Совершенствование научных основ технологии сухой перегонки нефтегазоконденсатных смесей путем интенсификации массообмена

ТОШКЕНТ

КИМЁ

-

ТЕХНОЛОГИЯ

ИНСТИТУТИ

ҲУЗУРИДАГИ

ФАН

ДОКТОРИ

ИЛМИЙ

ДАРАЖАСИНИ

БЕРУВЧИ

16.07.2013.

Т

.08.01

РАҚАМЛИ

ИЛМИЙ

КЕНГАШ

ТОШКЕНТ

ДАВЛАТ

ТЕХНИКА

УНИВЕРСИТЕТИ

УМУМИЙ

ВА

НООРГАНИК

КИМЁ

ИНСТИТУТИ

АБДУРАХМОНОВ

ОЛИМ

РУСТАМОВИЧ

МОДДА

АЛМАШИНИШНИ

ЖАДАЛЛАШТИРИШ

ОРҚАЛИ

НЕФТЬ

-

ГАЗ

КОНДЕНСАТИ

АРАЛАШМАЛАРИНИ

СУВСИЗ

ҲАЙДАШ

ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ

ИЛМИЙ

АСОСЛАРИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

02.00.08 –

Нефть

ва

газ

кимёси

ва

технологияси

(

техника

фанлари

)

ДОКТОРЛИК

ДИССЕРТАЦИЯСИ

АВТОРЕФЕРАТИ

Ташкент

– 2015

йил

2

УДК

: 665.6.7

Докторлик

диссертацияси

аврореферати

мундарижаси

Оглавление

автореферата

докторской

диссертации

Contents of the abstract of doctoral dissertation

Абдурахмонов

Олим

Рустамович

Модда

алмашинишни

жадаллаштириш

орқали

нефть

-

газ

конденсати

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдаш

технологиясининг

илмий

асосларини

такомиллаштириш

……………..… 3

Абдурахмонов

Олим

Рустамович

Совершенствование

научных

основ

технологии

сухой

перегонки

нефтегазоконденсатных

смесей

путем

интенсификации

массообмена

…………………………………………....... 29

Abdurakhmonov Olim
Perfection of scientific bases of technology of dry
distillation oil-gas condensate mixes
by an intensification mass-exchange ………………………………………..... 55

Эълон

қилинган

ишлар

рўйхати

Список

опубликованных

работ

List of published works ………………………………………………………. 80

3

ТОШКЕНТ

КИМЁ

-

ТЕХНОЛОГИЯ

ИНСТИТУТИ

ҲУЗУРИДАГИ

ФАН

ДОКТОРИ

ИЛМИЙ

ДАРАЖАСИНИ

БЕРУВЧИ

16.07.2013.

Т

.08.01

РАҚАМЛИ

ИЛМИЙ

КЕНГАШ

ТОШКЕНТ

ДАВЛАТ

ТЕХНИКА

УНИВЕРСИТЕТИ

УМУМИЙ

ВА

НООРГАНИК

КИМЁ

ИНСТИТУТИ

АБДУРАХМОНОВ

ОЛИМ

РУСТАМОВИЧ

МОДДА

АЛМАШИНИШНИ

ЖАДАЛЛАШТИРИШ

ОРҚАЛИ

НЕФТЬ

-

ГАЗ

КОНДЕНСАТИ

АРАЛАШМАЛАРИНИ

СУВСИЗ

ҲАЙДАШ

ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ

ИЛМИЙ

АСОСЛАРИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

02.00.08 –

Нефть

ва

газ

кимёси

ва

технологияси

(

техника

фанлари

)

ДОКТОРЛИК

ДИССЕРТАЦИЯСИ

АВТОРЕФЕРАТИ

Ташкент

– 2015

йил

4

Докторлик

диссертация

мавзуси

Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳамаси

ҳузуридаги

Олий

аттестация

комиссиясида

12.05.2015/B2015.1.T464

рақам

билан

рўхатга

олинган

.

Докторлик

диссертацияси

Тошкент

давлат

техника

университети

ва

Умумий

ва

ноорганик

кимё

институтида

бажарилган

.

Докторлик

диссертациясининг

тўла

матни

Тошкент

кимё

-

технология

институти

ҳузуридаги

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

16.07.2013.

Т

.08.01

рақамли

илмий

кенгаш

веб

-

саҳифасида

www.tkti.uz

манзилига

жойлаштирилган

.

Диссертация

автореферати

уч

тилда

(

ўзбек

,

рус

,

инглиз

) www.tkti.uz

веб

-

саҳифаси

ва

“Ziyonet”

таълим

ахборот

тармоғида

www.ziyonet.uz

манзилига

жойлаштирилган

.

Расмий

оппонентлар

:

Абидова

Мухаббат

Фазыловна

Ўзбекистон

Республикаси

Фанлар

академияси

академиги

,

кимё

фанлари

доктори

,

профессор

Сайдахмедов

Игамберди

Мухтарович

техника

фанлари

доктори

,

профессор

Абдурахимов

Саидакбар

Абдурахмонович

техника

фанлари

доктори

,

профессор

Етакчи

ташкилот

:

ОАЖ

«

УзЛИТИНефтгаз

»

Диссертация

ҳимояси

Тошкент

кимё

-

технология

институти

ҳузуридаги

16.07.2013.

Т

.08.01

рақамли

илмий

кенгашнинг

2015

йил

«___» ___

соат

____

даги

мажлисида

бўлиб

ўтади

. (

Манзил

:

100011,

Тошкент

ш

.,

Навоий

кўчаси

32.

Тел

./

факс

: (+99871) 244-79-20, (+99871) 244-79-17, e-mail:

tkti@mail.uz

.

Докторлик

диссертацияси

билан

Тошкент

кимё

-

технология

институти

Ахборот

-

ресурс

марказида

танишиш

мумкин

(_____

рақами

билан

рўйхатга

олинган

). (

Манзил

100011,

Тошкент

ш

.,

Навоий

кўчаси

32.

Тел

/

факс

.: (+99871) 244-79-20).

Диссертация

автореферати

2015

йил

«____»_______

куни

тарқатилди

.

(2015

йил

________

даги

№

_____

рақамли

реестр

баённомаси

).

С

.

М

.

Туробжонов

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

илмий

кенгаш

раиси

,

т

.

ф

.

д

.,

профессор

А

.

С

.

Ибодуллаев

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

илмий

кенгаш

илмий

котиби

,

т

.

ф

.

д

.,

профессор

Г

.

Р

.

Рахмонбердиев

Фан

доктори

илмий

даражасини

берувчи

илмий

кенгаш

ҳузуридаги

илмий

семинар

раиси

,

к

.

ф

.

д

.,

профессор

5

КИРИШ

(

Докторлик

диссертацияси

аннотацияси

)

Диссертация

мавзусининг

долзарблиги

ва

зарурияти

.

Бутун

дунёда

транспорт

воситалари

,

ҳамда

ёқилғи

талаб

қилувчи

машина

ва

механизмалар

сонининг

кескин

ошиши

энергия

тежамкор

технологиялар

асосида

сифатли

мотор

ёқилғилари

ишлаб

чиқаришни

талаб

этади

. 2005

йилдан

ҳозирги

кунларгача

дунёда

мамлакатларида

нефть

-

газ

қазиб

олиш

ҳажми

55 %

дан

ортиқга

,

уларнинг

ерости

захираларин

аниқлаш

ҳажми

3

баробарга

кўпайган

.

Нефть

ва

газ

конденсати

(

НГК

)

аралашмасидан

мотор

ёқилғилари

ишлаб

чиқариш

кўп

энергия

сарфи

ва

мураккаб

ускуналардан

фойдаланишга

асосланган

жараёнлардан

ҳисобланади

.

Охирги

йилларда

мотор

ёқилғилари

сифатига

талаблар

узлуксиз

ортиб

бормоқда

,

шу

билан

бирга

дунёда

нефть

хом

ашёси

миқдори

ва

нархида

нотурғунлик

кузатилмоқда

.

Нефтни

қайта

ишлаш

заводларини

техник

ва

технологик

янгилаш

,

ишлаб

чиқаришнинг

энергия

тежамкор

усулларини

қўллаш

,

нефть

маҳсулотлари

,

хусусан

мотор

ёқилғилари

ишлаб

чиқаришнинг

сарф

-

харажатларини

камайтириш

ва

уларнинг

сифатини

яхшилашни

таъминловчи

асосий

омиллардан

ҳисобланади

.

Маълумки

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларидан

мотор

ёқилғилари

ишлаб

чиқариш

катта

миқдорда

иссиқлик

ва

электр

энергияни

талаб

қиладиган

жараёнлардан

бири

бўлган

мураккаб

ҳайдаш

(

ректификация

)

га

асосланган

.

Бунда

буғлатувчи

агент

сифатида

,

ҳозирги

пайт

,

ўта

қиздирилган

сув

буғи

қўлланилади

.

Таҳлиллар

шуни

кўрсатадики

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасидан

мотор

ёқилғилари

олишда

углеводород

буғларини

қўллашнинг

назарий

ва

амалий

асосларини

такомиллаштириш

,

модда

алмашинишни

жадаллаштириш

ва

углеводород

буғлатувчи

агентини

қўллашнинг

самарадорлигини

аниқлаш

тадқиқотлари

йўналишида

бажарилган

мазкур

ишларнинг

долзарблигини

қуйидагилар

тасдиқлайди

:

сув

буғини

ишлаб

чиқариш

учун

катта

ҳажмдаги

энергетик

ва

технологик

сарфлар

керак

;

углеводород

буғларини

конденсациялаш

жараёнида

сув

кондесати

ҳосил

бўлиши

рўй

беради

.

Ўз

навбатида

ҳосил

бўлган

фракциялар

таркибидан

сув

конденсатини

ажратиб

олиш

махсус

ускуналар

,

тозалаш

технологик

жараёнини

ўтказиш

ва

қўшимча

энергетик

сарфларни

талаб

қилади

;

сув

буғи

ва

унинг

конденсати

углеводород

аралашмалари

таркибида

бўлиб

иссиқлик

-

модда

алмашиниш

жарёнларининг

тезлигини

ва

уларни

амалга

ошириш

технологик

ускуналарининг

самарадорлигини

пасайтиради

;

сув

буғининг

конденсацияланиш

иссиқлиги

(2260

кДж

/

кг

)

углеводород

буғларининг

конденсацияланиш

иссиқлиги

(250-350

кДж

/

кг

)

дан

юқори

бўлиши

уларни

конденсацияланишда

энергия

сарфининг

ошишига

олиб

келади

;

ҳосил

бўлган

сув

конденсати

ускуналарнинг

контакт

юзаларининг

коррозияланишини

кучайтиришга

сабаб

бўлади

;

сув

конденсати

таркибида

нефть

маҳсулотларининг

қолдиқлари

,

олтингугурт

ва

бошқа

кимёвий

бирикмалар

мавжуд

бўлиши

,

уларни

ажратиб

олиш

ва

қайта

файдаланиш

билан

бағлиқ

бўлган

қўшимча

сарфларни

талаб

қилади

.

Ўз

навбатида

ушбу

аралашмалар

экологик

ҳолатни

ёмонлаштиради

;

сув

конденсати

дистиллят

6

фракциялари

(

айниқса

,

авиакеросин

ва

дизель

ёқилғиси

)

таркибида

сув

бўлишига

олиб

келади

ва

уларни

кейинчалик

сувсизлантириш

учун

қўшимча

харажатлар

қилинишини

талаб

қилади

.

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

2008

йил

15

июлдаги

“

Инновацион

лойиҳалар

ва

технологияларни

ишлаб

чиқаришга

қўллашни

рағбатлантириш

бўйича

қўшимча

чора

-

тадбирлар

тўғрисида

”

ги

ПҚ

-916-

сон

ва

2010

йил

15

декабрдаги

“2011-2015

йилларда

Ўзбекистон

Республикасининг

саноатини

ривожлантириш

устунлари

тўғрисида

”

ги

ПҚ

-

1442-

сон

қарорларида

белгиланган

вазифаларни

муайян

даражада

бажаришга

ушбу

диссертация

тадқиқоти

хизмат

қилади

.

Тадқиқотнинг

республика

фан

ва

технологиялари

ривожланишининг

устувор

йўналишларига

боғлиқлиги

.

Диссертация

тадқиқоти

7 – (2007-2011

йиллар

) “

Кимёвий

технологиялар

ва

нанотех

-

нологиялар

”,

ИТИ

-13 – (2007-2011

йиллар

) “

Минерал

хом

ашё

ресурсларини

излаш

,

қидириш

,

қазиб

олиш

,

баҳолаш

ва

комплекс

қайта

ишлаш

,

тоғ

саноати

комплекси

чиқиндиларидан

фойдаланишнинг

самарали

усулларини

ишлаб

чиқиш

”

фан

ва

технологияларни

ривожлантиришнинг

устувор

йўналишларига

мос

равишда

бажарилган

.

Диссертация

мавзуси

бўйича

халқаро

илмий

-

тадқиқотлар

шарҳи

.

Суюқ

углеводородларни

қайта

ишлаш

жараёнинининг

самарадорлигини

ошириш

ва

жадаллаштириш

бўйича

дунёнинг

етакчи

илмий

-

тадқиқот

марказлари

ва

олий

ўқув

муассасаларида

,

жумладан

, Chicago university,

Colorado school of mines, Shell Global Solutions Inc. (

АҚШ

), Japan Petroleum

Institute, Tokyo national university (

Япония

), Royal Military College of Canada

(

Канада

), French Petroleum Institute (

Франция

)

илмий

-

тадқиқотлар

олиб

борилмоқда

.

Нефть

-

газ

конденсати

аралашмаларини

ҳайдаш

технологиясини

такомиллаштириш

юзасидан

жаҳонда

олиб

борилган

илмий

-

тадқиқотлар

натижасида

,

жумладан

,

қуйидаги

илмий

ва

амалий

натижалар

олинган

:

суюқ

углеводородларни

қайта

ишлашда

ректификациялаш

жараёнини

жадаллаштиришнинг

самарали

усуллари

ишлаб

чиқилган

(Australian institute

of petroleum,

Австралия

);

нефтни

қайта

ишлашда

ректификациялаш

жараёни

такомиллаштириш

учун

юқори

унумли

контакт

қурилмалари

яратилган

(Japan Petroleum Institute,

Япония

);

суюқ

углеводородлардан

мотор

ёқилғилари

олишда

маҳсулот

сифатини

яхшилаш

ва

унда

ҳайдаш

жараёнининг

технологик

кўрсатгичлари

таъсирини

аниқлаш

методикаси

ишлаб

чиқилган

(Research Institute of Petroleum Processing

Германия

, Indian

Institute of Petroleum

Ҳиндистон

).

Бугунги

кунда

муқобил

буғлатувчи

агентлар

рециркуляциясини

қўллаб

ректификацион

колоннада

модда

алмашинишни

жадаллаштириш

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ҳайдашнинг

назарий

ва

амалий

асосларини

такомиллаштириш

ва

самарадорлигини

ошириш

каби

устувор

йўналишларда

илмий

изланишлар

олиб

борилмоқда

.

Муаммонинг

ўрганилганлик

даражаси

.

Ҳозирги

вақтда

йирик

олимлар

(

О

.

Ф

.

Глаголева

,

В

.

М

.

Капустин

,

С

.

А

.

Ахметов

,

А

.

С

.

Багатуров

,

А

.

К

.

7

Мановян

ва

бошқалар

)

нинг

илмий

ишларида

азот

,

углерод

оксиди

ва

унинг

икки

оксиди

ҳамда

инерт

газлар

каби

,

сув

буғига

муқобил

буғлатувчи

агентларнинг

қўлланилиши

истиқболли

эканлиги

ҳақида

хулосалар

қилинган

.

Кўпгина

тадқиқотчилар

ва

ушбу

соҳа

мутахассислари

томонидан

ҳайдаш

жараёнида

буғлатувчи

агент

сифатида

сув

буғи

сарфини

камайтириш

муаммоларининг

технологик

ва

кенструктив

ечимлари

таклиф

этилган

.

Ўзбекистон

олимлари

–

Абидова

М

.

Ф

.,

Салимов

З

.

С

.,

Нарметова

Г

.

Р

.,

Азизов

У

.

А

.,

Икрамов

А

.

И

.,

Ташмухамедова

А

.

К

.,

Хамидов

Б

.

Н

.,

Махкамов

Х

.

М

.,

Юнусов

М

.

П

.,

Сайдахмедов

Ш

.

М

.,

Туробжонов

С

.

М

.,

Кадиров

И

.

К

.,

Сайдахмедов

И

.

М

.,

Абдурахимов

С

.

А

.

ва

бошқаларнинг

илмий

ишлари

натижасида

нефть

кимёси

,

нефть

-

газни

қайта

ишлаш

технологияси

,

жараёнлари

ва

ускуналари

соҳасида

муҳим

илмий

-

амалий

ютуқларга

эришилди

.

Юсупбеков

Н

.

Р

.,

Гулямов

Ш

.

М

.,

Артиков

А

.

А

.,

Маннанов

У

.

В

.,

Нурмухамедов

Х

.

С

.,

Додаев

К

.

О

.,

Джураев

Х

.

Ф

.

ва

бошқалар

кимёвий

ва

озиқ

-

овқат

технологиялари

жараёнлари

ва

ускуналари

,

кўп

компонентли

аралашмаларни

ҳайдашни

математик

моделлаштириш

бўйича

кенг

кўламли

тадқиқотлар

олиб

боришмоқда

.

Энергия

ва

ўта

қиздирилган

сув

буғи

сарфини

камайтириш

мақсадида

қатор

тадқиқотчилар

томонидан

“

иссиқ

оқим

”

билан

колонна

куби

маҳсулотини

қўшимча

иситишни

ҳосил

қилишга

асосланган

нефтни

ҳайдаш

схемасини

ўзгартириш

йўллари

таклиф

этилган

.

Аммо

адабиёт

манбаларида

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

ректификациялашда

ўта

қиздирилган

сув

буғи

ўрнига

буғлатувчи

агент

сифатида

углеводород

буғларидан

фойдаланиш

,

бўйича

чуқур

илмий

тадқиқотлар

баён

қилинмаган

.

Худди

шундай

,

муқобил

буғлатувчи

агентларни

қўллаб

,

суюқ

углеводородларни

ректификация

қилишда

модда

алмашиниш

жараёнларини

жадаллаштириш

борасида

ҳам

маълумотлар

йўқ

.

Мавжуд

адабиёт

маълумотлари

ва

бошқа

тадқиқотлар

назарий

натижалари

асосида

,

углеводород

буғлатувчи

агентини

қўллаб

,

ректификация

жараёнини

ҳар

томонлама

таҳлил

қилиш

учун

етарли

имконият

бермайди

.

Сув

буғи

буғлатувчи

агент

сифатида

қўлланилишининг

камчиликларини

инобатга

олиб

,

охирги

йилларда

жаҳон

амалиётида

нефтни

қайта

ишлашда

,

унинг

қўлланилишини

кескин

камайтириш

ва

ректификацион

ускуналарни

сувсиз

ҳайдаш

технологиясига

ўтказиш

бўйича

таклифлар

кузатилмоқда

.

Шу

муносабат

билан

,

нефтни

қайта

ишлаш

соҳасида

янги

технология

–

нефть

ва

газ

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдашнинг

илмий

асослари

ва

хом

ашёни

ёқилғи

фракцияларига

ажратишнинг

самарали

усулини

ишлаб

чиқиш

билан

боғлиқ

углеводород

хом

ашёсини

ҳайдаш

жараёнида

сув

буғини

муқобил

буғлатувчи

агентлар

билан

алмаштириш

бўйича

янги

долзарб

илмий

-

техник

муаммо

пайдо

бўлди

.

Диссертация

мавзусининг

диссертация

бажарилаётган

илмий

-

тадқиқот

муассасасининг

илмий

-

тадқиқот

ишлари

билан

боғлиқлиги

.

Диссертация

тадқиқоти

Умумий

ва

ноорганик

кимё

институтининг

ФА

-

А

13-

Т

001

рақамли

(2012-2014

йй

.) “

Модда

алмашиниш

жараёнларини

жадаллаштириш

асосида

нефть

-

газ

конденсати

аралашмаларини

ректификациялашнинг

юқори

самарали

технологиясини

яратиш

”

амалий

ва

8

7-

ФА

-0-10065

рақамли

(2014-2015

йй

.) “

Нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдаш

технологисининг

илмий

-

техник

ҳужжатларини

тайёрлаш

ва

унинг

тажриба

-

саноат

синовларини

ўтказиш

”

инновацион

лойиҳаларига

мувофиқ

олиб

борилган

.

Бухоро

(30.12.2009

йилдаги

№

09-21-222/026; 25.03.2012

йилдаги

№

77/026

рақамли

)

ва

Фарғона

нефтни

қайта

ишлаш

заводлари

билан

тузилган

(19.04.2014

йилдаги

№

404

рақамли

)

хўжалик

шартномалари

диссертация

ишининг

амалий

натижалари

билан

боғлиқ

ҳолда

амалга

оширилган

.

Тадқиқотнинг

мақсади

мотор

ёқилғилари

олиш

жараёнида

углеводород

буғлатувчи

агентини

қўллаб

буғ

фазасида

модда

бериш

жараёнини

жадаллаштириш

йўли

билан

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

ҳайдашнинг

энергия

тежамкор

технологиясини

яратишдан

иборат

.

Мақсадга

эришиш

учун

қуйидаги

тадқиқот

вазифалари

қўйилган

:

сувсиз

ҳайдаш

усули

билан

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

фракцияларга

ажратишда

контакт

фазалар

орасидаги

чегара

юпқа

қатламнинг

камайиши

ҳисобига

буғ

фазасидаги

модда

бериш

жараёнини

ўрганиш

;

гидродинамик

ва

иссиқлик

ўхшашлик

мезонлари

қийматларининг

юқори

бўлганлиги

сабабли

муқобил

буғлатувчи

агентнинг

қўллаш

ҳисобига

иссиқлик

бериш

коэффициентининг

ошишини

аниқлаш

;

сув

буғининг

физик

-

кимёвий

кўрсатгичларидан

афзалроқ

кўсатгичга

эга

бўлган

муқобил

буғлатувчи

агентни

қўллаш

ҳисобига

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

ҳайдашда

чегара

юпқа

қатлам

қалинлигининг

ўзгаришини

ўрганиш

;

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

углеводородли

буғлатувчи

агентнинг

рециркуляцияси

орқали

ректификациялаш

жараёнининг

энг

мақбул

кўрсатгичларини

топиш

;

ёқилғи

дистиллят

фракциялари

таркибида

намлик

ҳосил

бўлишининг

олдини

олувчи

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

сувсиз

ҳайдашнинг

энергия

тежамкор

технологиясини

ишлаб

чиқиш

;

Фарғона

нефтни

қайта

ишлаш

заводининг

ЭЛОУ

АВТ

-1

технологик

блоки

ректификацион

колонналарига

углеводородли

буғлатувчи

агентни

узатишнинг

принципиал

схемасини

яратиш

;

Фарғона

НҚИЗ

АВТ

-1

тизимига

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

сувсиз

ҳайдаш

технологиясини

жорий

этиш

орқали

эришиладиган

иқтисодий

самарани

ҳисоблаш

.

Назарий

ва

экспериментал

тадқиқотлар

натижасида

буғ

фазасида

модда

алмашиниш

жараёнини

жадаллаштиришга

асосланган

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдашнинг

илмий

асосларини

такомиллаштириш

ва

углеводород

буғлатувчи

агентини

рециркуляцияси

билан

хом

ашёни

ҳайдашнинг

юқори

самарали

технологиясини

ишлаб

чиқиш

йўли

орқали

юқорида

келтирилган

илмий

-

техник

мауммо

ечилган

.

Тадқиқот

объекти

сифатида

нефть

,

газ

конденсати

ва

уларнинг

аралашмалари

ҳамда

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ректификациялаш

жараёни

олинган

.

9

Тадқиқот

предмети

–

буғлатувчи

агент

сифатида

қўлланиладиган

углеводород

буғлари

ҳисобланади

.

Тадқиқот

усуллари

.

Диссертация

ишининг

бажарилишида

кимёвий

технология

ҳамда

нефть

ва

газни

қайта

ишлаш

жараёнлари

ва

ускуналари

фанларининг

назарий

асослари

услубиётларидан

фойдаланилган

.

Нефть

,

газ

конденсати

,

ҳамда

уларнинг

аралашмалари

ва

дистиллят

фракцияларининг

фракцион

таркибини

тадқиқ

қилишда

суюқ

углеводородларни

ҳайдаш

ускунасидан

фойданилган

.

Технологик

кўрсатгичларини

аниқлаш

анъанавий

усуллар

асосида

лаборатория

ўлчов

асбоблари

ёрдамида

амалга

оширилган

.

Назарий

ва

амалий

тадқиқотлар

натижаларини

тадқиқ

қилиш

ўхшашлик

назарияси

ва

моделлаштириш

услубларидан

фойдаланилган

ҳолда

ўтказилган

.

Диссертация

ишини

бажаришда

ҳайдаш

жараёнида

кечадиган

мураккаб

модда

алмашиниш

жараёнларини

таҳлил

қилиш

услубиёти

жалб

қилинган

.

Ректификация

жараёнининг

модда

алмашиниш

кўрсатгичларини

ўрганишда

компьютерли

тадқиқот

усуллардин

фойдаланилган

.

Илмий

тадқиқотлар

лаборатория

ректификацион

қурилмасида

бажарилган

.

Тадқиқотининг

илмий

янгилиги

қуйидагилардан

иборат

:

анъанавий

буғлатувчи

агент

(

ўта

қиздирилган

сув

буғи

)

ни

углеводород

буғларига

алмаштириш

йўли

билан

модда

алмашиниш

жараёнларини

жадаллаштиришга

асосланган

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ҳайдашнинг

янги

технологияси

ишлаб

чиқилган

;

сувсиз

ҳайдаш

усули

билан

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ажратишда

фазалараро

чегара

юпқа

қатламининг

камайиши

ҳисобига

буғ

фазасидаги

модда

алмашиниш

ва

муқобил

буғлатувчи

агентининг

гидродинамик

ва

иссиқлик

ўхшашлик

мезонлари

қийматларининг

юқорилиги

ҳисобига

иссиқлик

алмашиниш

кўрсаткичлари

оширилган

;

углеводород

буғлатувчи

агентининг

сув

буғига

нисбатан

физик

-

кимёвий

хусусиятларининг

афзаллиги

ҳисобига

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ҳайдашда

модда

алмашиниш

жараёни

ўзгариши

кўрсатилган

;

ректификацион

колоннада

1,46

т

/

соат

миқдорда

углеводород

буғлатувчи

агентининг

рециркуляциясини

ташкил

этиш

йўли

билан

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдаш

жараёнининг

технологик

кўрсаткичлари

аниқланган

;

углеводородларнинг

молекуляр

массаси

ўзгариши

ҳисобига

,

диффузия

коэффициенти

қийматларининг

ошиб

бориш

қатори

аниқланган

;

буғ

ва

суюқ

фазалар

орасида

модда

алмашинишнинг

жадалланиши

ҳисобига

углеводород

буғлатувчи

агентидан

фойдаланишда

сув

буғидан

фойдаланишга

нисбатан

дистиллят

фракцияларининг

ажратиш

аниқлиги

5–7

о

С

га

ошиши

кўрсатилган

;

муқобил

буғлатувчи

агенти

иссиқлик

-

физик

хоссаларининг

афзаллиги

ҳисобига

сув

буғи

ўрнига

углеводород

буғлатувчи

агентини

қўллашда

конденсацияланиш

жараёни

иссиқлик

юкланмасининг

10

мартадан

кўпроққа

камайиши

исботланган

.

10

Тадқиқотнинг

амалий

натижалари

қуйидагилардан

иборат

:

сув

буғи

(

С

ВП

=1,974

кДж

/

кг

·

К

)

ва

углеводород

буғлари

(

С

УВ

=2,211

кДж

/

кг

·

К

)

иссиқлик

сиғимлари

орсидаги

фарқнинг

мавжудлиги

сабабли

буғлатувчи

агент

сарфини

11,7 %

га

камайишига

эришилди

;

модда

алмашиниш

жараёнининг

жадаллашиши

ҳисобига

нефть

-

газконденсати

хом

ашёсидан

ёқилғи

фракцияси

чиқишининг

2,67 %

га

оширишга

имкон

яратилди

(10.01.2012

йил

ЎзР

ФА

УНКИ

далолатномаси

);

буғлатувчи

агентни

алмаштириш

ҳисобига

иссиқлик

ва

энергетик

сарфларни

66,4 %

га

тежаш

имконини

берувчи

ва

ёқилғи

дистиллят

(

бензин

,

керосин

ва

дизель

)

фракцияларида

сув

ҳосил

бўлишини

олдини

олувчи

углеводород

буғлатувчи

агентининг

рециркуляциясига

асосланган

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ҳайдашнинг

энергия

тежамкор

технологияси

ишлаб

чиқилди

(

Фарғона

НҚИЗ

илмий

-

техник

кенгашининг

11.02.2015

йилги

№

01/9

далолатномаси

).

Тадқиқот

натижаларининг

ишончлилиги

кимёвий

технология

ҳамда

нефть

ва

газни

қайта

ишлаш

жараёнлари

ва

ускуналари

фанларининг

назарий

асосларига

,

тадқиқотларнинг

замонавий

услубларига

таянган

ҳолда

аниқланганлиги

ва

олинган

натижалар

ишлаб

чиқаришда

қўллашга

қабул

қилинганлиги

билан

исботланди

.

Тадқиқот

натижаларининг

илмий

ва

амалий

аҳамияти

.

Тадқиқот

натижаларининг

назарий

аҳамияти

нефть

-

газ

конденсати

аралашмаларини

ҳайдашда

суюқлик

-

буғ

системасида

юз

берадиган

иссиқлик

ва

модда

алмашиниш

жараёнлари

(

ҳайдаш

,

абсорбция

,

десорбция

,

буғлатиш

,

иситиш

совитиш

ва

конденсациялаш

)

ни

такомиллаштириш

,

жадаллаштириш

,

оптималлаш

йўлларини

ишлаб

чиқишга

ёрдам

беради

.

Ишнинг

амалий

аҳамияти

эса

:

углеводород

буғларини

буғлатувчи

агент

сифатида

ишлатиш

ҳисобига

иссиқлик

-

ва

модда

алмашинишни

жадаллаштириш

йўли

билан

янги

технология

–

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдаш

технологияси

асослари

такомиллаштирилди

;

углеводород

буғлатувчи

агентини

қўллаб

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ҳайдаш

жараёнининг

иссиқлик

-

ва

модда

алмашинишини

жадаллаштиришни

ҳисоблаш

услубиёти

таклиф

этилди

;

углеводород

буғлатувчи

агентининг

рециркуляциясига

асосланган

,

қимматбаҳо

энергия

ташувчи

ҳисобланган

–

сув

буғи

ишлатишдан

воз

кечиш

ишконини

берувчи

,

шу

билан

бирга

дистиллят

(

бензин

,

керосин

ва

дизель

)

фракциялари

таркибида

сув

конденсати

пайдо

бўлишининг

олдини

олувчи

,

энергия

тежамкор

янги

технология

–

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдаш

технологияси

яратилди

.

Тадқиқот

натижаларининг

жорий

қилиниши

.

Углеводород

буғлатувчи

агентини

қўллаб

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ректификациялашда

фазалараро

чегара

юпқа

қатламининг

ўн

мартага

камайиши

ҳисобига

буғ

фазасидаги

модда

алмашиниш

коэффициенти

уч

марта

,

муқобил

буғлатувчи

агентининг

гидродинамик

ва

иссиқлик

ўхшашлик

мезонлари

қийматлари

юқорилиги

ҳисобига

иссиқлик

алмашиниш

11

коэффициенти

6

мартага

оширилган

.

Хомашё

бўйича

йиллик

иш

унумдорлиги

600

минг

тонна

бўлган

Фарғона

НҚИЗ

ЭЛОУ

АВТ

–1

технологик

тизимида

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

сувсиз

ҳайдаш

технологиясини

ишлаб

чиқаришга

жорий

қилиш

учун

қабул

қилинган

ва

уни

қўллашдан

йиллик

иқтисодий

самара

500

млн

.

сўмдан

ортиқни

ташкил

этади

(

Фарғона

НҚИЗнинг

10.02.2015

йилги

далолатномаси

ва

01/32

рақамли

26.03.2015

йилдаги

хати

).

Тадқиқот

натижаларининг

апробацияси

.

Тақиқот

натижалари

турли

халқаро

анжуманларда

апробациядан

ўтказилган

,

хусусан

15

ва

16

“

Ўзбекистон

нефть

ва

гази

”

Халқаро

анжуманида

(

Тошкент

, 2011

ва

2012);

“

Озиқ

-

овқат

ишлаб

чиқариш

техника

ва

технологияси

” VIII

халқаро

илмий

-

техник

анжуманида

(

Могилев

,

Беларусь

, 2011); “

Тоғ

-

металлургия

саноатининг

замонавий

техника

ва

технологиялари

ва

уларни

ривожлантириш

йўллари

” VI

халқаро

илмий

-

техник

анжуманида

(

Навоий

,

2013); “

Нефть

кимёси

соҳасида

инновацион

ғоялар

ва

технологиялар

ҳолати

ва

истиқболлари

”

Халқаро

илмий

-

техник

анжуманида

(

Фарғона

, 2015); “

Тоғ

-

металлургия

комплекси

:

ютуқлар

,

муаммолар

ва

ривожланишнинг

замонавий

тенденциялари

” VIII

халқаро

илмий

-

техник

анжуманида

(

Навоий

, 2015);

“

Кимёвий

технология

соҳаларининг

долзарб

муаммолари

”

Халқаро

илмий

-

амалий

конференция

(

Бухоро

, 2015); “

Ўзбекистон

нефть

ва

газини

қайта

ишлаш

долзарб

муаммолари

”

Республика

илмий

-

техник

анжуманида

(

Тошкент

, 2012); “

Нефть

ва

газни

қайта

ишлаш

– 2012”

Илмий

–

амалий

анжуманида

(

Уфа

, 2012); “

Фан

.

Таълим

.

Ёшлар

”.

Олма

-

ота

технология

университетининг

55-

йиллигига

бағшланган

Республика

ёш

олимлар

анжуманида

(

Олма

-

ота

, 2012); XIX Mendeleev congress on general and applied

chemistry. Volume 2, Chemistry and technology of materials, including
nanomaterials (Volgograd, Russia, 2011); “

Нефть

ва

газни

аралашмалардан

турли

физик

-

кимёвий

усулларда

тозалашнинг

долзарб

муаммолари

”

Республика

илмий

-

амалий

анжуманида

(

Қарши

, 2011); “

Ишлаб

чиқариш

корхоналарининг

долзарб

муаммоларини

ечишда

инновацион

технологияларнинг

аҳамияти

”

Республика

илмий

-

техник

анжуманида

(

Қарши

, 2013); “

Силикат

материаллари

кимёвий

технологиялари

ривожи

истиқболлари

ва

инновацион

ишланмалар

”

Республика

илмий

-

техник

анжуманида

(

Ташкент

, 2012); “

Энергиянинг

муқобил

манбааларидан

фойдаланишнинг

долзарб

муаммолари

”

Республика

илмий

-

амалий

анжуманида

(

Қарши

, 2014); “

Ишлаб

чиқаришни

модернизация

қилиш

,

техник

ва

технологик

қайта

жиҳозлаш

,

инновациялар

,

иқтисодий

самарали

усуллар

ва

ноанъанавий

ечимлар

” II

Республика

илмий

-

техник

анжуманида

(

Фарғона

,

2013).

Диссертация

иши

20.11.2014

йилда

Тошкент

давлат

техника

университети

, “

Нефть

ва

газ

”

факультети

илмий

кенгашида

, 12.02.2015

йилда

Фарғона

нефтни

қайта

ишлаш

заводи

илмий

-

техник

кенгашида

, 20.02.2015

йилда

ЎзР

ФА

Умумий

ва

ноорганик

кимё

институти

”

Кимёвий

технология

жараёнлари

ва

ускуналари

”, “

Нефть

кимёси

”, “

Газконденсатини

кимёвий

қайта

ишлаш

”, “

Кимёвий

технология

”

ва

“

Сирт

фаол

моддалар

”

12

лабораторияларининг

қўшма

семинарида

, 14.05.2015

йилда

Тошкент

кимё

-

технология

институти

Илмий

семинарида

муҳокама

қилинган

.

Тадқиқот

натижаларнинг

эълон

қилиниши

.

Диссертация

материаллари

бўйича

2

та

монография

, 31

та

илмий

мақола

хорижий

ва

республика

нашрларида

,

улардан

2

таси

АҚШда

, 1

таси

Болгарияда

,

ҳамда

34

та

иш

илмий

ишлар

тўпламларида

маъруза

тезислари

кўринишида

чоп

этилган

. 2

та

фойдали

моделга

ЎзР

патенти

олинган

.

Диссертация

иши

натижалари

V, VI

ва

VII

Инновацион

ғоялар

,

технологиялар

ва

лойиҳалар

Республика

ярмаркаларида

намойиш

этилган

.

Диссертациянинг

ҳажми

ва

тузилиши

.

Диссертация

иши

кириш

, 6

та

боб

,

хулоса

, 200

та

фойдаланилган

адабиётлар

рўйхати

,

илова

ва

186

саҳифа

матн

, 57

та

жадвал

ва

29

та

расмдан

иборат

.

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ

АСОСИЙ

МАЗМУНИ

Кириш

қисмида

муаммонинг

долзарблиги

асосланган

,

масаланинг

замонавий

ҳолати

баён

этилган

,

тадқиқотнинг

мақсад

ва

вазифалари

шакллантирилган

,

олинган

натижаларнинг

илмий

янгилиги

кўрсатилган

,

ҳамда

диссертацияда

шакллантирилган

масалалар

,

хулоса

ва

аниқ

тавсияларнинг

назарий

ва

амалий

моҳияти

очиб

берилган

Диссертациянинг

биринчи

боби

“

Нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

бирламчи

ҳайдаш

технологияси

,

жараёнлари

ва

ускуналарининг

замонавий

ҳолати

”

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмасини

ҳайдаш

назарияси

ва

техникасининг

ривожланиш

йўналишлари

таҳлил

қилинган

.

Кенг

ассортимент

ва

қўлланиш

соҳасига

эга

бўлган

ёқилғи

маҳсулотларининг

асоси

ҳисобланадиган

углеводород

фракциялари

,

ректификациялашга

асосланган

ҳолда

бирламчи

ҳайдашда

,

ишлаб

чиқарилади

.

Нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ректификациялашда

буғлатувчи

агент

сифатида

сув

буғидан

фойдаланилади

.

У

ректификацион

ва

ҳайдаш

колонналарига

ўткир

буғ

сифатида

киритилади

.

Технологик

ражимдан

келиб

чиққан

ҳолда

буғлатувчи

агент

сифатида

қўлланиладиган

сув

буғининг

сарфи

хом

ашё

миқдорининг

2,0-6,5 %

ни

ташкил

этади

.

Ректификацион

колоннага

буғлатувчи

агент

сифатида

сув

буғи

беришнинг

камчиликлари

келтирилган

.

Суюқликларни

ҳайдашнинг

назарияси

ва

амалиётининг

замонавий

ҳолати

таҳлилидан

маълумки

,

углеводород

хом

ашёсини

ректификация

қилишда

сув

буғининг

қўлланилиши

хусусиятлари

ва

камчиликлари

адабиётларда

кенг

ёритилган

.

Нефтни

қайта

ишлаш

соҳасининг

йирик

олимлари

ишларида

,

суюқ

углеводородларни

ректификация

қилишда

буғлатувчи

агент

сифатида

,

ўта

қиздирилган

сув

буғини

қўллашнинг

юқоридаги

салбий

ҳолатлари

ёритилган

.

Юқоридаги

таҳлиллар

асосида

ушбу

тадқиқотнинг

асосий

мақсади

шаклланди

.

Муаммонинг

бу

кўринишда

қўйилиши

кириш

қисмидаги

келтирилган

кам

ўрганилган

тадқиқот

вазифаларини

ечишни

тақазо

этади

.

Қўйилган

вазифаларни

ечилиши

буғ

фазасида

модда

алмашиниш

жараёнини

жадаллаштириш

йўли

билан

нефть

ва

13

газ

конденсати

аралашмаларини

сувсиз

ҳайдаш

энергия

тежамкор

технологиясининг

илмий

асосларини

яратишга

имкон

беради

.

Диссертациянинг

иккинчи

боби

“

Углеводород

буғлатувчи

агентининг

рециркуляцияси

билан

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларини

ректификациялашда

иссиқлик

ва

модда

алмашиниш

жараёнларини

тадқиқ

қилиш

”

углеводород

буғлатувчи

агентининг

рециркуляциясини

қўллаб

,

нефть

ва

газ

конденсати

аралашмаларин

ректификация

қилишда

иссиқлик

-

модда

алмашиниш

жараёнларини

тадқиқ

қилишга

бағишланган

.

Ҳайдаш

жараёнининг

у

ёки

бу

кўрсатгичлврига

буғлатувчи

агентнинг

таъсирини

тадқиқ

қилиш

учун

буғлатувчи

агентларнинг

200

о

С

температурада

ва

0,26

МПа

босим

остида

асосий

физик

-

кимёвий

ва

иссиқлик

-

физик

хоссаларини

аниқлаш

ва

таққослаш

ўтказилди

(1-

жадвал

).

1-

жадвал

Буғлатувчи

агентларнинг

200

о

С

температурада

ва

0,26

МПа

босим

остида

асосий

физик

-

кимёвий

ва

иссиқлик

-

физик

хоссалари

Буғлатувчи

агент

M

,

кг

/

кмоль

V

,

см

3

/

моль

ρ

,

кг

/

м

3

μ

мкПа

·

с

ν

,

мм

2

/c

Ср

,

кДж

/

кг

·

К

λ

,

Вт

/

м

·

К

Сув

буғи

18 18,9

1,286

16,2

12,6

1,974

0,0275

Енгил

бензин

буғлари

84-89 140,6 6,90 8,56 1,20 2,255 0,0138

Оғир

бензин

буғлари

112-117 185 9,60 8,16 0,85 2,211 0,0101

Ушбу

жадвал

маълумотларидан

анъанавий

(

сув

буғи

)

ва

углеводород

буғларининг

асосий

кўрсатгичлари

орасида

сезиларли

фарқ

мавжуд

эканлиги

кўриниб

турипти

.

Масалан

,

ўта

қиздирилган

сув

буғининг

динамик

қовушқоқлиги

16,2

·

10

-6

Па

·

с

,

енгил

ва

оғир

бензин

буғларининг

ушбу

кўрсатгичлари

мос

равишда

8,56

·

10

-6

и

8,16

·

10

-6

Па

·

с

га

тенг

.

Сув

буғининг

кинематик

қовушқоқлиги

12,6

мм

2

/

с

га

тенг

бўлса

,

енгил

ва

оғир

бензин

буғларининг

ушбу

кўрсатгичлари

мос

равишда

1,20

мм

2

/

с

ва

0,85

мм

2

/

с

қийматга

эга

.

Бундан

кўринадики

,

углеводород

буғлатувчи

агентларининг

кинематик

қовушқоқлиги

сув

буғининг

ушбу

кўрсатгичидан

ўртача

12

марта

кам

.

Агар

молекуляр

ва

конвектив

диффузиялар

тезлиги

муҳитнинг

қовушқоқлигидан

боғлиқлиги

инобатга

олинса

,

сув

буғи

ўрнига

углеводород

буғлатувчи

агентларини

буғлатувчи

агент

сифатида

қўллашнинг

ижобий

самараси

тушинарли

бўлади

.

Ушбу

омил

сув

буғи

ўрнига

углеводород

буғлатувчи

агенти

қўллаб

ректификациялашда

иссиқлик

ва

модда

алмашиниш

жараёнларини

тезлатишга

асос

бўлади

.

Ҳайдаш

жараёнида

паст

температурали

суюқлик

ва

юқори

температурали

буғ

фазаси

пуфакчалари

орасида

модда

алмашиниш

билан

бирга

жадал

равишда

иссиқлик

алмашиниш

ҳам

рўй

беради

.

14

Модифицикацияланган

Рейнольдс

Re

ва

Прандтл

Р

r

мезонлари

киритилиб

,

умумлаштирилган

Нуссельт

Nu

мезони

орқали

иссиқлик

бериш

коэффициентининг

қийматлари

аниқланиши

мумкин

:

2

1

Pr

Re

n

n

C

Nu







. (1)

Босимнинг

кенг

чегара

остида

ўзгаришида

Nu

мезони

қуйидаги

тенглама

орқали

ҳисобланади

:

3

1

3

2

Pr

Re

125

,

0







Nu

. (2)

Суюқликнинг

пуфакли

қайнаш

режимида

иссиқлик

бериш

коэффициенти

α

қуйидаги

ифода

орқали

топилади

:

l

Nu









, (3)

бу

ерда

С

,

п

1

,

п

2

–

доимийлар

;

α

–

иссиқлик

бериш

коэффициенти

,

Дж

/(

м

2

·К

);

l

–

иссиқлик

бериш

жараёнининг

чизикли

ўлчами

–

буғлатувчи

агент

пуфаги

радиуси

,

м

;

λ

–

иссиқлик

ўтказувчанлик

коэффициенти

,

Вт

/(

м·К

).

Ушбу

услубда

НГК

аралашмасини

ректификация

қилишда

буғлатувчи

агент

сифатида

сув

буғи

ишлатиладиган

ҳолатда

буғ

фазасидаги

иссиқлик

бериш

коэффициентининг

қиймати

27,03

Дж

/(

м

2

·К

)

бўлса

,

углеводород

буғлатувчи

агентлари

ишлатилганда

эса

(

С

2

–

С

10

углеводород

таркибини

инобатга

олган

ҳолда

) 55,4

дан

277,32

Дж

/(

м

2

·К

)

гача

ўзгаради

.

Модда

бериш

коэффициентининг

қиймати

фаза

ва

буғлатувчи

агентнинг

физик

-

кимёвий

хусусиятларига

боғлиқ

.

Модда

алмашиниш

коэффициентларини

тажриба

йўли

билан

аниқлаш

жуда

мураккаб

.

Модда

бериш

коэффициентини

ҳисоблаш

жараённинг

кўрсатгичларини

тавсифловчи

критериал

тенгламалар

орқали

аниқлашга

асосланади

.

Тақсимланаётган

модда

миқдори

Фик

ва

конвектив

диффузия

қонунлари

орқали

ифодаланади

.

Ушбу

қонунларни

таққослаш





dF

c

dF

dn

dc

D











Нуссельт

диффузион

мезони

тенгламасини

чиқаришга

асос

бўлиб

хизмат

қилади

.

 

D

l

Nu

Д







,

(4)

бу

ерда

l

–

жараённинг

чизиқли

ўлчами

.

Нуссельт

мезони

тенгламасида

аниқланаётган

катталик

–

модда

бериш

коэффициенти

β

мавжуд

.

Нуссельт

диффузион

мезонини

аниқлаш

учун

тарелкали

колонналар

учун

қуйидаги

ифода

тавсия

этилган

24

,

0

72

,

0

5

,

0

'

д

Re

Pr

69

,

0

Ga

Nu









.

(5)

(4)

тенгламадан

модда

бериш

коэффициенти

β

ифодаси

чиқарилади

:





l

D

Nu

Д







.

(6)

Сув

буғи

ўрнига

углеводород

буғлатувчи

агентини

қўллаш

буғ

фазасидаги

модда

бериш

кўрсатгичлари

ва

белгиловчи

мезонлар

қийматларини

ўзгартиради

.

Юқорида

белгиланган

тенгламалардан

фойдаланиб

турли

буғлатувчи

агентларни

қўллаб

,

НГК

аралашмаларини

ректификациялашда

модда

бериш

коэффициенти

қийматларини

аниқлаш

амалга

оширилди

.

Сув

буғи

(

ВП

)

га

муқобил

буғлатувчи

агент

сифатида

енгил

(

ЛБ

)

ва

оғир

бензин

(

ТБ

)

буғларидан

фойдаланилди

.

Тақсимланадиган

15

моддалар

тариқасида

НГК

аралашмаси

фракциялари

(

қайнаш

температуралари

фр

.1 – 60–80

о

С

,