STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
70
Úy(diń) aldı ( We have already known which house is described in this sentence)
Nonetheless, it is essential to mention that the suffixes of the noun cannot be found in Chinese
grammar.
e.g.
我
的
书
Wǒ-de-shū (men-(n)iń-kitap)
Meniń kitab
ım
Relative Clauses.
Another similarity is the second meaning of “
的
” and the relative clause
(kelbetlik feyil). “
的
” is used between the attribute and the qualified noun which is the same as the
relative clause in Karakalpak grammar. Nevertheless, it has a different term “Kelbetlik feyil”. It can
function with the help of suffixes “ǵan, gen, qan, ken” that attach to the verbs. In both languages, this
structure could be used as a predicate or attribute.
e.g
我
买
的
书
Wǒ mǎi
de
shū
Men satıp al
ǵan
kitap (as an attribute)
Comparative Degree
. Specific markers are served to indicate comparative degree in both
languages. In Chinese
一点儿
(yīdiănr) might be used after the adjectives to exhibit this degree while
Karakalpaks could use the affixes like law, lew, ıraq, irek, ǵılt, gilt in the same place.
瘦一点儿
(shòu
yīdiănr
) a little narrower
tar-
law
a little narrower
To conclude, although every language is unique, the Chinese and Karakalpak languages can share
similarities. When the Karakalpak learners acquire Chinese language or vice versa, this method can
make this process more straightforward and efficient.
References
:
1.Rong Jihua . (2011). Developing Chinese: Elementary comprehensive course 1. Beijing
Language and Culture University Press.
2. Liu, X. (2006). Новый практический курс китайского языка [New practical course in
Chinese]. Beijing Language and Culture University Press.
3.Dawletov, A. (2010). Hazirgi Qaraqalpaq adebiy tili: Morfemika [Modern Karakalpak literary
language: Morphology]. Nukus “Bilim”.
4.Seydullaeva, D. (2012). Hazirgi Qaraqalpaq tili: Sintaksis [Modern Karakalpak language:
Syntax]. Nukus.
5.https://www.archchinese.com
SHAWDÍRBAY SEYTOV POEZIYASÍNDA INSAN RUWHÍNÍŃ OBRAZLÍ
SÁWLELENIWI
Kazaxbaeva Aqsúngúl
QMU magistrantı
Annotaciya: Bul maqalada qaraqalpaq poeziyasınıń iri wákili Shawdırbay Seyitov dóretiwshiligi,
atap aytqanda onıń “Jollar” poeziyalıq toplamı tiykarında insan ruwxınıń obrazlı ańlatılıwı analiz
etiledi. Avtordıń lirikasında obrazlar sisteması arqalı insannıń ishki keshirmeleri, muhabbatı,
saǵınıshı, patriotlıǵı hám turmıslıq izertlewleri sáwleleniwin kórsetedi. Lirikalıq qaharmannıń ishki
álemi tábiyiy tábiyat kórinisleri, simvollıq ańlatpalar, metafora hám dialog formaları járdeminde ashıp
berilgen. “Saǵınısh” qosıǵına bólek itibar qaratılıp, ondaǵı qaharmannıń tereń psixikalıq jaǵdayı,
muhabbat hám ayralıq keshirmeleri poetikalıq analiz etiledi. Maqala Shawdırbay Seyitov
poeziyasında lirikalıq qaharman obrazın qáliplestiriw quralları hám kórkem-estetikalıq principlerdi
ashıp beredi.
STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
71
Shawdırbay Seytov - qaraqalpaq poeziyasınıń belgili wákili, júrekten jazılǵan lirikalıq qosıqları
menen óz oqıwshılarına tereń tásir kórsetken shayırlardan biri bolıp tabıladı. Shaudirbay Seyitov -
zamanagóy qaraqalpaq poeziyasınıń iri wákillerinen biri bolıp, ol óziniń filosofiyalıq -joqarı lirikasi,
obrazlar túrlisheligi hám jámiyetke social -sezimlik qatnası menen ádebiyatda bólek orın iyeleydi.
Onıń “Jollar” atlı poeziyalıq kompleksi 1987-jılda “Qaraqalpaqstan” baspasında baspadan shıǵarılǵan
bolıp, qaraqalpaq zamanagóy lirikasınıń jaqtı úlgilerinen esaplanadı. Bul jıynaqǵa kirgen qosıqlar
lirikalıq qaharmannıń ishki keshirmeleri, saǵınısh, muhabbat, watanǵa sadıqlıq, ótken zaman yadları
hám turmıslıq filosofiyalıq izertlewlerge bay.
“Jollar” - bul ápiwayı geografiyalıq jollar emes, bálki insan ruwhınıń jolları, kewilden kewilge
ótetuǵın, ózligin izlewshi, júrektegi azap-aqıretler, muhabbat hám ármanlar menen tolıqqan jollar
bolıp tabıladı. Jıynaqtaǵı obrazlar sisteması ayrıqsha simvollıq mánislerge bay. Shayır lirikalıq
obrazlardı jaratıwda tábiyat qurallarınnan, simvollıq belgiler, filosofiyalıq túsiniklerden, hám de
awızsha xalıq dóretiwshiligi elementlerinen keń paydalanǵan. Shayır óz qosıqlarında insaniy
ruwxıylıq, muhabbat, ayralıq, ótken zamanǵa muhabbat, watanǵa sadıqlıq hám turmıstıń máńgi
qádiriyatların ańlatıwǵa háreket etken. Tap usı tárepler Shawdırbay Seytovti tekǵana ózbek hám
qaraqalpaq poeziyasında, bálkim pútkil túrkiy ádebiyat kontekstinde zárúrli dóretiwshilerden birine
aylantıradı.
Lirikada kórkem obraz - bul shayır yamasa lirikalıq qaharmannıń ishki dúnyasın, sezimlerin,
keshirmelerin estetik formada ańlatiwshı kórkem obraz bolıp tabıladı. Ol tikkeley waqıyanı emes,
bálkim jeke keshirme hám qatnas arqalı ańlatıladı. Kórkem obrazlar lirikaniń tiykarǵı kórkem
qurallarınnan biri esaplanadı. Lirika - bul jeke keshirme hám sezimler arqalı ańlatpalanıwshı kórkem
ádebiyatqa baylanıslı janr. Onda waqıyalar izbe-izligi emes, bálkim lirikalıq qaharmannıń ishki álemi,
qatnası tiykarǵı orındı iyeleydi. Lirikada obraz - bul tap usı keshirme hám psixikalıq jaǵdaylardıń
kórkem ańlatpası retinde maydanǵa shıǵadı. [2:47]
Lirikalıq obraz - bul shıǵarmada avtordıń yamasa lirik qaharmannıń sezimleri, qarawları, árman
hám ármanlarında kórsetilgen kórkem tımsallar bolıp tabıladı. Ol waqıyalardan kóre subyektiv
jaǵdayǵa, yaǵnıy ishki dúnyaǵa tiykarlanadı. Obrazlar lirikalıq qaharmannıń ishki jaǵdayınan
tuwıladı. Kórkem qurallar - teńew, simbol, metafora, epitetler arqalı ańlatıladı. Lirikalıq konflikt -
ishki qarama-qarsılıq (mısalı, muhabbat hám ayralıq ) obrazdı jáne de tereńlestiredi.
Qaraqalpaq ádebiyattanıw iliminde XX ásir qaraqalpaq poeziyası, sonıń ishinde lirika hárqiylı
aspektte, lirik qaharman máselesi, lirikanıń janrlıq-tematikalıq, idealıq rawajlanıw evolyuciyası
tariyxiy-xronologiyalıq aspektte izertlendi. Sonday-aq, lirikanıń formasın, sonıń ishinde qosıq
qurılısın izertlewge baǵdarlanǵan jumıslar da payda boldı.Bunda S.Axmetov, M.Nurmuxammedov,
N.Japaqov, Q.Sultanov, A.Paxratdinov, .Xudaybergenov, T.Mámbetniyazov, Q.Bayniyazov,
K.Mámbetov, S.Niyetullaev siyaqlı belgili ilimpazlar salmaqlı miynet etti. [1:30]
Kórkem ádebiyatqa baylanıslı shıǵarmada, atap aytqanda, lirikalıq janrdaǵı dóretpelerde lirikalıq
qaharman obrazınıń jaratılıwı avtordıń dúnyaǵa kóz qarası, estetikalıq idealına hám kórkem uqıpına
baylanıslı. Shawdırbay Seyitov dóretiwshiliginde lirikalıq qaharmannıń obrazın jaratıwda bir neshe
kórkem usıllardan paydalanılǵan bolıp, olar tómendegilerden ibarat :
1. Ishki monolog hám keshirmeler arqalı. Lirikalıq qosıqlarda qaharmannıń ishki dúnyası,
psixikalıq jaǵdayı, sezimleri tikkeley onıń óz tilinen, monolog formasında beriledi. Bul usıl arqalı
oqıwshı qaharmannıń ishki keshirmelerine, tınıshsızlanıwları hám ármanlarına jaqınlasadı.
2. Tábiyat kórinisleri menen suwǵarılǵan súwret. Sh.Seytov kóplegen qosıqlarında lirikalıq
qaharmandı tábiyat penen uyqas jaǵdayda súwretlenedi. Báhár nápesi, quyash batıwı, dárya tolqınları
sıyaqlı súwretler arqalı qaharmannıń keyipi ańlatıladı. Bul usıl poetikalıq jaqtan obrazdıń tereń hám
janlı bolıwına xızmet etedi.
3. Simbollıq hám metaforalıq ańlatpalar arqalı. Shayır kóbinese simbollar, metaforalar
jardeminde lirikalıq qaharmannıń ishki álemin ashıp beredi. “Jol”, “qus”, “tań”, “jas” sıyaqlı obrazlar
STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
72
arqalı insan táǵdiri, arzıw-úmitler, kútiw hám jetispewshilikler mánisin ańlatadı. Bunda lirikalıq obraz
tek jeke emes, bálki ulıwma insaniy tımsallarǵa kóteriledi.
4. Dialoglıq formadan paydalanıw. Ayırım qosıqlarda lirikalıq qaharman óziniń muhabbatı,
watan, ana, yamasa hátte tábiyat penen baylanısta boladı. Bul forma lirikalıq qaharmandı janlandıradı,
onı oqıwshıǵa jaqınlastiradi hám ishki izertlewlerin ashıqlaydı.
Shawdırbay Seytovdiń “Saǵınısh” qosıǵındaǵı lirikalıq qaharman obrazına toqtalıp óteyik:
Onım ba, túsіm be edі,
Kúlgeniń, jılaǵanıń!
Joǵaltqan qusım ba edіń,
Qarshıǵam-tumaǵalım?!
Qulazıp qalǵandayman,
Dúzdeymen, dúzdeymen-au!
Barlıǵıń jalǵanday ma?! -
Bіlіp-aq іzleymen-aw!
Jutanıp, kóp іshіnen,
Tappayman, nalınaman.
Jılt etseń ótmіshіmnen,
Eleske jalınaman:
„Tur, -deymen, -qashpa һáy qız!..
-Quw!" deseń, quwalayın...
Biymezgil solıǵan nárgiz,
Ayralıq muńın aytıp,
Tas qılıp duwalayın!.."[3:66]
“Saǵınısh” qosıǵı - jarqın lirikalıq dóretpe bolıp, ol jaǵdayda avtor insan kewilindegi saǵınısh,
árman, gúnasız sezimlerin júdá názik hám shın júrekten bildiredi. Qosıqta lirikalıq qaharman -
saǵınısh, hásiret hám árman awrıwın júreginde alıp júrgen insan. Ol óziniń súyiklisinen ayralıqta
qalǵanın eslep, júregin tógip-shashadı. Qaharman obrazınıń tereńligi sonda, ol óz ishki dúnyasın,
ruwhıy álemin janlantırıwda, sezimlerin hesh qanday perdesiz, tikkeley, ápiwayı, biraq sesler
sáykeslesken tilde ańlatpa etedi. Qosıqta lirikalıq qaharman - g'amga tolı, úmitsiz, biraq muhabbatqa
sadıq insan obrazı retinde gewdelenedi. Ol saǵınıshtı iláhiy kúshke, kózge kórinbes janzatqa
aylantıradı, onı ómiriniń ruwxıy orayına qoyadı. Lirikalıq qaharman ushın saǵınısh - bul turmıstı
ańǵarıw quralı, ámelde barlıq sebebi bolıp tabıladı. “Saǵınısh” qosıǵı - saǵınısh, árman hám muhabbat
haqqında. Shıǵarmada avtor óz júregininiń tórindegi ármanlı dárdti, kewilden shıqqan pushaymandı,
jalǵızlıqtı hám joytılǵan baxıttı bildiredi.Qosıq baslamasında-aq, “Ońım ba, túsim be edi” degen qatar
arqalı avtor muhabatı menen bolǵan yadlarında bir tárepten tekǵana oyı ishindegi keshirmeleri, bir
tárepten reallıqqa iye kórinisleri bar ekenligin kórsetedi. Qosıqta lirikalıq qaharman muhabbatı menen
qayta ushırasıwdı, oǵan jetiwdi árman etedi, yaǵniy insan ruwhı janlanadı, onıń menen tillespekshidey
seziledi, mısalı. Ol júregin “tas qılıp duwalayın” dep nalıydı - yaǵnıy, júreginde máńgi muhabbatın
alıp juredi.
Saǵınısh, ot bolıp kel,
Gúnam kóp!..-
Órte, meyliń!!!
Ótmishke sud bolıp kel, -
Ótmishti órtemeydi!
Ótmishte aytsa-hám jalǵan,
Ólgenler aljaspaydı.
Ol muhabbatı arqalı turmıstıń mazmunın, óziniń bar ekenligin tusinip jetedi. Qosıq aqırında bolsa
qaharman saǵınıshtı psixikalıq pákleniw, ishki rawajlanıw jolına aylantıradı. “Sag'inish, ot bolıp kel,
Gúnam kóp!..- Órte, meyliń!!!” degen qosıqtıń bul qatarları arqalı ol ózin jazalanıwǵa da, keshiriliwge
STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
73
de tayın psixikalıq jaǵdayda súwretlenedi. Ulıwma, Sh.Seytov bul qosıǵı arqalı insan ruwhın sheber
poetikalıq qurallar járdeminde janlandıra alǵan desek qátelespeymiz.
Juwmaqlap aytqanda, Shawdırbay Seytovtiń lirikalıq qosıqlarında obrazlar sisteması júdá bay
hám ruwxıy tárepten tereń. Onıń qosıqlarında obrazlar filosofiyalıq, tariyxıy, tábiyatlıq, hám insannıń
ishki dúnyası menen baylanıslı súwretler tiykarında qáliplesedi.
Shawdırbay Seytovtiń “Jollar” poeziyalıq kompleksi qaraqalpaq zamanagóy lirikasınıń jaqtı
úlgilerinen biri bolıp, ol jaǵdayda shayırdıń poetikalıq dúnyaǵa kóz qarası, psixikalıq álemi hám
kórkem ádebiyatqa baylanıslı uqıpı tolıq kórinetuǵın boladı. Usı jıynaqta lirikalıq qaharman obrazınıń
qáliplesiwi, psixikalıq keshirmeleriniń súwreti, estetikalıq oylawdıń obrazlar sisteması arqalı
ańlatılıwı ásirese dıqqatqa ılayıq. Shayır poeziyasında lirikalıq qaharman - bul ápiwayı shaxs emes,
bálkim insaniyat dártin, muhabbatın, úmitin, saǵınısh, psixikalıq tınıshsızlanıwların ózinde
sáwlelendirgen tımsallıq kúshke iye obraz bolıp tabıladı. Onıń muhabbatda, watanǵa sadıqlıqta,
tábiyat penen uyqasıwında, ótken zamanǵa bolǵan sıylasıqta kórsetilgen jaǵdayları túrli janrlıq
lirikalıq sırtqı kórinisler arqalı kórsetip beriledi.
Paydalanılǵan ádebiyatlar:
1.
Q.Orazımbetov Qosıq teoriyası. Nókis.”Qaraqalpaqstan” 2020-jıl.
2.
Q.Jarımbetov,B.Genjemuratov Ádebiyat teoriyası. “Sano-standart” Tashkent 2018-jıl
3.
Shawdırbay Seytov Jollar.Qosıqlar hám poemalar toplamı ”Qaraqalpaqstan” 1987-jılı
NON-NATIVE ENGLISH-SPEAKING TEACHERS: CHALLENGES
Kenjebaev Asilbek Kuandikovich
Year 4 student, Foreign Languages Faculty, KarSU
Scientific adviser: Sadullaeva A.N.
PhD, KarSU
Non-native English-speaking teachers (NNESTs) often confront an array of linguistic challenges
that can significantly impact their professional confidence, classroom effectiveness, and career
progression. These challenges arise from the intricate nature of language proficiency, encompassing
various dimensions beyond basic grammatical competence, including phonological accuracy,
vocabulary breadth, pragmatic appropriateness, and sociocultural knowledge.
A primary linguistic challenge for NNESTs pertains to pronunciation, particularly regarding
accent. Although an accent serves as a natural feature of language use that reflects one’s linguistic and
cultural identity, NNESTs frequently encounter discrimination based on their non-native accents. This
“accent stigma” may manifest in reduced perceptions of teacher competence among students, biases
in hiring practices, and self-doubt concerning their teaching effectiveness. The pressure to conform to
native speaker pronunciation models can induce considerable anxiety for NNESTs, especially during
instruction in speaking skills or phonetics.
Research conducted by Golombek and Jordan (2005) has illustrated how concerns surrounding
pronunciation can lead to “impostor syndrome,” wherein qualified teachers question their legitimacy
as English instructors despite their pedagogical expertise. This linguistic insecurity can adversely
affect classroom dynamics, as NNESTs may eschew certain instructional activities, such as
pronunciation drills or spontaneous speaking exercises, due to apprehensions about their own
language production.
The scope and depth of vocabulary knowledge present another notable challenge for many
NNESTs. English possesses a remarkably extensive lexicon, featuring numerous idiomatic
expressions, phrasal verbs, colloquialisms, and nuanced word choices that even proficient non-native
