STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
321
8.
Caponetto, I., Earp, J., & Ott, M. (2014). Gamification and Education: A Literature Review.
European Conference on Games Based Learning
.
9.
Hanus, M. D., & Fox, J. (2015). Assessing the Effects of Gamification in the Classroom: A
Longitudinal Study.
Computers & Education
, 80, 152–161.
10.
UNESCO (2020).
Education in a Post-COVID World: Nine Ideas for Public Action
.
11.
Simões, J., Redondo, R. D., & Vilas, A. F. (2013). A Social Gamification Framework for a K-6
Learning Platform.
Computers in Human Behavior
, 29(2), 345–353.
12.
Domínguez, A., Saenz-de-Navarrete, J., de-Marcos, L., Fernández-Sanz, L., Pagés, C., &
Martínez-Herráiz, J. J. (2013). Gamifying Learning Experiences: Practical Implications and
Outcomes.
Computers & Education
, 63, 380–392.
JASALMA INTELEKTLERDIŃ BILIMLENDIRIWDEGI ORNÍ
Jienbaeva Elenora,
QMU Ingilis tili hám ádebiyatı 1-kurs studenti
Ilimiy bashshı: Kurbanbaeva Kamila,
Ingilis tili hám ádebiyatı kafedrası stajyor-oqıtıwshısı
Annotaciya.
Bul maqalada jasalma intellekt texnologiyalarınıń zamanagóy bilimlendiriw
sistemasındaǵı roli, imkaniyatları úyreniledi. AI dıń oqıw procesin individuallastiriw, bahalaw
sistemasın avtomatlastırıw, bilim beriw sıpatın asırıw hám pedagogikalıq qatnaslardı jetilistiriwdegi
ornı analiz etiledi. Sonday-aq, dúnya kólemindegi aldınǵı tájiriybeler hám Ózbekstanda AI
tiykarındaǵı bilimlendiriw joybarlarınıń rawajlanıw jaǵdayı sáwlelendiriledi.
Tayanısh sózler:
Jasalma intellekt, sanlı bilimlendiriw, oqıwshıǵa oraylasqan qatnas,
avtomatlastırıw, texnologiyalıq innovaciya, oqıw sisteması.
Kirisiw.
XXI ásirdiń ekinshi sheregine kelip, jasalma intellekt texnologiyaları túrli tarawlarda
tereń tamır jaymaqta. Ásirese, bilimlendiriw tarawında AI sistemalarınıń integraciyası barǵan sayın
kúsheyip barmaqta. Bilimlendiriwdiń sanlastırılıwı, pandemiya dáwirinde aralıqtan bilim beriwdiń
ǵalabalasıwı hám oqıwshılardıń ózlestiriw dárejesin qadaǵalawǵa bolǵan talap AIǵa bolǵan talaptı
jáne de arttırdı. Usı kózqarastan, jasalma intellekt texnologiyalarınıń bilimlendiriwdegi ornı,
imkaniyatları hám keleshektegi perspektivaların tereń tańlaw áhmiyetli ilimiy-ámeliy máselelerden
biri bolıp esaplanadı.
Jasalma intellekt - bul insan aqılına tán bolgan is-háreketlerdi (úyreniw, túsiniw, qarar qabıl etiw)
modellestiriwshi kompyuter sisteması. Onıń rawajlanıwı dáslep matematikalıq modeller hám
algoritmler tiykarında baslanǵan bolsa, búgingi kúnge kelip tábiyǵıy tildi qayta islew, neyron
tarmaqlar sıyaqlı quramalı baǵdarlar arqalı ámeliy nátiyjeler bermekte.
Bilimlendiriwde AI qollanılıwınıń tiykarģı baģdarları.
a) Individuallastırılgan bilimlendiriw.
AI tiykarındaǵı platformalar (máselen, Squirrel AI, Carnegie Learning) oqıwshınıń bilim
dárejesin anıqlap, oǵan beyimlestirilgen oqıw materialların usınadı. Bul qatnas hár bir oqıwshınıń
mútájliklerine sáykes túrde bilim alıw imkaniyatın beredi.
b) Avtomatlastırılgan bahalaw sistemaları.
AI járdeminde test nátiyjelerin real waqıt rejiminde tallaw, shıǵarma hám jazba jumıslardı
avtomatikalıq bahalaw imkaniyatı bar. Mısal retinde, EdTech kompaniyaları tárepinen islep shıǵılǵan
"Gradescope" yamasa "Turnitin" sistemaların kórsetiw múmkin.
c) Virtual repetitorlar hám oqıtıwshılar.
AI tiykarındaǵı "chatbotlar" yamasa virtual muǵallimler (mısalı, Duolingodaǵı AI-assistentler)
oqıwshılarǵa erkin bilim alıw imkaniyatın bermekte.
d) Til úyretiwde AI.
STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
322
Natural Language Processing (NLP) texnologiyası járdeminde til úyreniw procesi de
ápiwayılastırılǵan. Máselen, Grammarly yaki ChatGPT sıyaqlı qurallar arqalı oqıwshı jazba
qábiliyetin (writing skill) analiz etiwi hám jetilistiriwi múmkin.
Dúnya boyınsha Finlandiya, Qubla Koreya, AQSh, Qıtay sıyaqlı mámleketler AI dı bilimlendiriw
sistemasına keńnen engizbekte. Finlandiyada "Elements of AI" kursı pútkil xalıqqa jasalma intellekt
tiykarların úyretiw ushın jolǵa qoyılǵan.
Ózbekstan mısalında bolsa, sońǵı jılları "Sanlı Ózbekstan - 2030" strategiyası sheńberinde sanlı
bilimlendiriw platformaları jaratılmaqta. Joqarı bilimlendiriw mákemelerinde jasalma intellekt
boyınsha óz aldına pánler oqıtılıwı jolǵa qoyılǵan.
Al tálimde tek texnologiyalıq emes, al sociallıq-pedagogikalıq máselelerdi de kóteredi.
Shet tillerin oqıtıw procesinde jasalma intellekttiń eń áhmiyetli jetiskenlikleriniń biri - bul oqıtıw
nátiyjeliligin arttırıw bolıp tabıladı. Jasalma intellekt texnologiyaları járdeminde oqıwshılarǵa
individual mútájliklerine beyimlestirilgen sabaqlar hám oqıw materialların usınıw múmkin. Bul
muǵallimge hár bir oqıwshınıń ózine tán qıyınshılıqların anıqlaw hám olardı jeńiw ushın zárúr
járdemdi kórsetiw imkaniyatın beredi. Mısal ushın, oqıwshınıń sóz baylıǵın yamasa grammatikalıq
qábiletin anıqlap, jasalma intellekt texnologiyaları avtomatikalıq túrde oǵan individual shınıǵıwlardı
beriwi múmkin.
Jasalma intellekt sistemaları oqıwshılardıń jetiskenlikleri menen kemshiliklerin tallap, olarǵa
beyimlestirilgen oqıw baǵdarlamaların jaratıwǵa járdem beredi. Bul oqıwshılarǵa óz bilimlerin
bekkemlewde yamasa jańa maǵlıwmatlardı ózlestiriwde járdem beredi. Máselen, jasalma intellekt
járdeminde test hám imtixanlar ótkerilgende, sistema nátiyjelerine bola oqıwshıǵa qaysı tarawlarda
kúshli hám ázzi ekenin anıqlap, olarǵa arnawlı materiallardı usınıw múmkin.
Jasalma intellekt tek ǵana oqıwshılardı jeke tártiptegi bilimlendiriw usıllarına beyimlestiriw
imkaniyatın jaratıp qoymastan, al oqıtıwshılarǵa da hár qıylı bilimlendiriw metodları hám
texnologiyaların óz-ara kombinaciyalawda járdem beredi. Máselen, oqıtıwshı video sabaqlar,
interaktiv testler, gamifikaciya hám basqa usıllardı qollanıw arqalı sabaqtı jáne de qızıqlı hám nátiyjeli
etiwi múmkin.
Jasalma intellekt járdeminde shet tillerdi oqıtıwda interaktivlik dárejesi sezilerli dárejede artadı.
Oqıwshılar tildi úyreniwde tek ǵana passiv túrde maǵlıwmatlardı qabıllap qoymastan, al olar jasalma
intellekt tárepinen jaratılǵan virtual muǵallimler, shınıǵıwlar hám oqıw modullerinen paydalanıp, tildi
ámeliyatta qollanadı. Bul process oqıwshılardı jáne de belsendi qatnasıwǵa iytermeleydi hám oqıw
procesin qızıqlı hám nátiyjeli etedi.
Juwmaq.
Jasalma intellekt texnologiyaları bilimlendiriw sistemasınıń zamanagóy hám
perspektivalı rawajlanıwında áhmiyetli rol atqaradı. Ol oqitiw hám úyreniw proceslerin jáne de
beyimlestiriw, tezlestiriw hám de individuallastırıwga xizmet etedi. Biraq, oǵan baylanıslı sociallıq,
ádep-ikramlılıq hám pedagogikalıq mashqalalardı da esapqa alıw zárúr. Ózbekstan sharayatında AI
dan nátiyjeli paydalanıw ushın zárúr nızamshılıq bazası, texnikalıq infrastrukturanı rawajlandırıw hám
pedagoglardıń tayarlıǵın arttırıw áhmietli wazıypa bolıp esaplanadı.
Paydalanılǵan ádebiyatlar:
1.
Luckin, R. et al. (2016). Intelligence Unleashed: An Argument for AI in Education. Pirson.
2.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń "Sanlı Ózbekstan - 2030" strategiyasi.
3.
EdTech Review. (2023). "Top AI Tools Revolyucionizing Education."
4.
David Kriesel. (2007). "Meyron tarmaqlarına qısqasha kiris."
5.
Ходжаниязова , У. (2023). Воздействие эмоционального компонента на процесс
обучения
иностранному
языку. Общество
и
инновации, 4(9/S),
15–18.
https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol4-iss9/S-pp15-18
6.
Uteshova Z. The general characteristics of teaching reading comprehension //InterConf.–2020.
– 2020.
