Тадкикот объектлари: тос-чанок бугими дсгснсратив-дистрофик касал-ликлари билан 148-та бемор, улардан 103 остеоартроз, 45 сон суяги бошчаси асептик некрози билан.
Ишнинг максади: ультрасонография ва магнит-резонанс томография имко-ниятларидан фойдаланиб тос-чанок бугими дегенератив-дистрофик касал-ликлари ташхисини яхшилаш.
Тадкикот методлари: рентгенография, ультрасонография ва магнит-резонанс томография.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Тос-чанок бугими остеоатрози ва сон суяги бошчаси асептик некрози касалликларида ультрасонография ва магнит-резонанс томография ахамияти биринчи марта рентгенография натижалари билан солиштирилган холда курсатилган. Натижалар шуни кур-сатдики, остсоартрозда сон суяги бошчаси дсформациясини аниклашда ультрасонография сезгирлиги паст булди - 57.7%. Асептик некрозда сон суяги бошчаси деформацияси нисбатан яхширок аникланди - 89.7%, бу холатни деформация механизм ва жойлашишига богликлиги аникланди. Бугим капсу-ласи узгаришларини аниклашда сонография сезгирлиги юкори булди остео-артрозда 86.0% ва асептик некрозда 84.6%. Бугим юзалари фазовий мосла-шиши, синовит, субхондрал кисталар, тогайни структур узгаришларни ва бугим суюклигини тасвирлашда магнит-резонанс томография рентгеногра-фиядан уступ булди. Остеофитоз, субхондрал склероз ва бугим ериги узгаришларини аниклашда рентгенография MPT-дан устун турди.
Амалий ахамияти: сон-чанок бугими дегенератив-дистрофик касалликлари ультрасонография ва магнит-резонанс белгиларини конкретлаш ва сон-чанок бугими патологиясида радиологик тскшириш алгоритми тавсия этиш.
Тадбик этиш даражаси: тадкикот натижалари Биринчи ТашДавТИнинг нур ташхиси булимида, ва ТОИТИнинг катта бугинлар патологияси булимида тадбик этилган.
Кулланиш сохаси: нур ташхиси, травматология ва ортопедия, ревматология.
Тадқиқот объектлари: 92 та 30-40 кунли жинсий етилмаган каламуш болалари,. 108 та тсмиртанқисли ансмияли бсмор: эркаклар - 13 (12%), аёл-лар - 95 (88%); ўртача ёши - 39,9 йил. Назорат гуруҳини 17 соғлом кишилар ташкил қилдилар.
Ишнинг мақсади: ТТАли беморларни жигарда гем синтези ва метабо-лизмини индукциялаш йўли билан даволаш самарадорлигини ошириш.
Тадқиқот усули: клиник, биохимик, экспериментал, морфологик, инструментал.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Биринчи марта АТТАси моделида жигарнинг митохондриал ва микросомал-цитозол фракцияларида гемнинг дастлабки босқичларда унинг охирги босқичлардаги ингибицияла-ниши фонида фаоллашуви аниқланди. Эспериментал ҳайвонлар жигари митохондриал ва микросомал-цитозол фракцияларида малтофер ва неоселен препаратларини комбинацияда қўлланилиши натижасида МДА сатҳи ва СОД ва КАТ ферментлари активлигининг ўзгариши аникланди. Илк бор биз то-мондаи иккивалентли ва учвалентли темир ионлари ва дифферритиннингэкс-перимеитал хайвонлар митохондриал ва микросомал-цитозол жигар фракци-яларидаги кўрсаткичлари таҳлил қилинди. АТТА да жигарнинг морфологик ҳолати ва аниқланган ўзгаришларни мальтофер ва неоселен препаратлари билан коррскциялаш натижалари кўрсатилди. Биринчи марта катта клиник-экспериментал материалда малтофер ва неоселен препаратлари комбинация-си қўлланилиши самарадорлиги кўрсатилди.
Ишнинг илмий аҳамияти: Малтофер ва неоселен препаратларининг биргаликда қўлланилиши клиник-экспериментал изланиш натижалари бўйи-ча гепатоцитларда гем синтезланиши ва парчаланиши ферментлари фаолли-гини тиклади, фсррокинстик, гсматологик кўрсаткичларни яхшилади ва жигар функционал ҳолатини яхшилади. Клиник текширувларда олинган ижобий иатижалар экспериментал материалларда ўз тасдигини топди, бу эса мазкур ТТА ни даволаш схемасини клиника ва амбулатория шароитларида қўллаш учун тавсия килишга имкон беради.
Тадбиқ этиш ва иқтисодий самарадорлигии: Изланиш натижалари гематология, терапия бўлимлари Амалий фаолиятига, шунингдек бирламчи звено врачлари фаолиятига татбиқ қилинди.
Қўлланиш соҳаси: гематология, терапия.
Тадқиқот объектлари: болалар, оила ва мактабгача болалар муас-сасаларидаги овқат рационлари, биологик фаол овқат қўшимчалари, тажриба остидаги ҳайвонлар.
Ишнинг мақсади: Мактабгача болалар муассасаларида биологик фаол овқат қўшимчаларини қўллаш йўли билан болаларнинг овқат рационларини мутаносиблашиинг самарали услубларини ишлаб чиқиш.
Тадқиқот усуллари: гигиеиик, тиббий-биологик, токсикологик, биоки-мёвий, кимёвий, сўров ва статистик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: болалар кундалик овкат рационларининг озуқавий ва биологик қийматлари оилавий овқатланиш ва мактабгача болалар муассасаларидаги овқатланиш билан боғлиқлиги ва микронутриентларга бўлган эҳтиёжни озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол қилиш микдорини ошириш билан кондириб бўлмаслиги аниқланган.
Биологик фаол овқат қўшимчаларини гигисник ва токсикологик текшириш натижасида мактабгача болалар муассасаларидаги овқат рацион-ларида танқис бўлган С, А, В6, В,2 ва Д витаминлари, фолат кислотаси, кальций, магний, алмаштириб бўлмайдиган аминокислоталарга бой бўлган маҳаллий «Биовит» биологик фаол қўшимчаси танлаб олинди ва кўлланилди. Натижада, болалар овқатларининг биологик киймати ошишига, азот баланси, оқсил сўрилиши, сийдикдаги азот моддалари, С витамини алмашинувининг биокимёвий кўрсаткичлари меъёрий ҳолатга келишига эришилди.
Мактабгача болалар муассасаларида биологик фаол овкат қўшимчаларини қўллашни гигиеник асослаш ва уларнинг самарадорлигини баҳолаш бўйича янги услубий ёндашув ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти: изланишлар натижасида соғлиқни сақлаш амалиёти учун Узбекистан Республикаси СанҚМ, 2 та услубий қўлланма, ва овқатланиш ҳолатини баҳолаш услуби ишлаб чиқилган ва тасдиқланган.
Тадбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: олинган натижалар Республика миқёсида тадбиқ этилган ва аҳоли саломатлигини сақлашда муҳим роль ўйнаб, халқ хўжалигида, умумпрофилактик, ижтимоий, экологик-гигисник аҳамиятга эга.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси: профилактик тиббиётда ва гигиена амалиётида, ўқув жараёнида.
Тадқиқот объектлари: 1-ТошДавТИ марказий илмий-текшириш лабо-раторияси моделлаштириш, экспериментал терапия ва биохимия булимида 24 та кучукда краниоцеребрал гипотермиянинг турли усуллари самарадорлиги ўрганиб чиқилди, РНХИМда 286та беморда гипервентиляциянинг турли режимлари ва КЦГнинг усулларининг самарадорлиги урганиб чикилди.
Ишнинг мақсади: бу ишнинг асосий мақсади - бош мия огир жарохатлари билан булган беморларда гипервентиляциянинг турли режимларини ишлатишга дифференциал ёндашиш ва КЦГнинг самадор усулларини яратиш ёрдамида мия химоясиии отималлаштириш.
Тадқиқот усули: транскраниал доплерография ёрдамида бош миядаги қон айланишини бахолаш, артериал ва веноз қоннинг кислород билан тўйинишини, қондаги ва ликвордаги лактат микдорини, липидлар перекис оксидланишини, антиоксидант системаси ферментларининг фаоллигини ва эритроцитларнинг перекисли гемолизини аниқлаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ўтказилган таҳлил оғир бош мия жарохати кислород балансининг бузилиши ва липидлар перекис оксидланиши жараёнининг кучайишига олиб келишини кўрсатади. Бош мияни музли халталар ёрдамида старли даражада совута олмаслиги ва бунинг натижасида уни гипоксиядан самарали химоя қилаолмаслиги аниқланди. Таклиф этилаётган перфузион краниоцеребрал гипотермияни қўллаш бош мия хароратиии оз вакт ичида, тана хароратига кўп таъсир этмаган холда, исталган тезликда ва даражада пасайтириш имконини беради. Тана харора-тини 32°С дан туширмаган холда мияни 27°С гача совутиш мумкин. Бу эса ўз навбатида кислород баланси бузилиши ва липидлар перекис оксидланиши жараёнини камайтириб, бош мияни иккиламчи гипоксик ва ишемик шикатланишининг олдини олади .
Амалий ахамияти: бош миянинг огир жарохатларида қўлланиладиган самарали усул - перфузион краниоцеребрал гипотермия усули ихтиро этилди. Бу усулнинг амалиётга тадбиқ этилиши бош миянинг огир жарохатларида унинг иккиламчи гипоксик ва ишсмик асоратларининг олдини олишда самарали восита бўлиб хизмат килади. Бош мия огир жарохатларида ГВни дифференциал тадбик этиш алгоритми ишлаб чикилди.
Татбиқэтиш даражаси ва унинг иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари Республика нейрохирургия илмий маркази ва Тошкент тиббиёт академиясининг 2-клиник шифохонаси анестезиология ва реаниматология бўлимларининг амалий фаолиятида кснг қўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: реанимация ва нейрохирургияда.
Тадқиқот объектлари: интакт ва яллиғланиш моделлари чақирилгаи ҳайвонлар - 670 та оқ сичқонлар, 1744 оқ каламушлар, 240 та қуёнлар ва 8 та мушуклар.
Тадқиқот мақсади: скрининг (саралаш) йўли билан танлаб олинган тиокарбаматнинг (УБ-421 шифрли) ҳамда тиомочевинанинг (БИК-15 шифрли) унумларининг яллиғланишга қарши, бошқа фармакологик, токсикологии хусусиятларини ўрганиш ва уларни тиббиёт амалиётида ишлатиш мумкинлигини асослаб бериш.
Тадқиқотлар усули: фармакологик, токсикологии, биохимик, патофизиологик, гистоморфологик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: тиокарбамат ва тио-мочевинанинг текширувдан ўтказилган 20 та янги унумларини кўпчилиги формалинли яллиғланишга карши кучли таъсир қилиши, кам захарлилиги, шунингдек уларнинг фармакологик фаоллиги билан кимёвий тузилиш орасида узвий богланиш борлиги биринчи маротаба аниқланган. Ушбу гуруҳ моддаларининг истиқболли бўлганлари УБ-421 ва БИК-15 - асептик (турли моделларда) ва иммунологик (адъювант) артритларни, ҳамда яллиғланишнинг экссудация ва пролиферация жараёнларини ривожланишини пасайтириш хусусиятлари бўйича ҳозирги вактда қўлланиб келинаётган бутадиондан кучли ва индометацинга яқиндир. Янги препаратларнинг яллигланиш медиаторларига (гистамин, серотонин, простогландин, кининлар) антогонизми, томирлар ошиб кетган ўтказувчанлигини, гиалуронидаза фермента фаоллиги, липидлар перекисли оксидланишининг сусайиши ва буйрак усти безининг пўсток қисми билан боғлиқ. Улар оғриқни колдирувчи ва истимани пасайтирувчи хусусиятларга хам эгадирлар. УБ-421 ва БИК-15 препаратлари жуда кам заҳарли бўлиб, ҳазм йўлларининг шиллиқ пардаларини таъсирлантирмайди ва эмбриотоксик, тератоген ва канцероген таъсирлар кўрсатмайди. Бу жиҳатдан улар кўпчилик замонавий прспаратлардан ижобий томонга фарқланади. Шуларга асосланиб тиомочевина ва тиокарбаматнинг унумларини ностероид яллиғланишга қарши препаратларнинг янги гуруҳи деб тавсифлаш мумкин.
Амалий ахамияти: УБ-421 ва БИК-15 яллиғланишга карши юкори фаоллиги, жуда кам захарлилиги ва ульцероген таъсир кўрсатмаслиги сабабли янги ностсроид яллигланишга карши восита сифатида тиббиёт амалиётида қўлланилиши мумкин.
УБ-421 препарати бўйича материаллар уни «Тиокарбамин” номи билан таблетка ҳолида янги яллигланишга карши восита сифатида қўллашга клиник синовлардан ўтказиш учун УзР ССВ Фармакологик қўмитасига топширилди (28.04.06 29/01-12-сонли ҳужжат).
Қўлланилиш сохаси: соғлиқни сақлаш.
Tadqiqotning ob’ekti: maktabgacha ta’lim muassasalarining katta va tayyorlov guruhi bolalarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayoni.
Tadqiqotning maqsadi: katta va tayyorlov guruhi tarbiyalanuvilarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning pedagogik tizimini ishlab chiqish.
Tadqiqot metodlari: manbalami tahlil qilish, umumiy, yakka tartibda yozma va og‘zaki suhbatlar woshtirish, anketa so‘rovlarini o‘tkazish, pedagogik eksperiment, zamonaviy pedagogik texnologiya va interfaol metodlar, matematik-statistik jihatdan qayta ishlash va umumlashtirish.
Olingan natijalar va ularning yangiligi shundan iboratki, unda maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish muammosi O‘zbekiston sharoitida uning o‘ziga xos jihatlari va qirralarini yoritgani holda maxsus tadqiq etildi. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning nazariy va amaliy asoslari, ular asosida bu jarayonni ta’minlovchi pedagogik tizim hamda unga kiruvchi topshiriqlar tizimi, ulami amalga oshirishning ilmiy asoslangan metodikasi ishlab chiqildi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati: tadqiqot muammosining mohiyati va uning natijasida ishlab chiqilgan metodik tavsiya, qo‘llanma, maktabgacha ta’lim muassasasi pedagoglari, jumladan, tarbiyachi, tasviriy faoliyat bo‘yicha to‘garak rahbarlariga bolalarda tasviriy faoliyat bo‘yicha savodxonlikning dastlabki elementlarini shakllantirish jarayonida qo‘l keladi. Tadqiqot jarayonida paydo bo‘lgan g‘oyalar asosida pedagogika bilim lortlari va pedagogika oliy o‘quv lortlarida tasviriy faoliyat metodikasi bo‘yicha beriladigan ma’ruza mashg‘ulotlarini mazmun jihatidan boyitadi. Tadqiqot natijalaridan kelib chiqqan holda tayyorlangan metodik tavsiyalar maktabgacha ta’lim muassasalarining faoliyatini yanada takomillashtirishga, tasviriy faoliyat mashg‘ulotlarini tashkil etishga, yo‘naltirilgan faoliyat samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Tatbiq etish darajasi va iqtisodiy samaradorligi: tadqiqotning asosiy g‘iyalari, xulosalari Respublikamizning bir qator viloyatlarida o‘tkazilgan tajriba-sinov ishlari jarayonida amaliyotga tatbiq etildi. Shuningdek, tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan qo‘llanma, metodik ishlanmalar maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayonini samarali kechishini ta’minlaydi.
QoMlanish sohasi: tadqiqot natijasida chiqarilgan xulosalardan pedagogika oliy o‘quv lortlari va kollejlarida “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” kursini o‘qitishda, maktabgacha ta’lim muassasalari katta va tayyorlov guruhlarida tasviriy faoliyat turkumiga kiruvchi mashg‘ulotlami tashkil etishda foydalanish mumkin.
Тадкиқот объектлари: болалар, оила ва мактабгача болалар муассасаларидаги овқат рационлари, биологик фаол овқат қўшимчалари, тажриба остидаги ҳайвонлар.
Ишнинг мақсади: Мактабгача болалар муассасаларида биологик фаол овқат қўшимчаларини қўллаш йўли билан болаларнинг овқат рационларини мутаносиблашнинг самарали услубларини ишлаб чиқиш.
Тадқиқот усуллари: гигиеник, токсикологик, биокимёвий, кимёвий ва статистик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: болалар кундалик овқат рационларининг озуқавий ва биологик қийматлари оиладаги овқатланиш ва мактабгача тарбия муассасаларидаги овқатланиш билан боғлиқлиги ва микронутриентларга бўлган эҳтиёжни озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол қилиш микдорини ошириш йўли билаи қондириб бўлмаслиги аниқланган.
Биологик фаол овқат кўшимчаларини гигиеник ва токсикологик тскшириш натижасида мактабгача болалар муассасаларидаги овқат рационларида танқис бўлган С, А, В6, В12 витаминлари, фолат кислотаси, кальций, магний, алмаштириб бўлмайдиган аминокислоталарга бой бўлган маҳаллий «Биовит» биологик фаол қўшимчаси танлаб олииди ва қўлланилди. Натижада, болалар овқатларининг биологик қиймати ошишига, азот баланси, оқсил сўрилиши, сийдикдаги азот моддалари, С витамини алмашинувининг биокимёвий кўрсаткичлари мсъёрий ҳолатга келишига эришилди.
Мактабгача тарбия муассасаларида биологик фаол овқат қўшимчаларини қўллашни гигиеник асослаш ва уларнинг самарадорлигини баҳолаш бўйича янги услубий ёндашув ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти: изланишлар натижасида соғликни саклаш амалиёти учун Ўзбскистон Рсспубликаси СанҚМ, 2 та услубий қўлланма, 1 та овқатланиш ҳолатини баҳолаш услуби ишлаб чиқилган ва тасдиқланган.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: олинган натижалар Республика миқёсида тадбиқ этилган ва аҳоли саломатлигини сақлашда муҳим роль ўйнаб, халқ хўжалигида, умумпрофилактик, ижтимоий, экологик-гигисник ахамиятга эга.
Қўллаииш (фойдаланиш) соҳаси: профилактик тиббиётда ва гигиена амалиётида, ўқув жараёнида.
Yara infektsiyasini oldini olish muammosi zamonaviy jarrohlikning dolzarb muammosi bo'lib qolmoqda. Shoshilinch jarrohlikda bu ko'rsatkich 48,7% ga etadi.
So'nggi yillarda tibbiyotda jigar, ko'krak qafasi jarrohligi va boshqalar operatsiyalari, xususan, yiringli jarrohlikda natriy gipoxloritning elektroliz suv eritmalari (EWS) muvaffaqiyatli qo'llanilmoqda. Biroq, yog'och infektsiyasining oldini olish uchun EWS natriy gipoxloritini qo'llash maqsadga muvofiqligi etarli darajada o'rganilmagan.
Muallif og'irlikni kamaytirish va jarohat asoratlari tez-tezligini kamaytirish maqsadida ekspress-poezd usullarini ishlab chiqdi - 0,2-10 daqiqa va 0,01-60 minutlik rejimlarda natriy gipoxlorit EWS jarrohlik tikuvini qayta ishlash. Rivojlangan rejimlarda ishlov berish uchun har xil turdagi jarrohlik choklarning mexanik mustahkamligini o'zgartirishni o'rgangan.
Operatsion yaraning yumshoq matolarini 0,2% - 5 minut rejimida davolash rejimini morfologik tadqiqotlar oqilona. An'anaviy usulda ishlov berilgan ipak bilan tikilgan va EWS natriy gipoxloritini qayta ishlagandan so'ng tajriba hayvonlarining teri matolarining bo'laklarini qiyosiy morfologik o'rganish natijalari shuni ko'rsatdiki, yaralarning bitishi va o'ralgan matolarning reaktsiyasidagi farqlar aniqlanmagan.
Bakterial kontaminatsiyadan ogohlantirish uchun operatsiya yarasini qo'riqlash usuli ishlab chiqilgan bo'lib, u operatsiya yarasining barcha bo'ylab teriga qorin pardasini tikish va ular orasida 0,2% natriy gipoxlorit bilan namlangan doka salfetkani saqlashdan iborat. Operatsiyaning ekstremal qismida 5 daqiqali ishlov berish 0,2% natriy gipoxloritli EWS operatsiya yarasining har bir qatlamiga elchi tikuv o'tkaziladi.
Klinik material 831 bemorni tekshirish va operatsiya davolashni o'z ichiga oladi, ulardan 502 nafari nazorat guruhiga va 329 nafari asosiy guruhga kiritilgan. Natijalarning qiyosiy tahlili ishlab chiqilgan profilaktika kompleksining yuqori samaradorligini ko'rsatdi, bu yara asoratlari chastotasini 14,8% dan 5,1% gacha kamaytirishga yordam berdi.
O‘tkir obstruktiv kalkulyoz xoletsistit bilan og‘rigan 126 nafar bemorni jarrohlik yo‘li bilan davolash natijalari tahlil qilindi. Amalga oshirilgan operatsiyalarning xususiyatiga qarab, barcha bemorlar 2 guruhga bo'lingan: nazorat guruhi - an'anaviy xoletsistektomiya qilingan 50 bemor va asosiy guruh - LCE qilingan 76 bemor.
Asosiy guruhda, o't pufagi bo'yinining elementlarini aniqlashning iloji bo'lmaganda, muallif 37 bemorda bajarilgan LCE ni o'tkazish uchun original texnikani ishlab chiqdi, bu esa laparoskopik, hatto texnik jihatdan qiyin operatsiyalarni bajarishga imkon berdi, bu esa foizlarni kamaytiradi. minimal konvertatsiya qilish.
Muallif o't pufagi va uning to'shagini 0,4% EVR natriy gipoxlorit va ozonlangan eritmalar bilan sanitariya qilish usulini ishlab chiqdi, bu qorin bo'shlig'ini o't pufagining infektsiyalangan tarkibi bilan ifloslanishini oldini olishga va uning to'shagini va uning to'shagini sanitariya qilish imkonini berdi. ozonlangan eritma bilan subhepatik bo'shliq, patologik jarayonning qorin bo'shlig'iga tarqalishi.
Muallif o'tkir obstruktiv xoletsistit bilan og'rigan bemorlarni boshqarish va jarrohlik davolash taktikasini ishlab chiqdi, bu bemorlarning ushbu toifasini davolash natijalarini yaxshiladi va operatsiyadan keyingi asoratlar va o'lim holatlarini kamaytirdi.
Klinik natijalarni tahlil qilish asosida o'tkir xoletsistitda o't pufagiga laparoskopik aralashuvni o'tkazish uchun ko'rsatmalar va kontrendikatsiyalar ishlab chiqilgan.
Ishlab chiqilgan LCE usuli, o't pufagi bo'shlig'ini va uning to'shagini tavsiya etilgan antiseptiklar bilan sanitariya qilish, o'tkir obstruktiv xoletsistit bilan og'rigan bemorlarni davolash uchun ishlab chiqilgan taktikadan foydalanish davolash vaqtini 18,2 + 5,6 dan 6,1 + 1,9 kungacha qisqartirish imkonini berdi, va operatsiyadan keyingi asoratlarning chastotasini 26% dan 1,3% gacha kamaytirish.
Ишнинг мақсади: оқларида қандли диабетдан йирингли, некротик зарарланиши бўлган беморларда, жигар фаолияти бузилишларини мониторинг йўли билан ўз вақтида аниқлаш ва комплекс даво чоралари ёрдамида уларни бартараф этиш, қандли диабет оқибатидаги йирингли асоратларнинг олдини олиш.
Тадқиқот усуллари: клинико-биохимик тскшириш, ЭКГ, жигарни ультратовушли текшириш, ультратовушли допплерография, кислород танқислигиии траскутан усулда аниқлаш, рентгенкоитрастли ангиография.
Олинган натижалар ва уларнн янгилиги: текширув натижалари шуни кўрсатдики, қандли диабетнинг декомпенсация шакли оёқларнинг некротик зарарланиши ҳамда жигар фаолиятининг бузилиши билан кечади. Комплекс даво чораларига гепатопотскторлар ва антиоксидантларни қўшиш патогснстик асосланган даво бўлиб, асоратларнинг олдини олиш ва соғайиш муддатини қисқартириш имконини беради.
Ишнинг амалий ахамияти: таклиф этилган комплекс даво турлари, қандли диабетнинг йирингли, некротик асоратларида, жигар зарарланишининг олдини олиш ва даво самарасини ошириш учун хизмат килади.
Тадбик этилиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги; олинган натижалар ТТА иккинчи клиникасининг анестезиология и реанимация бўлимлари ва Республика йирингли хирургия маркази амалиётига тадбиқ қилинган бўлиб бемор соғайиши муддатини қисқартиради.
Қўлланиш сохаси: реанимация, интенсив терапия ва хирургия.
Муаллиф томонидан 2 гурухга ажратилган 257 та бсморнинг даволаш ва текшириш натижалари тахлил этилган. Назорат гурухи 72 ва асосий гурух 185 та бемордан иборат.
Назорат гурухида сариклик чуккисида бир боскичли очик усулида жаррохлик амалиетлари бажарилган. Асосий гурухда даволаш боскичма-боскич олиб борилган. Эндоскопии ретроград (ЭРТ) ва тер ва жигар оркали эндобилиар тскширувлар (ТЖЭБТ) кулланилган. Биринчи боскичда биз тадбик этган усулда микдорланган декомпрессия, ут йуллари санацияси утказилган, механик сариклик, холангит ва жигар етишмовчилиги бартараф килинган.
Асосий гурух 2-та кичик гурухга булинган. Биринчи кичик гурухда (151 бемор) ЭРТ утказилган. Иккинчи кичик гурухда (34 бемор) ТЖЭБТ кулланилган.
Тадбик этилган даволаш усуллари холангитни даволаш натижаларини 2 баробар яхилашга ва яллигланиш жараенини таркалишни 3 баробар камайтиришга имкон берди.
Кашф этилган оригинал ЭРТ усулларини куллаш жаррохлик тактикасини аниклаш, эндоскопик папилосфинктеротомияни эффектив хажмини аниклашга имконият яратди. ЭРТ фойдалиги 82,7% ташкил килди.
Таклиф килинган даволаш-диагностик алгоритмлар механик сариклик билан асоратланган холедохолитиазда ЭРТ асоратларини 9 маротаба ва ТЖЭБТ асоратларини 4 маротаба камайтиришга имкон берди.
Тадқиқот объектлари: куёнлар, висцерал-ишемик шок, метаболизм, митохондриялар, сукцииасол, сукцивил.
Ишнинг мақсади: висцерал-ишемик шок патогенезининг асосий меха-низмларига таъсир этиш учун йўналтирилган янги гемокорректорлар сук-цинасол ва сукцивил самарадорлигини ўрганиш.
Тадкиқот усули: физиологик, биокимёвий, биофизик, статистик.
Олинган иатижалар ва уларнинг янгилиги: висцерал-ишемик шокда кузатиладиган гемодинамик кўрсаткичлар, кислота-ишқор мувозанати, кар-бонсув-фосфор алмашинуви кўрсаткичлари, жигар функционал ўзгаришлари, токсемия ҳолатларига комплекс равишда баҳо берилган. Висцерал-ишемик шокда организмнинг мстаболик статусный аниқ ифода этувчи тскшириш усуллари комплекси ишлаб чиқилган. Илк бор янги полифункционал гемокорректорлар сукцииасол ва сукцивилнинг висцерал-ишемик шок ҳолатида гемодинамик ва метаболик кўрсаткичлардаги ўзгаришларни йўқотишдаги самарадорлиги ўрганилган.
Амалий аҳамияти: Висцерал-ишемик шокда жигар хужайралари энергетик мстаболизми бузилишининг аҳамияти тўғрисидаги гипотеза тас-диқланган. Гипоксия ва токсемия билан асоратланган экстремал ҳолатларда энергияга бой бирикмалар таъминотчилари (сукцииасол) ва жигар митохон-дрияларининг электронтранспорт функцияси корректорлари сифатида (сукцивил) янги комплекс кон ўрнини босувчи воситаларнинг самарадорлиги ис-ботланган.
Татбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: янги қон ўрни-ни босувчи воситалар сукцииасол ва сукцивилнинг висцерал-ишемик шок-даги самарадорлигини кўрсатувчи иатижалар, уларни тиббиёт амалиётида висцерал-ишемик шокни комплекс даволаш таркибига киритишга тавсия қилиш имконини беради.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: тиббиёт.
Тадкикот объектлари: хикилдок ва трахеянинг тургун дсформацияланган 298 касаллар
Ишнинг максади: хикилдок ва трахеянинг тургун деформацияланган беморларни клиник ва патогенетик асосланган даволаш усулларини ишлаб чикиш оркали эрта реабилитациясига эришиш.
Тадкикот методи: Умумий клиник текшириш, махсус текширишлар: ЛОР-куриги, нафас олиш йулларининг панэндоскопияси, хикилдок, трахея ва асосий бронхларни рснтгснотомографик, ЯМР ва КТ текшириши; хикилдок ва трахея яраларнинг бактериологик текшириши; патоморфологик текшириши; биокимиевий методлар билан: ПОЛ-АОС холатини, жигарнинг МОС фаолиятини текшириши; биофизик текширишлар: эритроцитлар мембранасини электрик тешиш (ЭМЭТ), кон епишкоклиги (КЕ) ва кон силжишини тезлиги (КСТ); цитологик текшириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: хикилдок ва трахеянинг тургун деформацияланган бемоларда биринчи булиб комплекс текширишлар асосида клиник ва структур-функционал курсаткичларнинг буйин тукималарида яллигланишнинг сурункали ва махсулотли таркиби кисимлари билан ифодаланган морфологик узгаришлар топилган. Ундан ташкар, ПОЛ-АОС мувозанатланиш жараенларининг бузилиши, жигарнинг гидроксиловчи функциясини пасайиши, эритроцитлар мсмбранасининг танлаб утказиш кобилиятини пасайиши, кон реологиясини хусусиятларини емонланиши аникланган. Бунда ушбу узгаришларнинг даражаси касаликни клиник шакли, огирлиги ва яранинг тузалиш фазалари билан корреляция килиши аникланган, хикилдок ва грахеянинг функциялари тикланиш билан аста-секин нормалашади.
Хикилдок ва трахеянинг тургун дсформацияларни таснифи бсрилганки у комплекс равишда этиологик омили ва нафас йулининг ларинго-трахеал булимдаги шикастланишнинг патоморфологик вариантиии айии вактда комплекс равишда хисобга олиш имкониятини беради. Патогенетик консерватив даволаш комплексини схемасига хикилдок ва трахеянинг реконструктив операцияларидан олдин ва ундан кейин мембранотроп таъсиротга эга прспаратлар ва систсмли энзимотсрапсвтик моддалар, иммуностимуляторлар хамда тукиманинг метаболизмини коррекция киладигаи лазер киритилган. Хикилдок урта ва пастки овоз булимларинииг чандикли торайишида, икки томонлама паралитик торайишида, халкумхикилдокни чандикли торайишида, комбинирланган ва хажимли нуксонида нафас йулини яхлитлигини саклаш имкониятини бир этапда тикловчи рсконструктив ларинготрахспластиканинг усуллари ишлаб чикилган ва уларнинг бор турлари модификацияланган.
Амалий ахамияти: Хикилдок ва трахеянинг тургун деформацияларнинг ривожланишини патогенетик механизмларини ургаииш, катор функционал-метаболик жараенларининг курсатишлари буйича олиб борилган текширишлар факат патогенетик даволаш усулларини фаолаштириш ва самарасини ортиришга хамда рсконструктив опсрациядан сунги даврининг ривожланиши ва кечиши башорат килишига имконият беради.
Хикилдок ва трахеянинг шикастланишларида таклифланган консерватив ва хирургик комплекс усулларини куллаш тикловчи тадбир чораларни барчасини тула хажимда киска муддат ичида бажариши ва операция этапларини камайтириш, операциядан олдин беморни тайерлаши 3 кун ичида бажариш, ва касални стационарда 14-20 кун булишига эришиш имкониятини беради, ва хирургик операциялар бунда 1,9 ташкил килади.
Тадбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Ишнинг натижалари Биринчи, Иккиичи Тошкент медицина института, Самаркан тумаии куп тормокли болалар касалхонасинингва Карши тумани касалхонасининг ЛОР-клиникаларида даволаш амалиетига жорий этилган. Текшириш материаллари Биринчи Тошкент медицина института ЛОР - касалликлар кафсдрасида студентлар, магистлар хамда интерналари маърузалар укиш ва амалий машгулотларини олиб боришда фойдаланади.
Таклиф этилган даволаш комплекс методидан фойдаланишда касалларнинг даволаниш учун ва стационарда етиш муддатини кискариши (уртача хисобда 10 кунга) ва инвалидлик гурухидан чикариш еки пасайтириши хисобига боглик булган иктисодий фойда хам аникланган.
Кулланиш сохаси: оториноларингология, хирургия ва реанимация
Тадқиқот объектлари: ревматоид артритли ЮЗта бемор, 20та соғлом хохловчилар.
Ишнинг мақсадн: паст частотали физик омилларининг цитокинларга ва липопероксидация жараёнларига таъсирини ўрганиш ва РА бўлган беморларда клиник-лаборатор кўрсаткичларга таъсирини хисобга олган ҳолда уларни кўлланишнинг самарадорлигини илмий асослаб бериш.
Тадқиқот усули: клиник-лаборатор текшириш, кон зардоби ва синовиал суюқликдаги цитокинлар даражасини иммунологик текшириш, ПОЛ ва АОС кўрсаткичларини биокимёвий текширишлар, фосфолипаза-А2 активлигини, носпецифик фосфатазаларни ва озод (эркин) оксипролинни текшириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгнлиги: РА бўлган беморларни даволашда ва реабилитация килишда бензкетозон ультрафонофорезининг клиник самарадорлиги ўрганилган. Яллигланиш олди ва яллигланишга карши цитокинлар ўртасидаги дисбаланс, шунингдек эритроцитлар мембраналаридаги ва кон зардобидаги ПОЛ активланиши хужайраларнинг мембрана стуктураларини дестабилизация килиши, фосфолипаза-А2 фаолиятини ошириши, шу тариқа яллигланиш медиаторлари -простагландинлар синтезини рагбатлантириши исботланган. Паст частотали физик омиллар кўшилган комплекс терапия ва айникса бензкетозон ультрафонофорезининг яққол ижобий эффект бериб, яллигланиш олди ва яллигланишга карши цитокинлар ўртасидаги нисбатни меъёрлаштириши, фосфолипаза-А2 активлигини, ПОЛ махсулотларини пасайтириши ва АОС кўрсаткичлари микдорини кўпайтириши исботланди.
Амалий ахамияти: Терапевтик амалиётга физикғфармакологик метод ғ бензкетозон ультрафонофорези киритилишининг максадга мувофиқлиги асослаб берилган. РА бўлган беморларни реабилитация килишда паст частотали физик даволаш методларини тайинлашга ишлаб чикилган дифференциацияланган кўрсатмалар ремиссия муддатларини узайтириш, пациентлар ҳаёт сифатини яхшилашга имкон беради.
Тадбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: амалий тавсияномалар Республика Ревматологик Маркази артрологик ИАДКга, 1чи шаҳар клиник касалхонаси, Зангиота тумани Марказий шифоҳонаси амалиётига жорий килинган.
Қўлланиш сохаси: ревматология, физиотерапия.
Тадқиқот объекти: Физика таълими жараёни.
Тадқиқот мақсади: физика таълими даврийлиги қонунияти ва шу қонуниятга мувофик физика таълими даврларини асослаш.
Тадқиқот методлари: Тадқикот мавзуси билан боғлиқ адабиётларни ўрганиш; ўкув жараёнини кузатиш, ўқитувчи ва ўқувчи билан суҳбат; мактабдаги илғор ўқитувчилар тажрибасини умумлаштириш; сўровнома ўтказиш; педагогик тажрибани ташкил қилиш, ўтказиш ва тажриба натижаларини статистик қайта ишлаш.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги: Таълимнинг даврийлиги қонуниятини алоҳида тадкикот предмета сифатида ажратиб, физика таълими даврлари методик жиҳатдан тавсифланди, физика таълими даврларини ўзаро фарк килиш ўлчовлари таҳлил килинди, физика таълимини даврий ташкил этиш амалиёти ёритилди, ўрта мактабда физика таълимини даврий бошқариш, физикадан ўқув материалини тўлик ўзлаштириш технологиясига асос солинди.
Тадқиқотнинг амалий аҳамияти: Тадқиқот натижасида ишлаб чиқилган физика таълимининг даврийлик технологиясидан ўрта мактаб физика таълимида; дарслик ва ўқув адабиётларини яратишда, мустақил ва масофавий таълимнинг янги шаклларини ишлаб чиқиш ва ўқитувчилар малакасини ошириш тизимида фойдаланилади. Физика таълимида даврийлик технологияси ғояларини умумий ўрта мактабдаги бошқа ўқув предметларини ўқитишда ва таълимнинг бошка босқичларида ҳам қўллаш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва самарадорлиги: Диссертация юзасидан монография, рисолалар, 30 дан ортик мақолалар эълон қилинган. Тадқикот натижалари Халқаро ва республика миқёсидаги катор анжуманлар (Бухоро, 2000, 2001, 2002, 2003; Қарши, 2003, 2004; Гулистон, 2002, 2005; Самарканд, 2003, 2004; Тошкент, 2003, 2005; Термиз, 2003, 2004; Наманган, 2005; Фарғона, 2002, 2004), Бухоро давлат университета профессор-
ўқитувчиларининг анжуманларида муҳокама этилди. Умумий таълим мактабларида физика таълими даврийлик конуниятлари асосида ташкил этилганда самарадорлик ўртача 20,8 % га етади.
Қўлланиш даражаси: Тадқиқот натижалари ўрта мактабда физика ўқитиш жараёнида, ўқитувчилар малакасини ошириш тизимида, дарслик ва қўлланмалар ёзишда ҳамда ушбу муаммо билан боғлик тадкиқотларни олиб боришда қўлланилиши мумкин.
Тадқиқот объекта: умумий ўрта таълимда информатика ва хисоблаш техникаси асослари (ИҲТА)ни ўкитишни компьютерлаштириш муаммоси.
Тадқиқот мақсади: ИҲТА ўкув предмета бўйича таълимни компьютерлаштиришга қаратилган самарадор педагогик дастур воситалари (ПДВ)ни яратиш ва ундан фойдаланиш услубиятини ишлаб чиқиш.
Тадқиқот методлари: тадқикот мавзусига оид адабиётларни ўрганиш ва тахдил қилиш; ўқув жараёнини кузатиш; ўкитувчи ва ўқувчилар билан сухбат; мактаб ўқитувчилари иш тажрибасини умумлаштириш; интернет форум; педагогик тажриба.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: умумий ўрта таълимда компьютерли таълим концепцияси яратилди; ИҲТАни ўқитишни компьютерлаштириш жараёни таркибан тахдил килинди; компьютерли таълим принциплари ишлаб чиқилди ва воситалари тизимлаштирилди; ўқитувчи ва ўқувчи фаолиятини ПДВда моделлаштириш усуллари ишлаб чикилди; ПДВларни яратишга қўйиладиган талаблар ҳамда дастурли услубий таъминотни яратиш боскичлари аниқланди; барча турдаги машқни компьютерда бажариш жараёни моделлаштирилди; ИҲТА ўқув предметидан ПДВларни яратиш механизми назарий асосланди.
Амалий аҳамияти: яратилган ПДВлардан ИҲТАни ўкитишда самарали фойдаланилади; компьютерли таълимнинг ишлаб чиқилган концепция, принциплари ва тизимлаштирилган воситаларидан бошқа фанларни ўқитишни компьютерлаштиришда, ўқитувчилар малакасини оширишда, компьютерли таълимга оид дарслик ва кўлланмалар ёзишда фойдаланиш мумкин; тадқиқотда илгари сурилган ғоялар таълимнинг барча боскичларини компьютерлаштириш учун назарий асос бўла олади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Мавзу бўйича 80 та иш, жумладан, монография, дарслик, ўқув-услубий қўлланмалар чоп этилди. Ишнинг мазмуни катор анжуманларда муҳокама килинди.
Қўлланиш сохаси: таълимнинг барча боскичларини
компьютерлаштиришда; ўқув дастури, дарслик, кўлланмалар яратишда.
Тадқиқот мақсади: кўзнинг клиник ва функционал хусусиятларини ўрганиш орқали турли хил келиб чиқиши ПАИ бўлган беморларда ретробулбар катетеризация ва оптик асабни магнит стимуляциясини ўз ичига олган комплекс терапия натижаларини баҳолаш.
Усуллари. Турли хил келиб чиқадиган қисман оптик асаб атрофияси (ПАНА) ташхиси қўйилган 105 бемор (155 кўз) анъанавий даволанишни, ретробулбар катетеризация ёрдамида даволашни, шунингдек, МС билан биргаликда ретробулбар катетеризациясини 10 кун давомида олди. ВА кўрсаткичларининг динамикаси, кўриш майдони, электрофизёлогик тадқиқотлар, офталмоскопия ва Допплер ультратовуш текшируви ўрганилди.
Натижалар. Олинган маълумотларнинг таҳлили шуни кўрсатадики, тавсия этилган даволаш усулларининг самарадорлиги ўсимтани йўқ қилиш даражасига боғлиқ, шунинг учун даволаш 11-синф ПАИда самаралироқ бўлади. Шу билан бирга, комбинацияланган усул билан даволанган беморлар гуруҳида самарадорлик ПАИ нинг ИИ ва ИИИ даражаларида бир хил даражада юқори.
Даволаш даврида ПАИ ИИ босқичи бўлган беморларнинг кўриш кескинлиги динамикасига кўра, агар анъанавий усул билан даволанган беморлар гуруҳида таъсир фақат 64,3% ҳолларда кузатилган бўлса, ретробулбар билан даволанган беморлар гуруҳида. катетеризация самарадорлиги 89,3% да кузатилди.
МС билан биргаликда ретробулбар катетеризациясининг комбинацияланган усули билан даволанган беморларда ВА динамикаси, назорат гуруҳи билан солиштирганда, ушбу даволаш усулининг самарадорлигини ҳам кўрсатади. Ушбу гуруҳда текширилган беморларни даволаш самарадорлиги 90,9% ни ташкил қилади.
ИИ ва ИИИ асосий гуруҳларнинг ИИ босқичи ПАИ бўлган беморларда кўриш майдони чегаралари назорат гуруҳига нисбатан периферияда 51 - 60 0 дан ортиқ кенгайтирилди. Мутлақ марказий ва парасентрал скотомлар сони назорат гуруҳига нисбатан 4,7 ва 5 ўзбошимчалик бирликларига камайди.
ПАИ ИИИ босқичи бўлган беморлар гуруҳида ИИ ва ИИИ гуруҳлардаги кўриш майдонининг чегаралари назорат гуруҳига нисбатан периферик равишда 69 ° ва 70 ° га кенгайтирилди. Скотомлар сони текширилганларнинг И гуруҳига нисбатан 6 ва 11,6 анъанавий бирликларга камайди.
Кўз тубининг ҳолати динамикаси тавсия этилган даволаш усуллари билан қисқа муддатли кузатув (2-3 ҳафта) туфайли ўзгаришлар изига учради: марказий асаб тизимининг томирларининг кенгайиши, камайиши. капилляр тортуозлик, ретинал шишнинг пасайиши, шунингдек, фовеал ва макула рефлексларининг аниқ кўриниши. Допплер ультратовуш маълумотлари даволанишдан кейинги дастлабки босқичларда турли хил келиб чиқадиган ПАИ билан оғриган беморларда марказий асаб тизимидаги гемодинамик параметрларнинг сезиларли яхшиланишини кўрсатади. Систолик қон босимининг яхшиланиши қайд этилди. Текширилаётган беморларнинг ҳар бир ҳолатида гемодинамик қаршилик индексининг Ри даражасининг нормаллашувга қараб яхшиланиши аниқланди. Шунга кўра, диастолик босимнинг сезиларли ўсиши кузатилди, бу эса даволаниш таъсирида қон томирларининг эластик-эластик хусусиятларининг ошишини кўрсатди.
Бизнинг фикримизча, тавсия этилган даволаш усулидан сўнг гемодинамик кўрсаткичларнинг яхшиланиши ретробулбар катетеризация ва МС орқали МН га тўғридан-тўғри таъсир қилиш соҳасидаги микротомирлар ҳажмининг ошиши билан боғлиқ.
Тадкикот объскти: 126 нафар бсмор: улардан 66 тасида кулок супрасини ривожланишида тугма нуксонлари бўлган, 36 тасида кулок супрасининг тарвакайлаш Йолати мавжуд, 24 тасида кулок супрасининг травматик ши-кастлари бўлган.
Тадкикот максади: Кулок супрасини тугма ва жаройатдан сўнг шакл бу-зилишларини рсконструктив-пластик услубларини такомиллаштириш.
Тадкикот услублари: Сўргичсимон ўсикларни рентгенография килиш; компьютер ёрдамида томограмма килиш, акуметрия, аудиометрия, антро-помстрик тадкикот, генетик тадкикот, руйий эмоционал айволини тадкик этиш.
Кўлга киритилгаи иатижалар ва улариииг янгилиги: Икки озикланувчи терини лахтаклари билан ташки эшитув йўлини тўлик тиклаш усули ишлаб чикилди ва амалистга тадбик килинди (Приоритет маълумот-номаси олинган: 1АР 2003 1011). Кулок супрасининг рельеф тузилишини шакллантириш йамда кулок супрасининг дўппайишини тўгрилаш услублари модификациялаштирилди. Кулок супрасининг гардишн йамда солин-чакни алойида ёки биргаликда ши кастл ан ганда уларнн тиклаш услублари ишлаб чикилди. Бу эса анатомик ва эстетик жийатдан коникарли натижа-ларни кўлга киритиш имконини яратади (Приоритет маълумотномаси олинган: 1 АР 2003 1010).
Тадкикотиинг амалий айамияти: Ишлаб чикилган, кулок ташки эшитиш йўлини Йамда кулок супрасини пластик килиш услублари тургун клиник натижаларни кўлга киритиш имконини яратади, эпителизация шароитини яхшилайди Йамда чандикли облитерация шаклланишининг олдини олади, яхши анатомик ва функционал натижа кўлга кириташга имкои яратди.
Жорий килиш даражаси: Олинган иатижалар II ТошДавТИ ЛОР-клиник шифохонаси фаолиятига жорий килинган.
Куллаииш сойаси: Отоларингология.
Жаррохлик инфекцияларини олдини олиш муаммоси шу кундаги долзарб муамолардан бири булиб колмокда. Шошилинч жаррохликда бу курсатгич 48.7% гача етади.
Охирги йилларда тиббиет сохасида электролизлаштирилган сувли эритмалар уз урнини топмокда, чунончи: йирингли жаррохликда, жигар колдик бушликларини даволашда, перитонитларда кенг кулланилмокда. Аммо бу антисептик шу кунгача жаррохлик инфекцияларини олдини олишда кулланилмаган.
Муалиф гипохлорит натрийнинг электролизлаштирилган сувли эритмаларини жаррохлик инфекцияларининг олдини олиш борасида биринчи маротаба куллаб, 0.4%ли эритмаси билан 5 дакика ичида амалиетдан олдин жаррохлар кулини ювиш, жаррохлик амалиети давомида вакти-вакти билан жаррохлик асбобларини 0.6%ли эритмаси билан 2 дакика, 0.4% - 5 дакика, 0.3% - 7 дакика ва 0.05% - 45 дакика ичида ювиш, жаррохлик кулкопларини 0.6% - 2 дакика ва 0.4% - 3 дакика ичида ювишни тавсия килади.
Муалиф, жаррохлик инфекциялари олдини олиш мажмуаларининг клиник фойдалигини аниклаш учун, жаррохлик амалиетларини жаррохлик инфекцияларнинг хафв гурухларига булиб, клиник балл системасини, амалиетдан кейинги даврда жарохат холатини бахолаш ва жарохатнинг битиш жараенининг клиник балл тизимларини ишлаб чикди.
Клиник материал 643 та бемордан иборат булиб, шулардан 453 бемор назорат гурухини ташкил килади ва 190 бемор асосий гурухга киритилган. Ишлаб чикилган жаррохлик амалиетдан кейинги жарохат инфекцияларини олдини олиш мажмуаси узини юкори даражадаги самарадорлигини курсатди. Ишлаб чикилган жарохат инфекцияларининг олдини олиш мажмуасини амалиетга куллаш натижасида, жарохат инфекцияларини учрашини 15.3%дан 8.9%гача камайтиришга эришилди.
Тадқиқот объекты: ЎП турли формалари билан хасталанган 815 та бемор; ЎП гумон билан тушган 235 бемор.
Ишнинг мақсади: ЎП билан касалланган беморларни мавжуд диагностик ва даволаш усулларини такомиллаштириш ва янги услублар мажмуасини ишлаб чиқиш йўли билан даволаш натижаларини яхшилаш.
Тадқиқот усуллари: умумклиник, биохимик.
Олинган иатижалар ва уларнинг илмий янгилиги. ЎП турли клиник белгилари учраб туриши тахлили асосида мазкур касаллик диагностикаси тизимини таклиф этилди; ЎП чалинган беморларни холатини аниклаш микдорий шкаласи таклиф этилди; ЎП консерватив даво мажмуасини такомиллаштирилди; ЎП учраган беморларда узок муддатли артерия ичига катетер терапия (УМАИКТ) усули такомиллаштирилди; ўткир билиар панкреатитни даволашда ретроград ва тери-жигар оркали эндобилиар аралашувларни ўтказишга оптимал кўрсатувлар аниқланди; жаррохлик амалиетларини бажаришда чарви халтасини дренажлаш ва санация килиш усули таклиф этилди; ЎП даволашда турли усуллар самараси клиник бахоланди ва мазкур патологияда даво тадбирлар алгоритми таклиф этилди.
Ишлаб чикилган даволаш-ташхис кўйиш мажмуаси ташхислашда хатоликларни 28,4% дан 16,8% гача камайтириш имкониятини яратди, консерватив даво самарадорлигини 89,8% дан 95,3% гача, УМАИКТ - 72,0% дан 82,8% гача оширди, ўлим микдорини 7,4% дан 3,4% гача камайтирди.
Амалий ахамияти. Таклиф қилинган лаборатор диагностикани критериялари ва диагностикани клиник системаси ташхис кўйишни аниқлигини оширади, системалаштирилган ультратовуш критериялари ЎП формасини аниқлашга имкон яратади. ЎП оғирлигини аниқлаш учун таклиф килинган тизим беморларни холатини микдорий характерлашга, патологик жараённи динамикасини ва килинган даво муолажаларнинг эффективлигини бахолашга ёрдам беради. Такомиллаштирилган консерватив терапияси, УМАИКТ, ретроград ва тери ва жигар орқали бажариладиган амалиётларга кўрсатмаларни аниклаш, панкреонекрозда чарви халтасини дренажлаш ва санациясини такомиллаштирилган усули ушбу категориядаги беморларни даволаш натижасини яхшилашга олиб келади.
Тадбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Олинган иатижалар Тошкент тиббиет академиясини 2 шифохонасида клиник амалиетга тадбик этилди.
Қўлланилиш сохаси: шошилинч ва абдоминал жаррохлик.
Тадқиқот объектлари: перитонит билан оғриган 1066 нафар бемор.
Мақсад: перитонит билан оғриган беморлар клиник-метаболик кўрсаткичла-рининг улар аҳволининг оғирлигини, касаллик кечиши ҳамда натижасини ба-шоратловчи аҳамиятини аниклаш йўли билан даво натижаларини яхшилаш.
Тадқиқот усули: умумклиник, микроскопик ва бактериологии, биокимёвий текшириш усуллари, математик статистика ва математик моделлаштириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги:
1. Перитонит билан оғриган беморларда метаболик кўрсаткичлар ҳамда бактериал контаминация ўртасидаги корреляцион богликликни аниклаш негизида клиник-анамнестик, микробиологик, лаборатор-инструментал ва метаболик кўрсаткичларнинг башоратловчи аҳамияти аниқланди.
2. Клиник шароитларда RC ва GI русумидаги «инфра-R» нурлатгичларнинг таъсири ўрганилиб, уларни операция вақтида ва операциядан кейинги даврда бирга кўллаш перитонеал ажралманинг микроорганизмлар билан тўйинганлигини сезиларли даражада камайтириши хамда метаболик кўрсаткичларни яхшилаши кўрсатиб берилди.
3. Математик моделлаштириш усулини қўллаган ҳолда перитонит билан оғриган беморларнинг аҳволини бахолаш, касаллик кечиши ва натижасини башоратлаш мумкин бўлган дастурлар таклиф этилди.
Амалий ахам пяти:
1. Метаболик кўрсаткичларнинг бактериал контаминацияга боғлиқ ҳолда бузилиш хусусиятлари аникланди, бу эса асоратлар бериш хавфи юкори бўлган беморларни аниқлаш имконини беради.
2. Инфра-R нурлатгичларни перитонитли беморларни даволашда анъанавий даво фонида кўллаш касалликни енгилрок кечишига, асоратлар ва операциядан кейинги ўлим сонининг камайишига кўмак бўлиши исботланди.
3. Математик моделлаштириш усуллари ёрдамида 2 дастур яратилди. Улар 1) клиник-анамнестик, лаборатор-инструментал, метаболик ва микробиологик кўрсаткичлар ёрдамида беморларнинг аҳволини бахолаш; 2) асоратларни башоратлаш; 3) операция жарохатининг битишини башоратлаш; 4) инфра-R нурлатгичларни қўллашга кўрсатмалар кўйиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси: инфра-R нурлатгичлари Тошкент тез тиббий ёрдам клиник касалхонаси, l-Шаҳар клиник касалхонаси ва П.Ф. Боровский номи-даги Марказий харбий клиник госпиталнинг хирургия бўлимларида қўлланилмокда.
Қўлланиш сохаси: Хирургия.
Тадқиқот объектлари: 107 та климактерий давридаги ревматоид артрит билан хасталанган аёллар.
Ишнинг мақсади: РА нинг аёлларда клиник, иммунологик ва рентгенологик кўрсаткичларининг климактерий даврлари билан боғликликда ўрганиш ва даволашга ёндошувларини такомиллаштиришдан иборат бўлди.
Тадқиқот усуллари: клиник текширувлар, ВАШ, қон зардобидаги прояллиғланиш цитокинларини аниқлаш, рентгенденситометрия, тана вазни индексини аниқлаш, климактерик синдромнинг оғирлик даражасини модификацияланган менопаузал индекс ёрдамида аниқлаш, Ричи ва Ли тести бўйича бўғим синдромини аниқлаш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: климактерий давридаги РА ли аёлларда репродуктивлик фаолияти бузилиш даражаларининг клиник-лаборатор кўрсаткичлар билан ўзаро боғлиқлиги илк бор тавсифланди. Ўткир фаза кўрсаткичлари, РО ва Ли тести натижалари билан климактерик синдром оғирлик даражаси ўртасида боғлиқлик аникланди. РА ва климактерик синдромнинг бир-бирини ўзаро огирлаштирувчи таъсири мавжудлиги исботланди. Климактерий давридаги аёлларда РА нинг прогностик аҳамиятли омиллари аникланди. РА ли аёлларда остеопороз климактерий давридан қанчалик аввал бошланган бўлса, климактерий даврида шунчалик суяк минерал зичлигининг кескин пасайиши билан кечади. Климактерий даврида бошланган РА да суяк минерал зичлигининг камайиши тезкор кечиши кўрсатилди. Прояллигланиш цитокинлари даражаси касаллик давомийлигига боғлиқлиги, ҳайз фаолияти нормал сақланган РА ли аёлларда ИЛ-ip кўрсаткичларининг регресси климактерий давридаги беморларга нисбатан секинроқ кечиши маълум бўлди. Климактерий давридаги аёлларда касаллик кечиши хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда РА ни даволаш стратегиялари бўйича тавсиялар ишлаб чикилди.
Ишнинг амалий ахамияти: климактерий давридаги РА билан хасталанган аёлларда рентгеноденситометрия ўтказиш, ЎНО-а, ИЛ-ip цитокинларини, Купперман бўйича модифицирланган менопаузал индексни аниклаш, ташхислаш ва прогнозлаш, адекват даво олиб боришга ёрдам беради. Комплекс давода плазмаферез ва климадиноннинг қўлланилиши РА ва климактерик синдром белгиларини камайтиради.
Тадбиқ этиш ва иқтисодий самарадорлиги: текшириш натижалари ТТА 1-шифохонаси ревматология, кардиоревматология бўлимлари, Республика ревматология марказининг амалиётига, ТТА ички касалликлар кафедраларининг маъруза курсларига тадбик этилди.
Қўлланиш сохаси: рематология, ички касалликлар.
Љандли диабетда товонлар зарарланиши сонининг њсиб бориши ушбу муаммонинг долзарблигини асослаб беради. Љандли диабет асоратлари ољибатидаги њлим сони њлишнинг бевосита сабаблари ичида учинчи њринни эгаллайди, шу сабабли бу муаммо ижтимоий аќамият касб этади.
Муаллиф томонидан, 4 гуруќга ажратилган 1895 та беморнинг даволаш ва текшириш натижалари таќлил этилган. Назорат гуруќи (биринчи гуруќ) –125 та пациент; 2 гуруќ - 728 та бемор «диабетик товон» билан стационарда даволанганлар; 3- гуруќдаги 723 та беморда товоннинг эконом ампутацияси ва бармољлар экзартикуляцияси њтказилган ва 4-гуруќдаги 319 та беморларда комплекс давосига узољ ваљтли артерия ичи катетер терапияси киритилган. киритилган.
Назорат гуруќининг љониљарсиз натижаларининг муаллиф томонидан олиб борилган таќлили шуни књрсатди-ки, љандли диабетда товоннинг йирингли некротик зарарланишини ошиб боришининг асосий сабаби - пайсиновиал ќосилалар эканлиги аниљланди. Товоннинг анатомик тузилишини ќисобга олган ќолда, товон зарарланишининг турли локализацияларида саљловчи оператив аралашувлар тавсия этилди: бу аралашувларнинг моќияти
– аэроб-анаэроб ифлосланишнинг ишлаб чиљилган проксимал-дистал градиенти коэффициентини ќисобга олган ќолда, товон бармољларининг зарарланган пай-синовиал пардаларини олиб ташлашдан иборатдир.
Шунингдек, љандли диабет билан касалланган беморларга тиббий ёрдам књрсатувчи муайян функционал мажбуриятлар ва турли соќа мутахассисларини (диабетологлар, жаррохлар, кардиологлар, киропадистлар ва б.) њз ичига олувчи 3 босљичдан иборат бњлган интеграллашган тизим ишлаб чиљилди ва тадбиљ этилди.
Тарљалган (генерализациялашган) йирингли-некротик жараёнда узољ ваљтли артерия ичи терапиясини њтказиш услуби такомиллаштирилди. Бу услуб, антибиотикларнинг кунлик ќажмининг 50%-ни доимий тарзда томчилаб юборилади ва 50%-ни кунига 3-4 марта узлуксиз сифатида юборишдан иборатдир. Асосий ингридиентлар бњлиб; спазмолитиклар, кенг љамровдаги антибиотиклар, љоннинг реологик хусусиятини яхшилайдиган препаратлар ќисобланади. Кунлик инфузатнинг умумий ќажми 1-1,4 литрдан ошмайди. Бунда катетерли терапиянинг давомийлиги 7 10 кунни ташкил этади.
Оёљлар диабетик гангренасининг турли локализацияли зарарланишидаги ишлаб чиљилган харрохлик даволаш усулини љњллаш натижасида, юљори ампутациялар сони 40,8 дан 8,4% гача ва њлим 12,0 дан 3,0% гача камайтириш имконини берди. 5 йилгача бњлган узољ ваљт кузатувлар оёљларнинг таянч функцияси 38,4 дан 75,2% гача ошганлигини књрсатди. Бу эса, њз навбатида турмуш тарзини яхшиланиши сабабли 5 йилгача бњлган летал ољибатнинг 72,2 дан 24,5% гача камайишига олиб келди.
Оёљларнинг диабетик гангренасини такомиллаштирилган узољ ваљтли артерия ичи катетер терапияси усули билан комплекс давоси яљин муддатлардаги кузатувларда оёљларнинг таянч функциясини саљланишини 59,2 дан 78,0% гача оширди. Бунда њлим 12,0 дан 3,2% гача камайди. Узољ ваљтли кузатувда (5 йил) оёљларининг таянч функцияси саљланган беморлар сони 38,4 дан 54,5% гача ошди. Беморларнинг яшаб кетиши 28,8 дан 48,2% гача њсди.
Тадкикот объектлари: 120 бемор юкори жаг бушлиги яллигланиш касалликлари билан (177 касалланган бушлик).
Ишнинг максади: Икки улчамли ультрасонография ердамида юкори жаг бурун ендош бушлиги яллигланиш касалликлари ташхисини яхшилаш Тадкикот методлари: ультрасонография, рентгенография ва магнит резонанс томография.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: текширув натижалари куйдагини курсатди: уткир гайморитни хамма шаклида ультрасонография спецификлиги паст булди - 50.0+6.7%. Лекин ушбу усулни сезгирлиги катарал ва йирингли уткир синуситда етарли булди - 75.0+11.6% ва 93.0+3.9%. Сурункали гайморитда натижалар икки улчамли ультрасонография юкори информативлигини курсатди: деворли-гиперпластик турида - сезгирлик 82.0+5.2%, спецификлик - 95.0+3.0%; йирингли - сезгирлик 88.0+6.8%, спецификлик-79.0+8.5%; киста ва полипларда -сезгирлик 87.0+5.0%, спецификлик - 93.0+3.8%.
Мазкур текширувда юкори жаг бушлиги яллигланиш касалликларини ташхислашда ультрасонография имкониятлари курсатилган. Икки улчамли ультрасонографияга турли юкори жаг ендош бушлиги яллигланиш касалликларида диагностик ахамиятига бахо берилди. Турли яллигланиш касалликларда амалиет жихатидан куллай сонограммалар укиш методикаси ва юкори жаг бушлиги ультрасонографик текшириш протоколи ишлаб чикилди. Юкори жаг яллигланиш касалликларини ультрасонографик дифференциал ташхис мезонлари ва ультратовуш усулини нур ташхиси алгоритмида урни аникланди.
Амалий ахамияти: гайморитлар диагностика яхшиланди. Бемор учун нурланиш дозаси (патология йуклида рентгенография кулланилиши) ва инвазив текширувлар сони камайди (диагностик пункция шилик кават гиперплазиясида еки кистада).
Тадбик этиш даражаси: тадкикот натижалари Биринчи ТошДавТИ ЛОР ва нур ташхиси булимларида тадбик этилган.
Кулланиш сохаси: нур ташхиси, оториноларингология.
Пастки экстремиталарнинг томирларининг касалликларини йўқ қилиш замонавий ангиожарроҳликнинг долзарб муаммоси бўлиб қолмоқда. Операциядан кейинги асоратларнинг юқори частотаси, юқори ўлим даражаси, пастки экстремиталарнинг томирларида реконструктив аралашувлардан сўнг атеросклеротик жараёнларнинг ривожланиши реконструктив операцияларнинг асоратларини олдини олишнинг патогенетик жиҳатдан асосланган усуллари ва воситаларини излашни белгилайди.
Облитерация қилувчи атеросклерознинг операциядан кейинги асоратларини олдини олиш учун патогенетик жиҳатдан асосланган консерватив комплексни ишлаб чиқиш учун муаллиф липидларни камайтирадиган дорилар - глйрофам ва колестиддан фойдаланган. Тромбоцитлар агрегацияси фаоллиги кўрсаткичларини ва липидлар алмашинуви ҳолатини ўрганиш асосида муаллиф операциядан кейинги даврда липидларни камайтирадиган дориларни қўллаш схемасини ишлаб чиқди, бу 1 ойлик курсларда дори-дармонларни қабул қилишдан иборат. ҳар 3 ойда бир марта.
Клиник материал 138 беморни текшириш ва даволашни ўз ичига олади. Назорат гуруҳига 61 нафар бемор кирди. Асосий гуруҳда 77 бемор бўлган, улардан 39 нафари колестид, 38 нафари глйрофам олган.
Узоқ муддатли натижаларни ўрганиш шуни кўрсатдики, липидларни камайтирадиган терапиядан фойдаланганда операциядан кейинги тромбоз билан касалланиш 8,1% дан 1,3% гача, ўлим даражаси эса 13% дан 2,6% гача пасайган.
Шундай қилиб, ҳиполидемик дорилар липидлар алмашинувига таъсир қилиб, атеросклеротик жараённинг ривожланишини олдини олади ва қоннинг реологик хусусиятларига таъсир кўрсатиб, операциядан кейинги тромбоз ҳолатларини камайтиради.