Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
112
QORAQALPOG‘ISTON RESPUBLIKASIDA GASTRONOMIK TURIZMNI RIVOJLANTIRISH
ORQALI TURLARNI ISHLAB CHIQISH
dots.
Tursunova Gulmira
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
ORCID: 0009-0008-6519-4164
Annotatsiya.
Ushbu maqolada
Qoraqalpogʻiston Respublikasida gastronomik turizmning
rivojlanishi, uning imkoniyatlari, bugungi kunda turizm sohasi uchun yaratilayotgan shart-
sharoitlar, qoraqalpoq gastronomik turizm resurslari, qolaversa, Qoraqalpogʻiston Respublikasi
uchun gastronomik turlarini ishlab chiqish, turistik dasturlarni yaratish tahlili olib borilgan.
Bunda asosiy eʼtibor qoraqalpoq gastronomik turizm resurslariga tegishli milliy taomlarni targʻib
qilish, uni turizm dasturlariga kiritish, turistlarni jalb qilish kabilar kel
tirib oʻtilgan.
Bundan
tashqari,
qoraqalpoq gastronomik turizmining rivojlanishiga taʼsir etuvchi omillar hamda baʼzi
tavsiyalar mushohada qilingan. Shuningdek, muallif tomonidan izlanishlar asosida
“Qalʼalar
saltanati
–
Qoroqalpogʻiston”
mavzusidagi 4 kecha 5 kunlik tur va uning hisob-kitobi tuzib
chiqilgan.
Kalit soʻzlar:
gastronomik turizm, resurslar, milliy taomlar, qoraqalpoq oshxonasi, ekologik
toza va tabiiy mahsulotlar, tur, turistik dastur.
РАЗРАБОТКА ТУРОВ ПОСРЕДСТВОМ РАЗВИТИЯ ГАСТРОНОМИЧЕСКОГО ТУРИЗМА В
РЕСПУБЛИКЕ КАРАКАЛПАКСТАН
доц.
Турсунова Гульмира
Самаркандский институт экономики и сервиса
Аннотация.
В данной статье анализируется развитие гастрономического
туризма в Республике Каракалпакстан, его возможности, условия, создаваемые сегодня
для туристической отрасли, ресурсы гастрономического туризма Каракалпакстана, а
также разработка гастрономических туров и создание туристических программ для
Республики Каракалпакстан. При этом основное внимание уделяется продвижению
национальных блюд, относящихся к каракалпакским гастрономическим туристическим
ресурсам, включению их в туристические программы
и привлечению туристов. Кроме
того, рассмотрены факторы, влияющие на развитие гастрономического туризма в
Каракалпакстане, а также даны некоторые рекомендации. Также на основе
исследований автором разработан 4
-
х ночной 5
-
дневный тур на тему “Царство
крепостей
-
Каракалпакстан” и произведен его расчет.
Ключевые слова:
гастрономический туризм, ресурсы, национальные блюда,
каракалпакская кухня, экологически чистые и натуральные продукты, тур,
туристическая программа.
UO‘K:
338.486
VI SON - IYUN, 2025
112-122
00
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
113
DEVELOPING TOURS THROUGH THE PROMOTION OF GASTRONOMIC TOURISM IN THE
REPUBLIC OF KARAKALPAKSTAN
assoc. prof.
Tursunova Gulmira
Samarkand Institute of Economics and Service
Abstract.
This article analyzes the development of gastronomic tourism in the Republic of
Karakalpakstan, exploring its potential, current conditions for the tourism sector, Karakalpak
gastronomic tourism resources, as well as the development of gastronomic tours and creation of
tourist programs for the Republic of Karakalpakstan. The main focus is on promoting national
dishes related to Karakalpak gastronomic tourism resources, incorporating them into tourism
programs, and attracting tourists. Additionally, factors influencing the development of
Karakalpak gastronomic tourism and some recommendations are discussed. Furthermore, based
on research, the author has designed a 4-night, 5-day tour titled "Kingdom of Fortresses-
Karakalpakstan" along with its cost calculation.
Keywords:
gastronomic tourism, resources, national cuisine, Karakalpak cuisine,
environmentally friendly and natural products, tour, tourist program.
Kirish.
So‘nggi yillarda O‘zbekiston Respublikasida turizmning yangi tarmoqlarini
rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Ayniqsa, gastronomik turizm, ya’ni turistlarning
milliy taomlar, ovqatlanish madaniyati va pazandalik an’analari bilan tanishish istagi t
obora
ortmoqda. Bu borada Qoraqalpogʻiston Respublikasi o‘zining betakror oshxona madaniyati,
ekologik toza mahsulotlari va qadimiy an’analari bilan ajralib turadi. Chunki Qoraqalpog‘iston
Markaziy Osiyoning boy tarixi, madaniyati va an’analariga ega qiziq
arli mintaqasi hisoblanadi.
Bugungi kunda respublikaning turizm bozorida 67 turoperatorlar, turli yo‘nalishlar va
qiziqarli ekskursiyalarni taklif qiluvchi 13 turagentlik muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda. 112
ta joylashtirish punkti turizm infratuzilmasining muhim qismi bo‘lib, ula
r orasida 30 ta
zamonaviy mehmonxona, 28 ta shinam xostel, 3 ta mehmon uyi va 51 ta xususiy uylar tashrif
buyurgan turistlarga xizmat qilmoqda. Ushbu xizmat ko’rsatuvchi korxonalarning har biri
mahalliy va xorijiy turistlar uchun iliq qabul va qulay dam ol
ishni ta’minlashga tayyor. Bu esa
ushbu mintaqa mehmonlariga qoraqalpoq mehmondo‘stligining haqiqiy haroratini his qilish
uchun noyob imkoniyat bera oladi.
2024-
yilda Qoraqalpog‘iston Respublikasi 200,7 ming xorijiy turist va 2 milliondan ortiq
o‘zbekistonliklarni qabul qildi, bu esa ushbu ajoyib olis hududga qiziqish ortib borayotganini
ta’kidlaydi. Turistik toifasidagi transport vositalari soni 123 taga yet
di, bu esa mintaqaning
chekka hududlari bo‘ylab sayohatning mobilligi va qulayligini sezilarli darajada oshiradi. Ichki
turizmni tashkil etish doirasida 240 mingta turistik safari amalga oshirilgan bo‘lib, bu
mamlakat aholisi ona yurtining milliy merosi va
go‘zalligini kashf etish istagidan dalolat beradi.
Madaniy boylik uchun hududda 94 ta madaniy meros obyekti, 35 ta ziyoratgoh, 12 ta
muzey va 3 ta teatr mavjud bo‘lib, ular turistlarga Qoraqalpog‘iston tarixi va madaniyati haqida
so’zlaydi.
So‘nggi yillarda respublikada turizm sohasi jadal rivojlanib, 2024
-yil bu jarayonda muhim
bosqich bo‘ldi. Yilning yutuqlarini bir nechta asosiy yo‘nalishlarga kiritish mumkin. Avvalo,
ekoturizm va madaniy merosga e’tibor kuchaydi. Respublika mahobatli kano
nlar va bepoyon
qumtepalardan bahramand bo‘lishni xohlovchi turistlarni o‘ziga jalb qiladi. Yangi turistik
marshrutlar ishlab chiqilib, turistlar e’tiborini jalb qilish bilan birga, mahalliy aholiga o‘z an’ana
va urf-odatlarini taqdim etish imkonini berdi.
Yarmarkalar, festivallar va ko‘rgazmalar
mehmonlarni qoraqalpoqlarning an’anaviy madaniyati muhitiga kiritish, hudud
hunarmandchiligi, milliy taomlari va folklori bilan yaqindan tanishish imkonini berdi. Ushbu
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
114
sa’y
-
harakatlar Qoraqalpog‘istonga yangi kashfiyotlar va hamkorlik uchun eshiklarni
ochadigan jozibador turistik yo‘nalish sifatida qiziqishning ortishiga yordam berdi.
Xalqaro aloqalar va turizm salohiyatini targ‘ib qilish sohasida ko‘plab muhim tadbirlar
amalga oshirildi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi delegatsiyasi Germaniyaning Berlin shahrida
bo‘lib o‘tgan “ITB Berlin 2024” xalqaro turistik yarmarkasida ishtirok etdi.
Ushbu nufuzli
tadbirda mamlakatimizdagi bir qancha turistik korxonalari o‘z imkoniyatlarini namoyish etdi.
Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati (GIZ) bilan hamkorlik doirasida mintaqaning turizm
sohasini rivojlantirish uchun yangi ufqlarni ochadigan muhim
xalqaro aloqalar o‘rnatildi.
“Mo‘ynoq ralli
-
2024” avtomobil musobaqasi Mo‘ynoq tumani va Ustyurt platosining
xushmanzara kengliklarida bo‘lib o‘tdi. Tadbir davomida ishtirokchilar uchun press
-turlar
tashkil etilib, ommaviy axborot vositalarida faol yoritilishiga xizmat qildi. Musobaqa nafaqat
poygachilarning mahoratini namoyish etdi, balki mintaqaning noyob tabiiy landshaftlariga
e’tiborni qaratdi.
“STIXIYA” festivali Mo‘ynoq tumanida bo‘lib o‘tdi va unda 5 mingdan ziyod mahalliy va
xorijiy mehmonlar ishtirok etdi. Ushbu yorqin musiqiy tadbirda O‘zbekiston, Qozog‘iston,
Qirg‘iziston, Yevropa (asosan, Germaniya, Angliya va Fransiya), shuningdek, Gruzi
ya,
Tojikiston, Xitoydan 70 nafar iste’dodli musiqachi ishtirok etdi. Festival turli musiqiy
yo‘nalishlar va an’analarni birlashtirgan ko‘p madaniyatli platformaga aylandi va
tomoshabinlarga unutilmas taassurotlarni taqdim etdi (karakalpakstan.travel, n.d.).
Qoraqalpog‘iston poytaxti Nukus shahrida hududning madaniy va turistik merosi
ramziga aylangan “Oq qush” noyob turistik majmuasi ochildi. Majmua hududida eng katta
diametri 40,5 metr bo‘lgan “qoraqalpoq o‘tovi” qurilgan bo‘lib, u rasman Ginnesning rekordla
r
kitobiga kiritilgan. Ushbu ta’sirchan me’moriy loyiha nafaqat mehmonlar e’tiborini tortadi,
balki qoraqalpoq xalqining an’anaviy merosining yorqin madaniy ramzi bo‘lib xizmat qiladi,
uning urf-
odatlari va an’analarini aks ettiradi, shuningdek, zamonaviy
realiyalar va asriy
an’analar o‘rtasidagi uyg‘unlikni namoyish etadi.
Venetsiyada mashhur rossiyalik teleboshlovchi Valdis Pelshning “Quyosh ovchilari”
hujjatli filmi ijaraga berildi. Film Yevropa tomoshabinlari uchun haqiqiy kashfiyot bo‘lib,
I.V.Savitskiy nomidagi Qoraqalpog‘iston davlat san’at muzeyiga e’tibor qaratdi. Ha
r kuni
minglab turistlarni quvontiradigan ushbu muzey mintaqaning noyob san’at asarlari va madaniy
merosini saqlab qolgan haqiqiy xazinadir. Shuningdek, filmda Qoraqalpog‘iston badiiy merosini
asrab-
avaylash va ommalashtirishga beqiyos hissa qo‘shgan, shu tariqa san’at
ixlosmandlarining ko‘plab avlodlari uchun san’at olamiga eshik ochgan uning asoschisi Igor
Savitskiy shaxsi ham yorqin yoritilgan.
Respublikada turizm infratuzilmasini rivojlantirish va yangi qiziqarli yo‘nalishlarni
yaratish maqsadida respublikaning xushmanzara Taxtako‘pir tumanida “Karateren”
ekoturistik majmuasi o‘z eshiklarini ochdi. Majmua mehmonlarga yuqori darajadagi qulaylik v
a
unutilmas taassurotlarni ta’minlaydigan 15 turdagi sifatli xizmatlarni taklif etadi.
“Karateren”da turistlar nafaqat tabiat go‘zalligidan, balki mintaqaning boy madaniy merosidan
bahramand bo‘lishlari mumkin bo‘lgan, shinamlik va mehmondo‘stlik muhitiga cho‘mgan dam
olish maskaniga aylandi.
2024-
yildagi muvaffaqiyatlar oldinga dadil harakatlanish uchun mustahkam asos bo‘lib,
2025-
yil uchun yorqin istiqbollarni ochib berdi. Ellikqal’a tumanidagi ko‘rkam Oqchako‘l ko'li
bo‘yida turistik
-
rekreatsion zona tashkil etish bo‘yicha keng ko‘lamli ishl
ar davom
ettirilmoqda. Ushbu loyiha nafaqat mintaqaning turizm salohiyatini sezilarli darajada
mustahkamlashda, balki tashrif buyuruvchilar uchun dam olish va hordiq chiqarish uchun keng
imkoniyatlar ochishda ham katta ahamiyatga ega. Yangi majmua tabiatni sevuvchilar va faol
dam oluvchilar uchun diqqatga sazovor joy bo‘lib, unutilmas taassurotlar va atrof
-muhitda
to‘laqonli tiklanish uchun turli imkoniyatlarni taqdim etadi. Shuningdek, bu yerda madaniy
boyish va mahalliy an’analarning boy merosi bilan tani
shish uchun qulay sharoitlar yaratiladi.
Tashrif buyuruvchilar mahalliy xalq urf-
odatlari, hunarmandchiligi va san’atini kashf etib,
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
115
mintaqaning noyob madaniyati muhitiga sho‘ng‘ib ketishlari mumkin, bu esa ularning bu yerda
bo‘lishini haqiqatan ham unutilmas qiladi.
Nukus shahrida yangi 5 yulduzli mehmonxonaning qurilishi turistlar oqimini ko‘paytirish
va xizmat ko‘rsatish sifatini oshirishga qaratilgan asosiy loyihalardan biridir. Ushbu ulkan
loyiha mintaqaning zamonaviy turistik qiyofasini yaratishga hissa qo‘shadig
an jozibador
turizm infratuzilmasini yaratish yo‘lida yana bir qadam bo‘lib, respublika mehmonlariga yuqori
sifatli xizmat ko‘rsatishni ta’minlaydi. Xalqaro standartlarga javob beradigan yuqori sifatli
xizmat va qulayliklarni taklif qila oladigan zamonaviy mehmonxona majmualarini ishlab
chiqish rejalashtirilgan.
Ichki turizmni faol rivojlantirishga ham alohida e’tibor qaratilib, respublika aholisiga o‘z
mamlakatining ajoyib go‘shalarini o‘rganish uchun imkoniyatlar yaratiladi. O‘zining noyob
madaniy an’analari va tabiiy boyliklarini asrab
-avaylagan holda, respublika Markaziy Osiyodagi
eng jozibador turistik yo‘nalishlaridan biriga aylanishga ishonch bilan harakat qilmoqda, har
bir turistga ushbu ajoyib mintaqaning betakror muhiti bilan tanishish imkoniyatini taklif
qilmoqda.
Adabiyotlar sharhi.
Gastronomik turizm, gastroturlar va gurmanlar kabi
tushunchalar xorijiy hamda mahalliy
olimlar va tadqiqotchilar tomonidan
ko‘p
marta oʻrganilgan boʻlsada,
lekin mahalliy va xorijiy
olimlarning ilmiy izlanishlari va tadqiqotlar
ida bu tushunchalarga berilgan ta’riflar, qarashlar,
yondashuvlar qoʻshimcha manba sifatida xizmat qiladi.
Jumladan, xorijiy olimlardan Ivanov (2018)
“Gastronomik turizm bu
-milliy taomlarning
o‘ziga xos xususiyatlari, ularning tayyorlanishi va ishlab chiqarilishi bilan tanishish maqsadida
qilinadigan sayohat. Bu turizmning katta rivojlanish istiqbollariga ega bo‘lgan yangi turi
hisoblanadi”
-
deb ta’rif
beradi.
Balinin (2017)
o‘zining “Gastronomik turizmni diversifikatsiya qilish jihatlari”
maqolasida gastronomiya bugungi kunda nafaqat ommalashgan madaniyat sohasi, balki
daromad manbai ham ekanligini ta’kidlaydi. Gastronomiya turistik va moliyaviy oqimlarga
ta’sir ko‘rsatuvchi, hududlarning barqarorligi va barqaror rivojlanishini ta’minlovchi muhim
omil sifatida qaraydi.
Veretennikov va Solomaxina (2016)
“Gastronomik turizm” maqolasida gastronomik
turizmning zamonaviy holatini ko‘rib chiqib, uning iqtisodiyotdagi muhim rolini ta’kidlaydilar.
Efremovaning (2016)
fikricha, “gastronomik sayohat nafaqat mahalliy taomlar bilan
tanishish, balki mamlakat madaniyatini o‘rganish va u haqidagi tasavvurni o‘zgartirish uchun
turtki bo‘lib xizmat qiladi”.
Gastronomik turizmda mahsulotlarning sifati ham muhim rol o‘ynaydi. Bu masalaga
Kushcheva va Terexovaning (2017)
“Organik mahsulotlar gastronomik turda ovqatlanish
xizmatining muhim tarkibiy qismi sifatida” maqolasi bagʻishlangan.
Bundan tashqari
Oʻzbekistonda turizmning maqsadli turlarini oʻrganish va
gastronomik
turizm haqida I.S.Tuxliyev, B.Safarov, J.Qahhorov va boshqa olimlar tomonidan ishlab chiqilgan
ta’riflar,
olib bo
rilgan tadqiqotlar o‘rganildi.
Jumladan, Tuxliyev (2021)
, Safarovlar “gastronomiya turizmi
-
bu mamlakatlar va qit’alar
boʻylab sayohat qilish hisoblanib, maqsadi mahalliy oshxona xususiyatlari bilan tanishish
hamda kelgan sayyohlarga antiqa taom va mahsulotlardan tatib koʻrishga imkon yaratish.
Gastronomik tur x
izmat sifatida nafaqat sayohat boʻlib hisoblanadi, balki dunyoning boshqa
biror joyida takrorlanmaydigan va betakror ta’mga ega boʻlgan masalliqlardan tarkib topgan,
ma’lum bir hududdagina uchrovchi taomlarni tatib koʻrishga qarati
lgan tadbirlar majmuiga
kiradi”.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
116
Tadqiqot metodologiyasi.
Ushbu tadqiqot ishi mobaynida qiyosiy tahlil va tizimli qiyoslash, ilmiy abstrakt fikrlash,
mantiqiy yondashuv kabi usullardan foydalanilgan.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Bugungi kunda O’zbekiston va Qoraqalpog’iston Respublikalarida turizm faoliyatiga
jiddiy e’tibor qaratilayotganligi va jadal rivojlanayotganligini yuqoridagi ma’lumotlar orqali
bilish mumkin. Hududlarda tarixiy-madaniy turizm, ziyorat turizmi, ekologik turizm, safari
turizmi kabi gastronomik turizm turiga ham e’tibor kuchayib bormoqda. Ayniqsa, qoraqalpoq
gastronomiyasi boshqa hududlardan milliy taomlarining turlari, pishirish texnologiyasi,
ishlatiladigan mahsulotlari, o’z an’analariga sodiq qolgan holda d
asturxonga tortiq qilishi bilan
ajralib turadi. Qoraqalpoq oshxonasi o’zi kabi sirli va jozibalidir, shuning uchun ham
qoraqalpoq oshxonasi o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Ayniqsa, ko‘plab xorijlik turistlar uchun
ushbu hudud tabiiy go‘sht mahsulotlari va shubatsifat ichimliklarni sinab ko‘rishga xizmat
qiladigan nuqtalardan biridir.
Mintaqada yetishtiriladigan sabzavotlar, go‘sht va sut
mahsulotlari sun’iy o‘g‘itlarsiz yetishtiriladi. Bu esa sog‘lom ovqatlanishga e’tibor beradigan
turistlar uchun muhim hisoblanadi.
Qoraqalpogʻiston hududida gastronomik turizmni rivojlantirishga Orolbo‘yi
mintaqasining tabiiy iqlimi, xalqning yashash tarzi va tarixiy omillari bilan uzviy bog‘liqligi
alohida ahamiyat kasb etadi. Mahalliy aholining taomnomasida shubat, qo‘y go‘shtidan
t
ayyorlangan dimlama, beshbarmoq, qovurdoq va bug’lama baliq kabi maxsus taomlari mavjud.
Jumladan, har yili Nukusda va boshqa tumanlarda o‘tkaziladigan pazandachilik festivallari,
masalan, “Oshning ko‘rki” yoki “Qoraqalpoq taomlari haftaligi” turistlar oqi
mini oshiruvchi
asosiy yo’nalish deyish mumkin. Shunga qaramasdan, gastronomik turizm rivojiga ba’zi
omillarning ta’sirini alohida ajratib ko’rsatish muhim:
•
Mahalliy aholining mehmondo‘stligi, milliy an’analarga hurmati va urf
-odatlari
turistlar uchun muhim jihat hisoblanadi. Ammo ayrim hollarda pazandachilik sirlarining faqat
oilaviy doirada saqlanishi tajriba almashishga to‘sqinlik qilishi mumkin.
Orol dengizining qurib
borishi va uning atrof-
muhitga salbiy ta’siri Qoraqalpog‘iston gastronomik resurslariga ham
ma’lum darajada salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Ayniqsa, baliq mahsulotlarining kamayishi
natijasida mahalliy taomlarni xorijiy auditoriyaga tanishtirilishi yetarlicha tashkil etilmayapti;
•
Gastronomik sayohatlarni samarali tashkil etilishi uchun maxsus marshrutlar va
an’anaviy tadbirlarning kamligi yana bir omil sifatida aytish mumkin. “Qoraqalpoq taomlari
yo‘li” Nukusdan Mo‘ynoqgacha bo‘lgan gastronomik yo‘nalish, har yili o‘tkaziladigan ta
omlar
festivali: “Kespe kuni”, “Shalma sayli” kabi tadbirlarda turistlar uchun master
-klasslar, milliy
taomlar tayyorlash tanlovlari o‘tkazilishiga qaramay hududning butun salohiyatini namoyish
qila olmayapti.
Bundan tashqari, hozirgi yoshlar orasida milliy taomlarga nisbatan qiziqish susayib
borayotgani hayratlanarli, albatta. Har bir tumanda kichik gastronomik yo‘nalishlar tashkil
qilinsa, turistlar o‘sha joyda qolib, mahalliy aholi bilan birga taom tayyorlash
ni, uni tatib
ko‘rishni istashadi. Bu esa aholi uchun qo‘shimcha daromad, yoshlar uchun esa ish o‘rinlari
degani. Bundan tashqari, ekologik jihatdan toza, mahalliy mahsulotlardan foydalanish
zamonaviy turistlar uchun muhim. Hozirda dunyo bo‘ylab “organik taomlar” trendlari bor, biz
esa buni allaqachon qishloqlarda sinab ko’rganmiz, faqat uni to‘g‘ri ko‘rsata olishimiz lozim.
Gastronomik festivallar, pazandalik ustaxonalari, hatto ijtimoiy tarmoqlarda milliy
oshxonamizni targ‘ib qilish orqali biz juda katta auditoriyani qamrab olsak bo‘ladi. Lekin bunga
faqat davlat emas, xalq ham ishtirokchi bo‘lishi kerak. Hamma birlashsa, Qoraqalpog‘iston
gastronomiyasi O‘zbekistonning eng qiziqarli turistik yo‘nalishlaridan biriga aylanishi mumkin.
Quyida
“QAL’ALAR SALTANATI
-
QOROQALPOG’ISTON”
mavzusidagi 4 kecha 5 kunlik
tur rossiyalik turistlar misolida ishlab chiqilgan. Turda turistik dastur va har bir kun uchun
xizmatlar kalkulyatsiyasi alohida bajarilgan. Taklif etilgan narxlar taxminiy oldindan
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
117
hisoblangan holda tuzilgan bo’lib, bu narxlar mavsumga qarab hamda turistlar tashrif
buyuradigan davlatiga qarab o’zgarishi mumkin.
Sohillarini Amudaryo yuvib, qumli dashtlarida tarixning jarangli sadosi yangragan
yurtdir Qoraqalpog‘iston. Beqiyos go‘zalliklar maskani, sahrosi sipo va tog‘li zebo diyor. Bu
yerda har bir shamol qadim o‘tmishdan so‘zlaydi, har bir qum zarrasi asrlik hikmatlarni
pichirlab turadi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi bu nafaqat yerda, balki yuraklarda ham
o‘chmas iz qo
ldirgan muqaddas makon. Uning zamini bugun zamonaviy taraqqiyot sari
odimlayotgan bo‘lsa
-
da, undagi milliylik, o‘ziga xoslik, sha’n va g‘urur yo‘qol
magan, aksincha,
yanada boyib bormoqda. Tabiatining go‘zalligi, xalqlarining mehmondo‘stligi va yoshlari
qalbida porlagan orzular bilan Qoraqalpog‘iston Respublikasi kelajakka dadil qadam
qo‘ymoqda. Uni sevish, ardoqlash, unga xizmat qilish har bir insonni
ng or-nomusi, burchi
hisoblanadi. Bu beqiyos o‘lka haqida yozilajak satrlar ko‘p, aytilajak gaplar bitmas. Lekin har
bir so‘z, har bir satr, har bir fikr faqat bitta haqiqatni anglatadi.
Turistik dasturning davomiyligi:
4 kecha 5 kun.
Turistlar soni:
10 kishi
Turistlar kelgan davlat:
Rossiya
Turistlar yoshi:
30-35 yosh
Tashrif kuni va vaqti:
1-avgust soat 02:00
Jo‘nash kuni va vaqti:
5-avgust soat 15:15
Tur marshruti:
Moskva-Xorazm-
Qoraqolpog’iston
-Moskva.
Joylashtirish xizmatlari:
1.
“SAID ISLOM KHOJA”
Koy Darvaza, Xiva, Xorazm Viloyati
2.
“Aqchako‘l” oromgohi
Ellikqall’a tumani, Aqcha ko’l OFI
3.
“Ayozqal’a” qal’asi
Ayozqal’a OFI
4.
“Mo’ynoq” yurtalari
Mo’ynoq tumanida
5.
“Ajiniyoz hotel”
Nukus shahrida
1-kun. TURISTIK DASTUR
Vaqti
Jarayon
Izoh
03:00 yetib
kelish
“
SAID ISLOM KHOJA
” mehmonxonasi
Xorazm xalqaro aeroporti
07:00-08:00
Ertalabki nonushta
“
SAID ISLOM KHOJA
”
mehmonxonasida
08:20-12:50
“Sahro ichidagi mo’jiza
-
Xorazm” mavzusidagi
ekskursiya
(Kalta Minor, Ko’hna Ark, Islom Xo’ja
maqbarasi va muzeyi, Juma masjidi)
Ichan qal’a
12:50 14:00
Tushlik
“Aka
-
Uka milliy taomlar”
restoranida
14:00-18:00
“Sahro ichidagi mo’jiza
-
Xorazm” mavzusidagi
ekskursiya
(Pahlavon Mahmud maqbarasi, Uzun
Minor, Qozi xona, Nurullaboy saroyi)
Ichan qal’a
18:00-20:00
Kechki ovqat
Shohruh Nur restaranida
20:00-21:30
Xorazm lazgisi nomli
animatsion dastur
“
SAID ISLOM KHOJA
”
mehmonxonasida
22:00
Tungi uyqu
“
SAID ISLOM KHOJA
”
mehmonxonasida
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
118
2-kun. TURISTIK DASTUR
Vaqti
Jarayon
Izoh
07:00-
08:00
Ertalabki nonushta
“
SAID ISLOM KHOJA
”
mehmonxonasida
08:20-
11:30
“Sahro ichidagi mo’jiza
-
Xorazm” mavzusidagi
ekskursiya
(Dishan qal’a bo’ylab sayohat)
Xiva
11:30
14:00
Tushlik
“Mo’jiza” restoranida
14:00-
17:00
“Sahro ichidagi mo’jiza
-
Xorazm” mavzusidagi
ekskursiya
(Xiva gipermarketiga, Xiva patirlar bozoriga, Ichan qala
avto turargoh)
Xiva
17:00
19:30
Aqchako’l oromgohiga kelish, yurtada joylashish
Aqchako’lda
19:30
21:30
Kechki ovqat
Aqchako’lda
22:00
Tungi uyqu
Aqchako’l yurta
3-kun. TURISTIK DASTUR
Vaqti
Jarayon
Izoh
07:00-
08:00
Ertalabki nonushta
“Aqchako’l” yurtada
08:20-
11:30
“Qal’alar maskani
-
Qoraqalpoq” mavzusidagi ekskursiya
(Ayoz qal’a bo’ylab sayohat)
Mo’ynoq
11:30
14:00
Tushlik
“Ayoz qal’a”
yurta
restaranida
14:00
18:00
Mo’ynoq oromgohiga yo’l olish, yurtada joylshish
Mo’ynoq yurtada
18:00
21:00
Kechki ovqat
Mo’ynoq yurtada
22:00
Tungi uyqu
Mo’ynoq yurta
1-kun.
“Sahro ichidagi mo’jiza
-
Xorazm” mavzusidagi ekskursiya
harajatlari:
(10 nafar turist uchun)
➢
Chipta narxi-95$
➢
Gid xizmati-30$
➢
Transport xizmati-100$
➢
Joylashtirish xizmati-350$
➢
Ovqatlantirish xizmati-250$
➢
Animatsion xizmat-100$
Hammasi bo‘lib
: 925 $
2-kun.
“Sahro ichidagi mo’jiza
-
Xorazm” mavzusidagi ekskursiya
harajatlari:
(10 nafar turist uchun)
➢
Gid xizmati-30$
➢
Transport xizmati-100$
➢
Joylashtirish xizmati-200$
➢
Ovqatlantirish xizmati-270$
Hammasi bo‘lib
: 600 $
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
119
4-kun. TURISTIK DASTUR
Vaqti
Jarayon
Izoh
07:00-08:00
Ertalabki nonushta
“Mo’ynoq” yurtada
08:00-10:30
Orol bo’yiga yo’l olish
Nukus
10:30-13:00
“Kemalar qabristoni
-
Qoraqalpoq”
mavzusidagi ekskursiya
(Kemalar qabristoni bo’ylab sayohat)
Nukus
13:00-15:00
Tushlik
Kemalar qabristonida
15:00 17:30
Nukusga qaytish
Nukus
17:30 21:00
Kechki ovqat
“Sho’lpon” milliy taomlari
restoranida
22:00
Tungi uyqu
Ajiniyoz hotel mehmonxonasida
5-kun. TURISTIK DASTUR
Vaqti
Jarayon
Izoh
07:00-08:00
Ertalabki nonushta
“Ajiniyoz” mehmonxonasida
08:00-10:30
Orol bo’yiga yo’l olish
Nukus
10:30-13:00
“Orol bo’yidagi shahar
-
Qoraqalpoq”
mavzusidagi ekskursiya
(I.V Sovetiskiy muzeyiga sayohat)
Nukus
13:00-15:00
Tushlik
“Berdaq” osxonasida
15:00 17:30
Nukus aeraportiga borish
Nukus
3-kun.
“Qal’alar maskani
-
Qoraqalpoq” mavzusidagi ekskursiya
harajatlari:
(10 nafar turist uchun)
➢
Chipta narxi-20$
➢
Gid xizmati-30$
➢
Transport xizmati-100$
➢
Joylashtirish xizmati-200$
➢
Ovqatlantirish xizmati-200$
Hammasi bo‘lib
: 550 $
4-kun.
“Kemalar qabristoni
-
Qoraqalpoq” mavzusidagi ekskursiya
harajatlari:
(10 nafar turist uchun)
➢
Chipta narxi-80$
➢
Gid xizmati-30$
➢
Transport xizmati-100$
➢
Joylashtirish xizmati-270$
➢
Ovqatlantirish xizmati-200$
Hammasi bo‘lib
: 680 $
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
120
“QAL’ALAR SALTANATI
-
QOROQOLPOG’ISTON”
nomli 4 kecha 5 kunlik turning jami
harajatlari 10 nafar turistlar uchun 3135$ dollarni tashkil qiladi. O’rtacha hisobda firma
foydasini 20% da hisoblaydigan bo’lsak, har bir turist uchun Qoroqolpog’iston
Respublikasiga
tashkil etilgan 4 kecha 5 kunlik turimiz qaryib 300$ dollardan to’g’ri kelmoqda.
Bundan
tashqari turistlarning talab va istaklariga binoan qo’shimcha xizmatlarni ham tashkillashtirish
mumkin.
Xulosa va takliflar.
Marketing ishlari yetarli bo‘lmaganidan gastronomik turizm salohiyati to‘liq
ochilmayapti. Masalan, shubat yoki qovurdoq haqida xorijliklar bilmaydi. Yaxshi fotosuratlar,
videolar va ingliz tilidagi broshyuralar bilan bu muammoni hal qilish mumkin. Turistlar uchun
qulay transport vositalari va logistika xizmatlari yetarlicha rivojlanmagan. Ayrim gastronomik
joylarga borish uchun katta masofa bosib o‘tishga to‘g‘ri keladi, bu esa turizm oqimini
kamaytiradi.
Qoraqalpogʻiston Respublikasida gastronomik turizmni rivojlantirish uchun
quyidagilarni xulosa qilish mumkin:
•
Mahalliy taomlarni xalqaro darajada targ‘ib qilish, pazandachilik maktablarini
ochish hamda gastronomik marshrutlarni yaratish. Har bir taomning tarixi, tayyorlanish
jarayoni va madaniy kontentini tavsiflovchi broshyuralarni ishlab chiqish;
•
Gastronomik turizmning barqaror rivojlanishi uchun mahalliy aholining faol
ishtiroki juda muhim bo’lib, aholining ayollar qatlami, ayniqsa, pazandachilik san’atiga ega
bo‘lgan uy bekalari turistik xizmatlar ko‘rsatishda faol ishtirok etishlari mumkin. Bu e
sa bir
tomondan iqtisodiy mustaqillikni kuchaytirsa, boshqa tomondan an’anaviy oshxonani asrab
qolinishini ta’minlaydi;
•
Zamonaviy texnologiyalar yordamida gastronomik turizmni raqamli platformalarda
ilgari surish mumkin. Masalan, maxsus mobil ilova orqali qoraqalpoq taomlarining tayyorlanish
usuli, tarkibi va restoran manzillari haqida ma’lumot berish mumkin. QR
-kodlar yordamida
restoranlarda yoki bozorlarda organic toza oziq-
ovqat mahsulotlari haqida ko‘p tilli tavsiflar
taqdim etilishi mumkin. Bunday raqamli yondashuv xorijiy turistlar uchun axborotga tez va
qulay kirish imkonini yaratadi va ularning qiziqishini oshiradi;
•
Qoraqalpog‘iston gastronomik turizmini ekoturizm bilan integratsiyalash orqali
yangi turistik yo‘nalishlarni tashkil etish mumkin. Masalan: “Ekologik fermer xo‘jaligiga
sayohat + milliy taom tayyorlash darsi” yoki “Orol qirg‘oqlarida baliq ovlash + qovurma
baliq
master-
klassi”. Bu kabi majmuali va mavzuli marshrutlar turistlarga nafaqat taom, balki taom
manbai ya’ni, mahsulot qanday yetishtirilganini ham ko‘rsatadi. Bunday tajriba turistlar uchun
interaktiv va esda qolarli bo‘ladi.
•
Qoraqalpog‘iston Respublikasida gastronomik turizmni rivojlantirish orqali nafaqat
iqtisodiy foyda olish, balki milliy madaniyatni targ‘ib qilish, yoshlar ishtirokini ta’minlash va
xalqaro maydonda qoraqalpoq oshxonasini tanitish mumkin. Bu borada maxsus loyiha va
5-kun.
“Orol bo’yidagi shahar
-
Qoraqalpoq” mavzusidagi ekskursiya
harajatlari:
(10 nafar turist uchun)
➢
Chipta narxi-100$
➢
Gid xizmati-30$
➢
Transport xizmati-100$
➢
Ovqatlantirish xizmati-150$
Hammasi bo‘lib
: 380 $
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
121
dasturlar, davlat hamda xususiy sektor hamkorligi orqali samarali natijalarga erishish mumkin.
Shunday ekan, gastronomik merosni asrab-avaylab, uni turizm orqali ommalashtirish kelajak
uchun to‘g‘ri yo‘l bo‘ladi.
Yuqoridagi tavsiyalardan kelib chiqib quyidagi takliflarni aytish mumkin:
1.
Hududiy gastronomik xarita yaratish har bir tuman va shahar uchun o‘ziga xos
taomlar xaritasini tuzish, bu orqali turistlar qaysi hududda qanday taomni topishini bilib
oladilar;
2.
Mahalliy oshpazlar malakasini oshirish kurslarini tashkil qilish, mahalliy
oshpazlar uchun xalqaro standartlarga mos, ingliz tilida xizmat ko‘rsatish va zamonaviy
xizmat ko‘nikmalari bo‘yicha treninglar o‘tkazish;
3.
Gastronomik festival va yarmarkalar sonini ko‘paytirish, har chorakda bir
marta hududiy miqyosdagi festivallar tashkil etish, “Osh haftaligi”, “Milliy taomlar kuni”
kabi brendga aylantirilgan tadbirlar orqali turistlarni jalb qilish;
4.
Mahalliy taomlar brendini yaratish, “Qoraqalpoq oshxonasi” degan yagona
brend ostida barcha mashhur taomlarni yagona identitetga birlashtirish va targ‘ib qilish;
5.
Turistlar uchun gastronomik marshrutlar ishlab chiqish, masalan: “Shubatdan
shirinliklargacha” nomli 2 kunlik tur paket, bunda shubat zavodi, bozorlardagi taomlar,
va uyda tayyorlanadigan taomlar ko‘rsatiladi.
6.
Taomlar tarixini o‘rgatuvchi interaktiv muzey ochish, Nukus yoki Mo‘ynoqda
“Qoraqalpoq oshxonasi tarixi muzeyi”ni ochish bu nafaqat turizmni, balki tarixiy va
madaniy merosni saqlashni ham kuchaytiradi;
7.
Raqamli platformalar va ijtimoiy tarmoqlarda faol kontent yuritish, Instagram,
YouTube va TikTok kabi platformalarda qoraqalpoq oshxonasiga oid kontent yaratish:
retseptlar, vloglar, intervyular.
8.
Restoran va kafe tarmoqlarida ingliz tilidagi menyular joriy qilish, xorijlik
turistlar uchun qulaylik yaratish maqsadida barcha turistik ovqatlanish joylarida ikki
tilli menyu (o‘zbekcha / inglizcha) bo‘lishi shart.
9.
Uy-mehmonxona (guest house) modellarida ovqat tayyorlash tajribasi, turistlar
mahalliy oilalar bilan birga taom tayyorlab ko‘rishlari uchun sharoitlar yaratish, bu
nafaqat tajriba, balki turizm daromadini oshiradi;
10.
Gastronomik mahsulotlarni suvenir sifatida eksport qilish, qadoqlangan
shubat, qurut, baliq kabi mahsulotlarni suvenir sifatida ichki va xalqaro bozorda
realizatsiya qilish;
11.
Yosh tadbirkorlar uchun grant va subsidiya dasturlarini kengaytirish, oshxona
biznesini boshlamoqchi bo‘lgan yoshlar uchun moliyaviy yordam dasturlari, ayniqsa,
gastronomik loyihalar uchun alohida yo‘nalishlar tashkil etish;
12.
Gastronomik turizm va ekologik turizmni integratsiya qilish. Masalan, baliq
“ovlash safari + ovlangan baliqdan taom tayyorlash master
-
klassi” bu turistlar uchun
eksklyuziv tajriba bo‘ladi.
Adabiyotlar/Литература/References:
Farmon (2022)
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2022
-2026-
yillarga mo‘ljallangan
yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘gʻrisida” 2022
-yil 28-yanvardagi PF-60-sonli
Farmoni
Karakalpakstan.travel. (2024). Karakalpakstan -
QORAQALPOG‘ISTON RESPUBLIKASIDA
TURIZM SOHASINI RIVOJLANTIRISH: 2024-YIL YUTUQLARI VA 2025-YIL ISTIQBOLLARI. [online]
Available at: https://karakalpakstan.travel/media-and-resources-22/?lang=uz
Tursunova G.R. (2024) Mehmonxonalarda ovqatlanishni tashkil etish. Darslik. -S.:STAP-SEL
MCHJ nashriyoti. -503b.
Tuxliyev I.S., Abduxamidov S.A. (2021) Turizm: nazariya va amaliyot. Darslik.-
T.: “Fan va
texnologiyalar nashriyot-
matbaa uyi”. 424 bet.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2025-yil, iyun
www.sci-p.uz
122
Балынин К.А. (2017) Аспекты диверсификации гастрономического туризма / К. А.
Балынин // Сервис в России и за рубежом.
-
Т. 11, № 1 (71).
-
С. 97
-108.
Веретенников А.Н. (2016) Гастрономический туризм / А.Н.Веретенников,
Е.А.Соломахина // Экономика. Инновации. Упр. качеством.
-
№ 2 (15).
-
С. 36
-38.
Ефремова Е.В.
(2016)
Гастрономический туризм в контексте продвижения
национальных идей и традиций / Е.В.Ефремова // Глобализация и русский мир : сб. ст.
участников Всерос. науч.
-
практ. конф.
-
Н. Новгород : Интерконтакт,
-
С. 90
-94.
Иванов В.Д. (2018) Гастрономический туризм как популярное направление в
туристической индустрии. Челябинский государственный университет, Челябинск,
Россия. Физическая культура. Спорт. Туризм. Двигательная рекреация. Т. 3, № 2
.
Кущева Н.Б., Терехова В.И.
(2017)
Органические продукты как важная составляющая
услуги питания в гастрономическом туре / Кущева Н.Б., Терехова В.И.// Вестн. евразийс.
науки.
-
Т. 9, № 2.
-
С. 33.
