Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, yanvar
www.e-itt.uz
18
HUDUD MOLIYAVIY SALOHIYATINI BOSHQARISHNING
O‘ZIGA XOS JIHATLARI
Akramov
G‘
olibjon B
ahodir o‘g‘li
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti huzuridagi
«O‘zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishning ilmiy asoslari
va muammolari» ilmiy
-tadqiqot markazi
Annotatsiya.
О‘z
bekistonda iqtisodiyot tarkibini diversifikatsiya qilish va uning
raqobatbardoshligini oshirish, iqtisodiyotning barcha tarmoqlariga bozor mexanizmlarini
izchillik bilan joriy etish, kambag‘allikni qisqartirish va aholi farovonligini oshirish,raqamli
iqtisodiyotni jadal rivojlantirish, davlat kompaniyalarini transformatsiya qilish, davlatning
iqtisodiyo
tdagi ishtirokini kamaytirish orqali barqaror iqtisodiy о‘sishni ta’minlash hozirgi kunda
amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning ustuvor yо‘nalish
larini tashkil etadi. Mazkur
iqtisodiy islohotlar doirasida hududlarning moliyaviy salohiyatini oshirish, yalpi hududiy
mahsulot hamini oshirish kabi masalalar muhim о‘rin tutadi
. Shundan kelib chiqqan holda
mazkur maqolada hududlarning moliyaviy salohiyatini oshirishning nazariy jihatlari tahlil
qilingan.
Kalit sо‘zlar:
iqtisodiy tizim,milliy iqtisodiyot, barqaror rivojlanish, salohiyat, budjet, davlat
budjeti, mahalliy budjet, yalpi hududiy mahsulot, hududning moliyaviy salohiyati, aholi
farovonligi.
СПЕЦИФИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ УПРАВЛЕНИЯ ФИНАНСОВЫМ ПОТЕНЦИАЛОМ
РЕГИОНА
Акрамов Голибжон Баходир угли
Научно
-
исследовательский центр «Научные основы и
проблемы развития экономики Узбекистана» при
Ташкентском государственном экономическом университете
Аннотация.
Обеспечение устойчивого экономического роста в Узбекистане путем
диверсификации структуры экономики и повышения ее конкурентоспособности,
последовательного внедрения рыночных механизмов во все отрасли экономики,
сокращения бедности и повышения благосостояния населения,
ускоренного развития
цифровой экономики, трансформации государственных компаний, снижения участия
государства в экономике составляют приоритетные направления проводимых в
настоящее время экономических реформ. В рамках данной экономической реформы
важное место займут такие вопросы, как повышение финансового потенциала регионов,
увеличение валового регионального продукта. Исходя из этого, в данной статье
проанализированы теоретические аспекты повышения финансового потенциала
регионов.
Ключевые слова:
экономическая система, народное хозяйство, устойчивое
развитие, потенциал, бюджет, государственный бюджет, местный бюджет, валовой
региональный продукт, финансовый потенциал региона, благосостояние населения.
UO‘K:
332.143
I SON - YANVAR, 2024
18-26
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, yanvar
www.e-itt.uz
19
SPECIFIC ASPECTS OF MANAGING THE FINANCIAL POTENTIAL OF THE REGION
Akramov Golibjon Bahodir ugli
Research center "Scientific bases and problems of
development of the economy of Uzbekistan" under
the Tashkent State University of Economics
Annotation.
Ensuring sustainable economic growth in Uzbekistan by diversifying the
structure of the economy and increasing its competitiveness, consistent implementation of market
mechanisms in all sectors of the economy, reducing poverty and improving the welfare of the
population, accelerated development of the digital economy, transformation of state-owned
companies, and reducing state participation in the economy are the priorities of the economic
reforms currently underway. Within the framework of this economic reform, issues such as
increasing the financial potential of the regions and increasing the gross regional product will
occupy an important place. Based on this, this article analyzes the theoretical aspects of increasing
the financial potential of the regions.
Keywords:
economic system, national economy, sustainable development, potential, budget,
state budget, local budget, gross regional product, financial potential of the region, welfare of the
population.
Kirish.
“O‘
zbekiston-
2030” strategiyasida 2030 yilga qadar iqtisodiyot hajmini 2 baro
bar
oshirish va
“
daromadi
o‘
rtachadan yuqori b
o‘
lgan davlatlar
”
qatoriga kirish, fiskal barqarorlikni
ta’minlash va davlat majburiyatlarini samarali boshqarish, hududlarni kompleks rivojlantirish,
urbanizatsiya strategiyasini amalga oshirish, aholini arzon uy-
joy bilan ta’minlash darajas
ini
oshirish kabi maqsadlar belgilab berilgan. Hududlarning moliyaviy salohiyatini oshirish,
mahalliy byudjetlarning mustaqillik darajasini oshirish, hududlarda yangi “o‘sish nuqtalari”ni
izlab topish va ularni rivojlantirish or
qaligina bunday maqsad va vazifalarni ro’yobga chiqarish
mumkin bo’ladi. Bu esa o‘
z navbatida hududlarning moliyaviy salohiyatini boshqarishda ilmiy
asoslangan yondashuvlardan foydalanishni k
o‘
zda t
utadi. “Salohiyat”, “moliyaviy salohiyat”
tushunchalarini aniqlashtirish borasida yondashuvlarning xilma-xilligi, shuningdek uni
o‘zgartirish mexanizmining murakkabligi tadqiqot ishida nazariy va amaliy jihatlarini aks
ettiruvchi tarkibiy unsurlarni ajra
tib ko‘rsatishni talab qiladi.
Bugungi kunda moliyaviy salohiyatning yetarlilik muammosi iqtisodiy tizimning muhim
muammolaridan biri hisoblanadi. Hududning moliyaviy salohiyati, undan foydalanish yoki
foydalanmaslikdan qat’i
y
nazar, o‘z ixtiyorida mavjud
bo‘lgan turli xil resurslarga bog‘liq.
Biroq, bugungi kunda hududning moliyaviy salohiyatini, shuningdek uning tarkibiy qismlarini
baholashning yagona uslubiyoti mavjud emas.
Adabiyotlar sharhi.
Hududlarning moliyaviy salohiyatini oshirish orqali mahalliy budjetlarning daromad
bazasini mustahkamlash masalalar
i xorijiy va mahalliy olimlarning diqqat markazida bo‘lib
kelmoqda, zero hududlar o‘rtasidagi tafovutni qisqartirmasdan turib, yaxlit tizim sifatida milliy
iqtisodiyotni rivojlantirib bo‘lmaydi. Pro
fessor Xasanovning tahriri ostida nashr qilingan
“Moli
ya v
a soliqlar” darsligida ham hududlarning moliyaviy salohiyatin mustahkamlash
masalalariga to‘xtalib o‘tiladi. Mualliflar davlat budjeti barqarorligini ta’minlashning muhim
manbai sifatida hududiy mol
iyaviy siyosatni alohida ajratib ko‘rsatadilar (Xasano
v va boshq.,
2023).
Tadqiqotchi Abduvoxidov
budjetning barcha darajalari, tuzilmasi va budjet
munosabatlarini rivojlantirish uchun moliuani boshqarishni takomillashtirish zarurligini
ta’kidlaydi (Abduvo
xidov, 2023). Tasniflash xususiyatlarini tahlil qilishjarayonida hududning
moliyaviy salohiyatini amalga oshirish darajasiga qarab tavsiflovchi xususiyat taklif etiladi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, yanvar
www.e-itt.uz
20
Mazkur xususiyat o‘rganilayotgan hodisani erishilgan va istiqbolli imkoniyatlarni ro‘
yobga
chiqarish nuqtai nazaridan tavsiflashga imkon beradi. Tasniflash bilan bir qatorda hududning
moliyaviy salohiyati unsurlarini aniqlashtirish talab qilinadi, zero ularning tavsiflashdagi
g‘alisliklar hudud moliyaviy salohiyatini samarasiz boshqarishg
a olib keladi. Hududning
moliyaviy salohiyati unsurlarini tavsiflar ekanmiz, uning tuzilmasini shakllantirish borasida
bir nechta yondashuvlar mavjudligini ta’kidlash lozim.
Xususan, Olloqulova hudud moliyaviy
salohiyatining quyidagi unsurlarini ajratib
ko‘rsatadi: byudjet salohiyati, aholining jamg‘arma
salohi
yati va tadbirkorlik sub’yektlarining (moliya
-
kredit tashkilotlari va moliyaviy bo‘lmagan
korxona va tashkilotlar) investitsiya salohiyati. Ushbu yondashuvning alohida jihati hududiy
moliyaviy salohiyat tarkibiga kredit salohiyatini alohida unsur sifatida kiritishda namoyon
bo‘ladi
(Olloqulova, 2023).
Xuddi shunday qarashni tadqiqot
chi Buranovaning ilmiy izlanishlarida ham ko‘ramiz
(Buranova, 2020), uning fikricha, hududning moliyaviy
salohiyati quyidagi unsurlarni o‘z ichiga
olishi lozim:
➢
hudud iqtisodiyoti real sektorining moliyaviy salohiyati;
➢
uy xo‘jaliklarining moliyaviy salohiyati;
➢
hududning byudjet salohiyati;
➢
kichik biznes salohiyati;
➢
hududning investitsion salohiyati.
M
azkur yo‘nalishda ko‘p sonli tadqiqotlar olib borilayotgan bo‘lsa
-da, hudud moliyaviy
salohiyatini boshqarishning umim qabul qilingan kontseptsiyasi mavjud emas,
Tadqiqot metodologiyasi.
Maqolada ilmiy bilishning umumiy usullari: tizimli tahlil, analiz va sintez, induktsiya va
deduktsiya, taqqoslash, umumlashtirish, ma
’lumotlarni yig‘ish va guruhlash usullaridan
foydalanilgan.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Hududning moliyaviy salohiyatini samarali baholash borasida mavjud ilmiy
yondashuvlar asosida hudud moliyaviy salohiyatini tasniflashning tarkibiy xususiyatlarini
ta
hlil qilish va to‘ldirish talab qilinadi. Hududning moliyaviy salohiyatini tasniflashda
foydalaniladigan xususiyatlardan foydalanishning maqsadga muvofiqligini hisobga olgan
holda, hududning moliyaviy salohiyatining o‘ziga xos muhim xususiyatlarini aks
ettiruvchi
yangi, avval tasniflashda foydalanilmagan jihatlardan foydalanishni taklif qilamiz:
➢
o‘lchov birliklari;
➢
shakllanish sohalari;
➢
moliyalashtirish manbalari;
➢
mujassamlashish;
➢
foydalanish darajasi;
➢
salohiyatni ro‘yobga chiqarish darajasi.
Iqtisodiy tizimlar moliyaviy salohiyatining yetarlilik darajasi dolzarb muammolardan biri
hisoblanadi.
Foydalanish yoki foydalanmaslik jihatidan qat’iy nazar hududning mo
liyaviy
salohiyati uning tasarrufida bo‘lgan resurslarning turli
-
tumanligiga bog‘liq. B
iroq, bugungi
kunda hudud moliyaviy salohiyati va uning tashkil etuvchilarini baholashning yagona
uslubiyoti mavjud emas.
Hududning moliyaviy salohiyatini samarali baholash borasida mavjud ilmiy
yondashuvlar asosida hududning moliyaviy salohiyatini tasniflashning tarkibiy belgilarini
tahlil qilish va to‘ldirish talab qilinadi (1
-rasm).
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, yanvar
www.e-itt.uz
21
1-rasm. Hududning moliyaviy salohiyatini tasniflash
1
1
muallif ishlanmasi
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, yanvar
www.e-itt.uz
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil yanvar
www.e-itt.uz
22
Umuman olganda, mazkur yondashuvni qo‘llab
-quvvatlagan holda, hudud iqtisodiyoti
real sektorining iqtisodiy s
alohiyati va kichik biznes salohiyatini bitta umumiy “xo‘jalik
yurituvchi sub’yektlarning moliyaviy salohiyati” ostida guruhlash o‘rinli hisoblanadi,
chunonchi, mazkur unsurlar bir -
biri bilan chambarchas bog‘liq hisoblanadi.
Keltirilgan dalillarga tayangan holda, hudud moliyaviy salohiyati tarkibida quyidagi
asosiy unsurlarni ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiq: byudjet salohiyati, hudud xo‘jalik
yurituvchi subyektlarining moliyaviy salohiyati va kredit salohiyati.
Shuni ta’kidla
sh kerakki, hududiy byudjet salohiyatini baholashda daromad bazasi
sifatida faqatgina, o‘z daromadlarini hisobga olishning o‘zi yetarli emas. Shu sababli, hududning
byudjet salohiyati tarkibida soliq tushumlari va soliqdan tashqari daromadlar, shuningdek
subventsiyalardan tashqa
ri beg‘araz ko‘makni alohida ajratib ko‘rsatish lozim, chunonchi ular
byudjet daromadlari bazasini shakllantirishda muhim manba sifatida xizmat qiladi (2-rasm).
2- rasm. Hudud moliyaviy salohiyatining asosiy unsurlari
2
Hududda joylashgan, turli mulkch
ilik shaklidagi xo‘jalik yurituvchi sub’yektlarning
moliyaviy salohiyati o‘zlarining bo‘sh turgan va va jalb qilingan moliyaviy resurslarini o‘zida
mujassamlashtiradi. Korxonalarning moliyaviy resurslari kengaytirilgan takror ishlab
chiqarish jarayonini r
ivojlantirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va fuqarolarning kundalik
ehtiyojlarini qondirish borasida mablag‘larni qayta investitsiya qilish manbai bo‘lib xizmat
qiladi.
Ular hududiy birlik aholisining hayotiy faoliyatini
bevosita ta’minlashning ayri
m
masalalarini birgalikda moliyalashtirishda ishtirok etadilar, shuningdek soliq bazasini
shakllantirish va mahalliy byudjetlarning daromad qismini to‘ldirish jarayonida qatnashadilar.
Hududning moliyaviy salohiyati tarkibiga kiruvchi kredit salohiyati asosiy unsurlardan
biri hisoblanadi. Bu hududning kredit tizimining iqtisodiyotning real sektori rivojlanishi va
faoliyatiga, asosiy vositalarga investitsiyalarga bevosita ta’siri bilan belgilanadi, bu esa o‘z
navbatida hudud moliya tizimining rivojlanishiga bevo
sita ta’sir qiladi. Hudud moliyaviy
salohiyatini tasniflash va uning tarkibiy unsurlarini tavsiflash asnosida uning murakkab va
serqirra kategoriya ekanligiga guvoh bo‘lamiz, bu esa o‘z navbatida hudud moliyaviy
salohiyatini samarali boshqarishni zaruriy
jarayon sifatida kun tartibiga qo‘yadi.
O‘tish iqtisodiyotiga xos bo‘lgan keng ko‘lamli transformatsion jarayonlar, umumiy holda
iqtisodiy munosabatlarni qayta tashkil qilish, hududiy rivojlanishning uzoq muddatli
2
muallif ishlanmasi
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil yanvar
www.e-itt.uz
23
strategiyalarini shakllantirishning ustuvorligini hisobga olgan holda, moliyaviy salohiyatni
boshqarish ob’yektiv zarurat sifatida maydonga chiqadi. Moliyaviy salohiyatni boshqarish
moliyaviy salohiyatni shakllantirishga qaratilgan va xo‘jalik yurituvchi sub’yek
tlar tomonidan
moliyaviy mab
lag‘
lardan samarali foydalanishga qaratilgan boshqaruv qarorlarini ishlab
chiqish va amalga oshirish tamoyillari va usullari tizimi sifatida talqin qilinadi.Boshqa bir
tomondan, moliyaviy salohiyatni boshqarish salohiyatdan foydalanish hajmi va
samaradorligini oshirish, mamlakat va uning hududlarida iqtisodiy barqarorlik va muqimlikka
erishish, fuqarolarning farovonligi va ularning hayot sifatini yaxshilashga qaratilgan moliyaviy
salohiyatning asosiy unsurlariga har tomonlama ta’sir ko‘rsatadi.
Shunday qilib, hududning moliyaviy salohiyatini boshqarish har qanday holatda va turli
tashqi va ichki omillarni hisobga olgan holatda amalga oshirilishi lozim, bu esa moliyaviy
salohiyatni boshqarishning mantiqiy ketma-ketligini tasavvur qilishga imkon beradi (3-rasm).
3-rasm. Hududning moliyaviy salohiyatini boshqarishning mantiqiy tuzilmasi
3
3
muallif ishlanmasi
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil yanvar
www.e-itt.uz
24
Moliyaviy salohiyatni boshqarish sub’yektlari sifatida davlat va mahalliy hokimiyat
organlari, moliya-bank tizimining nazorat idoralar organlari, korxona va tashkilotlarning
strategik va tezkor boshqaruv bo‘linmalari, aholi, o‘zini o‘zi boshqarish tashkilotlari va
birlashmalari ishtirok qiladilar.
Hududning moliyaviy salohiyatini boshqarish milliy iqtisodiyotning muhim unsuri
sifatida hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi
barqarorligini ta’minlash borasida
foydalaniluvchi salohiyatning samaradorligini eng yuqori darajada oshirishga imkon beruvchi
o‘zaro bog‘liq va bir
-
birini to‘ldiruvchi tamoyillarga asoslanishi lozim.
Xususan, mazkur
tamoyillar sirasiga quyidagilar kiradi:
➢
tizimlilik
va majmuaviylik, moliyaviy jihatdan o‘zini o‘zi ta’minlashga asosiy e’tibor
qaratilishi;
➢
mamlakat va hududlarning makro, mezo va mikro darajada rivojlanishining o‘zaro
uyg‘unligi;
➢
tashqi
muhitdagi o‘zgarishlarga moslashish;
➢
hududdagi barcha
xo‘jalik yurituvchi sub’yektlarning moliyaviy resurslar va ularga
bo‘lgan ehtiyojlar muvozanatiga erishish;
➢
strategik moslashuvchanlik;
➢
davlat-xususiy va ijtimoiy sheriklik;
➢
vaqtincha bo‘sh
moliyaviy resurslarni jamlash;
➢
iqtisodiy xavfsizlik.
Bunday sharoitda hududning moliyaviy salohiyatini boshqarish jarayonining asosiy
g‘oyasi hudud moliyaviy siyosatini ro‘yobga chiqarishdan iboratdir. Hudud moliyaviy siyosati
samaradorligining asosiy mezoni hududning ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishini moliyaviy qo‘llab
-
quvv
atlashning barqarorligi va aholi turmush darajasining o‘sishi hisoblanadi.
Moliyaviy siyosat hududning moliyaviy salohiyatini boshqarish unsuri sifatida quyidagi
ustuvorliklarni amalga oshirishga xizmat qilishi lozim:
➢
ishlab chiqarishni iqtisodiy rag
‘bat
lantirish;
➢
moliyaviy barqarorlikni ta’minlash;
➢
inflyatsion jarayonlarni cheklash;
➢
byudjet daromadlarini rag‘batlantirish;
➢
soliq tizimini isloh qilish;
➢
moliyaviy resurslardan oqilona va samarali foydalanish;
➢
samarali moliyaviy nazorat tizimini yaratish;
➢
byudjet tizimini mustahkamlash;
➢
davlat qarzi ustidan nazoratni kuchaytirish;
➢
moliyaviy qonunchilikni takomillashtirish.
Moliyaviy siyosatni takomillashtirishning zaruriy shartlari sifatida quyidagilarni sanab
o‘tish mumkin:
-
davlat va xususiy investitsiyalarni
iqtisodiy o‘sishning ustuvor yo‘nalishlarida jamlash;
-
inson kapitalini rivojlantirish, samarali va natijaga yo‘naltirilgan ijtimoiy infratuzilmani
yaratish, bu o‘z navbatida investitsiy
alardan foydalanish hajmi va samaradorligini oshirishni
talab qiladi;
-
hududlarda mavjud iqtisodiy rivojlanish markazlarini rivojlantirish va yangi
“o‘sish
nuqtalari”ni yaratish, ma’muriy tuman va viloyatlarning iqtisodiy jihatdan qoloqligiga barham
berish.
Hududiy moliyaviy siyosatni moliyaviy jihatdan qo‘llab
-quvvatlashning natijaviyligini
hududiy tizimning moliyaviy barqarorligini tavsiflovchi ko‘rsatkichlar to‘plami dinamikasi
asosida baholash taklif etiladi (Buranova, 2023)
. Ko‘rsatkichlarni tanlashda statistika idoralari
tomonidan shakllantirilgan, shuningdek turli reyt
ing agentliklari tomonidan qo‘llaniluvchi
hududlarning moliyaviy-iqtisodiy holatini baholash usullari tahlil qilindi.
Tahlil natijasida quyidagi ko‘rsatkich
lar tanlab olindi:
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil yanvar
www.e-itt.uz
25
1. Aholi jon boshiga to‘g‘ri keluvchi o‘rtacha yalpi hududiy mahsulot
- hududiy iqtisodiy
tizim faoliyatining aholi soniga nisbatan samaradorligini aks ettiradi.
2. Hududdagi korxonalarning umumiy sonida daromad ko‘rib ishlovchi korxon
alarning
ulushi - iqtisodiyotning holati, uning diversifikatsiyalanganlik darajasi va tarkibiy iqtisodiy
o‘zgarishlarga chidamliligini tavsiflaydi.
3. Hududiy x
o‘jalik yurituvchi sub’
yektlarning yakuniy moliyaviy natijasi - hududning
iqtisodiy holatini tavsiflaydi, real sektorning moliyaviy oqimlari hajmini belgilaydi.
4. Aholi jon boshiga to‘g‘ri k
eluv
chi o‘rtacha daromad
- aholi turmush farovonligini aks
ettiradi.
5. Asosiy vositalarga investitsiyalar -investitsiya muhitini, hududdagi investitsiya faolligi
darajasini tavsiflaydi.
6. Hudud iqtisodiyotining umumiy daromadlari tarkibida soliq tushumlarining ulushi -
hududning daromad salohiyati va uning moliyaviy mustaqilligi darajasini belgilaydi.
Yuqorida tilga olib o‘tilgan ko‘rsatkichlar hududning yax
lit moliyaviy salohiyati va uning
tarkibiy bo‘g‘inlari sanalauvchi soliq, byudjet, investitsion
, kredit salohiyati, shuningdek,
xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar va uy xo‘jaliklari salohiyatining shakllanishiga bevosita ta’sir
ko‘rsatadi (
4-rasm).
4-rasm. Hududning moliyaviy-iqtisodiy holatini baholashning asosiy usullari
4
O‘
tkazilgan tadqiqotlar shu
ni ko‘rsatadiki, hozirgi bosqichda moliyaviy salohiyatni
boshqarish borasida samarali yondashuvlar yetarlicha ishlab chiqilmagan , bu o‘z navbatida
h
ududiy rivojlanishning moliyaviy muammolari zarur darajada o‘rganilmaganligi bilan
izohlanadi. Shuni
ta’kidlash kerakki, amalda asosiy e’tibor moliyaviy salohiyatning birdek
muhim tarkibiy qismlarini (hududiy korxonalarning moliyaviy salohiyati, kredit salohiyati va
boshqalarni) boshqarish usullarini takomillashtirish darajasi yetarlicha bo‘lmagan bir
shar
oitda, asosiy e’tibor hududlarning byudjet sohasini o‘rganishga qaratiladi.
4
adabiyotlar tahlili asosida muallif tomonidan tuzilgan
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil yanvar
www.e-itt.uz
26
Xulosa va takliflar.
Hududning moliyaviy salohiyati hudud iqtisodiyoti moliyaviy holatining qonun
chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat organlari tomonidan qabul qilingan boshqaruv
qarorlariga munosabatini tavsiflovchi o‘ziga xos ko‘rsatkich hisoblanadi. O‘z navbatida uning
o‘sishi moliyaviy siyosat va bu borada
qo‘llaniluvchi chora
-tadbirlar samaradorligini ijobiy
baholash, tez o‘zgaruvchan muhit shart
-
sharoitlariga o‘z vaqt
ida javob berish va hududning
raqobatbar-doshligi va moliyaviy barqarorligini rivojlantirishga qaratilganligi bilan
tavsiflanadi.
Shuni ta
’kidlash lozimki, hudud moliyaviy salohiyatining to‘ldirilgan tasniflash tuzilmasi
mazkur kategoriyani yanada chuqurroq o
‘rganish, ya’ni hududning moliyaviy salohiyatini
amalga oshirish darajasiga qarab tavsiflash
–
mavjud salohiyatni ro‘yobga chiqarish b
orasida
erishilgan natijalar va istiqbolli imkoniyatlarni bashoratlash imkonini beradi. Moliyaviy
salohiyatning asosiy unsurlarini aniqlashtirish moliyaviy salohiyatni sifatli va miqdoriy
baholash, shuningdek undan foydalanish samaradorligini tavsiflashga imkon beradi.
Hududning moliyaviy salohiyatini boshqarishning mantiqiy tuzilma-sidan foydalanish
o‘zaro bog‘liq va bi
r-birini taqozo etuvchi tamoyillar yordamida milliy iqtisodiyotning unsuri
sifatida hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining barqaror
ligini ta’minlashda
foydalaniluvchi salohiyatning samaradorligini oshirishga imkon beradi. Hududning moliyaviy
salohiyati
ni natijaviylik yondashuvi nuqtai nazaridan boshqarish bo‘yicha tavsiya etilgan
yo‘nalishlar uning asosiy unsurlari samaradorligiga ta’
sir qiluvchi boshqaruv usullarini
takomillashtirishga xizmat qiladi.
Adabiyotlar / Литература / Reference:
Abduvoxidov A., Qodirova D., Obilov M. (2023) O‘ZBEKISTONDA MAHALLIY
BYUDJETLARNING DAROMADLAR BAZASINI TAKOMILLASHTIRISH YO ‘LLARI
//Iqtisodiy
taraqqiyot va tahlil.
–Т. 1. –
№. 1. –
С. 4
-12.
Abduvoxidov, A., & Matkuli
yeva, S. (2023). BUDJЕT SIYОSАTI SAMARADORLIGINI
OSHIRISHNING NAZARIY ASOSLARINI TAKOMILLASHTIRISH. Iqtisodiy Taraqqiyot Va
Tahlil, 1(8), 5
–
19.
https://doi.org/10.60078/2992-877X-2023-vol1-iss8-pp5-19
Xasanov B.A., Xashimov A.A., Muxametov A.B., Abduvoxidov A.A., Urazmatov J.M., Akramov
G‘.B., Narbayeva M.A., Eshpulatov
D.B. (2023) Moliya va soliqlar. darslik / prof. B.A.Xasanov tahriri
ostida.
–
T.: “Iqtisodiyot dunyosi”, –
564 b.
Буранова Лола Вахабовна
(2020)
. Финансовый потенциал региона: понятие,
сущность и значение для развития сурхандарьинской области// “Iqtisodiyot va innovatsion
texno
logiyalar” ilmiy elektron jurnali. No 4, iyul
-avgust.
Буранова, Л., & Абдурахманов, А.
(2023).
ФИНАНСОВЫЙ ПОТЕНЦИАЛ КАК ОСНОВА
ОЦЕНКИ ФИНАНСОВОЙ САМОСТОЯТЕЛЬНОСТИ РЕГИОНА.
Приоритетные направления,
современные тенденции и перспективы развития финансового рынка, 182–185. извлечено
от
https://inlibrary.uz/index.php/financial-market-growth/article/view/19077
Оллокулова, Ф. (2023). МАҲАЛЛИЙ БЮДЖЕТЛАР ДАРОМАДЛАР МАНБАИНИ
ОШИРИШНИНГ ИСТИҚБОЛЛИ ЙЎНАЛИШЛАРИ.
Iqtisodiyot Va taʼlim,
24(4), 172
–
177.
https://doi.org/10.55439/ECED/vol24_iss4/a27
