STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
266
Xulosa. Sun’iy intellekt texnologiyalarining jadal rivojlanishi axborot va kommunikatsiya
tizimlariga tubdan ta’sir ko‘rsatmoqda. Ushbu tadqiqot davomida olib borilgan tahlillar va kuzatuvlar
sun'iy intellekt asosida yaratilgan tizimlarning nafaqat samaradorligini oshirayotgani, balki yangi
imkoniyatlar eshigini ham ochayotganini yaqqol namoyon etdi. Tadqiqot davomida aniqlanishicha,
SI asosidagi tizimlar. Axborotni qayta ishlashda tezlik va aniqlikni ta'minladi. Foydalanuvchi
ehtiyojlariga moslashuvchan xizmatlarni taklif qildi. Axborot xavfsizligini oshirishda sezilarli
natijalar berdi. Innovatsion yechimlar va personalizatsiyalangan xizmatlarni joriy etishga asos bo‘ldi.
Shuningdek, real vaqt rejimida olib borilgan kuzatuvlar, xususan BD +07°3142 yulduzi asosidagi
kuzatuvlar, SI modellarining amaliyotda qanday muvaffaqiyat bilan ishlashini ko‘rsatdi. SI
texnologiyalarining axborot tizimlarida qo‘llanilishi ularning aniqligini, ishonchliligini va
foydalanuvchi bilan o‘zaro aloqasini yangi bosqichga olib chiqmoqda. Biroq, bu rivojlanish bilan
birga bir qator muhim masalalar ham dolzarb bo‘lib bormoqda — jumladan, etik me’yorlar,
ma’lumotlar maxfiyligi, inson o‘rnini to‘liq SI bilan almashtirish xatarlari.
Adabiyotlar:
1.
Russell, S., & Norvig, P. (2021). Artificial Intelligence: A Modern Approach (4th ed.). Pearson
Education.
2.
Goodfellow, I., Bengio, Y., & Courville, A. (2016). Deep Learning. MIT Press.
3.
Nilsson, N. J. (2010). The Quest for Artificial Intelligence: A History of Ideas and
Achievements. Cambridge University Press.
4.
Jumaev, A. (2023). "Sun’iy intellektning axborot tizimlaridagi o‘rni va istiqbollari", Axborot
texnologiyalari va jamiyat, №2, 55–61-betlar.
5.
Karimova, M. (2022). "Kommunikatsiya tizimlarida SI algoritmlarining qo‘llanilishi",
O‘zbekiston fanlari akademiyasi axborotnomasi, №4.
6.
European Commission. (2021). Ethics Guidelines for Trustworthy AI. https://ec.europa.eu
7.
IBM Research. (2022). AI in Information Systems: Trends and Applications.
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VA SUN’IY INTELLEKTNING ZAMONAVIY
JAMIYATDAGI ROLI VA ISTIQBOLLARI
Madatov Quvonchbek Geldiyor o’g’li
Iqtisodiyot va Pedagogika universiteti o’qituvchisi
Jabborova Nilufar Sodiq qizi
Iqtisodiyot va pedagogika universiteti NTM talabasi
Annotatsiya.
Ushbu maqolada zamonaviy jamiyatda raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt
ning iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy sohalardagi o‘rni va rivojlanish jarayonlari tahlil qilindi. Maqolada
raqamli texnologiyalar va uning tarixiy rivojlanish bosqichlari, ularning jamiyatdagi ahamiyati,
biznes, sog‘liqni saqlash, ta’lim va madaniyat sohalaridagi o‘zgarishlarga ta’siri ko‘rib chiqildi.
Raqamli inqilob va SI ning imkoniyatlari va cheklovlari, shuningdek, bu texnologiyalarni jahon
miqyosida samarali va xavfsiz tarzda qo‘llash zarurati muhokama qilindi.
Kalit so′zlar.
raqamli texnologiyalar, sun’iy intellekt, iqtisodiyot, sog‘liqni saqlash, ta’lim,
biznes, ijtimoiy o‘zgarishlar, katta ma’lumot bulutli hisoblash, chuqur o‘rganish, telemeditsina,
raqamli
transformatsiya,
innovatsiyalar,
internet,
onlayn
xizmatlar,
avtomatlashtirish,
kommunikatsiya texnologiyalari.
Kirish. XXI asr texnologik taraqqiyot asri bo‘lib, unda raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt
insoniyat hayotining deyarli barcha sohalariga chuqur kirib bormoqda. Bugungi kunda raqamli
STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
267
texnologiyalar nafaqat aloqa va axborot uzatish vositasi sifatida, balki iqtisodiyot, ta’lim, sog‘liqni
saqlash, transport, xavfsizlik va boshqalarda samaradorlikni oshirishning asosiy omiliga aylangan.
Sun’iy intellekt esa, o‘z navbatida, murakkab vazifalarni avtomatlashtirish, katta hajmdagi
ma’lumotlarni tahlil qilish hamda inson faoliyatini soddalashtirish orqali jamiyat taraqqiyotida muhim
rol o‘ynamoqda.Raqamli transformatsiya bugungi global raqobatda har bir davlat va tashkilotning
asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, uning to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilishi mamlakatning innovatsion
rivojlanishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, raqamli texnologiyalar va sun’iy intellektning
jamiyatdagi o‘rni, ulardan foydalanish imkoniyatlari, shuningdek, kelajakdagi istiqbollarini chuqur
o‘rganish dolzarb masala hisoblanadi. So‘nggi yillarda insoniyat taraqqiyoti yangi bosqichga
ko‘tarilmoqda — bu bosqichning asosiy belgisi bu raqamli texnologiyalar va sun’iy intellektning
hayotimizga tobora chuqurroq kirib borayotganidir. Axborot texnologiyalari rivoji insoniyat
faoliyatining barcha jabhalarini qamrab olayotgani, jumladan, ta’lim, sog‘liqni saqlash, sanoat,
transport, qishloq xo‘jaligi, xizmat ko‘rsatish va hatto san’at sohalarida ham sezilarli o‘zgarishlar yuz
berayotganini ko‘rsatmoqda.
Sun’iy intellekt esa, inson aqliy faoliyatining raqamli ekvivalenti sifatida, o‘rganish, tahlil qilish,
fikr yuritish va qaror qabul qilish qobiliyatiga ega dasturiy tizimlarni anglatadi. Ushbu texnologiya
orqali sog‘liqni saqlashda bemorlar tashxisi tezroq va aniqroq qo‘yilmoqda, moliyaviy sohada
firibgarliklar aniqlanmoqda, hatto huquqiy masalalarni hal qilishda ham yordam bermoqda. Bu esa
uning nafaqat texnik, balki ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotda ham tub o‘zgarishlar
keltirayotganini anglatadi. Hozirgi davr — raqamli inqilob davri deb bejiz aytilmaydi.
Natijalar va tahlil. Raqamli texnologiyalar va sun'iy intellektning zamonaviy jamiyatdagi roli va
istiqbollari mavzusi juda keng va chuqur bo‘lib, uning natijalari va tahlili quyidagi asosiy
yo‘nalishlarga bo‘linadi: 1. Raqamli texnologiyalarning jamiyatdagi roli:Raqamli texnologiyalar
bugungi kunda jamiyatda juda katta o‘zgarishlarni keltirib chiqarmoqda. Ularning ta'siri quyidagilarni
o‘z ichiga oladi[4;98]:
Ta'lim: Raqamli texnologiyalar masofaviy ta'limni, onlayn kurslarni va raqamli resurslarni ishlab
chiqish imkoniyatlarini kengaytirdi. Bu o‘quvchilarga va talabalarga o‘z bilimlarini kengaytirish va
global resurslarga kirish imkoniyatlarini yaratdi.
Sog‘liqni saqlash: Sun'iy intellekt va raqamli texnologiyalar tibbiyotda diagnostika, davolash
jarayonlarini optimallashtirish, tibbiy ma'lumotlarni boshqarish va bemorlarni masofadan nazorat
qilishda katta o‘zgarishlarga olib keldi.
STUDENTLERDI BIRLESTIRIW: XALÍQARALÍQ IZERTLEWLER HÁM PÁNLER BOYINSHA BIRGE
ISLESIW 1-XALÍQARALÍQ STUDENTLER KONFERENCIYASÍ. NÓKIS, 2025-JÍL 20-21-MAY
__
_____________________________________________________________________________________________
268
Iqtisodiyot: Raqamli texnologiyalar iqtisodiyotda yangi ish o‘rinlarini yaratishga yordam beradi.
E-tijorat, raqamli to‘lov tizimlari va blockchain kabi texnologiyalarni rivojlantirish orqali
iqtisodiyotda samarali va shaffof tizimlar yaratilmokda.
Kundalik hayot: Yangi raqamli xizmatlar va ilovalar orqali odamlarning kundalik hayoti
osonlashdi. Masalan, onlayn xaridlar, raqamli aloqalar va mobil ilovalar odamlarning vaqti va
mehnatini tejashda yordam beradi.
Sun'iy intellektning jamiyatdagi roli:
Sun'iy intellekt (SI) jamiyatning turli sohalariga chuqur kirib bormoqda. Uning asosiy ta'siri:
Avtomatizatsiya: Sun'iy intellekt va mashinani o‘rganish texnologiyalari sanoatning
avtomatizatsiyasini ta'minlab, ishlab chiqarish jarayonlarini samarali va tezlashtirdi. Bu ishlab
chiqarishda inson mehnatini kamaytirish va xatoliklarni qisqartirishga yordam beradi[3;53].
Qarorlar qabul qilish: Sun'iy intellekt tizimlari katta hajmdagi ma'lumotlarni tezda tahlil qilib,
biznesda qarorlar qabul qilishni qo‘llab-quvvatlaydi. Masalan, moliya, marketing va sog‘liqni saqlash
kabi sohalarda tahlil qilinadigan ma'lumotlar ko‘paygan sari, SI tizimlari qaror qabul qilishda aniq va
samarali yordam beradi.
Yaratilish va innovatsiyalar: SI innovatsiyalarni yaratishda muhim o‘rin tutadi, masalan, yangi
mahsulotlar va xizmatlarni ishlab chiqishda, fan va texnologiya sohasida yangiliklar yaratishda.
3. Istiqbollar va kelajakdagi rivojlanish:
Raqamli iqtisodiyotning kengayishi: Kelajakda raqamli texnologiyalar orqali global iqtisodiyot
yanada rivojlanadi. E-tijorat va raqamli xizmatlar yanada kengayishi kutilmoqda, shuningdek, raqamli
va yangi iqtisodiy modellarga asoslangan yangi ish o‘rinlari paydo bo‘ladi[1;67].
SI va etik masalalar: Sun'iy intellektning rivojlanishi bilan etik va huquqiy masalalar ko‘tariladi.
Masalan, SI tomonidan qaror qabul qilishda adolat, xolislik va shaxsiy hayotni himoya qilish kabi
masalalar muhokama qilinadi.
Texnologiyalar va ta'lim: Kelajakda ta'lim sohasida raqamli texnologiyalar va SI texnologiyalari
asosida yangi pedagogik yondashuvlar ishlab chiqilishi mumkin. Bu orqali ta'limning sifatini oshirish,
talabalar uchun yanada moslashuvchan va interfaol o‘qish imkoniyatlari yaratish mumkin.
Xavfsizlik va maxfiylik: Raqamli texnologiyalar va SI sohalaridagi o‘sish bilan birga,
ma'lumotlar xavfsizligi va maxfiylikni ta'minlash dolzarb masalaga aylanadi. Kiberhujumlar va
ma'lumotlar o'g‘irliklari xavfini kamaytirish uchun yangilangan xavfsizlik protokollari va
texnologiyalarini ishlab chiqish zarur[2;56].
Xulosa.
Zamonaviy jamiyatda raqamli texnologiyalar va sun’iy intellekt tobora muhim o‘rin
egallab bormoqda. Ular hayotning barcha sohalariga – ta’lim, sog‘liqni saqlash, iqtisodiyot, sanoat va
ijtimoiy aloqalargacha – chuqur kirib borib, inson faoliyatini yengillashtirish va unumdorlikni
oshirishda beqiyos imkoniyatlar yaratmoqda.Kelajakda bu texnologiyalar yanada rivojlanib, global
raqamli iqtisodiyotning asosiy harakatlantiruvchi kuchiga aylanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. Russell, S., & Norvig, P. (2021). Artificial Intelligence: A Modern Approach (4th ed.). Pearson
Education.
2. Davenport, T. H., & Ronanki, R. (2018). Artificial Intelligence for the Real World. Harvard
Business Review, 96(1), 108-116.
3. Shabbir, J., & Anwar, S. (2018). A Survey of Deep Learning Techniques for Natural Language
Processing. IEEE Access, 6, 35851-35863.
4. Chen, M., Mao, S., & Liu, Y. (2024). Big Data: A Survey. Mobile Networks and Applications,
19(2), 171-209.
