THE IMPORTANCE OF PALLIATIVE MEDICAL CARE FOR PATIENTS WITH SEVERE AND CHRONIC FORMS OF TUBERCULOSIS

Abstract

Palliative care is an approach aimed at improving the quality of life of patients and their families with hfe-threatening disease-related problems. The aim of the study was to determine the need for palliative care in patients with severe and chronic forms of tuberculosis. This study involved 43 patients with severe or moderate tuberculosis. We used the HADS scale to help determine the level of anxiety and depression in patients, the Charlson scale to determine the level of comorbidity in patients with long-term follow-up, and the Visual Analog Scale (VAS) to assess chronic pain. In summary, treatment of patients with severe and chronic forms of tuberculosis requires palliative care, including medical and psychological interventions.

Source type: Journals
Years of coverage from 2021
inLibrary
Google Scholar
HAC

Downloads

Download data is not yet available.
To share
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Abstract

Palliative care is an approach aimed at improving the quality of life of patients and their families with hfe-threatening disease-related problems. The aim of the study was to determine the need for palliative care in patients with severe and chronic forms of tuberculosis. This study involved 43 patients with severe or moderate tuberculosis. We used the HADS scale to help determine the level of anxiety and depression in patients, the Charlson scale to determine the level of comorbidity in patients with long-term follow-up, and the Visual Analog Scale (VAS) to assess chronic pain. In summary, treatment of patients with severe and chronic forms of tuberculosis requires palliative care, including medical and psychological interventions.


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (94)—2020

52

DOI: 10.38095/2181-466X-2020942-52-55 УДК: 616.24-002.5-036.87

СИЛНИНГ ОҒИР ВА СУРУНКАЛИ ШАКЛЛАРИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН

БЕМОРЛАРГА ПАЛЛИАТИВ ТИББИЙ ЁРДАМ КЎРСАТИШНИНГ АҲАМИЯТИ

Н. Т. Маматова

Самарканд Давлат тиббиѐт институти, Самарқанд, Ўзбекистон

Таянч сўзлар:

паллиатив тиббий ѐрдам, силнинг оғир ва сурункали шакллари, беморлар, шкала.

Ключевые слова:

паллиативная помощь, тяжелые и хронические формы туберкулеза, больные, шкала.

Key words:

palliative care, severe and chronic forms of tuberculosis, patients, scale.

Паллиатив тиббий ѐрдам-бу ҳаѐтга хавф солувчи касаллик билан боғлиқ муаммоларга дучор бўлган

беморлар ва уларнинг оилаларини ҳаѐт сифатини яхшилашга қаратилган ѐндашувдир. Ишнинг мақсади сил-
нинг оғир ва сурункали шакллари билан касалланган беморларнинг паллиатив тиббий ѐрдам кўрсатилишига
бўлган эҳтиѐжни аниқлаш бўлди. Ушбу тадқиқотда 43 нафар аҳволи оғир ѐки ўрта оғир бўлган сил билан ка-
салланган беморлар иштирок этдилар. Беморларда ҳавотир ва тушкунликнинг даражасини аниқлашга ѐрдам
берувчи HADS шкаласидан, узоқ кузатувда бўлган беморларда коморбидлик даражаси аниқлаш учун Чарлсон
шкаласидан, сурункали оғриқни бахолаш учун эса визуал аналог шкаласидан (Visual Analog Scale - VAS) фой-
даландик. Хулоса қилиб айтганда, силнинг оғир ва сурункали шакллари билан касалланган беморларни даво-
лаш тиббий ва психологик тадбирларни ўз ичига олган паллиатив ѐрдамни талаб этади.

ЗНАЧЕНИЕ ПАЛЛИАТИВНОЙ МЕДИЦИНСКОЙ ПОМОЩИ ДЛЯ БОЛЬНЫХ С ТЯЖЕЛЫМИ И

ХРОНИЧЕСКИМИ ФОРМАМИ ТУБЕРКУЛЁЗА

Н. Т. Маматова

Самарканд Государственный медицинский институт, Самарканд, Узбекистан

Паллиативная помощь - это подход, направленный на улучшение качества жизни пациентов и их семей

с опасными для жизни проблемами, связанными с болезнями. Целью исследования было определение необхо-
димости паллиативной помощи пациентам с тяжелыми и хроническими формами туберкулеза. В этом иссле-
довании приняли участие 43 пациента с тяжелым или умеренным туберкулезом. Мы использовали шкалу
HADS, чтобы помочь определить уровень тревоги и депрессии у пациентов, шкалу Чарлсона, чтобы опреде-
лить уровень сопутствующей патологии у пациентов с длительным периодом наблюдения, и визуально-
аналоговую шкалу (VAS) для оценки хронической боли. Таким образом, лечение пациентов с тяжелыми и
хроническими формами туберкулеза требует паллиативной помощи, включающая медицинские и психологи-
ческие вмешательства.

THE IMPORTANCE OF PALLIATIVE MEDICAL CARE FOR PATIENTS WITH SEVERE AND

CHRONIC FORMS OF TUBERCULOSIS

N. T. Mamatova

Samarkand State Medical Institute, Samarkand, Uzbekistan

Palliative care is an approach aimed at improving the quality of life of patients and their families with life-

threatening disease-related problems. The aim of the study was to determine the need for palliative care in patients
with severe and chronic forms of tuberculosis. This study involved 43 patients with severe or moderate tuberculosis.
We used the HADS scale to help determine the level of anxiety and depression in patients, the Charlson scale to deter-
mine the level of comorbidity in patients with long-term follow-up, and the Visual Analog Scale (VAS) to assess
chronic pain. In summary, treatment of patients with severe and chronic forms of tuberculosis requires palliative care,
including medical and psychological interventions.

Долзарблиги.

Жахон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) тавсифига кўра, паллиатив

тиббий ѐрдам-бу ҳаѐтга хавф солувчи касаллик билан боғлиқ муаммоларга дучор бўлган
беморлар (катталар ва болалар) ва уларнинг оилаларини ҳаѐт сифатини яхшилашга қара-
тилган ѐндашувдир. У эрта ташхис қўйиш, оғриқни тўғри баҳолаш ва даволаш орқали бе-
морларнинг азобланишини енгиллаштиради ва бартараф қилади, шунингдек жисмоний, ру-
хий ѐки психосоциал муаммоларни хал қилиб беради [2]. Кўп дориларга чидамли сил (MDR
-TB) ва кенг дориларга чидамли сил (XDR-TB) шаклларининг кенг тарқалиши ЖССТнинг
фтизиатрияда паллиатив ѐрдам кўрсатиш декларациясини шакллантиришига асос бўлди.
2010 йилнинг декабр ойида силни назорат қилиш бўйича халқаро мутахассисларнинг
йиғилишида сил билан касалланган беморларга паллиатив тиббий ѐрдам кўрсатиш деклара-

Оригинальная статья


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (94)—2020

53

цияси қабул қилинди. Унда ―MDR-ТВ/XDR-TВ шакллари билан касалланган беморлар
назоратли химиотерапия даволаш курсини икки маротаба тўлиқ олишига қармай самарасиз
натижа кузатилганда паллиатив тиббий ѐрдам ўтказилиши керак‖ деб белгиланган [5]. Кей-
инчалик бу постулат ―ѐки даволанишдан икки маротаба воз кечишда‖ билан тўлдирилди.
Бедаквилин ва деламанид каби янги дори воситаларининг пайдо бўлиши, шунингдек ―END
TB‖ стратегиясининг қабул қилиниши фтизиатрларни бироз чалғитиб, илгари халқаро
миқиѐсда кенг муҳокама қилинаѐтган тиббий паллиатив ѐрдам имкониятларини иккинчи
даражага тушуриб қўйди [3,7].

MDR-ТВ/XDR-TВ шакллари билан касалланган беморларнинг кўпайиши, беморлар-

нинг даволанишга етарли даражада амал қилмаслиги, силга қарши дориларнинг чегаралан-
ган спектрга эга эканлиги, сил ва ОИВ инфекцияларининг биргаликда кечиши – буларнинг
хаммаси силнинг даволаб бўлмайдиган шакллари ривожланишига олиб келади [6-9]. Баъзи
беморларда ҳаттоки сил жараѐнини жаррохлик йўли билан ҳам олиб ташлаш мумкин эмас.
Бундай ҳолларда химиотерапия ўтказиш учун силга қарши дориларни тайинлаш нафақат
самарасиз бўлиб, балки барча силга қарши дориларга тотал турғунлик ривожланишига са-
баб бўлади. Шу муносабат билан 2012 йилда халқаро фтизиатрлар ҳамжамиятида паллиатив
тиббий ѐрдам кўрсатиш туғрисидаги декларация қабул қилинди. Унда ―паллиатив тиббий
ѐрдам MDR-ТВ/XDR-TВ шакллари билан касалланган беморларга ўтказилиши керак. Бе-
морларни паллиатив тиббий ѐрдамга ўтказишда асосий мезон-бу уларга тайинланган даво-
лаш курсининг икки маротаба хам ижобий натижа бермаслиги ѐки узилиб қўйилган даво-
лаш курслари‖ деб белгиланди [5].

Мақсади.

Силнинг оғир ва сурункали шакллари билан касалланган беморларнинг пал-

лиатив тиббий ѐрдам кўрсатилишига бўлган эҳтиѐжни аниқлаш.

Материаллар ва текширув усуллари.

Ушбу тадқиқотда 2019 йилда Самарқанд вило-

ят силга қарши курашиш диспансерининг даволаш бўлимларида даволанаѐтган 43 нафар
аҳволи оғир ѐки ўрта оғир бўлган беморлар иштирок этдилар. Ахволи ўта оғир ва сил ме-
нингити кузатилган беморлар билан мулоқот қилиш қийин бўлганлиги учун бундай бемор-
лар тадқиқотда қатнашмадилар. Беморларда ҳавотир ва тушкунликнинг даражасини
аниқлашга ѐрдам берувчи A.S. Zigmond ва R.P. Snaith томонидан ишлаб чиқилган HADS
шкаласидан, узоқ кузатувда бўлган беморларда коморбидлик даражаси аниқлаш учун
Чарлсон шкаласидан, сурункали оғриқни бахолаш учун эса визуал аналог шкаласидан
(Visual Analog Scale - VAS) фойдаландик.

Текширув натижалари ва уларнинг муҳокамаси.

Беморларинг ўртача ѐши 42,1 ±

3,4 га тенг эди. Силнинг клиник шаклларининг учраши қуйидагича: 27 (62,7%) та беморда
фиброз-ковакли сил, 12 (27,9%) та беморда тарқоқ сил (шу жумладан генераллашган шакли
ҳам), 4 (9,4%) та беморда эса казеоз зотилжам кузатилди. 9 (20,9%) нафар беморда ОИВ ин-
фекцияси аниқланди. Барча беморларга асосий ва заҳира қаторидаги дорилар билан химио-
терапия ўтказилди. 7 нафар беморга антиретровирусли даволаш ҳам ўтказилди.

29 (67,4%) нафар беморларда етакчи клиник симптом сифатида нафас қисилиши, шу-

нингдек нафас етишмовчилиги белгилари кузатилди. Оғриқ синдроми 15 нафар беморда
қайд этилди, 7 (16,3%) нафар бемор эса бу синдром уларда устунлик қилаѐтганини
айтишди. 4 та беморда тўмтоқ оғриқлар, 2 та беморда ѐндирувчи оғриқлар, 2 та беморда
ўткир оғриқлар, 6 та беморда тешиб ўтувчи ва 1 та беморда босимли оғриқлар кузатилди. 2
та беморда доимий оғриқ, 13 та беморда даврий оғриқлар борлиги аниқланди. Оғриқни ку-
чайтирувчи омиллар сифатида беморлар қуйидагиларни қайд этишди: жисмоний фаоллик
(4), тана ҳолатини ўзгартириш (3), чуқур нафас олиш ва йўталиш (9), иситмалаш (1) ва сил-
га қарши дориларни қабул қилиш (2). Оғриқни енгиллаштирадиган омиллар сифатида эса
қуйидагиларни қайд этишди: чалқанча ѐтиш (5), оғриқ қолдирувчи воситаларни қабул
қилиш (6) ва йўтални қолдирувчи воситаларни қабул қилиш (8). Икки нафар бемор эса хеч
бир восита оғриқни енгиллаштирмаганини айтишди.

Кейинги ўриндаги клиник белги сифатида йўтал (13 (30,2%) та бемор ―азоб берувчи

Н. Т. Маматова


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (94)—2020

54

йўтал‖ деб таъкидлашди), анорексия, ваража, уйқусизлик, ҳолсизлик ҳолатлари кузатилди.
Кам ҳолатларда диарея, қабзият ва кўнгил айниши белгилари кузатилди. Деярли барча бе-
морлар (41 (95,3%) нафар бемор) стационарга ѐтқизилганларидан сўнг касаллик белгилари
енгиллашганини қайд этишди. Аксарият беморларда бир вақтинг ўзида даволанишни талаб
қиладиган йўлдош касалликлар мавжуд эди: меъда-ичак касалликлари (18 (41,8%) та бе-
мор), оғир сурункали обструктив ўпка касаллиги (11 (25,6%) та бемор), вирусли гепатит С
(16 (37,2%) та бемор), буйрак ва сийдик йўллари касалликлари (9 (20,9%) та бемор), асаб (8
(18,6%) та бемор) ва юрак-қон томир тизими касалликлари (7 (16,2%) та бемор), қандли диа-
бет (3 (6,9%) та бемор), бошқа касалликлар (7 (16,2%) та бемор). Чарлсоннинг коморбидлик
индекси ўртача кўрсаткичи 2,7 баллни ташкил этди ва бошқа сурункали касалликларга қара-
ганда юқори эмас эди [1,4]. Сил билан касалланган беморлар бошқа касалликларга чалинган
беморларга нисбатан ѐш бўлганликлари учун коморбидлик индекси якуний хулоса
чиқаришга ѐрдам беролмади.

Барча беморлар симптоматик дори воситалари тавсия этилишига ва йўлдош касал-

ликларини даволанишига муҳтож эдилар. Охирги госпитализация даврида беморлар силга
қарши даволанишдан ташқари балғам кўчирувчи воситалар (41 (95,3%) та бемор), гепато-
протекторлар (37 (86%) та бемор), протон помпа блокаторлари (34 (79,1%) та бемор), носте-
роид яллиғланишга қарши дори воситалари (24 (55,8%) та бемор), қайт қилишга қарши дори
воситалари (19 (44,1%)), спазмолитиклар (17 (39,5%)), антигистаминлар (16 (37,2%)) ),
бронходилататорлар ва кенг спектли антибиотиклар (15 (34,8%)), ич кетишига қарши дори
воситалар (12 (27,9%)) ва сурги дорилар (11 (27,9%)), гемостатиклар (10 ( 23,2%)), диуре-
тиклар (10 (20,9%)), глюкокортикоидлар (9 (20,9) %)) қабул қилдилар.

Деярли барча беморлар (41 (95,3%)) ―Сизга психолог ѐрдами керакми?‖ деган саволга

инкор жавобини беришди. Ҳавотир ва тушкунликнинг даражасини аниқлашга ѐрдам бе-
рувчи HADS шкаласига кўра эса 14 (32,5%) нафар беморда сезиларли ҳавотирланиш ҳолати,
18 (41,8%) нафар беморда тушкунлик ҳолати аниқланди. Тушкунлик шкаласи бўйича ўртача
15±7,8 баллни ташкил этди. 28% ҳолларда беморлар ҳам ҳавотирдан, ҳам тушкунликдан
азият чекаѐтганликлари аниқланди. Бир нечта беморлар уларга ғамхўрлик қиладиган қарин-
дошлари йўқлигини таъкидлашди. Шулар билан бир қаторда, беморларга тиббиѐт ходимла-
рининг муносабати юқори даражада (ўртача 4,75 балл) эканлиги аниқланди.

Юқорида айтилганлардан кўриниб турибдики, силнинг оғир ва сурункали шакллари

билан касалланган беморлар кўп ҳолларда бир нечта мутахассисларнинг ѐрдамига муҳтож
бўлади. Қуйида клиник мисол келтирамиз:

Бемор К., 43 ѐшда, сил касаллиги бўйича II гуруҳ ногирони. Ташхис: Ўнг ўпка юқори

ва ўрта бўлагининг фиброз-ковакли сили яллиғланиш босқичи, сил таѐқчаси (СТ) +, сурун-
кали плевра эмпиемаси бронхоплеврал оқма билан, изониазид, рифампицин, стрептомицин,
этамбутол, канамицин, протионамид, капреомицин ва левофлоксацин дориларига турғун-
лик; 1-типдаги қандли диабет, оғир кечиши, декомпенсация даври; сурункали вирусли гепа-
тит С; ОИВ-инфекцияси. Чарлсоннинг коморбидлик индекси 7 балл. HADS шкаласи бўйича
клиник ҳавотир ва тушкунлик ҳолатлари аниқланди. Бундай ҳолатларда беморни даволашда
бир нечта мутахассис, яъни фтизиатр, инфекционист, эндокринолог, кўкрак қафаси жар-
рохи, психотерапевт кабиларнинг кўмаги талаб этилади.

Хулоса.

Силнинг оғир шакллари билан касалланган беморлар уларда мавжуд бўлган

йўлдош касалликлари туфайли бир вақтнинг ўзида бир нечта мутахассис, яъни терапевт,
инфекционист, кардиолог, эндокринолог, жаррох, невролог ѐрдамига муҳтож бўлишади.
Шунингдек, бундай беморларда ҳавотир ва тушкунлик ҳолатлари яққол ривожланганлиги
учун психотерапевтнинг кўмаги ҳам керак бўлади. Хулоса қилиб айтганда, силнинг оғир ва
сурункали шакллари билан касалланган беморларни даволаш тиббий ва психологик тадбир-
ларни ўз ичига олган паллиатив ѐрдамни талаб этади.


Оригинальная статья


background image

Доктор ахборотномаси № 2 (94)—2020

55

Фойдаланилган адабиѐтлар:

1. Баймаканова Г.Е. Обострение ХОБЛ: диагностическое и прогностическое значение биологических мар-

керов: Дисс. ... д-ра мед. наук. М.; 2012. С. 20.

2. Новиков Г.А., Вайсман М. А., Рудой С. В., Подкопаев Д. В. Паллиативная медицинская помощь паци-

ентам с хронической болью// Паллиативная медицина и реабилитация. Научно-практический журнал.
2019. №2. С. 5-12.

3. Паллиативная помощь. Клиническое руководство для организаций, осуществляющих лечебно-

профилактическую деятельность в Киргизской Республике. Бишкек. 2012. – Принято экспертным сове-
том по оценке качества клинических руководств протоколов и утверждено Приказом № 3 МЗ КР от
10.01.2013. С. 99.

4. Стяжкина С.Н., Журавлев К.В., Леднева А.В. Роль коморбидной патологии в хирургии. Фундаменталь-

ные исследования. 2011; 7:138—40.

5. Bitalabeho F, Dara M, Jaramillo E, Milani B, Raviglione M. Declaration on palliative care and MDR/XDR-TB

INT Int J Tuberc Ling Dis,2012, 16(6):712–713.

6. Dheda K., Migliori G.B. The global rise of extensively drug resistant tuberculosis: is the time to bring back

sanatoria now overdue// www.thelancet.com Published online October 26, 2011 DOI:10.1016/S0140-6736(11)
61062-33.

7. HPCA. Guidelines for providing palliative care to patients with tuberculosis. Hospice Palliative Care Associa-

tion; South Africa, 2011. p.1-141.

8. HPCA. Guidelines for providing palliative care to patients with tuberculosis. Hospice Palliative Care Associa-

tion; South Africa, 2011. p.1-141nition/en/ Accessed April 2012.

9. Senthilingam M., Pietersen E.Mc., Nerney R,, Te Riele J., Sedres P., Wilson R., Dheda K. Lifestyle, attitudes

and needs of uncured XDR-TB patients living in the communities of South Africa: a qualitative study. Trop
Med Int Health., 2015 Sep;20(9):1155-1161. doi: 10.1111/tmi.12532.

Н. Т. Маматова

References

Ьаимаканова 1 .Ь. ооостренис лОЬЛ: диагностическое и прогностическое значение биологических маркеров: Диес.... д-ра мед. наук. М.; 2012. С. 20.

Новиков Г.А., Вайсман М. А., Рудой С. В., Подкопаев Д. В. Паллиативная медицинская помощь пациентам с хронической болью// Паллиативная медицина и реабилитация. Научно-практический журнал. 2019. №2. С. 5-12.

Паллиативная помощь. Клиническое руководство для организаций, осуществляющих лечебнопрофилактическую деятельность в Киргизской Республике. Бишкек. 2012. - Принято экспертным советом по оценке качества клинических руководств протоколов и утверждено Приказом № 3 М3 КР от 10.01.2013. С. 99.

Стяжкина С.Н., Журавлев К.В., Леднева А.В. Роль коморбидной патологии в хирургии. Фундаментальные исследования. 2011; 7:138—40.

Bitalabeho F, Dara М. Jaramillo Е. Milani В. Raviglione М. Declaration on palliative care and MDR/XDR-TB INT Int J Tubcrc Ling Dis,2012, 16(6):712-713.

Dheda K., Migliori G.B. The global rise of extensively drug resistant tuberculosis: is the time to bring back sanatoria now overdue// www.thelancet.com Published online October 26, 2011 DOI: 10.10I6/S0140-6736(11) 61062-33.

HPCA. Guidelines for providing palliative care to patients with tuberculosis. Hospice Palliative Care Association; South Africa, 2011. p. 1 -141.

HPCA. Guidelines for providing palliative care to patients with tuberculosis. Hospice Palliative Care Association; South Africa, 2011. p. I -141 nition/en/Accessed April 2012.

Senthilingam M., Pietersen E.Mc.. Nerney R„ Те Riele J.. Sedres P., Wilson R.. Dheda K. Lifestyle, attitudes and needs of uncurcd XDR-TB patients living in the communities of South Africa: a qualitative study. Trop Med Int Health., 2015 Sep;20(9):l 155-1161. doi: 10.1111/tmi. 12532.