akmal Anvar o‘g‘li
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
Annotatsiya.
Maqolada
Buxoro viloyatida savdo sohasining 2012-2023 yillardagi asosiy
iqtisodiy ko‘rsatkichlarining dinamikasi tahlil qilingan. Savdo faoliyati bilan bog‘liq
ko‘rsatkichlarning istiqboldagi dinamikasiga baho berishda ijtimoiy
-iqtisodiy hodisalarning trend
tahlilidan foydalanilib, alohida olingan k
o‘rsatkichlarning t
ematik prognozlari asosida
umumlashgan qamrovli prognoz modeli ishlab chiqilgan. Ushbu modellarga asoslangan holda
sohani rivojlantirishning 2025-
2027 yillarga mo‘ljallangan optimistik va pessimistik prognoz
ssenariylarini ishlab chiqish masalalari yoritib berilgan.
Kalit so‘zlar:
savdo xizmatlari, savdo aylanmasi, regressiya tenglamasi,
trend tenglamasi,
optimistik prognoz ssenariysi, pessimistik prognoz ssenariysi.
ТЕНДЕНЦИИ И ПРОГНОЗНЫЕ ПАРАМЕТРЫ РАЗВИТИЯ ТОРГОВЫХ УСЛУГ
БУХАРСКОЙ ОБЛАСТИ
Рахматов Акмал Анвар углы
Самаркандский институт экономики и сервиса
Аннотация.
В статье анализируется динамика основных экономических
показателей сферы торговли Бухарской области в 2012
-
2023 годах. На основе трендовый
анализ социально
-
экономических показателей динамики торговой деятельности,
разработана обобщенная комплексная прогнозная модел и разработаны оптимистичные
и пессимистичные прогнозных сценариев на 2025
-
2027 годы.
Ключевые слова:
торговые услуги, торговый оборот, уравнение регрессии,
прогнозный тренд, оптимистический сценарий, пессимистический сценарий.
TRENDS AND FORECAST PARAMETERS OF THE DEVELOPMENT OF
TRADE SERVICES IN THE BUKHARA REGION
Rakhmatov Akmal Anvar ugli
Samarkand Institute of Economics and Service
Abstract.
The article analyzes the dynamics of the main economic indicators of the trade
sector of the Bukhara region in 2012-2023. Based on the trend analysis of socio-economic indicators
of the dynamics of trading activity, a generalized complex forecast model has been developed and
optimistic and pessimistic forecast scenarios for 2025-2027 have been developed.
Keywords:
trading services, trade turnover, regression equation, forecast trend, optimistic
scenario, pessimistic scenario.
UO
‘
K: 339.13
VI SON
—
IYUN, 2024
142-148
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
143
Kirish.
Jahonda prognozlashtirishning zamonaviy usul va uslubiyati
tanlangan ob’ektning asosiy
ko‘rsatkichlarini trend modellari yordamida baholash hamda ko‘plab to‘plam elementlari
o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanishlarini
taqqoslash imkonini beradi. Shu boisdan ham taniqli
iqtisodchi olimlar tomonidan savdo xizmatlarini innovatsion rivojlantirishda mintaqaning
innovatsion salohiyatini baholashda trend modellarining ahamiyatiga alohida ustuvorlik
berilib, asosiy e’tibor ular
n
i tanlash mezonlarini belgilashdan iborat bo‘lmoqda.
So‘nggi yillarda Buxoro viloyatining hududiy iqtisodiyoti 1,5 barobar o‘sib, 53 trillion
so‘mdan oshgan, aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YAHM 26 million so‘mga yetgan. Savdo
sohasini rivojlantirish m
aqsadida tadbirkorlarni eksportga yo‘naltirish, sanoatda importni 150
million dollarga qisqartirib, eksportni 400 million dollarga yetkazish vazifalari kelgusida savdo
sohasining joriy dinamikasiga asoslangan prognoz parametrlarini ishlab chiqishni, prognozlash
modellarining aniqlilik darajasini oshirish dolzarb hisoblanadi.
Adabiyotlar sharhi.
Prognoz parametrlarini ishlab chiqishda trend modellaridan foydalanish masalalari
xorijlik olimlardan Dey (2023) ilzmiy ishlarida “eksport hajmini neyron tarmoqla
r orqali
prognozlash, ko‘p omilli va bir omilli prognozlash modellarini yaratish orqali eksport hajmi
pro
gnoz va haqiqiy savdo hajmini o‘zaro taqqoslashga hamda an’anaviy prognozlash
usullarining aniqlilik darajasini 15% oshirishga erishilgan”.
Molchanov
(2019)ning tadiqotlarida “Kichik biznes sub’ektlarida sotuv hajmini
prognozlashda matematik-statistika usullaridan foydalanish, vaqt qatorlari va mavsumiylikni
tekshirishda ARIMA-
modelidan foydalanish maqsadga muvofiq” ligi asoslab berilgan.
Konoshenko (20
12)ning ilmiy ishlarida “Savdo korxonalari tizim sifatida o‘rganilib, savdo
jarayonining o‘zgaruvchanlig
ini zanjirli prognozlash usuliga ustuvorlik berilgan holda
prognozlash” taklif qilingan.
Mamlakatimiz olimlaridan savdo sub’ektlarining hududiy harakt
e
rdagi xizmat ko‘rsatish
faoliyatini innovatsion rivojlantirish salohiyatini baholash modellarini tadqiq etish, prognoz
ko‘rsatkichlarini ko‘p omilli ekonometrik modellashtirish masalalari jumladan, Jurayev (2021)
tomonidan “O‘zbekiston qishloq xo‘jaligida
mahsulotlar ishlab chiqarishning rivojlanish
tendensiyasi Respublika hamda Qashqadaryo viloyati ko‘rsatk
ichlarida qiyosiy tahlil asosida
qishloq xo‘jaligida yer fondidan foydalanish ko‘rsatkichlarining o‘zgarish dinamikasidagi
mamlakat va uning tarkibiy mintaqalarida turlichalikning, bu miqdoriy tafovutlarning vujudga
kelishi trend qonuniyatlari yoritilgan.
Tadqiqotchi G‘afforov (2024) tomonidan Qashqadaryo viloyati hududida ishsizlikning
kelib chiqish sabablari, jamiyatga ta’siri, yechimlari va mintaqada
ishsizlik darajasining
prognoz ko‘rsatgichlari ishlab chiqilgan.
Raximov (2023) tomonidan yashash va umumiy ovqatlanish xizmatlarining rivojlanish
tendensiyasini tadqiq etish asosida asosiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha mintaqaning salohiyatini
baholangan hamda
boshqa turdosh xizmatlar bilan uyg‘unlikda rivojlanish qonuniyatlari
mavjud ekanligi ekonometrik modellashtirish yordamida tadqiq etilgan.
Maxmatkulov (2023)larning ilmiy tadqiqotlarida Savdo subyektlarining hududiy asosiy
ko‘rsatkichning prognoz ko‘rsatk
ichlarini hisoblashda modellashtirish usulining ahamiyati,
xususan, ko‘p omilli ekonometrik modellashtirishning afzallik jihatlari yoritilgan bo‘lib” ko‘p
omilli model yordamida hisoblanadigan prognoz qiymatlarining aniqligini ta’minlashda trend
modellarini tanlash mezonlarining ahamiyatlilik darajasi tahlil etilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
144
Tadqiqot metodologiyasi.
Tadqiqot davomida induksiya va deduksiya, guruhlash, mantiqiy tahlil usullardan
foydalanilgan. Tadqiqot natijalarini umumiy yaxlit tarzda ifodalash maqsadida jadvallardan
foydalanilgan. Tadqiqot gipotezasi alohida olingan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning prognoz
trendini umumlashtirish asosida prognoz parametrlarining optimistik modelini, o‘zaro
ayirmasi asosida pessimistik prognoz modelini ishlab chiqish mumkinligiga asoslanadi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Buxoro viloyatida savdo xizmatlari rivojlanishining tendensiyalarini aniqlash va ushu
asosda prognoz parametrlarini ishlab chiqish ushbu tarmoq tendensiyasini har tomonlama
tahlil qilish, baholashga qaratilga
n. Mazkur jarayonda quyidagilarni amalga oshirish ko‘zda
tutilgan:
- sav
do xizmatlari rivojlanishining mavjud tendensiyalari va o‘zgarish sur’atlarini
aniqlash;
-
iste’mol bozorining hajmi, tovar tuzilmasini, resur ta’minotini, aholining savdo
madaniyatini hisobga olgan holda turmush darajasi va farovonligini oshirish muammolarini hal
qilish (Abdullayev, 2011);
–
savdo xizmatlari ko‘rsatishning hududiy xususiyatlari va muammolarni aniqlash va
samarali hal etish;
–
savdo xizmatlarini rivojlantirish; aholi jo
n boshiga to‘g‘ri keladigan savdo nuqtalari
hamda savdo sohasida tovar aylanmasi davrining dinamikasiga qarab viloyatning ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlantirish dasturlariga tuzatishlar kiritish.
Prognozlash jarayonida ko‘rsatkichlarning iqtisodiy mazmuni naza
riy jihatdan chyqyr
o‘rganiladi va shu asosida matematik modeli tanlab olinadi. “...by yerda ishlab chiqarish
fynksiyalarini qaysi birini mosligini tanlash o‘rganilayotgan iqtisodiy jarayonlarning o‘ziga xos
xysysiyatlaridan kelib chiqib, ekonometrik mode
l tanlanadi va ma’lymotlar to‘planadi. Shyndan
so‘nggina prognozlash ama
llari bajarilib, oxirgi natijalar asosida ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab
chiqiladi”
(Dosmuratova, 2014). Biz tomonimizda olib borilgan tadqiqotlarda asosan
regression tahlil amalga oshirilgan. Chunki ishda belgilangan vazifaga asoslanib, Buxoro
viloyatid
a savdo xizmatlari ko‘rsatish holati (natijaviy o‘zgaruvchi)ning kelgusi 2025
-2027
yillarda shartli o‘rtacha qiymatining bog‘liqligini baholashdan iborat.
Buxoro viloyatida savdo xizmatlari rivojlanishining kelgusi istiqoldagi prognoz
ko‘rsatkichlarini is
hlab chiqishda hisoblash ishlarini shartli ravishda uch bosqichda amalga
oshirish maqsadga muvofiq. Chunki savdo faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatkichlarni tanlab
olish, to‘plan
g
an ma’lumotlarning yetarliligi va ishonchliligi muhimdir. Tadqiqot ishid
a Buxoro
viloyatida savdo xizmatlari ko‘rsatish bilan bog‘liq 12 ta ko‘rsatkich tanlab olindi va ularning
2012-2023 yillardagi statistik qiymatlari shakllantirildi (1-jadval).
Ushbu ko
‘rsatkichlar asosida Buxoro viloyatida savdo xizmatlari rivojlanishining
kelgusi
istiqboldagi prognoz ko‘rsatkichlarini aniqlash uchun savdo faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan har
bir ko‘rsatkichning dinamikasini chuqur tahlil qilish lozim. Savdo faoliyati b
i
lan bog‘liq
ko‘rsatkichlarning dinamikani aniqlash uchun ijtimoiy
-iqtisodiy hodisalarning trend tahlilidan
foydalanish maqsadga muvofiq. Aynan alohida olingan ko‘rsatkichlarning tematik prognozi
kelgusida umumlashgan qamrovli prognoz modelini ishlab chiqishda juda muhimdir. Ikkinchi
bosqichda bir omilning xususiy regressiya tenglamasini ifodalaymiz (2-jadval)
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
145
1-jadval
Buxoro
viloyatida savdo sohasi faoliyati asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlarining 2012
-2023 yillardagi dinamikasi
57
Ko‘rsatkichlar
omillar
2012
yil
2013
yil
2014
yil
2015
yil
2016
yil
2017
yil
2018
yil
2019
yil
2020
yil
2021
yil
2022
yil
2023
yil
chakana savdo tovar aylanmasi
hajmining o‘sish dinamikasi
X
1
130,9
130,9
124,9
121,3
125,2
117,2
127,3
123,1
117,1
121,0
126,6
99,3
aholi jon boshiga chakana savdo
tovar aylanmasi hajmining o‘sish
dinamikasi
X
2
117,6
129,1
122,9
119,4
123,2
115,5
125,7
121,2
115,5
119,3
104,6 116,3
chakana savdo xizmatlari
ko‘rsatuvchi iqtisodiy sub’ektlar
soni dinamikasi
X
3
125,2
117,2
127,3
148,4
114,8
97,9
104,0
91,2
156,7
81,0
103,6 100,1
aholining savdo ob’ektlari bilan
ta’minlanganlik darajasi dinamikasi
X
4
122,2
114,2
155,2
150,6
112,8
98,1
96,2
108,0
137,0
160,8
221,0 101,6
chakana tovar aylanmasi davri
dinamikasi
X
5
150,0
110,0
110,1
130,0
120,0
130,1
160,0
160,0
120,0
50,0
110,0 110,0
Ulgurji savdo tovar aylanmasi
dinamikasi
X
6
102,4
109,1
111,0
107,1
116,5
108,6
105,0
144,0
121,0
136,0
170,3 107,3
ulgurji tovar aylanmasi davri
dinamikasi
X
7
142,2
108,6
118,0
118,9
121,5
118,6
115,7
131,7
122,4
66,8
125,7
104,5
Yangi tashkil etilgan korxonalar
soni dinamikasi
X
8
48,0
116,0
118,5
76,9
60,2
99,6
91,4
444,6
70,7
Tovarlar importi dinamikasi
X
9
90,7
129,8
99,0
87,2
75,4
148,5
107,5
137,2
60,4
144,8
105,7
99,2
Tovarlar eksporti dinamikasi
X
10
140,6
93,6
88,7
102,7
81,5
77,0
92,8
142,0
86,9
135,1
98,2
95,3
Oziq-ovqat mahsulotlari tovar
aylanmasi
hajmining o‘sish
dinamikasi
X
11
118,4
109,1
113,7
115,1
113,6
100,1
107,5
108,4
111,9
118,4
114,3
117,7
Nooziq-ovqat mahsulotlari
tovar aylanmasi hajmining
o‘sish
dinamikasi
X
12
138,3 115,8 100,5 112,0 114,8 100,0 122,7 132,5 100,1 138,3 159,5 103,8
57
Buxoro viloyati stati
stika boshqarmasi ma’lumotlari asosida
muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
146
2-jadval
Buxoro viloyatida savdo sohasi faoliyati asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlarining
trend tenglamasi
58
Ko‘rsatkichlar
omillar
Trend tenglamasi
R²
Chakana savdo tovar aylanmasi
hajmining o‘sish dinamikasi
x
1
Y = -0,1175x
2
+ 0,02x + 128,3
0,433
Aholi jon boshiga chakana savdo tovar
aylanmasi hajmining o‘sish dinamikasi
x
2
Y = -0,958x + 125,42
0,309
Chakana savdo xizmatlari ko‘rsatuvchi
iqtisodiy sub’ektlar soni di
namikasi
x
3
Y = 0,0159x
6
- 0,6184x
5
+ 9,2405x
4
-
66,441x
3
+ 234,52x
2
- 369,76x + 318,51
0,432
Aholining savdo obyektlari bilan
ta’minlanganlik darajasi dinamikasi
x
4
Y = -0,2821x
4
+ 7,2475x
3
- 60,64x
2
+
183,87x - 26,219
0,634
Chakana tovar aylanmasi davri
dinamikasi
x
5
Y = 0,0019x
4
- 0,0508x
3
+ 0,4375x
2
-
1,3784x + 2,4777
0,587
Ulgurji
savdo
tovar
aylanmasi
dinamikasi
x
6
Y = -0,0079x
6
+ 0,2876x
5
- 4,0541x
4
+
28,113x
3
- 99,058x
2
+ 164,21x + 11,868
0,742
Ulgurji
tovar
aylanmasi
davri
dinamikasi
x
7
Y = -0,0622x
3
+ 1,2058x
2
- 8,4733x +
137,52
0,166
Yangi tashkil etilgan korxonalar soni
dinamikasi
x
8
Y = -2,8405x
4
+ 55,265x
3
- 354,77x
2
+
858,61x - 529,25
0,584
Tovarlar importi dinamikasi
x
9
Y = -0,0212x
6
+ 0,8434x
5
- 13,031x
4
+
98,063x
3
- 368,41x
2
+ 628,96x - 255,62
0,314
Tovarlar eksporti dinamikasi
x
10
Y = -0,4335x
3
+ 9,04x
2
- 53,404x + 180,12
0,451
Oziq-ovqat
mahsulotlari
tovar
aylanmasi hajmining o‘sish dinamikasi
x
11
Y = 0,0043x
6
- 0,1744x
5
+ 2,7138x
4
-
20,439x
3
+ 76,542x
2
- 131,62x + 191,39
0,826
Nooziq-ovqat
mahsulotlari
tovar
aylanmasi hajmining o‘sish dinamikasi
x
12
Y = -0,0096x
6
+ 0,3402x
5
- 4,5819x
4
+
28,982x
3
- 84,785x
2
+ 90,578x + 106,97
0,699
Ma’lumki ijtimoiy
-iqtisodiy rivojlanishning dinamik modellari nochiziqli xususiyatga ega
bo‘lgan ho
l
da hudud rivojlanishining ko‘tarilish (pasayish) tendensiyasini ifodalashga xizmat
qiladi. Xususiy trend tenglamalarining turlicha ifodalanishi Buxoro viloyatida savdo sohasi
bilan bog‘liq iqtisodiy jarayonlarning ham turlicha rivojlanish xususiyatiga ega
ekanligi,
hududlar kesimida turlicha dinamikaga ega ekanligidan dalolat beradi.
Uchinchi bosqichda xususiy trend tenglamalari asosida Buxoro viloyatida savdo sohasi
rivojlanishining umumlashgan prognoz modelini shakllantiriladi. Mazkur model xususiy trend
modellari yig‘indisidan iborat bo‘lgan additiv modelni o‘zida aks ettiradi:
Y=
a+bx
1
+cx
2
+dx
3
+ex
4
+fx
5
+gx
6
+hx
7
+ix
8
+jx
9
+kx
10
+lx
11
+mx
12
(1)
Bu yerda:
a, b, c,... m
–
model parametrlari.
Tanlangan model parametrlarini izohlash uchun umumlashgan prognoz modelini
shakllantiramiz. Ushbu trend modeli biz yuqorida ko‘rib chiqilgan 12 ta ko‘rsatkich bo‘yicha
hisoblab chiqilgan xususiy trend modellarining yig‘indisini aks ettiradi:
𝑌 = 130,24𝑥
3
3
+ 0,678𝑥
9
5
− 12,269𝑥
9
4
− 644,035𝑥
9
2
+ 1360,652𝑥
8
– 0,019𝑥
12
6
+ 391,487
(2)
Umumlashgan prognoz modeliga ko‘ra Buxoro viloyati savdo sohasiga ta’sir ko‘rsatuvchi
asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘lib, oziq
-ovqat mahsulotlari tovar aylanmasi hajmining
o‘sish
dinamikasi (
x
3
), yangi tashkil etilgan korxonalar soni dinamikasi (
x
8
), tovarlar importi
58
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
147
dinamikasi (
x
9
) va nooziq-
ovqat mahsulotlari tovar aylanmasi hajmining o‘sish dinamikasi (
x
12
)
hisoblanar ekan. Demak:
–
oziq-ovqat mahsulotlari tovar
aylanmasi hajmining o‘sish dinamikasi 1% ga o‘sishi
savdo xizma
tlari hajmining 130,2% ga o‘sishiga olib keladi;
–
yangi tashkil etilgan korxonalar sonining 1% ga ko‘payishi savdo xizmatlari hajmining
13,6 marotabaga ko‘payishiga olib keladi;
–
tovarlar imp
ortining 1% ga ko‘payishi savdo xizmatlari hajmining 6,5 marot
aba
kamayishiga olib keladi;
–
nooziq-
ovqat mahsulotlari tovar aylanmasi hajmining 1% ga ko‘payishi savdo xizmatlari
hajmining 0,019 % ga kamayishiga olib keladi.
Yuqoridagi (1) model asosida Buxoro viloyati savdo sohasi rivojlanishining pessimistik
prognoz ssenariysini tuzib chiqamiz. Bunda 3-
jadvalda keltirilgan har bir omil bo‘yicha tematik
modellarning o‘zaro ayirmasidan iborat eng kichik qiymatini olamiz:
𝑌 = 0,0503𝑥
3
6
– 1,9152𝑥
12
5
+ 30,750𝑥
3
4
– 262,126𝑥
9
2
− 645,8𝑥
3
3
− 1360,614𝑥
9
− 134,887
(3)
Pessimistik ssenariyga ko‘ra tanlab olingan barcha omillar Buxoro viloyati savdo sohasi
rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy iqtisodiy ko‘rsa
tkichlar sifatida olib qaraladi. Mazkur
pessimistik ssenar
iyga ko‘ra ushbu ko‘rsatkichlar oziq
-ovqat mahsulotlari tovar aylanmasi
hajmining o‘sish dinamikasi (
x
3
), tovarlar importi dinamikasi (
x
9
) va nooziq-ovqat mahsulotlari
tovar aylanmasi hajmining o‘si
sh dinamikasi (
x
12
) hisoblanar ekan. Bundan:
oziq-ovqat ma
hsulotlari tovar aylanmasi hajmining 1% ga ko‘payishi savdo xizmatlari
hajmining 2,25 marotaba ko‘payishiga olib keladi;
tovarlar importining 1% ga ko‘payishi savdo xizmatlari hajmining 16,2 marotab
a
kamayishiga olib keladi;
nooziq-ovqat
mahsulotlari tovar aylanmasi hajmining 1% ga ko‘payishi savdo xizmatlari
hajmining 1,915% ga kamayishiga olib keladi.
Tahlillar Buxoro viloyatida savdo sohasini rivojlantirishning optimistik va pessimistik
prognoz ssenariylarida oziq-ovqat mahsulotlari tovar aylanmasi (
x
3
) tovarlar importi (
x
9
) va
nooziq-ovqat mahsulotlari tovar aylanmasi (
x
12
) asosiy ta’sir ko‘rsatuvchi omil ekanligiga
guvoh bo‘lishimiz mumkin.
Xulosa va takliflar.
2025-2027 yillarda Buxoro viloyatida savdo aylanmasi hajmining 18,5% ga
o‘sish
tendensiyasi hamda ishlab chiqilgan prognoz modeliga ko‘ra ulgurji savdo tovar aylanmasi
dinamikasining 1% ga ortishi savdo xizmatlari hajmining 1624,9 % ga ortishiga olib kelishiga
asoslanib, iste’mol tovarlari savdosini tashkil qilishning “ombor klubi” shakli ulgurji savdoning
“o‘sish omillari” bo‘lishi mumkin;
savdo aylanmasi tarkibida oziq-ovqat mahsulotlari tovar aylanmasining barqaror pasayib
borish tendensiyasiga asoslanib hududda turmush darajasining sezilarli darajada ortgan.
Hisoblab chiqilgan pessimistik prognoz ssenariysi asosida Buxoro viloyatida savdo
xizmatlari hajmining 12,7% ga pasayish ehtimoli kutiladi. Shu maqsadda pasayish ehtimolini
bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlar tarkibida:
–
Buxoro viloyatida aholining real ish haqi darajasini 2027 yilga 1,32 marotabaga oshirish
choralarini ishlab chiqish lozim;
–
viloyat savdo sohasida importning ustuvorligi 2027 yilgacha muddatdagi istiqbolda
qo‘shimcha savdo xizmatlari ko‘rsatishni kengay
tirish, kelgusida sohada davlat-xususiy
sherikligi asosidasavdo xodimlari malakasini oshirish, savdo madaniyatini yuksaltirish
hisobiga savdo sohasining ekstensiv o‘sish omillariga urg‘u berish lozim;
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, iyun
www.e-itt.uz
148
–
Buxoro viloyatida tadqiq qilingan davr mobaynida savdo sohasi iqtisodiy subyektlari
sonining
ko‘payishi hisobiga intensiv o‘sish sur’atiga ustuvorlik berilganligi bois tarmoqli
tuzilmalarni rivojlantirish maqsadga muvofiq.
Adabiyotlar /
Литература
/ Reference:
Dai, C. A. (2023) Method of forecasting trade export volume based on back-propagation
neural network. Neural Comput & Applic 35, 8775
–
8784.
https://doi.org/10.1007/s00521-022-
G‘afforov, J.
(2024). Qashqadaryo viloyati hududida ishsizlikning kelib chiqish sabablari,
jamiyatga ta’siri, yechimlari va mintaqada ishsizlik darajasining prognoz ko‘rsatgichlari.
Iqtisodiy Taraqqiyot Va Tahlil, 2(5), 89-96.
https://doi.org/10.60078/2992-877X-2024-vol2-iss5-
Qaror (2022) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 28
-sentyabr 2022-yildagi
543-
son “ 2022
-2026 yillarda Buxoro viloyatida turizm sohasini yanada rivojlantirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida” qarori.
Абдуллаев, О. (2011). Ижтимоий
-
иқтисодий жараёнларни прогнозлашнинг услубий
асослари.
Иқтисодиёт
ва
инновацион
технологилар
,
(2),
13
–
31.
https://inlibrary.uz/index.php/economics_and_innovative/article/view/7713
Досмуратова Ш.К. (2024) Қорақалпоғистон республикасида балиқ ишлаб чиқариш
ҳажмининг 2030 йилгача бўлган прогноз кўрсаткичларини ишлаб чиқиш.
Scientific Journal
of
Actuarial
Finance
and
Accounting, 4(04),
439-
https://doi.org/10.55439/AFA/vol4_iss04/255
Жўраев Ф.Д. (2021) Қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлаб чиқаришда ҳудуднинг
базавий салоҳиятини аниқлаш жараёнини эконометрик моделлаштириш (Қашқадарё
вилояти мисолида). // “Бизнес
-
эксперт” иқтисодий илмий
-
амалий журнал. 8(164)
-
сон. –
Т., 52
-58-
б.
Коношенко Л.А.
(2012)
Прогнозирование основных параметров торговой
организации // ПСЭ. №2.
https://cyberleninka.ru/article/n/prognozirovanie-osnovnyh-
parametrov-torgovoy-organizatsii
Қарор
(2023) Ўзбекистан Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023 йил 2
9
декабрдаги 719
-
сонли ««Ўзбекистон —
2030» стратегиясини Бухоро вилоятида сифатли
ва ўз вақтида амалга ошириш чора
-
тадбирлари тўғрисида»ги қарори.
Махматкулов, Ғ. (2022). Аҳолига савдо хизматларини инновацион ривожлантириш
салоҳиятини баҳолашда тренд моделларини танлаш мезонлари (Қашқадарё вилояти
мисолида).
Iqtisodiyot
Va
taʼlim,
23(4),
381–
386.
https://doi.org/10.55439/ECED/vol23_iss4/a610
Молчанов Николай Николаевич, Пецольдт Керстин.
(2019)
Выбор метода
прогнозирования объема продаж малого предприятия // Экономика и управление. №4
(162).
https://cyberleninka.ru/article/n/vybor-metoda-prognozirovaniya-obema-prodazh-
Рахимов, А. (2022). Аҳолига яшаш жой ва умумий овқатланиш хизматлари ривожида
ички ва ёндош тармоқларнинг таъсирини баҳолаш (Қашқадарё вилояти мисолида).
Iqtisodiyot Va taʼlim, 23(4), 39
7
–
402.
https://doi.org/10.55439/ECED/vol23_iss4/a613
