ТОШКЕНТ ПЕДИАТРИЯ ТИББИЁТ ИНСТИТУТИ ҲУЗУРИДАГИ
ФАН ДОКТОРИ ИЛМИЙ ДАРАЖАСИНИ БЕРУВЧИ
16.07.2013.Tib.18.01 РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ
ТОШКЕНТ ТИББИЁТ АКАДЕМИЯСИ
ТАШКЕНБАЕВА УМИДА АЛИШЕРОВНА
ТЕРИ АЛЛЕРГИК ВАСКУЛИТЛАРИНИ КОМПЛЕКС
ДАВОЛАШНИНГ ПАТОГЕНЕТИК АСПЕКТЛАРИ
14.00.11 – Дерматология ва венерология
(тиббиѐт фанлари)
ДОКТОРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент - 2015
2
УДК
:
616.5-002-085+615.849.19.035+615.371.035
Докторлик диссертацияси автореферати мундарижаси
Оглавление автореферата докторской диссертации
Content of the abstract of doctoral dissertation
Ташкенбаева Умида Алишеровна
Тери аллергик васкулитларини комплекс даволашнинг патогенетик ас-
пектлари ............................................................................................................
3
Ташкенбаева Умида Алишеровна
Патогенетические аспекты комплексного лечения аллергических васку-
литов кожи ……………………………………………………………
27
Tashkenbayeva Umida Alisherovna
Pathogenetic aspects of complex treatment of allergic vasculitis of the skin …
51
Эълон қилинган ишлар рўйхати
Список опубликованных работ
List of published works ………………………………………………………
72
3
ТОШКЕНТ ПЕДИАТРИЯ ТИББИЁТ ИНСТИТУТИ ҲУЗУРИДАГИ
ФАН ДОКТОРИ ИЛМИЙ ДАРАЖАСИНИ БЕРУВЧИ
16.07.2013.Tib.18.01 РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ
ТОШКЕНТ ТИББИЁТ АКАДЕМИЯСИ
ТАШКЕНБАЕВА УМИДА АЛИШЕРОВНА
ТЕРИ АЛЛЕРГИК ВАСКУЛИТЛАРИНИ КОМПЛЕКС
ДАВОЛАШНИНГ ПАТОГЕНЕТИК АСПЕКТЛАРИ
14.00.11 – Дерматология ва венерология
(тиббиѐт фанлари)
ДОКТОРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент - 2015
4
Докторлик диссертацияси мавзуси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси
ҳузуридаги Олий аттестация комиссиясида 30.09.2014/Б2014.5.Tib416 рақам билан рўйхатга
олинган.
Докторлик диссертацияси Тошкент тиббиѐт академиясида бажарилган.
Диссертация автореферати уч тилда (ўзбек, рус, инглиз) илмий кенгашнинг веб-саҳифасига
(www.tashpmi.uz) ва “ZiyoNet” Ахборот-таълим порталига (www.ziyonet.uz) жойлаштирилган.
Илмий
маслаҳатчи:
Ваисов Адхам Шавкатович
тиббиѐт фанлари доктори, профессор
Расмий
оппонентлар
:
Бахрамов Саиджалол Махмудович
РТФА академиги, тиббиѐт фанлари доктори, профессор
Арифов Саидкосим Саидазимович
тиббиѐт фанлари доктори, профессор
Сабирова Рихси Абдукадировна
тиббиѐт фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот:
С.М. Киров номли ҳарбий-тиббиѐт академия, Санкт-
Петербург (Россия)
Диссертация
ҳимояси
Тошкент
педиатрия
тиббиѐт
институти
ҳузуридаги
16.07.2013.Tib.18.01
рақамли фан доктори илмий даражасини берувчи Илмий кенгашнинг
«____»____________2015 й. соат ____даги мажлисида бўлиб ўтади (Манзил: Тошкент ш.
Юнусобод тумани, Боғишамол кўчаси, 223-уй. Тел./Факс: +99871-2623314, e-mail:
tashpmi@gmail.com)
Докторлик диссертацияси Тошкент педиатрия тиббиѐт институти Ахборот-ресурс
марказида _____
рақам билан рўйхатга олинган, диссертация билан АРМда танишиш
мумкин
(Манзил: Тошкент ш. Юнусобод тумани, Боғишамол кўчаси, 223. Тел./Факс: +99871-
3603314, e-mail: tashpmi@gmail.com).
Диссертация автореферати 2015 йил «___»___________ да тарқатилди.
(2015 йил _____________ даги № ____ рақамли реестр баѐнномаси).
А.В.Алимов
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш раиси, т.ф.д., профессор
Э.А.Шомансурова
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш илмий котиби, т.ф.д.,
профессор
У.Ю.Сабиров
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш ҳузуридаги илмий семинар
раиси, т.ф.д.
5
Докторлик диссертацияси аннотацияси
Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти.
Жахон
статистикаси маълумотларига кўра аҳоли ўртасида қон тизими касалликлари,
жумладан АВ билан касалланиш кўрсаткичлари йил сайли ошиб бормокда.
Кўпгина муалифлар маълумотларига кўра АВ нинг учраши 100 минг аҳоли
сонига 13-20 кишини ташкил қилган, 4 ѐшдан 7 ѐшгача бўлган болалар
касалликқа кўпроқ чалинишган, аѐллар ва эркаклар орасида касалланиш
нисбати 2:1 тенг бўлган.
Ўзбекистон Республикасида аллергик васкулит билан касалланиш
кўрсаткичлари ўсиб бормоқда. Республика дерматология ва венерология
илмий-амалий тиббиѐт марказининг маълумотларига кўра, охирги 10 йил
касаллик учраши сонининг ошиб бориши ўртача ҳисобда 100 минг ахоли
сонига 18,3%ни ташкил қилган. Касаллик сонининг ошиб бориши иқлимнинг
ўзига хослиги, экологиянинг бузулиши, инсоляциянинг ошиши билан
тушунтирилмоқда.
Бугунги кунда аллергик васкулитлар ривожланишининг патогенетик
механизмларига асосланган ҳолда ташҳислаш ва даволаш бўйича мавжуд
ѐндошувларни такомиллаштириш ва самарали усулларни ишлаб чиқиш
долзарб илмий муаммолардан ҳисобланади.
Бу борада аллергик васкулитларининг шаклли ва оғирлик даражасига
мос гемостаз ҳолатини ҳамда аллергик васкулитларнинг шаклига боғлиқ
холда уларнинг кечиши, клиник кўринишлари хусусиятларини тадқиқи
негизида илмий асосланган таклифларни ишлаб чиқиш зарур.
Алоҳида таъкидлаш керакки, мазкур касалликлар ташхиси ва
даволанишинг самарали усулларини яратишда аллергик васкулитли
беморларда касалликнинг оғирлик даражаси ва шаклига мос равишда
периферик қон таркиби, гемостаз, томирлар эндотелийсидаги ўзгаришлар,
NО-тизими ва эндоген интоксикацияни баҳолаш, шунингдек, аллергик
васкулит билан оғриган беморларда иммун ҳолатнинг бузилиш даражаси ва
васкулит патогенезида яллиғланишолди цитокинлари, микроциркуляция
бузилишларида иммуноглобулиннинг ролини ойдинлаштириш муҳим
вазифалардан бири ҳисобланади.
Тери аллергик васкулитларини комплекс даволаш бўйича илмий
асосланган таклифларни ишлаб чиқишда иммун тизими кўрсаткичларининг
бузилиши даражасини ҳамда аллергик васкулитнинг юза ва чуқур
шаклларини даволашда комплекс даволаш самарадорлигини баҳолаш,
шунингдек, аллергик васкулитли беморларда бармоқ ва жароҳат ўчоғидан
олинган периферик қондаги эритроцитлар шаклларининг морфологик
ўзгаришлари бўйича асосланган хулосаларни ишлаб чиқиш алоҳида аҳамият
касб этади.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2011 йил 28 ноябрдаги
«Соғлиқни сақлаш тизимини ислоҳ қилишни янада чуқурлаштириш
чоралари» тўғрисидаги ПҚ-1652-сон қарорида белгиланган вазифаларни хал
6
хизмат этишга қилади. Ушбу илмий-тадқиқот иши аллергик васкулит
ўтказган беморларни эрта ташҳислаш, даволаш ва профилактика чораларини
ишлаб чиқиш ва бунинг натижасида касалланиш, ногиронлик ва ўлим
кўрсаткичларини камайтириш, бемор ҳаѐт сифати ва прогнозини яхшилаш
диссертация мавзусининг заруриятини белгилайди.
Тадқиқотнинг республика фан ва технологиялари ривожланиши-
нинг асосий устувор йўналишларига боғлиқлиги.
Ушбу тадқиқот
республика фан ва технологиялари ривожланишининг устувор йўналиш-
ларининг ДИТД-9 «Инсон касаллликлари профилактикаси, ташҳиси, даволаш
ва реабилитацияси янги технологияларини ишлаб чиқиш» устувор
йўналишига мувофиқ амалга оширилган.
Диссертациянинг мавзуси бўйича хорижий илмий тадқиқотлар
шарҳи.
Терини аллергик васкулитларини комплекс даволашини патогенетик
омилларини ўрганишга йўналтирилган илмий-тадқиқот ишлари қуйидаги,
илғор тиббиѐт марказларида олиб борилган: Klinik Thalkirchner Strasse
(Германия), «Lemanic» дерматология шифохонасида (Швейцария),
Хаима
Шиба номли тиббиѐт марказида, Тель Ха-Шомер шифохонасида (Исроил),
Kings College (Англия), Калифорния тиббиѐт маркази (АҚШ), С.М. Киров
номли ҳарбий-тиббиѐт академияси (Россия Федерацияси).
Аллергик
васкулитларни
ривожланишининг
патогенетик
механизмларини тадқиқ қилиш асосида уларни ташхислаш ва даволаш
буйича муҳим илмий натижалар «Medical Skin Center» дерматология
шифохонасида (Дюссельдорф) олинган. Дерматознинг хар иккала шаклида Т-
хелпер ва Т-супрессорлар орасида мувозанат бузилиши Евромедика (Россия)
шифохонасида аниқланган. «Hadassah» (Исроил) клиникаси ходимлари
томонидан
замонавий
иммуностимулятор
ва
гепатопротектор
препаратларини
комплекс
даволашга
киритилиши
асосланган
ва
исботланган.
Аллергик васкулитларни ривожланишида асосий патогенетик жараѐн бу
айланувчи иммун комплекслар миқдорининг ошиши хисобланади.
Айланувчи иммун комплекслар эса уз навбатида антитанага нисбатан
антигенлар миқдори жуда юқори бўлганда ҳосил бўлади. Айнан айланувчи
иммун комплекслар ва улар томонидан фаоллаштирилган комплементлар
фибриноид нефроз, жароҳат ўчоғидаги периваскуляр шиш, микроциркуляция
қамали,
лейкоцитар инфильтрация, геморрагия ва дистрофик ўзгаришлар,
некрозгача олиб келувчи аллергик васкулитларни чақиради. Бугунги кунда,
касалликни олдини олиш, даволаш самарадорлигини яхшилаш ва ремиссия
даврини узайтириш мақсадида диагностик, профилактик ва даволаш
чораларни ишлаб чиқиш замонавий дерматология сохасининг устивор
йўналиши хисобланади.
Муаммонинг ўрганилганлик даражаси.
Ҳозирги кунда аллергик вас-
кулит – аутоиммун касаллик эканлиги ҳақида ишонарли далиллар йўқ. Турли
ривожланиш манбаига эга антигенлар ва антиген-антитана носпецифик
7
реакцияси капиллярлар, артериола ва венулаларга жарохатловчи таъсир
кўрсатади (Г.Лагора, 2008; Н.М. Халматова, 2010; О.А.Молодкина, 2010).
Маълумки, бунда антиген-антитана комплекслари преципитацияланади ва
улар қон томирларидан фагоцитоз хусусиятига эга хужайралар томонидан
чиқарилади (Dalgic B., 2013). Эриган ѐки ҳаракатланувчи иммун комплекслар
антитанага нисбатан антигенлар миқдори жуда юқори бўлганда ҳосил
бўлади. Айнан ЦИК ва улар томонидан фаоллаштирилган комплементлар
фибриноид нефроз, жароҳат ўчоғидаги периваскуляр шиш, микроциркуляция
қамали,
лейкоцитар инфильтрация, геморрагия ва дистрофик ўзгаришлар,
некрозгача олиб келувчи аллергик васкулитларни чақиради (М.М. Фазлыев,
2004; А.Ш. Ваисов, 2012).
Томир деворининг жароҳатланган юзаси томир ичида тромб ҳосил
бўлиши жараѐнининг ривожланишига олиб келади. Жароҳатланганда томир
деворининг структур элементлари ҳисобига тромбоцитлар адгезияси
бошланади, агрегациянинг эндоген омилларини ажратиш реакциясини
фаоллашуви, тромбоцитларнинг агрегацияси ва қон ивишининг контакт
фазасини фаоллашуви кузатилади (Н.П.Шилкина, 2005; Н.М.Халматова,
2010;
M.Adler., 2005; J.Churg, 2011). Фибрин, томирлар деворини
турғунлаштирувчи омил охирги фибринни ҳосил бўлишини таъминлайди.
Гиперкоагуляцияли микротромбоваскулит ривожланиб, у касалликнинг
барча босқичларида устунлик қилади. Томирлар деворига комплемент,
антиген-антитана комплекси билан бир қаторда беморлар қонида ортиқча
тўпланган гистамин ва гистаминсимон моддалар таъсир қилади (М.М.
Фазлыев, 2005; Д.С. Маткаримова, 2008).
Микротромбозларнинг ривожланишини таъминловчи нейротомир
механизми муҳим аҳамиятга эга.
Диссертация мавзусининг диссертация бажарилган олий таълим
муассасасининг илмий-тадқиқот ишлари билан боғлиқлиги.
Диссертация
тадқиқоти Тошкент тиббиѐт академиясининг «Патологик жараѐннинг
тавсифи ва даражасини ҳисобга олган ҳолда тери касалликларини
диагностикаси, даволаш самарадорлигини ошириш» мавзусидаги илмий-
тадқиқот ишлари режасига мувофиқ бажарилган (қайд этилган Давлат
рақами 01.070070).
Тадқиқотнинг мақсади:
аллергик васкулитлар ривожланишининг
патоге-нетик механизмларини ўрганиш ҳамда уларни ташҳислаш ва
даволашга комплекс ѐндошувни такомиллаштириш.
Мақсадга эришиш учун қўйидаги
тадқиқот вазифалари
белгиланган:
аллергик васкулитларни шаклларига боғлиқ холда уларнинг кечиши,
клиник кўринишлари хусусиятларини тадқиқ қилиш;
аллергик васкулитларни шаклларига ва огирлик даражасига боғлиқ
холда гемостаз холатини таҳлилий тадқиқ қилиш;
аллергик васкулитли беморларда касалликнинг оғирлик даражаси ва
шаклига мос равишда периферик қон таркиби, гемостаз, томирлар эндоте-
лийсидаги ўзгаришлар, NО-тизими ва эндоген интоксикацияни баҳолаш;
8
аллергик васкулит билан оғриган беморларда иммун ҳолатнинг бузи-
лиш даражаси ва васкулит патогенезида яллиғланишолди цитокинлари,
шунингдек ушбу касалликларда микроциркуляциянинг бузилишида иммуно-
глобулин Анинг ролини аниқлаштириш;
далилларга асосланган тиббиѐт усулларини қўллаган ҳолда иммун
тизими кўрсаткичларининг бузилиши даражасини баҳолаш;
аллергик васкулитли беморларда бармогидан ва жароҳат ўчоғидан
олинган периферик қондаги эритроцитлар шаклларининг морфологик ўзга-
ришларини қиѐсий таҳлил қилиш;
аллергик васкулитли беморлар умумий ҳолатини баҳолаш, касал-
ликнинг фаоллик даражасини аниқлаш ва комплекс даволаш алгоритмини
ишлаб чиқиш;
аллергик васкулитнинг юза ва чуқур шаклларини даволашда комплекс
даволаш самарадорлигини баҳолаш.
Тадқиқот объекти
сифатида терининг турли юза ва чуқур шаклли
аллергик васкулитлари билан оғриган 226 бемор ва қиѐслаш ѐшидаги 40
соғлом киши олинган.
Тадқиқот предмети.
Биокимиѐ ва иммун тадқиқотлар учун қон, тери
биоптати ва қон сивороткаси ишлатилди.
Тадқиқот усуллари.
Тадқиқот жараѐнида умумқабул қилинган клиник,
иммунологик, биокимѐвий, морфологик, статистик усуллардан фойдланилди.
Диссертация тадқикотининг илмий янгилиги
қўйидагилардан
иборат:
илк бор аллергик васкулитларнинг патогенезинининг оғирлик
даражасини гемостаз тизими ҳолатининг ўзгаришлари, липидларнинг
перекисли оксидланиши – антиоксидант ҳимоя ЛПО-АОҲ тизими, эндоген
интоксикация ҳолатига боғлиқлиги аниқланган;
Т-хелпер ва Т-супрессорлар орасидаги мувозанатнинг бузилиши аниқ-
ланиб, дерматознинг ҳар иккала шаклида ҳам Т-хелперлар субпопуляция-
сининг кескин ошиши ва унинг фонида юза васкулитларда Т-супрессорлар
миқдорининг ишонарли ошиши ва чуқур васкулитларда эса пасайиши
асослаб берилган;
аллергик васкулитнинг юза шакли билан оғриган беморларда иммун
тизими бузилишлари формуласи ишлаб чиқилган (мазкур формула иммун
тизимининг гипо- ва гиперфункцияларини белгиловчи муҳим кўрсаткичлар:
CD4
3
+
, CD3
3
+
, IgА
3+
, Вл
3+
, CD8
3+
, Лимф
3
+
, IgM
1
+
, IgG
1
+
ни аниқлаш имконини
берган);
аллергик васкулитнинг чуқур шакли билан оғриган беморларда иммун
тизими бузилишлари формуласи қуйидаги кўринишга эгалиги CD4
3
+
,
В-
лим.
3
+
,
IgA
3
+
,
IgM
3
+
, CD8
3
+
,
CD3
3
+
,
Лимф
.
3
+
,
IgG
1
+
кўрсатиб берилган;
илк бор аллергик васкулитнинг ўткир даврида периферик қондаги
эритроцитларнинг структур-метаболик ҳолатидаги бузилишлар ЛПО жараѐн-
ларининг жадаллашуви, қизил қон хужайраларининг антиоксидант ҳимоя
тизимини заифлиги билан боғлиқлиги аниқланган;
9
аллергик васкулит билан оғриган беморларнинг умумий ҳолатини
баҳолаш ҳамда касалликнинг фаоллик даражасини аниқлаш ва комплекс
даволаш алгоритмлари ишлаб чиқилган.
Тадқиқотнинг амалий натижалари
қуйидагилардан иборат:
касалликанинг ўткирлашуви ва рецидивларини олдини олиш учун
сурункали инфекция ўчоқлари санацияси, аллергик ҳолатларни чақирувчи
экзо- ва эндоген таъсирларни бартараф этиш каби профилактик, рецидивга
қарши муолажаларни ўз ичига олувчи диспансеризация муҳим аҳамият касб
этди;
васкулитлар билан касалланиш эҳтимолини истисно қилувчи профи-
лактик чоралар қуйидагиларни ўз ичига олади: сурункали инфекция ўчоқ-
лари санацияси, тананинг қизиб кетиши ѐки совуқ қотиши, организмни
ҳаддан зиѐд жисмоний зўриқишига йўл қўймаслик, соғлом турмуш тарзини
олиб бориш, чекмаслик ва спиртли ичимликлар истеъмол қилмаслик,
чиниқиш, экологияни яхшилаш;
тери аллергик васкулитлари бўлган беморларда иммунологик ва
биокимѐвий текширувлар ўтказиш мақсадга мувофиқдир, шунингдек гемо-
стазнинг асосий кўрсаткичларини ўрганиш ҳам тавсия этилди;
иммункорригирловчи терапияни базавий даволаш фонида холда
ўтказиш зарур антиаллергик, иммунокорригирловчи ва гепатопротекторлик
хусусиятларига эга бўлган Стронгер Нео-Минофаген С ва Лораталь
препаратларни қўшилган;
касалликнинг қайталанишини олдини олиш мақсадида беморларга
сурункали инфекция ўчоқларини санациялаш, патологик ҳолатни мос коррек-
циялаш тавсия этилган.
Олинган натижаларнинг ишончлилиги
тадқиқотда қўлланилган объ-
ектив клиник, иммунологик, биокимѐвий, морфологик ва статистик тадқиқот
усуллари асосида тасдиқланган.
Тадқиқот натижаларининг назарий ва амалий аҳамияти
.
Олинган
натижалар аллергик васкулит билан оғриган беморларни базис даволаш
самарадорлигини ошириш мақсадида Стронгер Нео-Минофаген С дори
воситасини кенг клиник қўллаш учун патогенетик асос бўлиб хизмат қилиши
мумкин. Аллергик васкулит билан оғриган беморларни даволаш комплексига
Стронгер Нео-Минофаген С ва мамлакатимизда ишлаб чиқарилган гиста-
минга қарши Лораталь дори воситаларини киритилиши касалликнинг кечи-
шига терапевтик таъсирни оптималлаштириш имконини беради.
Аллергик васкулитларда эритроцитлар шаклининг ўзгариши ва
ўтқазилган комплекс даводан сўнг қайта тикланиши асосида ҳам патологик
жараѐннинг оғирлиги, ҳам даволашнинг самарадорлиги ҳақида фикр юритиш
мумкин. Ишлаб чиқилган аллергик васкулит билан оғриган беморларни
комплекс даволаш алгоритмини соғлиқни сақлаш амалиѐтида кенг қўллаш
мумкин.
Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тадқиқот жараѐнида
аллергик васкулитлар ривожланишининг патогенетик механизмларини
10
ташҳислаш ва даволашни таокиллаштириш юзасидан олинган илмий
натижалар «Врачлар учун аллергик васкулитли беморларни олиб бориш
тактикаси бўйича амалий тавсияномалар» ишлаб чиқилиб, соғлиқни сақлаш
амалиѐтига, жумладан, Республика тери-таносил клиник шифохонаси,
Олмазор тумани 4-туманлараро ТТДнинг даво-ташхисот амалиѐтига жорий
этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг
20.10.2014 йилдаги 26-сонли маълумотномаси). Соғлиқни сақлаш амалиѐтига
жорий қилинган амалий тавсиялар асосида комплекс даволанган 92,2% юза
ва чуқур васкулитли беморларда ижобий терапевтик самара олиниб, бу
беморларнинг касалхонада даволаниш муддатини 3–4 кун ѐки 30,0 фоизга
қисқартириш, касаллик қайталанишининг олдини олиш ва ремиссия
муддатини 45,5%га чўзиш имконини берган.
Ишнинг апробацияси.
Диссертациянинг асосий натижалари қуйидаги-
ларда муҳокама қилинган: баркамол авлод йили ва дерматовенерология
кафедрасининг 90 йиллигига бағишланган «Дерматовенерология ва
репродуктив саломатликнинг долзарб муаммолари» илмий-амалий анжумани
(Тошкент, 2010); «Дерматовенерология ва косметологиянинг замонавий
муаммолари» Республика илмий-амалий анжумани (Тошкент, 2011);
Ўзбекистон дерматовенерологлари ва косметологларининг 6-съезди
(Тошкент, 2012); «Тиббиѐтнинг долзарб муаммолари» Республика илмий-
амалий анжумани (Андижон, 2012); соғлом бола йилига бағишланган
«Иммунология – фанлараро муаммолар» халқаро илмий-амалий анжуман
(Тошкент, 2014); тиббиѐтда «Стронгер Нео-Минофаген С қўллаш ютуқлари
ва келажаги» Республика илмий-амалий анжумани (Тошкент, 2014).
Натижаларнинг эълон қилинганлиги.
Диссертация мавзуси бўйича
жами 42 илмий иш, жумладан, 21 та журналдаги мақола ва 19 тезис, 1та
услубий тавсиянома, 1 та рационализаторлик таклифи чоп этилган.
Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми.
Диссертация кириш, адабиѐт-
лар шарҳи, тадқиқот материали ва усуллари, беш боб шахсий тадқиқотлар,
хулоса, амалий тавсиялардан иборат. Фойдаланилган адабиѐтлар рўйхати 331
та, жумладан 155 МДҲ ва 176 узоқ хориж мамлакатлари манбааларини ўз
ичига олган. Диссертация иши 200 саҳифада баѐн этилган бўлиб, 37 жадвал
ва 41 расм билан иллюстрацияланган.
Диссертациянинг асосий мазмуни
Кириш қисмида
диссертация ишининг долзарблиги асосланган, тадқи-
қот мақсади ва вазифалари ѐритиб берилган, натижаларнинг илмий янгилиги
ва илмий-амалий аҳамияти, ҳимояга олиб чиқиладиган ҳолатлар баѐн
этилган.
Диссертациянинг
биринчи «Аллергик васкулитни патогенези ва
даволаш бўйича саволларнинг замонавий аспектлари» бобида
адабиѐтлар шарҳи келтирилган бўлиб, унда аллергик васкулитлар ҳақидаги
замонавий маълумотлар: этиологияси, патогенези ва таснифи, касалликнинг
11
ривожланишида иммунитет бузилишларининг аҳамияти, замонавий даволаш
стандартлари таҳлил қилинган.
Диссертациянинг
иккинчи «Материал ва тадқиқот усуллари» бобида
клиник материалнинг умумий характеристикаси, лаборатория текшириш
усулларини ўз ичига олувчи тадқиқотнинг материал ва услублари
келтирилган.
Материал ва тадқиқот усуллари.
Тадқиқотлар терининг турли юза ва
чуқур шаклли аллергик васкулитлари билан оғриган 226 бемор ва қиѐслаш
ѐшидаги 40 соғлом кишида ўтказилган клиник-лаборатор текширувларга
асосланган.
Касалхонага мурожаат қилган беморлар текширувдан ўтказилиб, 2
гуруҳга бўлинган: биринчи гуруҳни васкулитнинг юза шакллари билан оғри-
ган 126 (55,8%) ва иккинчи гуруҳни чуқур шаклли аллергик васкулитли 100
(44,2%) бемор ташкил этди.
Касалликнинг ѐш бўйича таҳлили натижалари васкулит – ѐшлар касал-
лиги эканлигидан далолат беради. Кўпинча 21 дан 30 ѐшгача бўлганлар
оғрийди – 37,0%. Бу - меҳнат қобилияти энг юқори бўлган ѐшдир.
Кейинчалик касалликнинг учраши кескин пасаяди.
Беморлар анамнезида уларнинг тез-тез юқумли касалликлар (биринчи
гуруҳда -1,15 ва иккинчи гуруҳда - 2,21)ни бошдан ўтказганлиги аниқланди:
ЎРВИ 1-гуруҳнинг 55 (43,7%) ва 2-гуруҳнинг 82 (82,0%) беморларида,
сувчечак гуруҳлар бўйича мос равишда 25 (19,8%) ва 36 (36,0%) ҳолатларда
кузатилди.
Аллергик васкулит ташҳиси синчковлик билан тўпланган анамнез,
касалликнинг ўзига хос клиник манзараси, лаборатория текширувлари,
аъзоларнинг УТТ ва махсус текширув усуллари асосида қўйилди.
Ҳужайравий иммунитет бўғинини баҳолаш.
Биз
васкулит билан оғриган
беморлар иммун ҳолатини комплекс ўргандик. Текширувлар комплекси А, М
ва G зардоб иммуноглобулинлари миқдорини аниқлаш йўли билан гуморал
иммунитет ҳамда Т-лимфоцитлар, уларнинг субпопуля-циялари ва В-
лимфоцитлар миқдорини аниқлаш йўли билан ҳужайравий иммунитетни
ўрганишни ўз ичига олди.
А, М ва G зардоб иммуноглобулинлари ва секретлар таркибидаги
иммуноглобулинлар миқдори Mancini G et. al. (1965) бўйича оддий радиал
иммунодиффузия усулида аниқланди, бунда Россияда ишлаб чиқарилган
(Н.И.Мечников номидаги Микробиология ИТИ, Москва ш.) стандарт
моноспецифик зиддизардобдан
фойдаланилди.
Цитокинлар миқдорини ўлчаш
.
Қон зардобидаги цитокинлар миқдорини
аниқлаш учун кенг тарқалган қаттиқ фазали иммунофермент усуллардан
фойдаланилди. Мазкур тизимларда бир қанча антитаналардан иборат
тўпламлардан фойдаланилди. Биринчи антитаналар сифатида 96-ойсимон
планшеталарга йиғилувчи ва эритма таркибидаги антиген (цитокин)ни
қамраб олиш хусусиятига эга моноклонал антитана (мАТ)лар қўлланилади.
Иккинчи антиген сифатида стрептавидин-фермент-субстрат комплекси билан
12
«очиладиган»
биотинланган
поликлонал
антитана
(пАТ)лардан
фойдаланилди.
Оксид алмашинуви кўрсаткичларини аниқлаш.
NO миқдори Грисс
реактиви ѐрдамида нитрат ва нитритлар (NO
2
ва NO
3
) метаболитлари
йиғиндисини ҳисоблаш билан П. П. Голиков ва ҳаммуал. усулида аниқланди.
Нитратредуктаза фаоллиги
Т.П.Вавилова ва Ю.А.Петрович (2004)
усулида аниқланди.
НАДФН-диафораза
фаоллиги
А.С.Комарин,
Р.К.Азимов(2005)
томонидан модификацияланган V.T.Hope, S.R.S.Vinsent (1989) усулида
аниқланди.
Пероксинитрит (ONOO) миқдори
реакция давомида ҳосил бўлган
пероксинитритнинг гидроксиламин (NH
2
О
-
) билан оксидланиши бўйича
аниқланди.
Тромбоцитларнинг агрегацион фаоллигини аниқлаш.
Тромбоцитларнинг
агрегацияси «Chromolog» (АҚШ) оптик агрегометрида Борн (1963) классик
усули бўйича аниқланди.
Қон зардобидаги МДА миқдори бўйича ЛПО жараѐнларини аниқлаш.
ХЛ
интенсивлиги Ю.А. Владимиров, А.И. Арчаков (1972) усулида ўрганилди.
Аллергик васкулитларда теридаги ўзгаришларни баҳолаш учун морфо-
логик текширувлардан ѐруғлик микроскопияси, шунингдек сканирловчи ва
трансмиссион электрон микроскопия усулларидан фойдаланилди.
Периферик қондаги эритроцитларнинг шаклларини ўрганиш учун ска-
нирловчи электрон микроскопия (СЭМ) ва семиз томчи экспресс-усули
(СТЭУ) қўлланилди. Мазкур усул академик В.В.Вохидов номидаги РИХМ
патологик анатомия лабораториясида ишлаб чиқилган ва Ўзбекистон
Республикаси Патент идорасида «Эритроцитлар шаклини аниқлаш усули» №
МКИ 6 А 61 В 10/00
,
шунингдек «Эритроцитлар шаклларини экспресс
диагностикаси» № ED-5-05 дастури патентланган
.
Тадқиқотлар натижасида олинган маълумотлар статистик ишлов функ-
циялари киритилган Microsoft Office Excel-2012 дастурий пакети ѐрдамида
Pentium-IV шахсий компьютерида статистик ишланди. Ўрганилаѐтган кўр-
саткичнинг ўртача арифметик қиймати (М), ўртача квадратик силжиш (
),
ўртача қийматнинг стандарт хатоси (m), нисбий кўрсаткичлар (частота, %)ни
ҳисоблаш билан параметрик ва нопараметрик вариацион статистика усул-
ларидан фойдаланилди. Ўртача қийматларни қиѐслаш натижасида олинган
кўрсаткичларнинг статистик аҳамияти (эксцесс мезони бўйича) тақсимланиш
меъѐрини текшириб, хато эхтимоли (Р)ни ва бош дисперсиялар тенглиги (F –
Фишер мезони)ни ҳисоблаган холда Стьюдент (t) мезони бўйича аниқланди.
Ишончлилик даражаси Р<0,05га тенг кўрсаткичлар статистик аҳамиятли
ўзгаришлар сифатида қабул қилинди. Сифатий қийматлар учун статистик
аҳамият χ
2
мезон (хи-квадрат) ва z-мезон (Гланц С., 1999) ѐрдамида ҳисоб-
ланди.
Диссертациянинг
учинчи «Беморларда юза ва чукур тери аллергик
васкулитларнинг клиник-лаборатор хусусиятлари» бобида
тери аллергик
13
васкулитларининг
юза ва чуқур шакллари билан оғриган беморлар клиник-
лаборатор хусусиятлари келтирилган.
Аллергик васкулитлар ривожланишининг асосий омили инфекция,
хусусан, сурункали давом этувчи (тонзиллитлар, синуситлар, флебитлар,
аднекситлар, терининг сурункали инфекцион жароҳатлари) инфекциялар
ҳисобланади. Биринчи гуруҳда 57,9% ва иккинчи гуруҳда 56,0% ҳолатларда
касаллик бошланишидан олдин беморларда бактериал (кўпинча стрептококк,
камдан-кам стафилококк) ва вирусли инфекция, мос равишда 9,5% ва 10,0%
ҳолатларда - паразитар инвазия, 5,6% ва 6,0% - вакцина ва зардоблар, 11,9%
ва 14,0% - дори воситаларини қабул қилиш ҳолатлари аниқланган. Шуни
қайд этиш лозимки, чуқур васкулитлар кўпинча дори воситалари қабул
қилгандан сўнг кузатилади, шунингдек, дори воситаларини қабул қилиш
уларнинг ўткирлашувини асосий сабабларидан бири ҳисобланади.
Табиийки, ҳамроҳлик қилувчи касалликлар беморларда васкулитнинг
кечишини оғирлаштиради. Масалан, геморрагик васкулитнинг ҳар бир шакли
ўз кўринишларига эга: масалан, колит, гастрит, камқонлик – абдоминал
шаклида, пиелонефрит – буйрак шаклида, полиартрит – бўғим шаклида.
Кўпинча ЎРВИ биринчи гуруҳда - 11 (8,7%), иккинчи гуруҳда - 8 (8,0%),
юрак-томир касалликлари гуруҳлар бўйича мос равишда 16 (12,7%) ва 12
(12,0%) ҳолатларда аниқланди. Кўп ҳолларда жигар ва ўт йўллари,
қалқонсимон без касалликлари (гуруҳлар бўйича мос равишда 17,5% ва
16,0%; 19,0% ва 19,0%) кузатилди. Барча беморлар тегишли соҳа мута-
хассислари томонидан маслаҳат олди ва кузатувда бўлди, бутун кузатув
муддати давомида стандарт тавсияномаларга мос равишда фон
касалликлар
бўйича даволанди.
Касалликнинг бошланишида фақатгина беморларни деярли безовта қил-
майдиган тери кўринишлари пайдо бўлади. Васкулитнинг юза - геморрагик
шаклининг бошланиши эшакем ва бошқа аллергик белгилар билан кечади.
Клиник амалиѐтда касалликнинг тери, бўғим, абдоминал ва буйрак
кўринишлари устунлик қилиши кузатилади. Тери шакли – энг кўп учрайди –
қўл ва оѐқлар, думба, тананинг симметрик соҳаларида учрайдиган папуллез-
геморрагик тошмалар билан тавсифланади. Ҳеч қачон юз ва бўйинда тош-
малар учрамайди. Босганда тошма элементлари йўқолмайди. Бўғимларнинг
жароҳатланиши кўпинча теридаги ўзгаришлар билан бирга кузатилади,
йирик бўғимларда оғриқлар юзага келади, уларнинг функциялари бузилиши
эҳтимолдан холи эмас.
Геморрагик васкулит симптомокомплекси ўзига хос тери жароҳатлари,
бўғим синдроми, абдоминал синдром, буйракларнинг жароҳатларини ўз ичи-
га олади.
Тана ҳароратининг кескин (39 градусгача) кўтарилиши васкулитнинг
чуқур шакли – тугунчали эритеманинг бошланғич симптоми ҳисобланади.
Бунда кучли бош оғриқлари, уйқунинг бузилиши, кўнгил айнаши, қусиш
каби интоксикация белгилари намоѐн бўлади. 2-3 кундан сўнг ўзига хос
махсус тошмалар пайдо бўлади. Қизғиш тугунлар асосан болдирда пайдо
14
бўлади, айрим холларда сон, кафт олди
ва ҳатто юз сохасида учраши мумкин.
Тошма элементлари оғриқли, тугун ўлчамлари 1-5 см гача етиши мумкин.
Айрим холларда касаллик томоқдаги оғриқ, аритмия, овқат ҳазм қилинишини
бузилиши, талоқ ўлчамларининг катталашуви билан бирга кечиши мумкин.
Аксарият беморларни қайд этишича, геморрагик васкулит эрта баҳорда
март ойида ва кеч кузда – ноябр ойида, ва кам холларда июль ойида бошлан-
ган. Июль-август ойларида чуқур васкулитлар билан касалланиш холатлари
кузатилмади, булар ҳам энг кўп март ва октябрь-ноябрь ойларида учради.
Аллергик васкулитли беморлар периферик қонида юзага келган
ўзгаришларни таҳлил қилиб, биз шундай хулосага келдикки, бу ўзгаришлар
умумий жараѐн тавсифига эга бўлиб, улар касалликнинг даражаси, тарқал-
ганлиги ва кечимини ифодалайди.
Аллергик васкулитли беморларда гемостазнинг айрим кўрсаткичлари.
Гемостазни ўрганиш қиѐслов ѐшидаги 226 васкулитли беморлар ва 20 деярли
соғлом кишиларнинг клиник-лаборатор текширувлари натижаларига
асосланди.
Аллергик васкулитли 226 бемор (1 гуруҳдаги 126 ва 2 гуруҳдаги 100
бемор)лар клиникага тушганда гемостазнинг айрим кўрсаткичлари, жумла-
дан, тромбоцитларнинг АДФ-индуцирланган агрегацияси, эуглобулин ивит-
масининг фибринолитик фаоллиги (ЭИФФ), Виллебранд омили (Во), томир
девори антиагрегацион фаоллиги (ТДАФ) ўрганилди.
Аллергик васкулитли беморларда томир девори антиагрегацион фаол-
лиги ва қоннинг фибринолитик фаоллигини пасайиши фонида Виллебранд
омили миқдорининг ошиши қайд этилди, шунингдек, тромбоцитлар
агрегацияси кўрсаткичларининг ошиши кузатилди. Бу эндотелиал дисфунк-
ция ва гемостаз бузилишлари орасидаги алоқадан далолат беради ва аллергик
васкулитнинг ривожланиши ва патогенезининг асосий омилларидан бири
ҳисобланади. Олинган лаборатория текширувлари натижаларини исботловчи
тескари кучли корреляцион алоқа (r=-0,73) кузатилади.
Қон зардобидаги эндотелиал функция кўрсаткичлари ҳолати.
NО-
тизимни ўрганиш натижалари эндотелий функцияси бузилишларининг
мавжудлиги ва даражасини ифодалайди, аллергик васкулитли беморларда эса
эндотелий дисфункцияси тромботик асоратларнинг эрта хабарчиси
ҳисобланади. Кислороднинг эркин радикалларини ҳосил бўлиши NO синтези
катализатори ва тромбоцитлар агрегациясининг ингибитори бўлмиш, томир
эндотелийсига антитромбоген таъсир кўрсатувчи NO–синтаза фаоллигини
пасайтиради. Ўз навбатида, эндотелийнинг жароҳатланиши натижасида Вил-
лебранд омили концентрацияси ошади, бу эса ONOO
-
таъсири остида тромбо-
цитларнинг агрегацияси ва субэндотелийга адгезиясини кучайтиради, майда
қон томирларида тромбларнинг ҳосил бўлиши ва қоннинг реологик хусусият-
лари бузилишларини чуқурлашувига олиб келади. Ушбу маълумотлар
кислород радикалларининг ҳосил бўлиши даражаси ва организмнинг анти-
оксидант тизими орасидаги дисбалансдан далолат беради, у ҳужайра омил-
лари ва томирлар эндотелийсининг ўзаро муносабатига таъсир қилиб, гемо-
15
коагуляция ва иммунорегуляция бузилишларининг авж олиши учун шароит
яратади.
Шунингдек, биз NO миқдори ва юқори реактив бирикма – перок-
синитрит (ONOO
-
) орасидаги алоқани ўргандик (корреляция коэффициенти
r=0,70). Корреляцион таҳлил шуни кўрсатдики, NO ишлаб чиқарилишининг
ошиши билан тўғри кучли алоқа мавжуд.
Аллергик васкулитларда NО-синтаза механизмининг бузилиши куза-
тилиб, у эндотелий ҳужайралари томонидан ишлаб чиқариладиган NО ҳосил
бўлишининг камайиши ва НР ферменти фаоллигининг ошиши ҳисобига
ONOO
-
юқоритоксик маҳсулотнинг кўп миқдорда ҳосил бўлиши ва натижада
NO-синтаза фаоллигининг тез пасайиши билан ифодаланади. Аллергик
васкулитларда юзага келадиган NО-тизимидаги бундай дисбаланс эндоток-
сикоз, гемостаз тизими ва иммунитетдаги бузилишларни авж олишига олиб
келади.
Аллергик васкулитли беморлар эритроцитлари мембраналаридаги про-
ва антиоксидант тизим фаоллиги.
Аллергик васкулитли беморларнинг барча гуруҳларида эритроцитлар
мембраналарида про- ва антиоксидант гомеостазнинг сезиларли бузилиши
аниқланди. Аллергик васкулитли беморларда про- ва антиоксидант гомео-
стазнинг бузилиши ҳолатини баҳолаш имконини берувчи кўрсаткичлар
ўрганилди.
ХЛ интенсивлиги назоратга нисбатан ўртача 1,85 марта ошди, шунинг-
дек МДА миқдори сезиларли 2,4 марта кўтарилди, ПГЭ миқдори бирмунча
камроқ – 1,9 марта ва А
2
фосфолипаза фаоллиги – 1,7 марта ошди.
ЛПО жараѐнлари (ХЛ интенсивлиги, МДА, ПГЭ миқдори, ФА
2
фаоллиги)нинг сезиларли ошиши фонида табиий АОҲ ферментлари
фаоллиги дисбаланси қайд этилди.
Бунда ҳар иккала гуруҳ беморларида СОД фаоллиги – 1,7, КТ – 1,9, ГП –
1,5 марта камайди, ГР – 1,3, ГТ – 2,1 марта ошди.
Аллергик васкулитли беморларда эндоген интоксикация.
Аллергик
васкулитли беморлар ҳолатини баҳолашда қоннинг лейкоцитар формуласи
ҳужайра элементлари нисбатининг тизимли таҳлили, заҳарланишнинг лейко-
цитар индекси (ЗЛИ) муҳим аҳамиятга эга.
ЗЛИ ошиши эозинофилларнинг йўқолиши, лимфоцит ва моноцитлар
сонининг камайиши, плазматик ҳужайраларнинг пайдо бўлиши билан боғ-
лиқ. Эозинофил лейкоцитларнинг дезинтоксикацион хусусиятларини ҳисобга
олиб, уларнинг маҳаллий реактив жараѐнларда муҳим аҳамиятга эга
эканлигини тахмин қилиш мумкин. Моноцит ва лимфоцитларнинг сонини
камайишини иммун-химоя кучларини пасайиши сифатида баҳолаш мумкин,
қонда уларнинг ѐш ва етилмаган шаклларини пайдо бўлиши организмдаги
дезинтоксикация жараѐнларини таъминловчи компенсатор механизмларнинг
зўриқишидан далолат беради. 1 гуруҳ беморларида парамеций синамаси
кўрсаткичлари даражаси ўртача 16,0%, 2 гуруҳда – 12,0% камайди, ЗЛИ
кўрсаткичи 1 гуруҳ беморларида – 8,8 марта, 2 гуруҳ беморларида – 9,2 марта
16
кўтарилди. Қондаги МСМ миқдорининг ошиши уларнинг организмдан
чиқарилишини бузилиши, тўқималарда ҳосил бўлишининг кучайиши ѐҳуд
иккала механизмнинг қўшилиши билан боғлиқ. Шуни қайд этиш лозимки,
турли генезли эндотоксемия МСМ концентрациясининг ошиши билан бирга
кузатилади, бунда МСМ миқдори бемор ҳолатининг оғирлиги билан боғлиқ
бўлиб, у интоксикация даражаси кўрсаткичи бўлиб хизмат қилиши мумкин.
Бизнинг текширувларимизда гуруҳлар бўйича мос равишда МСМ 6,6 ва 6,4
марта, мочевина – 2,2 ва 2,0 марта ошди.
Диссертациянинг
тўртинчи «Аллергик васкулитларда иммун статус
ўзгаришининг ўзига хос хусусиятлари» бобида
аллергик васкулитда иммун
ҳолатдаги ўзгаришлар тавсифи келтирилган.
Аллергик
васкулитли
беморларда
ҳужайравий иммунитетдаги
ўзгаришлар.
Клиник амалиѐтда одатда, ҳар бир беморнинг иммун ҳолати ҳақидаги
хулоса иммункомпетент ҳужайраларнинг асосий субпопуляция (CD3 - Т-
лимфоцитлар, CD4 - Т-хелперлар, CD8 - Т-супрессорлар ва CD20 - В-
лимфоцитлар, NK-ҳужайралар ва х.к.)ларини ўрганиш асосида берилади.
Бундан ташқари иммунорегулятор индекс (ИРИ) - CD4/CD8 нисбат ҳисобга
олинади. Мазкур кўрсаткич бўйича Т-лимфоцитларнинг икки иммунорегул-
ятор популяциялари (Т-хелперлар ва Т-супрессорлар)дан қайси бирида
кучлироқ ўзгаришлар содир бўлаѐтганлиги ҳақида фикр юритиш мумкин.
Лекин, юқорида қайд этилган кўрсаткичлар иммунитетнинг Т- ва В-
бўғинларини фақатгина миқдорий кўрсаткичларини ифодалайди. Олинган
натижаларнинг кўрсатишича, ҳар иккала гуруҳ беморларида ҳам периферик
қонда лейкоцит ва лимфоцитларнинг абсолют миқдори статистик сезиларли
ошди (Р<0,001). Масалан, юза васкулитли беморларда лейкоцитлар миқдори
ўртача 62,8%, лимфоцитлар сони эса 75,2% ошди.
Чуқур шаклли аллергик васкулитли 2 гуруҳ беморларида кучлироқ
ривожланган ўзгаришлар динамикаси кузатилди, лейкоцитлар сони 2 марта
ошди. Бу юза васкулитли 1 гуруҳ беморларидаги ўрганилаѐтган кўрсат-
кичлардан тахминан учдан бирига кўпдир. Бундан келиб чиқадики, ўткир
даврда лейкоцитоз ва лимфоцитознинг мавжудлиги организмда яллиғланиш
жараѐни ривожланаѐтганлигини тасдиқлайди.
Биз аллергик васкулитда қонда иммуноглобулин А миқдорининг ошиши
(меъѐрий кўрсаткичлардан 2,0-2,9 марта юқори)ни аниқладик.
Плазмада ҳаракат қилувчи иммун комплекслари миқдорини аниқлаш
касалликнинг мазкур базавий механизм билан боғлиқлигини исботлайди.
Аллергик васкулитларда плазмада ушбу комплекслар миқдори одатда ошади,
хусусан юза шаклли АВларда 127,6 шарт.бирл. тенг бўлиб, соғлом кишилар
кўрсаткичларидан 2,5 марта юқори, чуқур шаклли васкулитларда эса 3,5
марта кўпдир, гарчанд бу кўрсаткичларнинг кўтарилиши ва касалликнинг
оғирлик даражаси ўртасида мутаносиблик аниқланмаган.
Касалликнинг давомийлигига мос равишда иммун кўрсаткичларни ўрга-
ниш текширилган гуруҳлар орасида сезиларли фарқлар борлигини аниқлади.
17
Масалан, касаллик давомийлиги 1-3 йил бўлган беморларда атиги Т-лимфо-
цитларнинг нисбий миқдорини ишонарли пасайиши (Р<0,05) аниқланди,
бошқа кўрсаткичлар меъѐр чегарасида бўлди. Касаллик давомийлиги 4-6 йил
бўлган 1 гуруҳ беморларида соғлом кишиларга нисбатан лимфоцитларнинг
нисбий ва абсолют миқдори камайди (мос равишда 13,7 ва 32,8%, Р<0,05 ва
Р<0,01), В-лимфоцитларнинг абсолют миқдори 39,3% камайди (Р<0,01), Т-
лимфоцитларнинг нисбий ва абсолют миқдори мос равишда 12,4 ва 40,1%
(Р<0,01 ва Р<0,001) ва Т-хелперлар 13,8% камайди (Р<0,05).
2 гуруҳ беморларида ҳужайравий иммунитет кўрсаткичлари нафақат
соғлом кишиларнинг худди шу кўрсаткичлари, балки 1 гуруҳ беморлари
кўрсаткичларидан ҳам фарқ қилади. Лейкоцитларнинг умумий сони, лимфо-
цитлар, Т- ва В-лимфоцитлар ва Т-хелперлар миқдори сезиларли камайди.
Касаллик давомийлиги 1-3 йил бўлган беморларда 1 гуруҳнинг касаллик
муддати худди шундай 1-3 йил бўлган беморларига нисбатан лейкоцитлар
миқдори мос равишда 12,1%, 38,1% ва 48,8% камайди.
Иммун ҳолатдаги ўзгаришларнинг чуқурлашуви тенденцияси кузатил-
ди. Иммунрегулятор индекснинг 0,79гача пасайиб, бу касаллик муддати 6
йилдан кўп бўлган 1 гуруҳ беморлари кўрсаткичларига нисбатан 56,9%га
юқори, Т-супрессорлар - 16,4% (Р<0,05) ва табиий киллерлар сони бирмунча
ошган.
Биз аллергик васкулитли беморларда ҳужайравий иммунитет томонидан
сезиларли ўзгаришларни аниқладик, булар Т-лимфоцитлар, В-лимфоцитлар,
Т-хелперлар миқдорининг камайиши ва иммунрегуляция индексининг
пасайиши фонида Т-супрессорларнинг ошиши билан ифодаланди. Бу ўз-
гаришлар касаллик муддатига боғлиқ бўлди ва 1 гуруҳга нисбатан 2 гуруҳ
беморларида кучлироқ ривожланди.
Иммунологик кўрсаткичлар жуда ўзгарувчандир, айрим холларда улар
меъѐрдан сезиларли фарқ қилди, лекин у бемор ҳолатига мос бўлиши мумкин
(ўтказилган ѐки сурункали инфекция, хамрох касалликлар ва х.к.).
Шунинг учун гемо- ва иммунограммани баҳолаш клиник манзарани
ҳисобга олиш ва иммун бузилишлар даражасини қуйидаги формула бўйича
ҳисоблаш орқали амалга оширилади (Земсков А.М., 1995):
100
*
1
курсаткичи
одамни
Сог
курсаткичи
Беморни
Агар олинган қиймат "минус" белгисига эга бўлса, пациентда иммун
етишмовчилиги қайд этилади, “плюс” белгиси – иммунитет тегишли бўғи-
нининг гиперфункциясидан далолат беради. Олинган натижалар, шунингдек,
иммун бузилишлар даражасини кўрсатади:
1 даража - 1-33% (иммунокоррекция талаб қилинмайди),
2 даража - 34-66%,
3 даража - 66% дан юқори (2 ва 3 даражаларда албатта иммункоррекция
ўтказилиши шарт).
Юза шаклли аллергик васкулитли беморларда диагностик қиммат
коэффициенти ҳисобидан кўрсаткичлар ўзгаришларини рейтинги бўйича
18
жойлаштириш қўшимча ахборот бериб, унинг асосида иммунитет бўғинлари
бўйича иммун тизимининг гипо- ва гиперфункциялари кўрсаткичларини
аниқлаш имконини берувчи иммун тизими бузилишлари формуласи (ИТБФ)
аниқланди: CD4
3
+
CD3
3
+
IgА
3+
Вл
3+
CD8
3
+
Лимф
3
+
IgM
1
+
IgG
1
+
. Чуқур шаклли
аллергик васкулитли беморларда иммун тизими бузилишлари формуласи
қуйидаги кўринишга эга бўлди: CD4
3
+
В-лим.
3
+
IgA
3
+
IgM
3
+
CD8
3
+
CD3
3
+
Лимф
.
3
+
IgG
1
+
.
Аллергик васкулитлар патогенезида яллиғланишолди цитокинларининг
роли.
Аллергик васкулитда пайдо бўлувчи яллиғланиш ўчоқлари организмда
яллиғланиш ўчоғини чегаралаш ва маҳаллий гомеостазни тикланишига
йўналтирилган метаболик реакциялар кетма-кетлигини ўз ичига олади.
Яллиғланиш реакцияси натижасида яллиғланиш ўчоғи атрофида турли
индукторлар томонидан бошқарилувчи ўткирфазали оқсиллар синтези
устунлик қилади. Бундай индукторлар сарасига яллиғланишолди цитокин-
лари, биринчи навбатда IL-1β ва ўсма некрози омили кириб, улар ишемик
ўчоқни ўровчи турли ҳужайралар - фибробластлар, томирлар эндотелийси,
фаоллашган макрофаглар ва Т-лимфоцитлар томонидан ишлаб чиқарилади.
Юқори концентрацияда IL-1β тўқима жароҳати медиаторига айланади,
кўп миқдорда ТNF-α ишлаб чиқариш механизмини ишга солади ва ўз
навбатида организм тўқималарига жароҳатловчи таъсир кўрсатади.
Диссертациянинг
бешинчи
«Аллергик
васкулитлар
билан
касалланган беморлар эритроцитларининг шаклларида морфологик
ўзгаришлар» бобида
аллергик васкулитли беморларда эритроцитлар
шаклларининг морфологик ўзгаришлари ҳақидаги маълумотлар келтирилган.
Периферик қондаги эритроцитлар шаклларини ўрганиш учун сканерловчи
электрон микроскопия (СЭМ) ва семиз томчи экспресс усули (СТЭУ)дан
фойдаланилди. СЭМ ва СТЭУ ѐрдамида АВли беморлар периферик қонидаги
эритроцитлар – 72 ҳолатда ўрганилди. Шунингдек, деярли соғлом
кишиларнинг қони ҳам – 10 ҳолатда ўрганилди. Меъѐрда соғлом терида
эпидермиснинг барча қаватлари яққол ажралиб туради. Жароҳат ўчоғидан
олинган қонда эритроцитлар шакллари орасида эхиноцитлар устунлик қилади,
айниқса, кўп ўсимтали эхиноцитлар жуда кўп учрайди (1, 2-расм).
АВнинг манифест даврида СЭМ усулида эритроцитлар юзаси рельефини
ўрганиш турли шаклдаги эритроцитларнинг миқдорий тақсимланишида чу-
қур ўзгаришларни аниқлаш имконини берди. Дискоцитлар сонининг (назорат
гуруҳига нисбатан) статистик аҳамиятли камайиши ва бунда гемолиз олди,
гемолитик ва дегенератив эритроцитлар улушининг ошиши эътиборни ўзига
жалб қилди.
Ўтказилган текширувлар асосида аллергик васкулитнинг клиник кечими
патоморфози белгиланди. Аллергик васкулитнинг ўткир даврида периферик
қондаги эритроцитларнинг структур-метаболик ҳолатидаги бузилишлар ЛПО
жараѐнларининг кучайиши, қизил қон хужайралари антиоксидант ҳимоя
тизимининг заифлиги билан боғлиқ бўлиб, эритроцитларнинг юза архитек-
тоникаси ва реологик хусусиятларини ўзгариши билан уларнинг мембра-
19
насидаги липид қаватларнинг модификацияси билан тавсифланади. Ўз
навбатида, аллергик васкулитларда деструктив ўзгарган эритроцитлар қонда
кўп миқдорда ҳаракатланиб, тромбофилия даражасини кучайтиради ва томи-
ричи бузилишларини чуқурлаштиради.
1-расм. Васкулит ўчоғидан олинган
қон. Эхиноцитларнинг устунлиги.
СЭМ ×1000
2-расм. Васкулит ўчоғидан
олинган қон. Эхиноцитларнинг
устунлиги. СЭМ × 4000
Диссертациянинг
олтинчи
«Аллергик
васкулитлар
билан
касалланган
беморларни
комплекс
даволаш
алгоритми
эффективлигини таққослама баҳолаш» бобида
аллергик васкулитли
беморларни комплекс даволаш алгоритми самарадорлиги қиѐсий баҳоланган.
Аллергик васкулитли беморларни юритиш тактикаси анчагина мураккаб
муаммолардан ҳисобланади. Биз таклиф этаѐтган аллергик васкулитли
беморларни комплекс даволаш алгоритми 7 босқични ўз ичига олади ва
биринчи навбатда (1 босқич) касалликни таснифлаш заруратини кўзда
тутади: ўзига хос клиник манзарани аниқлаш, бемор анамнезини тўлиқ ўрга-
ниш ва гистологик текширув ўтказиш.
2 босқичда этиологик омил аниқланади: сурункали инфекция
ўчоқларини излаш, микробиологик, иммунологик, аллергологик ва бошқа
текширув усулларини ўтказиш.
3 босқич энг муҳим босқичлардан биридир – беморнинг умумий
ҳолатини баҳолаш ва касалликнинг фаоллик даражасини аниқлаш: қон ва
сийдикнинг умумий таҳлили, қоннинг биокимѐвий таҳлили, коагулограмма,
иммунограмма.
Васкулитларнинг фаоллик даражаси:
-
I фаоллик даражасидаги васкулитлар - тошмалар унча кўп эмас, тана
ҳарорати 37,5дан юқори эмас, умумий белгилар унча ривожланмаган, ЭЧР 25
дан юқори эмас, С-реактив оқсил ++ дан кўп эмас, комплемент 30 бирл.дан
юқори;
- II фаоллик даражасидаги васкулитлар - тошмалар жуда кўп, тана ҳаро-
рати 37,5дан юқори, умумий белгилар – бош оғриғи, холсизлик, инток-
20
сикация сипмтомлари, артралгиялар; ЭЧР 25 дан юқори, С-реактив оқсил ++
дан кўп, комплемент 30 бирл.дан кам, протеинурия.
4 босқич – фаоллик даражасига мос равишда даволаш тури ва режимини
аниқлаш: I даража – амбулатория шароитида даволаш; II даража – стацио-
нарда даволаш.
Тери васкулитлари ўткирлашувининг барча ҳолатларида ѐтоқ тартиби
зарур, чунки бундай беморларда одатда ортостатизм кескин ривожланган
бўлади. Таъсирловчи озиқ-овқат маҳсулотлари (спиртли ичимликлар, аччиқ,
дудланган, шўр ва қовурилган таомлар, консервалар, шоколад, аччиқ чой ѐки
кофе, цитрус мевалар)ни истисно қилиш билан пархез сақлаш тавсия этилади
(3-расм).
3-расм. Беморларнинг умумий ҳолатини баҳолаш ва касалликнинг
фаоллик даражасини аниқлаш алгоритми
5 босқичда касаллик сабабчиси (дори воситалари, химикатлар, инфек-
ция)ни бартараф этишни кўзда тутувчи этиологик даво қўлланилади, тери
ўчоқлари зудлик билан бартараф этилади ва бошқа даво талаб этилмайди.
Касалликнинг таснифи
Фаоллик даражасига мос равишда даволаш тури ва режими
Васкулитнинг I фаоллик даражаси
Васкулитнинг II фаоллик даражаси
Амбулатор даволаш
Стационар даволаш
Ёто
қ
тартиби
Таъсирловчи махсулотларни истисно
қ
илиш
билан диета са
қ
лаш
Этиологик даво
Патогенетик даво
Профилактик чоралар
Диспансери-
зация
Қ
ўз
ғ
атувчи
омилларни
олдини олиш
Даволовчи
жисмоний
тарбия
Санатор-
курорт
даволаш
21
Лекин, шуни ѐдда сақлаш керакки, инфекция ўчоқлари санация қилинганда
томирли жараѐннинг кучайиши кузатилиши мумкин.
6 босқичда этиологик даво ѐрдам бермаган холда патогенетик даво
қўлланилади:
- НПВС (напроксен, диклофенак, Реопирин, индометацин ва б.);
- салицилатлар;
- Са препаратлари;
- Р, С витаминлари, антиоксидант комплекс;
- томир кенгайтирувчи воситалар (ксантинол никотинат, пентоксифил-
лин);
- 2% калий йодид эритмаси 1 ош қошиқдан кунига 3 маҳал (тугунли эри-
тема);
- антикоагулянтлар ва антиагрегантлар;
- детоксикация - в/и томчилаб;
- глюкокортикостероидлар (ГКС) 8-10 кун давомида кунига 30–35 мг;
- цитостатиклар;
- ультраюқори частотали терапия, диатермия, индуктотермия, гидро-
кортизон билан ультратовуш, ультрабинафша нурлари.
- Лораталь дори воситаси;
- С
тронгер Нео-Минофаген С дори воситаси;
Ташқи даволаш. Эрозия-яра тошмаларида:
- 1-2%ли анилин бўѐқлари эритмалари;
- эпителий тикланишига ѐрдам берувчи суртмалар (солкосерил);
- глюкокортикоидлар тутувчи ва х.к. суртмалар;
- протеолитик ферментлар (Химопсин, Ируксол) тутувчи малхам ва
суртмалар;
- Димексид апликациялари;
Тугунлар мавжуд бўлганда – қуруқ иссиқ.
Касалликнинг клиник кўринишларини йўқолиши билан даволаш тўхта-
тилмади. У лаборатория кўрсаткичларининг тўла меъѐрлашувигача давом
этди, кейинги ярим йил – йил давомида эса қувватловчи
даво ўтказилди.
7 босқич - профилактик чоралардан иборат бўлиб, у диспансеризация,
қўзғатувчи омиллар (инфекция, совуқ қотиш, инсоляция, стресс ва х.к.)ни
олдини олиш, дори воситаларидан тўғри фойдаланиш, даволовчи жисмоний
тарбия, санатор-курорт даволаниш кабиларни ўз ичига олади.
Иммун бузилишлари коррекцияси анъанавий даволаш фонида Стронгер
Нео-Минофаген С ва Лораталь препаратлари билан амалга оширилди. Ушбу
дори воситалари бошқа нозологияларда аллергияга қарши, иммункоррегир-
ловчи ва гепатопротекторлик хусусиятларига эга эканлиги билан яхши
самарага эга, лекин аллергик васкулитларни комплекс даволаш амалиѐтида
улар ўрганилмаган.
Стронгер Нео - Минофаген С таркиби: глицирризинат моноаммонийи -
53 мг (глицирризин - 40 мг), глицин – 400 мг, цистеин гидрохлорид - 20 мг.
Гистамин Н1-рецепторлари блокатори бўлмиш Лораталь препарати три-
22
Аллергик
Васкулитли беморлар (n=226)
1 гуру
ҳ
(n=126)
2 гуру
ҳ
(n=100)
1а
гуру
ҳча
(n=65)
1б
гуру
ҳча
(n=61)
2б
гуру
ҳча
(n=48)
2а
гуру
ҳча
(n=52)
Комплекс даволаш:
ТТ + Стронгер Нео-Минофаген С +
Лораталь фонида
Анъанавий даволаш
циклик бирикма ҳисобланади. Қайд этилган периферик рецепторларга нис-
батан селектив антагонизми билан тавсифланади. Лораталь аллергияга
қарши, қичимага қарши, экссудацияга қарши таъсир кўрсатади. Капиллярлар
ўтказувчанлигини пасайтиради, тўқималарда шиш ривожланишини олдини
олади. Препарат МНСга деярли таъсир кўрсатмайди, уйқу чақирмайди,
седатив ва антихолинэргик хусусиятга эга эмас.
Аллергик васкулитли беморларни юритиш тактикаси бўйича ишлаб
чиқилган алгоритмнинг самарадорлигини тўғри баҳолаш учун ҳар бир гуруҳ
иккитадан а ва б гуруҳчаларга бўлинди.(4-расм).
А гуруҳчаси беморлари Стронгер Нео-Минофаген С ва Лораталь дори
воситаларисиз анъанавий усулда, б гуруҳ беморлари юқорида қайд этилган
дори воситаларини қўллаган ҳолда даволанди.
4-расм. Аллергик васкулитларни комплекс даволаш алгоритми
Аллергик васкулитли беморларни комплекс даволаш алгоритми
самарадорлигини баҳолаш
.
Юза шаклли аллергик васкулитли беморлардан
иборат Iб гуруҳчада тери белгиларининг анъанавий даволанган Iа гуруҳ
беморларига нисбатан 4-5 кун олдин, чуқур шаклида эса 5-6 кун олдин
сезиларли яхшиланиши кузатилди. 3-4 кун олдин тана ҳарорати пасайди.
Аксарият ҳолларда (80,0%) жараѐннинг турғунлашиши тезлашди, тугунлар,
пуфакчаларнинг сўрилиши фаоллашди, яраларнинг битиши, эрозияларнинг
эпителийлашуви тезлашди. Қусиш тўхтади, қон аралаш нажасга беморлар
шикоят қилишмади. 9-10 кун олдин тана ва қўл-оѐқларда геморрагик
23
тошмалар йўқолди, 2-3 кун олдин бачадон ва милк қонашлари тўхтади.
Худди шундай манзара аллергик васкулитларнинг чуқур шаклларида
ҳам кузатилди. Анъанавий даволаш натижаларини клиник баҳолаш қуйди-
гилардан иборат: аллергик васкулитнинг юза шакли билан Iа гуруҳчадаги 65
беморнинг 9 (13,8%) тасида – клиник тузалиш, 17 (26,2%) тесида – сезиларли
яхшиланиш кузатилди, 11 (16,9%) беморда даволаш самарасиз бўлди,
комплекс даволаш натижасида Iб гуруҳчадаги 61 бемордан 30 (49,2%) тасида
– клиник тузалиш, 25 (41,0%) тасида – сезиларли яхшиланиш кузатилди, 1
(2,6%) ҳолатда самара кўринмади. Iа гуруҳида ўтказилган анъанавий даво
самараси 40,0%, комплекс даво самараси эса - 90,2% ни ташкил қилди.
Узоқ натижаларни холис баҳолаш учун беморлар даволангандан сўнг 3
йил давомида бизнинг кузатувимизда бўлди. Беморлар илк бор стационардан
чиқарилгандан сўнг 4 ой ўтгач кўрикка чақирилди ва беморнинг ҳолатига
мос равишда бир йилда 2 мартадан 6 мартгача текширувдан ўтказилди.
Рецидивлар турли муддатларда кузатилди, масалан юза шаклли аллергик
васкулит билан анъанавий даволанган 7 беморда: 3 ойгача - 2 (1,6%), 3 ойдан
1 йилгача - 3 (2,4%), 1 йилдан 3 йилгача - 2 (1,6%). Чуқур шаклли беморларда
эса юза шаклли беморларга нисбатан даволаш турига боғлиқ бўлмаган холда
рецидивлар тез-тез учради ва ремиссия даврлари қисқа бўлди, лекин шуни
қайд этиш лозимки, комплекс даволашдан сўнг ремиссия даврлари бирмунча
чўзилди ва рецидивлар камроқ кузатилди.
Аллергик васкулитли беморлар қон зардоби биокимѐвий кўрсаткич-
ларини даволашгача ва даволашдан кейинги таҳлили шуни кўрсатдики,
комплекс терапия асосий кўрсаткичларни меъѐрлашувини таъминлади, бу эса
антиаллергик, иммункорригирловчи ва гепатопротекторлик хусусиятларига
эга бўлган Стронгер Нео-Минофаген С ва Лораталь дори воситаларини
комплекс терапияга киритилиши билан боғлиқ.
Аллергик васкулитда даволашдан сўнг иммун ҳолати бузилишларини
тўғирлашни баҳолаш
.
Комплекс даволашдан сўнг лейкоцитларнинг миқдори
50,6%, умумий лимфоцитларнинг абсолют ва фойиз миқдори 20,1%га
сезиларли камайди. Даволашгача ошган Т-супрессорлар миқдори яна 21,4%
кўпайди, Т-хелперлар сони эса 4 баробар камайди. Касалликнинг чуқур
шаклида эса бошқача манзара кузатилди, анъанавий даволанган беморлар
гуруҳчасида
кўрсаткичлар
сезиларли
камайди,
лекин
меъѐрий
кўрсаткичларга яқинлашмади, комплекс терапия олган беморлар гуруҳчасида
эса иммунограмма таҳлили лейкоцитлар миқдорининг 37,1% статистик аҳа-
миятли камайганлиги, лимфоцитларнинг – 10,5%, Т-супрессорлар миқдори-
нинг – 64,5% ва Т-хелперлар миқдорининг –2,5 баробар пасайганлигидан
далолат берди (Р<0,001).
Юза шаклли аллергик васкулитли беморларда гуморал иммунитет
кўрсаткичлари таҳлили шун кўрсатдики, комплекс терапиядан сўнг ҳужай-
равий иммунитетнинг ўрганилган 6 кўрсаткичидан 4 таси рухсат этилган
меъѐр чегараларида бўлди, бу яна бир бор комплекс терапиянинг юқори
иммункорригирловчи самарасидан далолат беради.
24
Лимфоцитлар миқдори юза шаклли беморларнинг Iа гуруҳчасида -
31,4%, Iб гуруҳчасида – 46,0, чуқур шаклли беморларнинг 2а гуруҳчасида -
19,5%, 2б гуруҳчасида - 25,9%га сезиларли камайди.
Иммуноглобулинларнинг миқдори ишончли камайди: IgА миқдори юза
шаклли беморлар Iа гуруҳчасида - 2,7 раз, Iб гуруҳчасида – 2,8, чуқур шаклли
беморлар 2а гуруҳчасида – 1,7, 2а гуруҳчасида – 1,9 марта камайди. Юза
шаклли аллергик васкулит билан оғриган беморларда IgМ ва IgG миқдори
сезиларли камайди (Р<0,001), Iб гуруҳча беморларида IgG миқдори деярли
соғлом кишилар кўрсаткичларига етиб олди. Чуқур шаклли беморларда
даволангандан сўнг IgМ миқдори сезиларсиз пасайди (P>0,05).
Шундай қилиб, комплекс терапия аллергик васкулитли беморларнинг
иммунологик ҳолатига ижобий таъсир кўрсатиб, даволаш самарасини
ошишини таъминлайди.
Аллергик васкулитли беморларда даволашгача ва даволашдан сўнг
эритроцитлар шаклларининг ўзгариши динамикаси.
Аллергик васкулитларда
периферик қон (бармоқдан олинган) ва жароҳат ўчоғидан олинган қон
таркибидаги эритроцитлар шакллари нисбатини қиѐсий ўрганиш шуни
кўрсатдики, комплекс даводан сўнг эритроцитларнинг патологик шакллари
нисбатида фарқлар пайдо бўлди.(5,6-расмлар).
5-расм. Бармоқдан олинган қон.
Аллергик васкулит даволашдан
сўнг. Дискоцитларнинг устунлиги.
СЭМ ×1000
6-расм. Даволашдан сўнг аллергик
васкулит ўчоғидан олинган қон.
Дискоцитлар улушининг ошиши.
СЭМ ×1000
Тадқиқот давомида олинган натижалар шуни кўрсатдики, даволаш
таъсирида клиникагача бўлган даврдаѐқ дискоцитларнинг улуши жароҳат
ўчоғида – 50,9%, периферик қонда – 23,7% ошди ва микроциркулятор
тармоқнинг меъѐрлашувига олиб келди, бу эса ўз навбатида қоннинг физи-
ологик кўрсаткичларини кучлироқ қайта тикланишини таъминлайди. Бошқа
шаклли эритроцитларнинг миқдори камайди, лекин соғлом кишилардаги
мазкур кўрсаткичлар даражасига етмади.
Шундай қилиб, анъанавий даволаш усули ҳар иккала гуруҳча бемор-
ларида ҳам организмдаги иммунологик бузилишларнинг кўзланган коррек-
25
циясига олиб келмади (айниқса терининг юза васкулитлари билан оғриган
беморларда), бу эса кейинчалик патологик жараѐннинг сурункалашуви ва
рецидивини ривожланиши учун шароит яратади.
Антиоксидант қўшилган анъанавий дори воситалари комплекси барча
текширилган клиник ва биокимѐвий кўрсаткичларга самарали ижобий таъсир
кўрсатади, анъанавий терапияга Стронгер Нео-Минофаген С ва Лораталь
дори воситаларини қўшиш билан ўтказилган комплекс даво иккинчи ўринни
эгаллайди. Кўриб турганимиздек, умумий қабул қилинган терапиянинг
биокимѐвий, иммунологик кўрсаткичларнинг меъѐрлашувига таъсири жуда
кам, бу эса анъанавий давони тўлдириш заруратини туғдиради.
ХУЛОСА
1. Юза терининг аллергик васкулитларда теридаги капиллярлар,
артериолалар ва венулаларнинг, чуқур васкулитларда эса дерма ва
гиподермада жойлашган ўрта ва йирик томирлар шикастланади. Теридаги
маҳаллий ўзгаришлар томирларнинг бирламчи ўзгариши хисобига содир
бўлади.
2. Аллергик васкулитларда гемостазнинг томир-тромбоцитар бўғинини
сезиларли фаоллашуви аниқланиб, у назорат гуруҳига нисбатан тромбо-
цитларнинг спонтан ва индуцирланган агрегацияси ва Виллебранд омили
фаоллигининг 2,5 марта ошиши билан ифодаланди. Бу эндотелиал дисфунк-
ция ва гемостаз бузилишлари орасида алоқа (кучли корреляцион алоқа r=-
0,73)дан далолат беради ва аллергик васкулитларнинг юзага келиши ва
патогенезида асосий омиллардан бири ҳисобланади.
3.
Терининг
чуқур васкулитларида қон зардобида МДА миқдорини
ошиши ва СОД активлигини пасайиши, аллергик васкулитнинг зарарланиш
чуқурлигидан боғлиқ. Қон зардобида NO миқдори, назорат гуруҳига
нисбатан,
юза аллергик васкулитларда 43,2%га ва чуқур васкулитларда 50,4%
- ортган.
4.
Терининг юза ва чуқур васкулитларида хужайравий ва гуморал иммун
тизимининг активланиши лейкоцитоз ва лимфоцитоз фонида аниқланди. Т-
хелпер ва Т-супрессорлар орасидаги мувозанатнинг бузилиши аниқланиб,
дерматознинг ҳар иккала шаклида ҳам Т-хелперлар субпопуляциясининг
кескин ошиши ва унинг фонида юза васкулитларда Т-супрессорлар
миқдорининг ишонарли ошиши ва чуқур васкулитларда эса пасайиши
кузатилди.
5. Аллергик васкулитнинг юза шакли билан оғриган беморларда иммун
тизими бузилишлари формуласи топилган бўлиб, у иммун тизимининг гипо-
ва гиперфункцияларини белгиловчи муҳим кўрсаткичлар: CD4
3
+
, CD3
3
+
,
IgА
3+
, Вл
3+
, CD8
3+
, Лимф
3
+
, IgM
1
+
, IgG
1
+
ни аниқлаш имконини беради, чуқур
шаклли аллергик васкулитларда у қуйидаги кўринишга эга: CD4
3
+
В-
лим.
3
+
IgA
3
+
IgM
3
+
CD8
3
+
CD3
3
+
Лимф
.
3
+
IgG
1
+
.
6. Даволашгача деструктив ўзгарган эритроцитлар қонда кўп миқдорда
ҳаракатланиб, тромбофилия даражасини кучайтиради ва томиричи микро-
циркуляцияси бузилишларини чуқурлаштиради. Комплекс даво таъсирида
26
клиникагача бўлган даврдаѐқ дискоцитлар улушининг жароҳат соҳасида -
50,9%, бармоқдан олинган қонда – 23,7%га ошиши кузатилади, бу микро-
циркулятор томирларнинг меъѐрлашувига олиб келади ва ўз навбатида
қоннинг физиологик кўрсаткичларини қайта тикланишини таъминлайди.
7. Аллергик васкулитли беморларда комплекс даво иммунологик
реактивликка яхши таъсир қилмоқда, периферик қон кўрсаткичларини
нормаллаштирди, томир эндотелийида ПОЛ-АОЗ, азот оксидини (NO)
адекват ишлаб чиқилиши юзага чиқарди, бу, ўз навбатида, даволаш
самарадорлигини оширди.
8. Комплекс даволанган 92,2% юза ва чуқур васкулитли беморларда
ижобий терапевтик самара олиниб, бу беморларнинг касалхонада даволаниш
муддатини 3-4 кунга қисқартириш имконини берди. Беморларни уч йил
давомида кузатиш натижалари шуни кўрсатдики, таклиф этилаѐтган даволаш
усули касалликнинг қайталанишини олдини олиш, ремиссия муддатларини
чўзиш имконини берди.
27
НАУЧНЫЙ СОВЕТ по ПРИСУЖДЕНИЮ УЧЕНОЙ СТЕПЕНИ ДОКТОРА НАУК
16.07.2013.Tib.18.01
при ТАШКЕНТСКОМ МЕДИЦИНСКОМ ПЕДИАТРИЧЕСКОМ
ИНСТИТУТЕ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН
___________________________________________________________________
ТАШКЕНТСКАЯ МЕДИЦИНСКАЯ АКАДЕМИЯ
ТАШКЕНБАЕВА УМИДА АЛИШЕРОВНА
ПАТОГЕНЕТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ КОМПЛЕКСНОГО ЛЕЧЕНИЯ
АЛЛЕРГИЧЕСКИХ ВАСКУЛИТОВ КОЖИ
14.00.11 – Дерматология и венерология
(медицинские науки)
АВТОРЕФЕРАТ ДОКТОРСКОЙ ДИССЕРТАЦИИ
Ташкент – 2015
28
Тема докторской диссертации зарегистрирована в Высшей аттестационной комис-
сии при Кабинете Министров Республики Узбекистан за № 30.09.2014/Б2014.5.Tib416
Докторская диссертация выполнена в Ташкентской медицинской академии.
Автореферат диссертации на трех языках (узбекский, русский, английский) разме-
щен на веб-странице научного совета по адресу
образовательном портале “ZiyoNet” по адресу www.ziyonet.uz.
Научный
консультант:
Ваисов Адхам Шавкатович
доктор медицинских наук, профессор
Официальные
оппоненты
:
Бахрамов Саиджалол Махмудович
академик
РАМН,
доктор
медицинских
наук,
профессор
Арифов Саидкосим Саидазимович
доктор медицинских наук, профессор
Сабирова Рихси Абдукадировна
доктор медицинских наук, профессор
Ведущая
организация:
Военно-медицинская Академия им. С.М. Кирова
г. Санкт-Петербург (Россия)
Защита состоится «___» __________ 2015 г. в _____часов на заседании научного со-
вета 16.07.2013.Tib.18.01
при Ташкентском педиатрическом медицинском институте по
адресу: г.Ташкент, Юнусабадский район, ул. Богишамол, дом 237. Тел./факс:
(998712623314), е-mail: tashpmi.uz
Докторская диссертация зарегистрирована в Информационно-ресурсном центре
Ташкентского педиатрического медицинского института за №____, с которой можно
ознакомиться в ИРЦ (г.Ташкент, Юнусабадский раойн, ул. Богишамол, 237. Тел./факс:
998713603314)
Автореферат диссертации разослан «___» ________ 2015 года.
(протокол рассылки № от ______________ 2015 года.).
А.В.Алимов
Председатель научного совета по присуждению
учѐной степени доктора наук, д.м.н., профессор
Э.А.Шамансурова
Ученый секретарь научного совета по присуж-
дению учѐной степени доктора наук, д.м.н.,
профессор
У.Ю.Сабиров
Председатель научного семинара при Научном совете
по присуждению учѐной степени доктора наук, д.м.н.
29
Аннотация докторской диссертации
Актуальность и востребованность темы диссертации.
По мировым
статистическим данным среди населения отмечается неуклонный рост забо-
леваемости болезнями системы крови, в том числе и АВ. Частота встречае-
мости АВ по данным большинства авторов составляет 13-20 на 100 тыс.
взрослого населения и чаще болеют дети от 4 до 7 лет, соотношение мужчин
и женщин примерно 2:1.
В Республике Узбекистан наблюдается тенденция роста заболеваний ал-
лергическим васкулитом. По данным статистического отдела Республикан-
ского научно-практического медицинского центра дерматологии и венероло-
гии за последние 10 лет прирост заболеваемости в среднем составил 18,3% на
100 тысяч населения. Рост заболеваемости объясняется особенностями кли-
мата, ухудшением экологии, повышенной инсоляцией.
На сегодняшний день оптимизация существующих и разработка эффек-
тивных методов изучения патогенетических механизмов развития аллергиче-
ских васкулитов и совершенствование диагностики и лечения является весь-
ма актуальной проблемой.
В этой связи, становится необходимым разработка научно-обо-
снованных предложений на основании изучения формы заболевания, степени
тяжести, особенностей течения аллергических васкулитов, их клинических
проявлений в зависимости от формы заболевания и изучение состояния
гемостаза у таких больных.
Патогенетические механизмы, лежащие в основе поражения сосудистой
стенки при данной патологии, роль эндогенной интоксикации, NО-
синтазного механизма в патогенезе АВ, и его связи с эндотелиальной
дисфункцией в зависимости от степени тяжести патологического процесса
изученны далеко не полностью.
Следует отметить что, для разработки эффективной диагностики и ле-
чения АВ необходимо изучение состава периферической крови, гемостаза,
нарушение эндотелия сосудов, показателей NO-системы и оценка степени
эндогенной интоксикации. Кроме того, выявление степени иммунных нару-
шений и изучении роли провоспалительных цитокинов и иммуноглобулинов
в патогенезе нарушения микроциркуляции, у таких больных считается одной
из важных проблем
.
Важное значение для разработки мер по комплексной оценке состояния
больного в зависимости от степени активности и разработки алгоритма тера-
пии аллергических васкулитов кожи а также для оценки эффективности ле-
чения поверхностных и глубоких форм АВ, имеет определение и оценка сте-
пени нарушений показателей иммунного статуса. При этом важным стано-
вится изучение морфологических изменений формы эритроцитов в перифе-
рической крови и в очаге поражения.
Настоящая научно-исследовательская работа соответствует выполнению
задач, поставленных в Постановлении Президента Республики Узбекистан
30
“О мерах по дальнейшему углублению реформирования системы здраво-
охранения» от 28.11.2011 г. за ПП-№-1652, т.е. обеспечение широкодоступ-
ности и высококачественной медицинской помощи населению по современ-
ным требованиям и стандартам. В этом плане необходимость разработки
ранней диагностики, лечения и профилактики, аллергических васкулитов
направленная на уменьшение заболеваемости и инвалидизации, также на
улучшении качества жизни больных является одним из важнейших критери-
ев востребованности темы диссертации.
Соответствие исследования приоритетным направлениям развития
науки и технологий Республики Узбекистан.
Настоящая работа выполнена
в соответствии с приоритетными направлениями развития науки и техноло-
гий Республики Узбекистан ГНТП-9
“Разработка новых технологии профи-
лактики, диагностики, лечения и реабилитации заболеваний человека”.
Обзор международных научных исследований по теме диссертации.
Научно-исследовательские работы, направленные на изучение вопросов
патогенетических аспектов комплексного лечения аллергических васкулитов
кожи проводились в таких ведущих медицинских центрах, как Klinik
Thalkirchner Strasse (Германия), дерматологической клинике «Lemanic»
(Швейцария),
Медицинском центре имени Хаима Шиба, клинике Тель ха-
Шомер (Израиль), Kings College (Англия), Калифорнийском медицинском
центре (США), Военно-медицинская Академия им. С.М. Кирова (Российская
Федерация).
Значимые научные результаты диагностики и лечения аллергических
васкулитов, основанные на исследовании патогенетических механизмов их
развития, получены в дерматологической клинике "Medical Skin Center"
(Дюссельдорф), В клиниках ЕвроМедика (Россия) выявлена нарушенная
сбалансированность Т-хелперов и Т-супрессоров при обеих формах
дерматоза. Обосновано и доказано включение в комплексное лечение
современных иммуностимулирующих и гепатопротекторных препаратов
сотрудниками клиники «Hadassah» (Израиль).
Ключевым патогенетическим механизмом в развитии АВ является уве-
личение числа циркулирующих иммунных комплексов (ЦИК) наблюдается
при значительном количественном преобладании антигена над антителами.
Именно ЦИК и активируемые ими комплименты вызывают аллергический
васкулит с фибриноидным нефрозом, периваскулярным отеком, блокадой
микроциркуляции,
лейкоцитарной
инфильтрацией,
геморрагиями
и
дистрофическими изменениями в очаге поражения, вплоть до некрозов. Та-
ким образом, профилактика, совершенствование лечения, удлинение перио-
дов ремиссии у больных с аллергическими васкулитами считаются приори-
тетными направлениями в медицине.
Степень изученности проблемы.
В настоящее время нет убедительных
данных о том, что аллергический васкулит - аутоиммунное заболевание. Ан-
тигены различного происхождения и неспецифическая реакция антиген - ан-
титело повреждающее воздействуют на капилляры, артериолы и венулы
31
(Г.Лагора, 2008; Н.М.Халматова, 2010, О.А.Молодкина, 2010). Причем ком-
плексы антиген - антитела, как известно, преципитируют и элиминируются
из кровеносного русла фагоцитирующими клетками (Dalgic B., 2013).
Растворимые или циркулирующие иммунные комплексы образуются
при значительном количественном преобладании антигена над антителами.
Именно ЦИК и активируемые ими комплименты вызывают аллергический
васкулит с фибриноидным нефрозом, периваскулярным отеком, блокадой
микроциркуляции, лейкоцитарной инфильтрацией, геморрагиями и дистро-
фическими изменениями в очаге поражения, вплоть до некрозов
(М.М.
Фазлыев, 2004; А.Ш. Ваисов, 2012)
.
Нарушенная поверхность стенки сосуда является инициатором процесса
внутрисосудистого тромбообразования. Структурные элементы стенки сосу-
да при повреждении начинают способствовать адгезии тромбоцитов, активи-
зировать реакцию высвобождения из них эндогенных факторов агрегации,
участвовать в агрегации тромбоцитов и активировать контактную фазу про-
цесса свертывания крови. Фибрин, стабилизирующий фактор стенки сосудов
способствует образования окончательного фибрина (Н.П.Шилкина,2005;
Н.М. Халматова, 2010;
M.Adler, 2005; J.Churg, 2011).
Развивается микротромбоваскулит с гиперкоагуляцией которая преобла-
дает на всех этапах заболевания. Наряду с комплексом антиген-антитела с
комплементом на стенку кровеносных сосудов воздействуют гистамин и ги-
стаминоподобные вещества, которые избыточно накапливаются в крови
больных. (М.М. Фазлыев, 2005; Д.С. Маткаримова, 2008). Важное значение
имеет нейрососудистый механизм, способствующий развитию микротромбо-
зов.
Связь диссертационного исследования с планами научно-исследо-
вательских работ
. Диссертационная работа выполнена в соответствии с
планом научно-исследовательских работ Ташкентской медицинской акаде-
мии по теме: «Повышение эффективности диагностики и лечения кожных
заболеваний с учѐтом степени тяжести их течения» (Государственный реги-
страционный номер
01.070070).
Цель исследования:
изучение патогенетических механизмов развития
аллергических васкулитов и разработка комплексного подхода к их диагно-
стике и лечению.
Для достижения цели работы были поставлены следующие
задачи ис-
следования:
установить особенности течения аллергических васкулитов, их клиниче-
ских проявлений в зависимости от формы заболевания;
изучить состояние гемостаза у больных аллергическими васкулитами в
зависимости от степени тяжести и формы заболевания;
оценить изменения эндотелия сосудов, NО-системы, активности про- и
антиоксидантной системы в мембранах эритроцитов у больных аллергиче-
скими васкулитами в зависимости от степени тяжести и формы заболевания;
32
изучить степень нарушения иммунного статуса больных аллергически-
ми васкулитами и установления роли провоспалительных цитокинов в пато-
генезе васкулита, а также иммуноглобулина А в нарушении микроциркуля-
ции при аллергических васкулитах;
оценить степень расстройств показателей иммунной системы с приме-
нением методов доказательной медицины;
изучить морфологические изменения формы эритроцитов перифе-
рической крови из пальца и в очаге поражения у больных аллергическим
васкулитом;
разработать алгоритмы оценки общего состояния и определения степени
активности заболевания и комплексного лечения больных аллергическим
васкулитом;
оценить эффективность комплексного лечения при лечении поверхност-
ных и глубоких форм аллергического васкулита.
Объектом исследования
является 226 больных страдающих различны-
ми формами поверхностных и глубоких аллергических васкулитов кожи и 40
практически здоровых людей сопоставимого возраста.
Предмет исследований.
Для проведения биохимических и иммуноло-
гических исследований использовались: кровь, сыворотка крови, биоптаты
кожи
.
Методы исследований.
В процессе исследования применены общепри-
нятые клинические, иммунологические, биохимические, морфологические,
статистические методы.
Научная новизна диссертационного исследования
заключается в сле-
дующем:
впервые выявлена связь степени тяжести аллергического васкулита с
изменением состояния системы гемостаза, состоянием системы перекисного
окисления липидов – антиоксидантная защита, ПОЛ-АОЗ, эндогенной инток-
сикацией на основе комплексного изучения его патогенеза;
обосновано что, на фоне расстройств равновесия между Т-хелперами и
Т-супрессорами, при обеих формах дерматозах субпопуляция Т-хелперов
резко возрастает и на этом фоне при поверхностных васкулитах Т-
супрессоры достоверно увеличиваются а при глубоких уменьшаются;
у больных поверхностной формой аллергического васкулита определена
формула расстройств иммунной системы позволяющая выявить ключевые
показатели гипо- и гиперфункции иммунной системы по звеньям иммуните-
та: CD4
3
+
, CD3
3
+
, IgА
3+
, Вл
3+
, CD8
3+
, Лимф
3
+
, IgM
1
+
, IgG
1
+
;
показало, что формула расстройств иммунной системы у больных с глу-
бокой формой аллергического васкулита имеет вид: CD4
3
+
,
В-лим.
3
+
,
IgA
3
+
,
IgM
3
+
, CD8
3
+
,
CD3
3
+
,
Лимф
.
3
+
,
IgG
1
+
;
впервые выявлено, что нарушения структурно-метаболического статуса
эритроцитов периферической крови в острый период аллергического васку-
лита обусловлены интенсификацией процессов ПОЛ, несостоятельностью
систем антиоксидантной защиты красных клеток крови;
33
разработаны алгоритмы оценки общего состояния и определения степе-
ни активности заболевания и комплексного лечения больных аллергическим
васкулитом.
Практические результаты исследования
заключается в следующем:
для предупреждения обострений и рецидивов болезни большое значение
приобретает диспансеризация с проведением профилактических, противоре-
цидивных мероприятий, включающих санацию очагов хронической инфек-
ции, исключение аллергизирующих экзо-и эндогенных влияний;
профилактические мероприятия, исключающие возможность заболева-
ния васкулитами, включают в себя: санацию очагов хронических инфекций,
недопускание перегревов и переохлаждений тела, избежание чрезмерных фи-
зических нагрузок на организм человека ведение здорового образа жизни,
исключающего курение и употребление алкоголя, закаливание, улучшение
экологии;
целесообразно проведение иммунологического и биохимического об-
следования, а также рекомендуется провести исследование основных показа-
телей гемостаза у больных аллергическими васкулитами кожи;
имунокорригирующую необходимо проводить на фоне базового лечения
с включением препаратов Стронгер Нео-Минофаген С и Лораталь, обладаю-
щих антиаллергическими, иммунокоррегирующими и гепатопротекторными
свойствами;
с целью профилактики рецидивов заболевания рекомендовать пациен-
там санацию очагов хронической инфекции, адекватную коррекцию фоновой
патологии.
Достоверность полученных результатов
подтверждается на основании
объективных клинических, иммунологических, биохимических, морфологи-
ческих, статистических методов исследования.
Теоретическая и практическая значимость результатов исследова-
ния.
Полученные результаты могут служить патогенетическим обосновани-
ем для широкого клинического использования препарата Стронгер Нео-
Минофаген С в целях повышения эффективности базисной терапии больных
с аллергическими васкулитами. Включение препарата Стронгер Нео-
Минофаген С и отечественного антигистаминного препарата Лораталь в
комплексное лечение больных аллергическими васкулитами позволяет опти-
мизировать терапевтическое воздействие на течение заболевания.
По изменению формы эритроцитов при аллергическом васкулите и вос-
становлении после проведенного комплексного лечения можно судить, как о
тяжести процесса, так и эффективности лечения.
Разработанный алгоритм комплексного лечения больных аллергически-
ми васкулитами можно широко применять в практическом здравоохранении.
Внедрение результатов исследования.
Результаты исследования внед-
рены в лечебно-диагностическую работу Республиканской клиническойкож-
но-венерологической больницы, а также в 4-межрайонный КВД Алмазарско-
го района. Разработаны практические рекомендации для врачей кожвенеро-
34
логов по тактике ведения больных с аллергическими васкулитами. Внедрено
1 рационализаторское предложение (Заключение №26 от 20.10.14 года Ми-
нистерства здравоохранения Республики Узбекистан). У 92,2% больных по-
верхностными и глубокими васкулитами, получавших комплексную тера-
пию, получен положительный терапевтический эффект, что позволило на 3-4
дня сократить срок пребывания на больничной койке, наблюдение за боль-
ными в течение трех лет показало, что разработанный метод лечения позво-
лил предупредить рецидивы заболевания, удлинить сроки ремиссии.
Апробация работы.
Основные результаты доложены на: научно-
практической конференции «Актуальные проблемы дерматовенерологии и
репродуктивного здоровья», посвященная году «Гармонично развитого поко-
ления» и 90-летию кафедры дерматовенерологии (Ташкент, 2010); республи-
канской научно-практической конференции «Современные проблемы дерма-
товенерологии и косметологии» (Ташкент, 2011); 6 съезде дерматовенероло-
гов и косметологов Узбекистана (Ташкент, 2012); республиканской научно-
практической конференции «Актуальные проблемы медицины» (Андижан,
2012); международной научно-практической конференции «Иммунология –
междисциплинарные проблемы» посвященной году здорового ребенка (Таш-
кент, 2014); республиканской научно-практической конференции «Достиже-
ния и перспективы применения Стронгер Нео-Минофаген С в медицине»
(Ташкент, 2014).
Опубликованность результатов.
По теме диссертации опубликовано –
42 научные работы, из них 21 журнальные статьи и 19 тезисов, 1 методиче-
ские рекомендации, 1 рационализаторское предложение.
Структура и объем диссертации.
Диссертационная работа состоит из
введения, обзора литературы, материалов и методов исследования, 5 глав
собственных исследований, заключения, выводов, практических рекоменда-
ций. Список использованной литературы включает 331 источник, из них 155
работ авторов стран СНГ и 176 авторов дальнего зарубежья. Работа изложена
на 200 страницах машинописного текста, иллюстрирована 37 таблицами и 41
рисунком.
Основное содержание диссертации
Во введении
показана актуальность темы, сформулированы цели и за-
дачи исследования, его научная новизна и практическая значимость. Пред-
ставлены положения, выносимые на защиту.
В первой главе
диссертационной работы приводится обзор литературы.
В ней проанализированы современные данные об аллергическом васкулите:
этиология, патогенез и классификация, роль нарушений иммунитета в разви-
тии аллергического васкулита, современные стандарты лечения аллергиче-
ского васкулита.
Во второй главе
диссертации приводится материалы и методы исследо-
вания, включающие общую характеристику клинического материала, лабора-
торных методов исследования.
35
Материал и методы исследования
. Исследование было основано на
клинико-лабораторном обследовании 226 больных, страдающих различными
формами поверхностных и глубоких аллергических васкулитов кожи и 40
практически здоровых людей сопоставимого возраста.
По мере поступления в стационар они были обследованы и разделены на
2 группы: в 1 группу вошли 126 (55,8%) больных с поверхностными формами
васкулита, во 2 группу вошли 100 (44,2%) больных с глубокими формами ал-
лергического васкулита.
Анализ данных заболеваемости по возрастам свидетельствует о том, что
васкулит – это болезнь молодых. Чаще заболевают в возрастной период от 21
года до 30 лет – 37,0%. Дальше частота прогрессивно снижается. Это самый
трудоспособный возраст, когда молодежь приобретает специальность, обза-
водится семьей, определяется с положением в обществе.
Анализ частоты перенесенных заболеваний обследованными больными
показал, что в анамнезе очень высокий процент перенесенных инфекционных
заболеваний (1,15 в 1 группе и 2,21 во 2 группе). Частые ОРВИ наблюдались
у 55 (43,7%) у больных 1 группы и 82 (82,0%) больных 2 группы, ветряная
оспа у 25 (19,8%) и у 36 (36,0%) больных соответственно по группам.
Диагноз аллергический васкулит устанавливался после тщательного
сбора анамнеза, на основании характерной клинической картины заболева-
ния, лабораторного исследования, УЗИ органов и специальных методов ис-
следования.
Оценка клеточного звена иммунитета.
Мы провели комплексное изу-
чение состояния иммунного статуса у больных васкулитом. В комплекс ис-
следований входило изучение общего гуморального иммунитета путем опре-
деления уровня сывороточных иммуноглобулинов А, М и G и клеточного
иммунитета путем определения количества Т-лимфоцитов и их субпопуля-
ций и В-лимфоцитов. Определение уровня сывороточных иммуноглобулинов
А, М и G и иммуноглобулинов в составе секретов проводили методом про-
стой радиальной иммунодиффузии по методу Mancini G et. al. (1965) с ис-
пользованием стандартных моноспецифических антисывороток российского
производства (НИИ микробиологии им. Н.И.Мечникова, г. Москва).
Измерение уровня цитокинов.
Для определения уровня цитокинов в сы-
воротки крови применяли твердофазные иммуноферментные методы, полу-
чившие наиболее широкое распространение. В данных системах исполь-
зуются наборы из нескольких антител. В качестве первых антител использу-
ются моноклональные антитела (мАТ), которые собираются на 96-луночных
планшетах и обладают способностью захватывать антиген (цитокин) из рас-
твора. В качестве вторых антител использовали биотинилированные полик-
лональные антитела (пАТ), которые «открываются» стрептавидин-фермент-
субстратным комплексом.
Определение показателей оксидного обмена.
Уровень NO определяли по
сумме метаболитов нитратов и нитритов (NO
2
и NO
3
) c помощью реактива
Грисса по методике, описанной П.П. Голиковым и соавт.
36
Нитратредуктазную активность
определяли по методу Т.П.Вавиловой
и Ю.А.Петрович (2004).
Активность НАДФН-диафоразы
определяли по V. T. Hope, S.R.S.
Vinsent (1989) в модификации А.С.Комарина, Р.К.Азимова (2005).
Уровень пероксинитрита (ONOO)
определяли по окислению гидрокси-
ламином (NH
2
О
-
) образовавшегося пероксинитрита в реакции.
Определение агрегационной активности тромбоцитов.
Агрегацию
тромбоцитов определяли классическим методом Борна (1963), на оптическом
агрегометре «Chromolog» (США).
Определение в сыворотке крови процессов ПОЛ по уровню МДА.
Интен-
сивность ХЛ изучали по методике Ю.А. Владимирова, А.И. Арчакова (1972).
Для оценки изменений кожи при аллергическом васкулите использова-
лись светооптические методы морфологического исследования, а также ска-
нирующая и трансмиссионная электронная микроскопия.
Для изучения формы эритроцитов периферической крови использова-
лась сканирующая электронная микроскопия (СЭМ) и экспресс-методика
толстой капли (ЭМТК).
Эта методика разработана в лаборатории патологической анатомии
РСЦХ им. акад. Вахидова Республики Узбекистан. Она запатентована в Па-
тентном ведомстве Республики Узбекистан «Способ определения форм эрит-
роцитов» № МКИ 6 А 61 В 10/00
,
а также запатентована программа «Экс-
пресс диагностика форм эритроцитов» № ED-5-05
.
Полученные при исследовании данные подвергли статистической обра-
ботке на персональном компьютере Pentium-IV с помощью программного
пакета Microsoft Office Excel-2012, включая использование встроенных
функций статистической обработки. Использовались методы вариационной
параметрической и непараметрической статистики с расчетом средней ариф-
метической изучаемого показателя (M), среднего квадратического отклоне-
ния (
), стандартной ошибки среднего (m), относительных величин (частота,
%), статистическая значимость полученных измерений при сравнении сред-
них величин определялось по критерию Стьюдента (t) с вычислением веро-
ятности ошибки (Р) при проверке нормальности распределения (по критерию
эксцесса) и равенства генеральных дисперсий (F – критерий Фишера). За ста-
тистически значимые изменения принимали уровень достоверности Р<0,05.
Статистическая значимость для качественных величин вычислялся с помо-
щью χ
2
критерий (хи-квадрат) и z-критерий (Гланц С., 1999).
В третьей главе
диссертации изучены клинико-лабораторные особенно-
сти больных поверхностными и глубокими аллергическими васкулитами ко-
жи.
Важным фактором развития аллергического васкулита является инфек-
ция, в частности хронически протекающая (тонзиллиты, синуситы, флебиты,
аднекситы, хронические инфекционные поражения кожи). В 57,9% случаев у
больных 1 группы и 56,0% у больных 2 группы заболеванию предшествовали
бактериальные (чаще стрептококковые, реже стафилококковые) и вирусные
37
инфекции, в 9,5% и 10,0% соответственно - паразитарные инвазии, в 5,6% и
6,0% - введение вакцин и сывороток, в 11,9% и 14,0% - прием лекарственных
препаратов. Следует отметить, что при глубоких васкулитах чаще наблюда-
ются васкулиты лекарственного генеза, а также прием лекарственных препа-
ратов являются одной из основных причин их обострения.
Вполне естественно, что сопутствующие заболевания у обследованных
больных отягощают течение васкулита. Например, при аллергическим васку-
лите, каждая его форма имеет свои проявления: например колит, гастрит,
анемия - абдоминальной формы, пиелонефрит - почечной, полиартрит - су-
ставной формы. Частое ОРВИ отмечалось у 11 (8,7%) больных 1 группы и у 8
(8,0%) – 2 группы, заболевания ССС – у 16 (12,7%) и 12 (12,0%) соответ-
ственно по группам. Чаще наблюдались заболевания печени и желчевыводя-
щих путей и щитовидной железы (17,5% и 16,0%; 19,0% и 19,0% соответ-
ственно по группам). Наши наблюдения показали, что наиболее тяжело про-
текают на фоне заболевания щитовидной железы и печени и желчевыводя-
щих путей. Все пациенты консультированы и наблюдались у специалистов
соответствующего профиля, получали терапию по поводу фоновых заболе-
ваний в соответствии со стандартными рекомендациями на протяжении всего
срока наблюдения.
В начале заболевания могут быть только кожные проявления, которые
не беспокоят больных. Дебют поверхностной формы васкулита – гемор-
рагического часто сопровождается крапивницей и другими аллергическими
проявлениями. В клинической картине преобладающими могут быть кожные,
суставные, абдоминальные или почечные проявления болезни. Кожные -
наиболее частые - характеризуются папулезно-геморрагическими высыпани-
ями на симметричных участках конечностей, ягодиц, туловища. Высыпаний
никогда не бывает на лице и шее. При надавливании элементы не исчезают.
Поражение суставов в большинстве случаев сочетается с кожными проявле-
ниями; возникают боли в крупных суставах, возможно нарушение их функ-
ции.
Симптомокомплекс геморрагического васкулита складывается из харак-
терных кожных поражений, суставного синдрома, абдоминального синдрома,
поражения почек. Начальными симптомами глубокой формы васкулита -
эритемы узловатой обычно становится резкое повышение температуры тела
(до 39 градусов). При этом проявляются признаки интоксикации: больной
мучается от сильных головных болей, нарушений сна, тошноты, рвоты. Спу-
стя 2-3 дня возникают специфические высыпания. Красноватые узлы появ-
ляются преимущественно на голенях, но иногда болезнь поражает бедра,
предплечья или даже лицо. Элементы болезненные, а размеры узлов колеб-
лются от 1 до 5 см. Иногда заболевание может сопровождаться болью в гор-
ле, аритмией, нарушениями пищеварения, увеличением размеров селезенки.
Наибольшее число больных считают, что аллергический васкулит
начался ранней весной в марте месяце и в ноябре – поздней осенью и меньше
всего в июле месяце. Случаев начало заболевания глубокими васкулитами в
38
июле-августе не отмечалось, пик заболевания приходился также на март и
октябрь-ноябрь.
Анализируя изменения, произошедшие в периферической крови у боль-
ных аллергическими васкулитами, мы видим, что изменения носят характер
общего процесса, отражая его остроту, распространенность и течение, выяв-
ляют специфические его закономерности, в частности на значение аллерги-
ческого компонента в патогенезе данного дерматоза.
Некоторые показатели гемостаза у больных аллергическим васкули-
том.
Исследование гемостаза было основано на клинико-лабораторном
обследовании 226 больных с васкулитом и 20 практически здоровых людей
сопоставимого возраста.
У 226 больных аллергическим васкулитом (126 больных 1 группы и 100
больных 2 группы) при поступлении были исследованы некоторые показате-
ли гемостаза, в частности АДФ-индуцированная агрегация тромбоцитов
(ААТ), фибринолитическая активность эуглобулинового сгустка (ФАЭС),
фактор Виллебранда (фВ), антиагрегационная активность сосудистой стенки
(ААСС).
У больных аллергическим васкулитом отмечается высокое содержание
фактора Виллебранда на фоне сниженной антиагрегационной активности эн-
дотелиальной стенки и сниженной фибринолитической активности крови, а
также выявляется увеличение показателей агрегации тромбоцитов. Это ука-
зывает на связь эндотелиальной дисфункции и нарушений гемостаза, что, по-
видимому, и является одним из основных факторов возникновения и патоге-
неза аллергического васкулита. Наблюдается обратная сильная корреляцион-
ная связь (r=-0,73), подтверждающая полученные результаты лабораторных
исследований.
Состояние показателей эндотелиальной функции в сыворотке крови.
Полученные нами результаты исследования NО-системы отражают наличие
и степень нарушения функции эндотелия, а дисфункция эндотелия у больных
аллергическим васкулитом является ранним предвестником тромботических
осложнений. Образование свободных радикалов кислорода подавляет актив-
ность
NO-синтазы, являющейся катализатором синтеза NO и ингибитором
агрегации тромбоцитов, проявляющим антитромбогенное действие в сосуди-
стом эндотелии. В свою очередь, в результате повреждения эндотелия увели-
чивается концентрация фактора Виллебранда, который под действием
ONOO
-
приводит к усилению агрегации и адгезии тромбоцитов к субэндоте-
лию, формированию тромбов в микрососудах и усугублению нарушений
реологических свойств крови. Эти данные свидетельствуют о дисбалансе
между уровнем формирования кислородных радикалов и антиоксидантной
системой организма, влияющих на взаимодействие клеточных факторов и
эндотелия сосудов, создавая тем самым предпосылки для прогрессирования
нарушений гемокоагуляции и иммунорегуляции при аллергическом васкули-
те.
39
Также нами исследована связь между уровнем NO и высокореактивным
соединением - пероксинитрит (ONOO
-
) (коэффициент корреляции r=0,70).
Корреляционный анализ показал, что между увеличением выработки NO су-
ществует прямая сильная связь.
При аллергических васкулитах наблюдаются нарушения NО-синтазного
механизма, выражающиеся в снижении образования NО
,
вырабатываемого
эндотелиальными клетками и быстрой его инактивации в результате повы-
шенного образования высокотоксичного продукта ONOO
-
, за счет повыше-
ния активности фермента НР, что приводит к подавлению активности
NO-
синтазы, которая способствует образованию NО. Такой дисбаланс в NО-
системе при аллергических васкулитах приводит к прогрессированию эндо-
токсикоза, нарушений в системе гемостаза и иммунитета.
Активность про- и антиоксидантной системы в мембранах эритроци-
тов у больных аллергическим васкулитом.
У больных аллергическим васку-
литом в мембранах эритроцитов, которые общепринято считать унифициро-
ванной моделью структурно-функционального состояния мембран клеток
всего организма, во всех группах больных выявляется существенное наруше-
ние про- и антиоксидантного гомеостаза. Для оценки состояния нарушений
про- и антиоксидантного гомеостаза были изучены их показатели у больных
аллергическими васкулитами.
Интенсивность ХЛ возрастает в среднем в 1,85 раза по сравнению с кон-
тролем, также значительно в 2,4 раза увеличивается МДА, чуть меньше в 1,9
раза возрастает уровень ПГЭ и в 1,7 раза возрастает активность фосфолипазы
А
2
.
На фоне значительного увеличения процессов ПОЛ (интенсивности ХЛ,
содержания МДА, уровня ПГЭ, активности ФА
2
), отмечается дисбаланс ак-
тивности ферментов естественной АОЗ.
При этом уменьшается активность СОД в 1,7 раза у больных обеих
групп, КТ в 1,9 раза, ГП – в 1,5 раза, а ГР увеличился в 1,3 раза и ГТ в 2,1 ра-
за.
Эндогенная интоксикация у больных аллергическим васкулитом.
В
оценке состояния больных аллергическим васкулитом существенное значе-
ние имеет системный анализ соотношения клеточных элементов лейкоцитар-
ной формулы крови. Данному положению соответствуют лейкоцитарный ин-
декс интоксикации (ЛИИ).
Повышение ЛИИ связано с исчезновением эозинофилов, снижением
числа лимфоцитов и моноцитов, появлением плазматических клеток. Учиты-
вая дезинтоксикационную направленность эозинофильных лейкоцитов мож-
но предположить, что они вносят значимый вклад в местные реактивные
процессы. Уменьшение числа моноцитов и лимфоцитов можно расценивать
как угнетение иммуно-защитных сил, а появление в крови молодых и незре-
лых форм свидетельствует о напряжении компенсаторных механизмов, обес-
печивающих дезактивацию токсинов из организма. Уровень значений пара-
мецийного теста в среднем у больных 1 группы уменьшился на 16,0%, у
40
больных 2 группы на 12,0%, показатель ЛИИ – у больных 1 группы увели-
чился в 8,8 раз, а у больных 2 группы в 9,2 раза. Повышение уровня МСМ в
крови обусловлено нарушением их элиминации из организма, усилением об-
разования в тканях, либо сочетанием обоих механизмов. Отмечается, что эн-
дотоксемия различного генеза сопровождается увеличением концентрации
МСМ, при этом уровень МСМ коррелирует с тяжестью состояния больных и
может служить показателем степени интоксикации. В наших исследованиях
МСМ увеличился в 6,6 и 6,4 раза, мочевина – в 2,2 и 2,0 раза соответственно
по группам.
В четвертой главе
диссертации приводится характеристика изменений
иммунного статуса при аллергическом васкулите.
Перестройка клеточного звена иммунитета у больных аллергическим
васкулитом.
В клинической практике, как правило, заключение о состоянии
иммунитета у конкретного больного дается на основании изучения основных
популяций иммунокомпетентных клеток (CD3 - Т-лимфоциты, CD4 - Т-
хелперы, CD8 - Т-супрессоры и CD20 - В-лимфоциты, NK-клеток и др.).
Кроме этого учитывается иммунорегуляторный индекс (ИРИ) - отношение
CD4/CD8. По данному показателю можно судить, в какой из двух иммуноре-
гуляторных популяциях (Т-хелперы и Т-супрессоры) происходят более вы-
раженные изменения. Однако вышеуказанные показатели отражают только
количественные показатели Т- и В-звена иммунитета. Полученные результа-
ты показывают, что статистически значимо (Р<0,001) повысилось абсолют-
ное количество лейкоцитов и лимфоцитов в периферической крови больных
обеих групп. Так у больных с поверхностными васкулитами количество лей-
коцитов возросло в среднем на 62,8%, а количество лимфоцитов увеличилось
на 75,2%.
Более выраженная динамика изменений наблюдалось у больных 2-ой
группы с глубокой формой аллергического васкулита, у которых количество
лейкоцитов возросло в 2 раза. Это приблизительно на треть выше изучаемых
показателей 1-ой группы больных с поверхностными васкулитами. Отсюда
вытекает, что наличие лейкоцитоза и лимфоцитоза в остром периоде под-
тверждает развитие воспалительного процесса в организме.
Нами было установлено, что при аллергическом васкулите в крови по-
вышено содержание иммуноглобулина А (превышает нормальные показате-
ли в 2,0-2,9 раза), преобладающего в составе иммунных комплексов и обна-
руживаемого в виде гранул при микроскопии биоптатов кожи и почек.
Определение содержания в плазме циркулирующих иммунных комплек-
сов подтверждает связь заболевания с этим базисным механизмом. При ал-
лергическом васкулите уровень этих комплексов в плазме, как правило, по-
вышен, у больных с поверхностными АВ 127,6 усл. ед, что выше показателей
здоровых в 2,5 раза, у больных с глубокими васкулитами в 3,5 раз, хотя не
выявляется соответствие между степенью этого повышения и тяжестью бо-
лезни.
41
Изучение иммунных показателей в зависимости от длительности забо-
левания показало существенные различия между группами обследуемых
больных аллергическими васкулитами.
Так, у больных с длительностью заболевания 1-3 года происходит до-
стоверное уменьшение лишь со стороны относительного количества Т-лим-
фоцитов (Р<0,05), остальные показатели были в пределах нормы. У больных
1-ой группы с длительностью заболевания 4-6 лет по сравнению со здоровы-
ми лицами уменьшается относительное и абсолютное количество лимфоци-
тов (на 13,7 и 32,8% соответственно, Р<0,05 и Р<0,01), абсолютное количе-
ство В-лимфоцитов уменьшается на 39,3% (Р<0,01), относительное и абсо-
лютное число Т-лимфоцитов на - 12,4 и 40,1% (Р<0,01 и Р<0,001) и Т-
хелперов на уменьшается на 13,8% (Р<0,05).
Показатели клеточного иммунитета больных 2-ой группы отличаются от
аналогичных данных не только здоровых лиц, но и больных 1-ой группы. В
гораздо более высокой степени снижено общее количество лейкоцитов, ко-
личество лимфоцитов, Т- и В-лимфоцитов и Т-хелперов. Показатели у боль-
ных с длительностью заболевания 1-3 года количество лейкоцитов уменьша-
лось на 12,1%, 38,1% и 48,8% соответственно по сравнению с периодом 1-3
года 1-ой группы. Прослеживается тенденция усугубления иммунного стату-
са. Снижен иммунорегуляторный индекс до 0,79, что на 56,9% выше, чем у
больных 1-ой группы с длительностью заболевания свыше 6 лет, повышено
количество Т-супрессоров на 16,4% и несколько (Р<0,05) увеличено количе-
ство естественных киллеров.
Наши исследования выявили у больных АВ значительные изменения со
стороны клеточного иммунитета, которые проявляются в уменьшении коли-
чества Т-лимфоцитов, В-лимфоцитов, Т-хелперов и увеличении Т-супрес-
соров при снижении индекса иммунорегуляции. Эти изменения зависели от
длительности заболевания и были более выраженными у больных 2-ой груп-
пы, чем у больных 1-ой группы.
Так как иммунологические показатели очень лабильны, то возможны
случаи, когда они могут существенно отличаться от нормы, но при этом быть
адекватными состоянию пациента (перенесенная или хроническая инфекция,
сопутствующие заболевания и т.д.).
Поэтому оценка гемо- и иммунограммы должна производиться с учетом
клинической картины и расчетом степени иммунных расстройств по формуле
(Земсков А. М., 1995):
100
1
*
,
,
çäîðîâîãî
Ïîêàçàòåëü
áîëüíîãî
Ïîêàçàòåëü
Если полученная величина имеет знак "минус", у пациента определяется
иммунная недостаточность, при знаке "плюс" - гиперфункция соответствую-
щего звена иммунитета. Полученные результаты указывают также на степень
иммунного расстройства:
1 степень - 1-33% (не требует иммунокоррекции),
2 степень - 34-66%,
42
3 степень - более 66% (2 и 3 степень требуют обязательной иммунокор-
рекции).
У больных поверхностной формой аллергического васкулита дополни-
тельную информацию дает выстраивание рейтинга изменений параметров из
расчета коэффициента диагностической ценности, на основании которого
определена формула расстройств иммунной системы (ФРИС) позволяющая
выявить ключевые показатели гипо- и гиперфункции иммунной системы по
звеньям иммунитета: CD4
3
+
CD3
3
+
IgА
3+
Вл
3+
CD8
3
+
Лимф
3
+
IgM
1
+
IgG
1
+
.
Формула расстройств иммунной системы у больных с глубокой формой ал-
лергического васкулита имела вид: CD4
3
+
В-лим.
3
+
IgA
3
+
IgM
3
+
CD8
3
+
CD3
3
+
Лимф
.
3
+
IgG
1
+
.
Роль провоспалительных цитокинов в патогенезе аллергических васку-
литов.
Очаги воспаления, образующиеся при аллергическом васкулите,
включают со стороны организма целый каскад метаболитических реакций,
направленных на ограничение очага воспаления и восстановление локально-
го гомеостаза. В результате воспалительной реакции вокруг очага воспаления
преобладает синтез острофазных белков, уровень которых регулируется раз-
личными индукторами. К таким индукторам относятся провоспалительные
цитокины в первую очередь IL-1β и фактор некроза опухоли, которые синте-
зируются различными клетками, окружающими ишемический очаг - фиб-
робластами, эндотелием сосудов, активированными макрофагами и Т-лимфо-
цитами. При высокой концентрации IL-1β становится медиатором тканевого
повреждения, запускает механизм повышенной выработки ТNF-
свою очередь оказывает повреждающее действие на ткани организма.
В пятой главе
диссертации приведены морфологические изменения
формы эритроцитов у больных аллергическим васкулитом. Для изучения
формы эритроцитов периферической крови использовалась сканирующая
электронная микроскопия (СЭМ) и экспресс-методика толстой капли
(ЭМТК). С помощью СЭМ и ЭМТК изучены эритроциты периферической
крови при аллергическом васкулите - 72 случая. Исследована также кровь
практически здоровых добровольцев - 10 случаев. В норме в здоровой коже
чѐтко контурируются все слои эпидермиса.
В крови, полученной из очага поражения, эхиноциты становятся доми-
нирующим типом эритроцитов. Причѐм, преобладают эхиноциты со множе-
ством выростов (рис. 1, 2).
Изучение поверхностного рельефа эритроцитов методом сканирующей
электронной микроскопии в манифестный период АВ позволило выявить
глубокие изменения количественного распределения их клеточных форм.
Обращало на себя внимание статистически значимое (по сравнению с тако-
выми в контрольной группе) снижение числа нормальных дисковидных форм
эритроцитов с возрастанием доли предгемолитических, гемолитических и де-
генеративных форм клеток.
43
Рис. 1. Кровь из очага васкулита.
Доминирование эхиноцитов.
СЭМ ×1000
Рис. 2. Кровь из очага васкулита.
Доминирование эхиноцитов.
СЭМ × 4000
В результате проведенного исследования установлен патоморфоз кли-
нического течения аллергического васкулита. Выявлено, что нарушения
структурно-метаболического статуса эритроцитов периферической крови в
острый период аллергического васкулита обусловлены интенсификацией
процессов ПОЛ, несостоятельностью систем антиоксидантной защиты крас-
ных клеток крови и характеризуются модификацией липидного бислоя мем-
бран эритроцитов с изменением их поверхностной архитектоники и реологи-
ческих характеристик. В свою очередь, деструктивно-измененные эритроци-
ты, циркулируя в кровотоке в повышенном количестве, усиливают степень
тромбофилии и усугубляют тяжесть внутрисосудистых расстройств микро-
циркуляции при аллергическом васкулите.
В шестой главе
диссертации дана оценка эффективности алгоритма
комплексного лечения больных аллергическим васкулитом.
Тактика ведения больного аллергическим васкулитом представляет со-
бой весьма сложную проблему. Разработанный нами алгоритм комплексного
лечения больных аллергическим васкулитом состоит из 7 этапов и преду-
сматривает в первую очередь (1 этап) необходимость классификации заболе-
вания: установление
характерной клинической картины, изучение подробно-
го анамнеза и проведение гистологического исследования.
На 2 этапе устанавливается этиологический фактор: поиск очагов хро-
нической инфекции, проведение микробиологических, иммунологических,
аллергологических и других видов исследований.
3 этап один из самых важных. Оценка общего состояния и определение
степени активности заболевания: общий анализ крови и мочи, биохимиче-
ский анализ крови, коагулограмма, иммунограмма.
Степень активности васкулитов:
- если высыпания не обильные, температура тела не выше 37,5, общие
явления незначительные, СОЭ не выше 25, С-реактивный белок не более ++,
комплемент более 30 ед. – то это I степень активности васкулитов;
44
- если высыпания обильные, температура тела выше 37,5, общие явления
- головная боль, слабость, симптомы интоксикации, артралгии; СОЭ выше
25, С-реактивный белок более ++, комплемент менее 30 ед., протеинурия, - то
это – II степень активности.
Рис. 3. Алгоритм оценки общего состояния и определения степени
активности заболевания
4 этап – это определение вида и режима лечения в зависимости от степе-
ни активности: I степень - лечение в амбулаторных условиях; II степень - в
стационаре.
Во всех случаях обострений васкулитов кожи необходим постельный
режим, так как у таких больных обычно резко выражен ортостатизм, который
следует соблюдать до перехода в регрессирующую стадию. Рекомендуется
диета с исключением раздражающей пищи (алкогольные напитки, острые,
копченые, соленые и жареные блюда, консервы, шоколад, крепкий чай и ко-
фе, цитрусовые).
Классификация заболевания
Вид и режим лечения в зависимости от степени активности
I c
тепень активности васкулитов
II c
тепень активности васкулитов
Амбулаторное лечение
Стационарное лечение
Постельный режим
Диета с исключением раздражающей пищи
Этиологическое лечение
Патогенетическое лечение
Профилактические мероприятия
Диспансери-
зация
Предупреждение
провоцирующих
факторов
Лечебная
физкультура
Санаторно-ку-
рортное лечение
45
На 5 этапе применяется этиологическое лечение, которое заключается в
устранении
причинного агента (лекарство, химикаты, инфекции), то быстро
следует разрешение кожных очагов и другого лечения не требуется. Но надо
помнить, что при санации очагов инфекции может наблюдаться усиление
сосудистого процесса.
На 6 этапе при условии, если этиологическое лечение не помогло, то
применяется патогенетическое лечение:
- НПВС (напроксен, диклофенак, Реопирин, индометацин и др.);
- салицилаты;
- препараты Са;
- витамины Р, С, антиоксидантный комплекс;
- сосудорасширяющие средства (ксантинола никотинат, пентоксифил-
лин);
- 2% раствор йодида калия по 1 ст. л. 3 раза в день (узловатая эритема);
- антикоагулянты и антиагреганты;
- методы детоксикации в/в капельно;
- глюкокортикостероиды (ГКС) по 30–35 мг/сутки в течение 8–10 дней;
- цитостатики;
- ультравысокочастотная терапия, диатермия, индуктотермия, ультра-
звук с гидрокортизоном, ультрафиолетовое облучение;
- препарат Лораталь;
- препарат
Стронгер Нео-Минофаген С;
Наружное лечение. При эрозивно-язвенных высыпаниях:
- 1-2% растворы анилиновых красителей;
- эпителизирующие мази (солкосерил);
- мази, содержащие глюкокортикоиды, и др.;
- примочки или мази протеолитическими ферментами (Химопсин, Ирук-
сол);
- аппликации Димексида;
При узлах - сухое тепло.
Лечение не заканчивалось с исчезновением клинических проявлений за-
болевания. Оно продолжалось до полной нормализации лабораторных пока-
зателей, а в последующие полгода-год больным проводили поддерживающее
лечение.
7 этап представляет собой профилактические мероприятия, которое за-
ключаются в диспансеризации, предупреждении провоцирующих факторов
(инфекции, переохлаждение, инсоляции, стрессы и др.), рациональном ис-
пользовании лекарственных средств, лечебной физкультуре, санаторно-
курортном лечении.
Для адекватной оценки эффективности разработанного алгоритма так-
тики ведения больных аллергическим васкулитом каждая группа была разде-
лена на 2 подгруппы а и б.(рис.4)
Коррекция иммунных нарушений производилась на фоне традиционной
терапии препаратами - Стронгер Нео-Минофаген С и Лораталь, обладающих,
46
Больные аллергическим
васкулитом (n=226)
1 группа (n=126)
2 группа (n=100)
1а
подгруппа
(n=65)
1б
подгруппа
(n=61)
2б
подгруппа
(n=48)
2а
подгруппа
(n=52)
Комплексная терапия:
на фоне ТТ + Стронгер Нео-
Минофаген С + Лораталь
Традиционное лечение
антиаллергическими, иммунокоррегирующими и гепатопротекторными свой-
ствами, хорошо себя зарекомендовавшие при других нозологиях, но не изу-
ченные в практике комплексного лечения аллергического васкулита.
Рис. 4. Алгоритм комплексного лечения аллергических васкулитов
Состав Стронгер Нео - Минофаген С: Моноаммония глицирризинат - 53
мг (глицирризин - 40 мг), глицин – 400 мг, цистеин гидрохлорид - 20 мг.
Препарат Лораталь блокатор гистаминовых Н1-рецепторов, является
трициклическим соединением. Характеризуется селективным антагонизмом
по отношению к периферическим рецепторам указанного типа. Лораталь
оказывает противоаллергическое, противозудное, антиэкссудативное дейст-
вие. Уменьшает проницаемость капилляров, предупреждает развитие отека
тканей. Препарат практически не оказывает влияния на ЦНС, не вызывает
сонливости, не оказывает седативного и антихолинергического действия.
Больных подгруппы а лечили традиционным способом без включения
препаратов Стронгер Нео-Минофаген С и Лораталь, больных б группы с
включением вышеуказанных препаратов.
Оценка эффективности
алгоритма комплексного лечения больных ал-
лергическим васкулитом.
Значительное улучшение кожных проявлений
наблюдалось в Iб подгруппе у больных поверхностной формой аллергическо-
го васкулита на 4-5 дня раньше, нежели у больных Iа, которым применялась
традиционная терапия и на 5-6 дней соответственно при глубокой форме. На
3-4 дня раньше снижалась температура. В подавляющем большинстве случа-
ев (80,0%) быстрее наступала стабилизация процесса, активней происходило
47
рассасывание узлов, папул, активней рубцевались язвы, быстрей происходи-
ла эпителизация эрозий. Прекращалась рвота, на кал с примесью крови боль-
ные не жаловались. Как следствие на 9-10 дней раньше исчезали геморраги-
ческие высыпания на теле и конечностях. На 2-3 раньше прекратились ма-
точные и десневые кровотечения.
Аналогичная картина наблюдается и при анализе результатов жалоб и
клинических проявлений результатов комплексного лечения глубокой формы
аллергических васкулитов.
Клиническая оценка результатов традиционной терапии представляла
следующее: у больных с поверхностной формой аллергического васкулита
среди 65 больных Iа подгруппы клиническое выздоровление наступило у 9
(13,8%), значительное улучшение у 17 (26,2%), эффекта не было у 11 (16,9%),
а результаты применения комплексной терапии в Iб подгруппе среди 61
больного клиническое выздоровление наступило у 30 (49,2%), значительное
улучшение у 25 (41,0%), не наблюдалось эффекта у 1 (2,6%). Эффект от тра-
диционной терапии у больных Iа подгруппы составил 40,0%, а от комплекс-
ной терапии - 90,2%.
Для объективности оценки отдаленных результатов нами наблюдались
больные в течение 3 лет после лечения. Больные первый раз вызывались на
осмотр через 4 недели после выписки из стационара и в зависимости от со-
стояния больного осматривались от 2 до 6 раз в год. Рецидивы наблюдались в
разные сроки, например у 7 больных с поверхностной формой получавших
традиционной терапии: в сроки до 3 месяцев у 2 (1,6%), от 3 месяцев до 1 го-
да – 3 (2,4%) от 1 до 3 лет у 2 (1,6%). А у больных с глубокой формой реци-
дивы наблюдались чаще и периоды ремиссии были короче, чем у больных с
поверхностной формой независимо от вида лечения, но справедливости ради
надо подчеркнуть, что после комплексной терапии периоды ремиссии были
длиннее и рецидивы наблюдались реже.
Анализ биохимических показателей сыворотки крови больных аллерги-
ческим васкулитом до и после лечения показали, что комплексная терапия
скоррегировала основные показатели, что связано с введением в комплекс-
ную терапию препаратов - Стронгер Нео-Минофаген С и Лораталь, облада-
ющих, антиаллергическими, иммунокоррегирующими и гепатопротекторны-
ми свойствами.
Оценка коррекции нарушений иммунного статуса при алергическом вас-
кулите кожи после лечения.
После комплексной терапии значимо умень-
шилось число лейкоцитов на 50,6%, абсолютное и процентное содержание
общих лимфоцитов на 20,1%. Завышенный до начала лечения уровень Т-
супрессоров увеличился на 21,4%, а Т-хелперов снизился в 4 раза. А при глу-
бокой форме - картина сложилась несколько иная в подгруппе, где больные
получали традиционной терапии показатели достаточно значимо снизились,
но до нормальных значений далеко, а в подгруппе, где больные получали
комплексную терапию анализ иммунограммы свидетельствует о статистиче-
ски значимом снижении уровня лейкоцитов на 37,1%, лимфоцитов – на
48
10,5%, уровень Т-супрессоров – на 64,5% и уровень Т-хелперов – снизился в
2,5 раза (Р<0,001).
Анализ показателей гуморального звена иммунного статуса больных с
поверхностной формы аллергического васкулита показал, что после приме-
нения комплексной терапии 4 из 6 изученных показателей клеточного имму-
нитета находились в пределах допустимой нормы против одного после ТТ,
что свидетельствует опять таки подтверждает высокую иммунокоррегирую-
щую эффективность комплексной терапии.
Количество лимфоцитов значимо снизилось у больных с поверхностной
формой Iа подгруппы на 31,4%, в Iб подгруппе – на 46,0%, у больных с глу-
бокой формой 2а подгруппы – на 19,5%, у 2а подгруппы – на 25,9%. Про-
изошло достоверное снижение уровня иммуноглобулинов: содержание IgА у
больных с поверхностной формой Iа подгруппы в 2,7 раз, в Iб подгруппе –
2,8, у больных с глубокой формой 2а подгруппы – 1,7, у 2а подгруппы – 1,9.
Содержание IgМ и IgG у больных с поверхностной формой АВ значимо сни-
зилось (Р<0,001), у больных Iб подгруппы уровень IgG достиг уровня прак-
тически здоровых людей. У больных с глубокой формой после лечения уро-
вень IgМ снизился незначимо (P>0,05).
Таким образом, комплексная терапия оказывает положительное влияние
на иммунологическую реактивность больных аллергическими васкулитами,
что способствует повышению лечебного эффекта.
Динамика изменения формы эритроцитов до и после лечения больных
аллергическим васкулитом.
Изучение в сравнительном аспекте соотношения
формы эритроцитов в периферической крови (из пальца) и крови из очага по-
ражения при аллергических васкулитах показало, что после комплексного
лечения появились различия в соотношения патологических форм эритроци-
тов до лечения и после лечения.(рис.5 и 6).
Результаты полученных в ходе исследований показывают, что под дей-
ствием лечения уже в доклинической стадии наблюдается возрастание доли
дискоцитов в зоне поражения на 50,9%, а из пальца – на 23,7% что приводит
к нормализации микроциркуляторного русла, что в свою очередь, обеспечи-
вает и более выраженное восстановление физиологических параметров кро-
ви. Количество остальных форм снизилось, но не достигнув уровня практи-
чески здоровых людей.
Таким образом, традиционный метод лечения не привел к желаемой
коррекции иммунологических расстройств в организме больных обеих под-
групп, особенно это касается больных поверхностными васкулитами кожи,
что создает условия для развития хронизации и рецидива патологического
процесса в будущем.
Наиболее эффективным положительным воздействием практически на
все исследуемые клинические и биохимические показатели обладает ком-
плекс традиционных лекарственных средств с включением антиоксиданта,
второе место занимает комплексное лечение: сочетание ТТ с препаратами
Стронгер Нео-Минофаген С и Лораталь.
49
Рис. 5. Кровь из пальца.
Аллергический васкулит после
лечения. Преобладание
дискоцитов. СЭМ ×1000
Рис. 6. Кровь из очага
аллергического васкулита после
лечения. Возрастание доли
дискоцитов. СЭМ ×1000
Общепринятая терапия, как видим, дает гораздо меньший импульс к
нормализации биохимических как, впрочем, и иммунологических показате-
лей, что и диктует необходимость его дополнения.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ
1. При поверхностных аллергических васкулитах кожи отмечается по-
ражение капилляров, артериол и венул кожи, а при глубоких-поражаются со-
суды среднего и крупного калибра, расположенные на границе дермы и ги-
подермы, а также в гиподерме. Местные кожные проявления являются след-
ствием первично возникающих общих сосудистых нарушений.
2. При аллергическом васкулите выявлена выраженная активация сосу-
дисто-тромбоцитарного звена гемостаза, проявляющаяся в повышении спон-
танной и индуцированной агрегации тромбоцитов и повышении активности
фактора Виллебранда в 2,5 раза по сравнению с контролем. Это свидетель-
ствует о связи эндотелиальной дисфункции и нарушений гемостаза (сильная
корреляционная связь r=-0,73), и является одним из основных факторов воз-
никновения и патогенеза аллергического васкулита.
3. Повышение уровня МДА и снижение активности СОД в сыворотке
больных глубокими васкулитами кожи, находилась в прямой зависимости от
глубины залегания очага поражения аллергического васкулита. Уровень NO
в сыворотке крови у больных поверхностной формой аллергического васку-
лита повысился на 43,2% и у больных с глубокой формой – на 50,4% относи-
тельно контроля.
4. У больных поверхностными и глубокими васкулитами кожи форми-
руются однотипные иммунные реакции в виде активизации клеточного и гу-
морального звеньев иммунитета на фоне лейко- и лимфоцитоза и выявлена
нарушенная сбалансированность Т-хелперов и Т-супрессоров сопровожда-
лась резкой стимуляцией хелперной субпопуляции при обеих формах дерма-
50
тоза и на этом фоне отмечалось достоверное увеличение Т-супрессоров при
поверхностных васкулитах и снижение - при глубоких.
5. У больных поверхностной формой аллергического васкулита опреде-
лена формула расстройств иммунной системы, позволяющая выявить ключе-
вые показатели гипо- и гиперфункции иммунной системы по звеньям имму-
нитета: CD4
3
+
CD3
3
+
IgА
3+
Вл
3+
CD8
3
+
Лимф
3
+
IgM
1
+
IgG
1
+
, а у больных с глу-
бокой формой аллергического васкулита имела вид: CD4
3
+
В-лим.
3
+
IgA
3
+
IgM
3
+
CD8
3
+
CD3
3
+
Лимф
.
3
+
IgG
1
+
.
6. Деструктивно-измененные эритроциты до лечения, циркулируя в кро-
вотоке в повышенном количестве, усиливают степень тромбофилии и усу-
губляют тяжесть внутрисосудистых расстройств микроциркуляции при ал-
лергическом васкулите. Под действием комплексного лечения уже в докли-
нической стадии наблюдается возрастание доли дискоцитов в зоне пораже-
ния на 50,9%, а из пальца – на 23,7% что приводит к нормализации микро-
циркуляторного русла, что в свою очередь, обеспечивает и более выраженное
восстановление физиологических параметров крови.
7. Комплексная терапия оказывает положительное влияние на
иммунологическую реактивность больных аллергическими васкулитами,
улучшению показателей периферической крови, нормализации показателей
гемостаза, ПОЛ-АОЗ, адекватной выработке оксида азота (NO) сосудистым
эндотелием, что способствует повышению лечебного эффекта.
8. У 92,2% больных поверхностными и глубокими васкулитами, полу-
чавших комплексную терапию, получен положительный терапевтический
эффект, что позволило на 3-4 дня сократить срок пребывания на больничной
койке. Наблюдение за пациентами в течение трех лет показало, что разрабо-
танный метод лечения позволил предупредить рецидивы заболевания, удли-
нить сроки ремиссии.
51
SCIENTIFIC COUNCIL on AWARD of SCIENTIFIC DEGREE of
DOCTOR of SCIENCES 16.07.2013.Tib.18.01
at the TASHKENT PEDIATRIC MEDICAL INSTITUTE
____________________________________________________
TASHKENT MEDICAL ACADEMY
TASHKENBAYEVA UMIDA ALISHEROVNA
PATHOGENETIC ASPECTS OF COMPLEX TREATMENT OF
ALLERGIC VASCULITIS OF THE SKIN
14.00.11 – Dermatology and Venereology
(medical sciences)
ABSTRACT OF DOCTORAL DISSERTATION
Tashkent – 2015
52
The subject of doctoral dissertation is registered at the Supreme Attestation Commission at
the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan under number 30.09.2014/В2014.5.Tib416.
Doctoral dissertation is carried out in Tashkent medical academy.
Abstract of dissertation in three languages (Uzbek, Russian, English) is placed on web page of Sci-
entific council (www tashpmi.uz) and on Information-educational portal “ZiyoNet” (www.ziyonet.uz)
Scientific consultant:
Vaisov Adxam Shavkatovich
MD, Professor
Official opponents:
Bakhramov Saidjalol Маkhmudovich
academic of RAMS, MD, Professor
Arifov Saidkosim Saidazimovich
MD, Professor
Sabirova Rikhsi Sabirovna
MD, Professor
Leading organization:
Military Medical Academy affer S.M Kirov
St. Petersburg (RUSSIA)
Defense will take place «___» _____________2015 at _____ at the meeting of scientific council
number 16.07.2013.Tib.18.01 at the Tashkent pediatric medical institute at adress:
(Republic Uzbeki-
stan, Tashkent, Yunusabad district, Bogishamol street, 223. Phone/fax: (99871) 2623314,
е-mail:
tashpmi@gmail.com)
.
Doctoral dissertation is registered in Informational-resource centre of Tashkent pediatric medical
institute under
№_____, it is possible to review it in IRC (Republic Uzbekistan, Tashkent, Yunusabad
district, Bogishamol
street, 223. Phone/fax : (99871) 2623314, email:
tashpmi@gmail.com).
Abstract of dissertation sent out on «___» ______________ 2015 year
(mailing report _______on _________ 2015 year)
A.V.Alimov
Chairman of scientific council on award of scientific
degree of doctor of sciences MD, professor
E.A.Shamansurova
Scientific secretary of scientific council on award
of scientific degree of doctor of sciences MD, professor
U.Y. Sabirov
Chairman of scientific seminar under scientific
council on award of scientific degree of doctor
of sciences, MD
53
Annotation of doctoral dissertation
Topicality and demand of the subject of dissertation Topicality and de-
mand of the subject of dissertation.
According to the world statistics data each
year there is an increase the rates among of the blood diseases exactly of allergic
vasculitis. According to data of many authors the incidence of allergic vasculitis
per 100,000 capita is 13-20 people suffer more children between 4 to 7 years, the
ratio of the disease among men and women equal to 2:1.
In the Republic of Uzbekistan the incidence rate of allergic vasculitis has
increased. According to the data of National Scientific and Practical Center of
Dermatology and Venereology in the past 10 years the incidence of disease per 100
000 population representing 18.3%. Increasing the number of of disease is due to
climate change, ecological degradation and higher insolation.
Today, diagnostics based on the pathogenetic mechanisms the development of
allergic vasculitis, improvement of existing treatment approaches as well as the
elaboration of effective methods is an actual scientific problem.
It is therefore necessary to develop proposals based on scientific investigation
the status of hemostasis according to the type and severity of the of allergic
vasculitis, depending on the type as well as the characteristics of the clinical
manifestations of the disease.
It should be noted that the diagnosis of these diseases and the development of
effective treatments severity of the condition in patients with allergic vasculitis and
accordingly the form composition of peripheral blood, hemostasis, changes in
vascular endothelium, NO-system and assessment of endogenous intoxication, as
well as the identification in patients with allergic vasculitis degree of violation of
the immune system, the role of immunoglobulins in violation of microcirculation,
the role of cytokines in the pathogenesis of inflammatory vasculitis is one of the
important tasks.
In the complex treatment of allergic vasculitis of skin scientific developed
proposals based on the degree of violation of of the immune system as well as the
evaluation of the effectiveness of complex treatment of superficial and deep forms
and development of conclusions based on morphological changes in the forms of
erythrocytes in the peripheral blood of patients with vasculitis is of particular
importance.
According to OP №1652 of President of the Republic of Uzbekistan for No-
vember 28, 2011 "Measures to deepening the reform of the health system" provide
the same goals. This research work, allowing to identify patients with allergic vas-
culitis in the early stages, treat and conduct prevention and as a result, reduce the
mortality rate, disability, as well as improve the quality of life and the prognosis
and all this ultimately determines the significance and necessity of the thesis.
Conformity of research priority directions development of science and
technologies of the Republic of Uzbekistan.
This work was performed in accord-
ance with the priority areas development of science and technology of the Republic
54
of Uzbekistan GTIN-9 "The development of new technologies for prevention, di-
agnosis, treatment and rehabilitation of human diseases."
Review of international scientific researches on the subject of disserta-
tion.
Scientific research works aimed at studying the issues of pathogenetic aspects
of the complex treatment of allergic vasculitis of skin were conducted in such lead-
ing medical centers as Klinik Thalkirchner Strasse (Germany), Dermatology Clinic
«Lemanic» (Switzerland),
Medical Center of Chaim Sheba, Hospital Tel
Hashomer (Israel), Kings College (England), California Medical Center (USA), the
Russian Federation (Military Medical Academy after SM Kirov in St. Petersburg).
Significant scientific results of the diagnosis and treatment of allergic vascu-
litis based on the study of pathogenetic mechanisms of their development obtained
in dermatology clinic "Medical Skin Center" (Dusseldorf), At the clinics
Euromedic (Russia) revealed violations of balance of T-helper and T-suppressor in
both forms of dermatosis. It was substantiated and proved the inclusion in the
complex treatment of modern immunostimulatory and hepatoprotective agents
with staff of Hadassah clinic (Israel).
The key pathogenetic mechanism in the development of allergic vasculitis is
an increase in the number of circulating immune complexes (CIC) is observed with
a considerable quantity of antigen prevalence of antibodies. Namely CIC and
activated them compliments cause allergic vasculitis with fibrinoid nephrosis,
perivascular edema, blockage of microcirculation, leukocyte infiltration,
hemorrhage and degenerative changes in the lesion up to necrosis. Thus, preven-
tion, improved treatment, lengthening the periods of remission in patients with al-
lergic vasculitis is considered priority areas of medicine.
Degree of study of problem.
There is currently no convincing evidence that
allergic vasculitis - an autoimmune disease. The antigens of different origin and
nonspecific response of the antigen - antidiv have damaging effect on the capil-
laries, arterioles and venules. Moreover complexes of antigen - antidiv, as is
known, is precipitated and eliminated from the bloodstream by phagocytic cells.
Soluble or circulating immune complexes are formed with a significant quantita-
tive predominance of antigen antibodies. It is activated by the CIC and their com-
pliments are cause of allergic vasculitis with fibrinoid nephrosis, perivascular ede-
ma, blockage of microcirculation, leukocyte infiltration, hemorrhage, and degener-
ative changes in the lesion focus, up to necrosis. Impaired surface of the vessel
wall initiate the process of intravascular thrombus. The structural elements of the
vessel wall when damaged contribute to the adhesion of platelets begin to intensify
the reaction of the endogenous release of these aggregation factors, involved in
platelet aggregation and activate the contact phase of blood coagulation. The fibrin
that stabilizes factor of the vascular wall contributes to final fibrin formation. De-
veloping micro thrombotic vasculitis with hypercoagulability that prevails at all
stages of the disease. Along with the antigen-antidiv complex with complement
to the wall of the blood vessel affect histamine and histamine substances which ac-
cumulate excessively in the blood of patients. The neurovascular mechanism is es-
sential to the development of micro thrombosis.
55
Connection of dissertational research with the plans of scientific-research
works.
Dissertational work is carried out in accordance with the plan of scientific
research of Tashkent Medical Academy on the topic: «Improving the efficiency of
the diagnosis and treatment of skin diseases taking into account the severity of
their course» (The state registration number №01.070070).
Purpose of research:
study of pathogenic mechanisms of allergic vasculitis
and development of the modern approach to their diagnosis and treatment based on
immunological, biochemical and morphological studies of the results.
In accordance with the purpose of study solved the next
tasks of research:
establish features of the flow of allergic vasculitis, their clinical manifesta-
tions depending on the form of the disease;
evaluate of change in peripheral blood of hemostasis, in patients with allergic
vasculitis, depending on the form and severity of the disease;
to estimate changes an endoteliya of vessels, no-systems, activities
about - and
antioxidant system in membranes of eritrotsites
patients with allergic vaskulits
depending on severity and a form of a disease;
examine the degree of disturbance of the immune status of patients with aller-
gic vasculitis and establish the role of proinflammatory cytokines in the pathogene-
sis of vasculitis, and immunoglobulin a in violation of the microcirculation in pa-
tients with allergic vasculitis;
assess the degree of disorder of immune system changes in methods of
evidence-based medicine;
the morphological changes in the shape of red blood cells of peripheral blood
from the finger and in the lesion focus in patients with allergic vasculitis;
elaborate algorithms to assess the general condition and the extent of disease
activity and comprehensive treatment of patients with allergic vasculitis;
evaluate the effectiveness of integrated treatment in the treatment of superfi-
cial and deep forms of allergic vasculitis.
Object of research
is 226 patients suffering from various forms of superficial
and deep allergic vasculitis of skin and 40 healthy subjects of comparable age.
Subject of research
- superficial and deep allergic vasculitis.
Research methods.
The study used common clinical, immunological, bio-
chemical, morphological-logical, statistical methods.
Scientific novelty of dissertational research.
For the first time found an as-
sociation degrees of severity of allergic vasculitis with changes of the hemostatic
system, the state of lipid peroxidation - antioxidant protection, lipid peroxidation
and antioxidant protection, endogenous intoxication based on a comprehensive
study of its pathogenesis;
revealed violations of the balance of T-helper and T-suppressor, which was
accompanied by a sharp stimulation of helper subpopulations in both forms of
dermatosis and against this background there was a significant increase in T-
suppressor for superficial vasculitis and decrease for deep vasculitis;
in patients with superficial form of allergic vasculitis was defined formula
disorders of the immune system which allows to identify key indicators of hypo-
56
and hyperfunction of the immune system components of immunity: CD43 +, CD33
+, IgA3 + Vl3 +, CD83 +, Limf3 +, IgM1 +, IgG1 +;
formula disorders of the immune system in patients with profound form of al-
lergic vasculitis has the form: CD43 +, B-lim.3 +, IgA3 +, IgM3 +, CD83 +, CD33
+, Limf.3 +, IgG1 +;
for the first time revealed that violations of structural and metabolic status of
peripheral blood erythrocytes in the acute phase of allergic vasculitis caused by in-
tensification of lipid peroxidation, antioxidant defense systems failure of red blood
cells and are characterized by a modification of the lipid bi layer of erythrocyte
membranes with changes in their surface architectonics and rheological character-
istics. In turn, the destructive-modified red blood cells circulating in the blood
stream in large amounts, increase the degree of thrombophilia and exacerbate the
severity of intravascular microcirculatory disorders in allergic vasculitis;
нave been developed algorithms of an estimation the general condition and
the extent of disease activity and complex treatment of patients with allergic vascu-
litis.
Practical results
of research:
for the prevention of exacerbations and relapses is great importance to
maintenance dispensary, antirecurrent interventions involving sanitation of of foci
of chronic infection, elimination of allergenic of exogenous and endogenous influ-
ences;
preventive measures, precluding the possibility of vasculitis disease include:
sanitation of foci of chronic infections, do not allow overheating and overcooling
of the div, avoid excessive exercise on the human div maintain a healthy life-
style that excludes tobacco and alcohol use, hardening, improving the
environment;
аdvisable to conduct immunological and biochemical examination, and it is
recommended to conduct a study of core indicators of hemostasis in patients with
allergic vasculitis of the skin;
the immuno corrective necessary to carry out against the background of the
base treatment. Stronger Neo-C Minophagen and Loratal are possessed, antialler-
gic, immunocorrective and hepatoprotective properties;
In order to prevent recurrence of the disease recommend to patients sanitation
foci of chronic infection, adequate correction of background pathology.
Reliability of obtained results
is confirmed by the objective of a base of
clinical, immunological, biochemical, morphological and statistical methods.
Theoretical and practical value of results of research.
The results obtained
can serve as a pathogenetic rationale for widespread clinical use of the drug
Stronger Neo-Minophagen C with the aim to improve the basic treatment of pa-
tients with allergic vasculitis. Inclusion of drug Stronger Neo-Minophagen C and
domestic antihistamine Loratal in complex treatment of patients with allergic vas-
culitis can optimize a therapeutic effect disease course;
57
by change the shape of red blood cells in allergic vasculitis and recovery after
complex treatment can be judged about the severity of the process and the effec-
tiveness of treatment;
developed algorithm of complex treatment of patients with allergic vasculitis
can be widely applied in medical practice.
Implementation of research results.
Results of the study are introduced in
the treatment and diagnostic work in the Republican Clinical hospital of dermatol-
ogy and venerology, 4-interdistrict Dermatological and Venereal Diseases Clinics
of Almazar district. Developed practical recommendations for doctors dermatolo-
gist and venereologists on tactics of treatment for patients with allergic vasculitis.
Introduced 1 rationalization proposal.
Approbation of work.
The main results are reported at: Scientific and practi-
cal conference "Actual problems of dermatology and venereology and reproductive
health", dedicated to the Year "harmoniously developed generation" and the 90th
anniversary of the Department of Dermatology and Venereology (Tashkent,
2010), republican scientific-practical conference "Modern problems of Derma-
tovenereology and cosmetology" (Tashkent, 2011), 6 Congress dermatologists and
Cosmetologists of Uzbekistan (Tashkent, 2012); republican scientific-practical
conference "Actual problems of medicine," (Andijan, 2012), International scien-
tific and practical conference "Immunology - interdisciplinary problems" was ded-
icated to a healthy baby (Tashkent, 2014).
Publication of results.
On the topic of the dissertation is published 42 scien-
tific works, among them 21 journal articles and 19 abstracts, 1 guidelines, 1 the ra-
tionalization proposal.
Structure and volume of dissertation.
The dissertation consists of an intro-
duction, literature review, materials and methods, 5 chapters own research, find-
ings, conclusions, practical recommendations. List of references includes 331
source, including 155 works of authors of the CIS countries and 176 authors
abroad. The work is presented on 200 pages of typewritten text, illustrated with 37
tables and 41 figures.
Main contents of dissertation
In the introduction the urgency themes articulated goals and objectives of the
study, its scientific novelty and practical significance.
Presented the position for
the defense.
The first chapter
of dissertational work is literature review. It analyzed con-
temporary data on allergic vasculitis: etiology, pathogenesis and classification, the
role of immunity disorders in allergic vasculitis, modern standards of treatment of
allergic vasculitis.
The second chapter
of the dissertation provides materials and methods of
studies, including a general characterization of the clinical material, laboratory
studies.
Material and methods.
The study was based on clinical and laboratory evalua-
tion 226 patients suffering from various forms the superficial and deep skin aller-
58
gic vasculitis and 40 healthy subjects of comparable age.
As admission to the hospital, they were examined and divided into 2 groups:
one group consisted of 126 (55.8%) patients with superficial forms of vasculitis in
the 2nd group consisted of 100 (44.2%) patients with deep forms of allergic vascu-
litis.
Analysis of the data by age incidence suggests that vasculitis - a disease of the
young. More likely to develop in the age between 21 to 30 years - 37.0%. Further
the frequency of decreases progressively. This is the most productive age when
young people acquire specialty acquires family, defined position in society.
Analysis of the frequency of an illness of the examined patients showed that a
history of a very high percentage of infectious diseases (1.15 in group 1 and 2.21 in
group 2). Frequent ARVI 55 (43,7%) observed in patients of group 1 and 82
(82.0%) patients of the 2 groups, chickenpox in 25 (19.8%) and 36 (36.0%)
patients, respectively, in groups .
Diagnosis of hemorrhagic vasculitis was established after a thorough anamne-
sis, on the basis of characteristic clinical picture of the disease, laboratory tests, ul-
trasound examination and special methods of investigation.
Evaluation of cellular immunity.
We conducted a comprehensive study of the
immune status in patients with vasculitis. In the series of studies was to study the
overall humoral immunity by determining serum levels of immunoglobulin A, G
and M, and the cellular immunity by determining the number of T-lymphocytes
and their subpopulations and B-lymphocytes.
Determination of serum levels of
immunoglobulin A, G and M immunoglobulins and comprising secrets performed
by single radial immunodiffusion method, Mancini G et. al. (1965) using standard
monospecific antisera produced in Russia (Research Institute of Microbiology. N.
Mechnikov, Moscow).
Measurement of cytokine levels.
To determine the level of cytokines in the se-
rum used enzyme-linked immunosorbent methods have received the most wide-
spread. These systems use several sets of antibodies. As first antibodies used mon-
oclonal antibodies (mAbs) which are collected in 96-well plates and have the abil-
ity to take up antigen (cytokines) from the solution. As a secondary antidiv, bio-
tinylated polyclonal antibodies used (PAT), which are "opened" with streptavidin-
enzyme-substrate complex.
Determination of indicators of the oxide metabolism.
The level of NO
metabolites were determined by the sum of the nitrate and nitrite (NO2 and NO3) c
using the Griess reagent as described Golikov P. et al.
Nitrate reductase activity
was determined by the TP Vavilova and A. P.
(2004).
NADPH diaphorase activity
was determined by VT Hope, SRS Vinsent
(1989) as modified by AS Komarin, RK Asimov (2005).
Level peroxynitrite (ONOO)
was determined by oxidation of hydroxylamine
(-NH2O) formed in the reaction of peroxynitrite.
Determination of platelet aggregation.
Platelet aggregation was determined
by the classical method of Born (1963), an optical aggregometer «Chromolog»
59
(USA).
Determination of serum lipid peroxidation processes in the level of MDA.
CL
intensity was studied by the method of A. Vladimirov, AI Archakova
(1972).
To assess changes in the skin in allergic vasculitis were used light microscop-
ic morphological study methods, as well as scanning and transmission electron mi-
croscopy.
To study the shape of red blood cells in peripheral blood was used scanning
electron microscopy (SEM) and rapid method of thick film (RМTF).
This technique was developed in the laboratory of pathological anatomy of
RSCS by Acad. Vahidov Republic of Uzbekistan. It is patented in the Patent Office
of the Republic of Uzbekistan "method of determining the erythrocytes» № IPC6
A 61 10/00, as well as patented program "Express Diagnostics erythrocytes» №
ED-5-05.
Data obtained in the study were subjected to statistical processing on a PC
Pentium-IV using the software package Microsoft Office Excel-2012, including
the use of built-in functions of the aggregation. The variational methods used par-
ametric and nonparametric statistics with taking the arithmetic average of the stud-
ied indicator (M), an average quadratic deviation ( ), the standard errors of the
mean (m), the relative values (frequency,%), the statistical significance measure-
ments obtained by comparing the average values determined by Student (t) with
the computation of the error probability (P) for testing normality (by kurtosis crite-
rion) and the equality of the population variance (F - Fisher's exact test). For statis-
tically significant changes have taken confidence level P <0.05. Statistical signifi-
cance for qualitative variables was calculated using the χ2 criterion (chi-square)
and the z-criterion (Glanz, 1999).
The third chapter
of the thesis are clinical and laboratory characteristics of
patients with superficial and deep skin allergic vasculitis.
An important factor in the development of allergic vasculitis is an infection,
in particular chronically flowing (tonsillitis, sinusitis, phlebitis, adnexitises, chron-
ic infections of the skin). In 57.9% of patients of group 1 and 56.0% for group 2
patients the disease was preceded by bacterial (usually streptococcal, staphylococ-
cal less) and viral infection, 9.5% and 10.0%, respectively - a parasitic infestation
in 5 , 6% and 6.0% - the introduction of vaccines and serums, 11.9% and 14.0% -
medication. It should be noted that the deep vasculitis often observed vasculitis
drug genesis as well as medication use is one of the main reasons for their exacer-
bation.
Quite naturally, the comorbidity aggravate the vasculitis in the examined pa-
tients. For example, in hemorrhagic vasculitis, each form has its manifestations: eg
colitis, gastritis, anemia - abdominal form, pyelonephritis - kidney, arthritis - the
articular shape. Frequent ARVI noted in 11 (8.7%) patients in group 1 and 8
(8.0%) - group 2, CVD - 16 (12.7%) and 12 (12.0%) groups, respectively. More
often were observed diseases of liver and biliary tract and thyroid (17.5% and
16.0%, 19.0% and 19.0% respectively in groups). Our observations showed that
the most difficult proceed on a background of thyroid disease and liver and biliary
60
tract.
All patients were counseled and observed by specialists of the corresponding
profile, receive therapy for background diseases in accordance with standard
guidelines throughout the period of observation.
In the beginning of the disease may be only skin manifestations that do not
bother the patients. The debut of the surface forms of vasculitis - often accompa-
nied by hemorrhagic urticaria and other allergic manifestations. In a clinical pic-
ture may be prevailing cutaneous, articular, abdominal or renal manifestation of the
disease. Cutaneous - the most common - are characterized by papular-hemorrhagic
rash on the symmetric parts of the limbs, buttocks, and torso. Rashes are never on
the face and neck. When pressed elements do not disappear. Joint damage in most
cases combined with cutaneous manifestations; there is pain in the large joints,
may impair their function.
The symptom complex of hemorrhagic vasculitis consists of characteristic
skin lesions, joint syndrome, abdominal syndrome, kidney damage. The initial
symptoms of deep forms of vasculitis - erythema nodosum usually become a sharp
increase in div temperature (39 degrees). At the same time, signs of intoxication:
the patient suffers from severe headaches, sleep disturbances, nausea, vomiting.
After 2-3 days there are specific rash. Reddish nodes appear mostly on the legs, but
sometimes the disease affects the hip, forearm or even the face. Painful elements
and nodes size range from 1 to 5 cm Sometimes the disease may be accompanied
by sore throat, arrhythmia, dyspepsia, enlargement of the spleen.
The greatest number of patients believe that the hemorrhagic vasculitis began
in early spring in March and in November - in late autumn and the least in the
month of July. Cases onset deep vasculitis in July and August not observed, the
peak of the disease also comes in March and October-November.
Analyzing changes in the peripheral blood of patients with allergic vasculitis,
we see that the changes are in the nature of the overall process, reflecting its sharp-
ness,the process and the prevalence, identify its specific laws, in particular the im-
portance of allergic component in the pathogenesis of this dermatosis.
Some indicators of hemostasis in patients with allergic vasculitis.
Haemostasis was based on clinical and laboratory testing in 226 patients with
vasculitis and 20 healthy subjects of comparable age.
In 226 patients with allergic vasculitis (126 patients of group 1 and group 2
100 patients) at admission were investigated some hemostatic parameters, in par-
ticular ADP-induced platelet aggregation (AAT), fibrinolytic activity euglobulin
clot (FAES), von Willebrand factor (vWF), antiagregatine activity of the vascular
wall (AAVW).
In patients with allergic vasculitis is observed a high content of von Wil-
lebrand factor on the background of reduced antiplatelet activity of endothelial
wall and reduced fibrinolytic activity of blood and revealed an increase in platelet
aggregation. This indicates that endothelial dysfunction and disorders of hemosta-
sis, which apparently is one of the main factors and pathogenesis of allergic vascu-
litis. The reverse is a strong positive correlation (r = -0,73), confirming the findings
of laboratory research.
61
Condition indicators of endothelial function in blood serum.
The obtained re-
sults of the study of NO-systems reflect the presence and degree of endothelial
dysfunction and endothelial dysfunction in patients with allergic vasculitis is an
early harbinger of thrombotic complications. Formation of free radicals of oxygen
inhibits the activity of NO - synthase, which is a catalyst for the synthesis of NO
and platelet aggregation inhibitor exhibiting antithrombogenic action in vascular
endothelium. In his turn, result of damage to of endothelial increases vWF concen-
tration which, under the action of ONOO-leads to increased aggregation and adhe-
sion of platelets to subendothelium, forming thrombi in the microvasculature and
worsen the rheological properties of blood. These data indicate an imbalance be-
tween the formation of oxygen radicals and antioxidant system of the div, affect-
ing the interaction of cellular factors and the vascular endothelium, thereby creat-
ing conditions for the progression of coagulation disorders and immune regulation
in allergic vasculitis.
We have also investigated the relationship between the level of NO and high-
ly reactive compound - peroxynitrite (ONOO-) (correlation coefficient r = 0,70).
Correlation analysis showed that the increase in NO production between there is a
strong direct relationship.
In allergic Vasculitis are observed disorders of the mechanism of NO syn-
thase, expressed in decreased formation of NO produced by the endothelial cells
and rapid inactivation a result of in increased formation of highly toxic product
ONOO-, by increasing the activity of the enzyme NO which leads to the suppres-
sion of NO-synthase activity which promotes NO formation. This imbalance in the
NO system in allergic vasculitis leads to the progression of endotoxemia disturb-
ances in hemostasis system and immunity.
Activity of pro-and antioxidant system in the membranes of red blood cells in
patients with allergic vasculitis.
In patients with allergic vasculitis in erythrocyte
membranes, it is generally assumed that a unified model of structural-functional
state of the cell membranes of all div, in all groups of patients revealed a material
breach of the pro-and antioxidant homeostasis. To assess the state of violations of
pro-and antioxidant homeostasis were studied their exponents in patients with al-
lergic vasculitis.
The CL intensity increases on average 1.85 times in comparison with control,
and significantly increased 2.4 times MDA slightly less than 1.9 times and increas-
es in levels of peroxidation hemolysis of erythrocyte increases 1,7 times the activi-
ty of phospholipase A2.
Against the backdrop of increase in lipid peroxidation processes (CL intensi-
ty, MDA content, level TРE, activity FA2), there is an imbalance of enzyme activi-
ty of natural antioxidant protection.
This decreases the activity of SOD in 1.7 times in both groups, CT 1.9 times,
GP - 1.5 times, and GR increased by 1.3 times and 2.1 times in the GT.
The endointoxication in patients with allergic vasculitis.
In the assessment of
patients with allergic vasculitis is essential systematic analysis of the ratio of the
cellular elements of leukocyte formula of blood.
To this provision correspond to
62
leucocytic intoxication index (LII).
Increasing of LII is related to the disappearance of eosinophils,with decrease
in the number of lymphocytes and monocytes, with the appearance of plasma cells.
Considering disintoxication direction of eosinophils can be assumed that they
make a significant contribution to the local reactive processes. Reducing the num-
ber of monocytes and lymphocytes can be regarded as suppression of immuno pro-
tective forces, and the appearance in the blood of young and immature forms indi-
cates voltage compensatory mechanisms for deactivation of toxins from the div.
Level values paramecium test average in patients of group 1 decreased by 16.0% in
group 2 patients by 12.0%, the LII - in patients of group 1 increased by 8.8 times
and 2 patients in group 9.2 times. Increasing of MSM in the blood caused by the
violation of their elimination from the div, strengthening education in the tissues,
or a combination of both mechanisms. It is noted that various genesis endotoxemia
accompanied by increased concentrations of of MSM, wherein the of MSM level
correlates with the severity of the patients and can provide an indication of the de-
gree of intoxication. In our studies of MSM increased 6.6 and 6.4 times, urea - 2.2
and 2.0 times, respectively in groups.
In the fourth chapter of the dissertation
presents the characteristics of
changes in the immune status of allergic vasculitis.
Restructuring of cellular immunity in patients with allergic vasculitis.
In
clinical practice, as a rule, the conclusion about the state of immunity in a particu-
lar patient is given on the basis of study of the main populations of immune cells
(CD3 - T cells, CD4 - T-helper cells, CD8 - T suppressor cells and CD20 - B cells,
NK-cells etc.). Besides considered immunoregulatory index (IRI) - the ratio of
CD4/CD8.
According to this indicator possible to judge in which of the two popu-
lations of immunoregulators (T-helper and T-suppressor) occur more expressed
changes.
However, the above figures reflect only quantitative indicators of T- and
B-immunity.
The results show a statistically significant (P<0.001) increasing the
absolute number of leucocytes and lymphocytes in the peripheral blood of patients
in both groups.
Thus in patients with superficial vasculitis the number of leuko-
cytes increased by an average of 62.8%, while the number of lymphocytes in-
creased by 75.2%.
A more pronounced dynamic changes observed in group 2 patients with deep
form of allergic vasculitis, whose the number of leukocytes increased by 2 times.
This is approximately a third higher than the studied parameters of group 1 patients
with superficial vasculitis.
This implies that the presence of leukocytosis and lym-
phocytosis in acute period confirms the development of the inflammatory process
in the div.
We have found that in allergic vasculitis, increasing in the blood content of
immunoglobulin A (higher than normal levels to 2.0-2.9 times), predominant in the
composition of immune complexes and are found in the form of granules in mi-
croscopy of skin biopsies, and kidney.
Determination of levels of circulating immune complexes of plasma in dis-
ease confirms relationship with this basic mechanism. In allergic vasculitis the lev-
63
el of these complexes in the plasma is typically elevated in patients with superficial
AV 127.6 conv. units, which is higher than in healthy patients 2.5 times, in patients
with deep vasculitis 3.5 times, although is not detected the degree of correspond-
ence between this increase and the severity of the disease.
Study of immune parameters depending on the duration of the disease showed
significant differences between the groups surveyed patients with allergic vascu-
litis.
Thus, in patients with disease duration of 1-3 years a significant decrease oc-
curs only by the relative number of T-lymphocytes (P<0.05), other parameters
were within normal limits. In the patients of Group 1 with a disease duration of 4.6
years, compared with healthy individuals, the relative and absolute lymphocyte
count (13.7 and 32.8%, respectively, P<0.05 and P <0.01), the absolute number of
B lymphocytes decreased by 39.3% (P<0.01), the relative and absolute number of
T-lymphocytes - 12.4 and 40.1% (P<0.01 and P<0.001) and T-helper cells reduced
to 13.8% (P <0.05).
Indicators of cellular immunity in patients with two different groups of simi-
lar data not only for healthy persons but also patients of group 1.
In a much higher
degree of lowered the total number of leukocytes, the number of lymphocytes, T-
and B-lymphocytes and T helper cells.
Parameters in patients with disease duration
of 1-3 years the number of leukocytes decreased by 12.1%, 38.1% and 48.8%, re-
spectively, compared with the period of 1-3 years group 1.
There is a tendency of
worsening immune status. Immunoregulatory index reduced to 0.79, which is
56.9% higher than in group 1 patients with disease duration of more than 6 years,
increased the number of T-suppressors and 16.4% more (P <0.05) increased the
number of natural killers.
Our studies revealed significant changes of the cellular immunity in patients
with AB, which manifest themselves to reducing the number of T-lymphocytes, B-
lymphocytes, T-helper and T-suppressor increase with a decrease in the index of
immune regulation. These changes depend on the duration of the disease and were
more pronounced in group 2 patients than in patients in group 1.
As the immunological parameters are very labile, there may be cases where
they may differ significantly from the norm, but be adequate to patient's condition (
had diseases or chronic infection, concomitant diseases, etc.).
Therefore, the evaluation of hemo and immunograms could be based on clini-
cal presentation and calculation of a degree of immune disorders by the formula
(Zemsky AM, 1995):
100
*
1
,
,
healthy
Index
pacient
Index
If the resulting value is "minus" sign, the patient is determined by immune de-
ficiency, with the sign "plus" - hyperactivity corresponding level of immunity.
These results also indicate the degree of immune disorders:
1 degree - 1-33% (no an immunocorrection)
64
2 degree-34-66%
3 degree - more than 66% (2nd and 3rd degree require mandatory an immunocor-
rection).
In patients with superficial form of allergic vasculitis additional information
gives alignment rating change parameters of calculating the coefficient of diagnos-
tic value, on the basis of which is defined by disorders of the immune system
(FRIES) allows you to identify key indicators of hypo-and hyperfunction of the
immune system components of immunity: CD43 + CD33 + IgA 3 + Vl3 + CD83 +
Lif3 + IgM 1 + IgG1 +.
The formula disorders of the immune system in patients
with profound form of allergic vasculitis has the form: CD43 + B-lim.3 + IgA3 +
IgM3 + CD83 + CD33 + Limf.3 + IgG1 +.
The role of inflammatory cytokines in the pathogenesis of allergic vasculitis.
Inflammatory lesions produced in allergic vasculitis comprise cascade of metabolic
reactions in the organism, aimed at restricting the source of inflammation and re-
store local homeostasis.
As a result of the inflammatory reaction around the hearth
inflammation predominates synthesis acute-phase proteins, the level of which is
regulated by various inducers.
Such inducers relate to the proinflammatory cyto-
kines, in the first place IL-1β and tumor necrosis factor, which are synthesized by
various cells surrounding the ischemic focus with fibroblasts, vascular endotheli-
um, macrophages and activated T-lymphocytes. At a high concentration IL-1β be-
comes mediator of tissue damage triggers increased production of TNF-α, which in
turn has a damaging effect on the tissues of the organism.
In the fifth chapter
of the dissertation
are presented morphological changes
of the shape of red blood cells in patients with allergic vasculitis.
To study the
shape of red blood cells in peripheral blood was used scanning electron microsco-
py (SEM) and rapid method of thick film (RMTF). With the help of SEM and
RMTF were studied the peripheral blood erythrocytes in allergic vasculitis - 72
cases. Also studied the blood of healthy volunteers - 10 of cases. In a normal
healthy skin clearly contoured all layers of the epidermis.
In blood obtained from the lesion, echinocytes are becoming the dominant
type of erythrocytes. Moreover, dominated echinocytes with many outgrowths
(Figs. 1 and 2).
Study of surface relief erythrocytes by scanning electron microscopy in the
symptomatic period AV revealed profound changes in the quantitative distribution
of cellular forms. Attention is drawn to statistically significant (compared with
those in the control group) reduction in the number of normal discoid erythrocytes
with increasing proportion of pre hemolytic, hemolytic and degenerative cells.
A result of study is set pathomorphosis of clinical course of allergic vasculitis.
Found that violations of structural metabolic status of peripheral blood erythro-
cytes in the acute phase of allergic vasculitis caused by intensification of lipid pe-
roxidation, antioxidant defense systems failure of red blood cells and are character-
ized by a modification of the lipid bilayer of erythrocyte membranes with changes
in their surface architectonics and rheological characteristics.
In turn, the destruc-
tive-modified red blood cells circulating in the bloodstream in large amounts, in-
65
crease the degree of thrombophilia and exacerbate the severity of intravascular mi-
crocirculatory disorders in allergic vasculitis.
Fig. 1. The blood from hearth of
vasculitis. Domination of echinocytes.
SEM × 1000
Fig. 2. The blood from hearth of
vasculitis. Domination of echinocytes.
SEM × 4000
In the sixth chapter
of the dissertation presents comparative evaluation of
the effectiveness of the algorithm complex treatment of patients with allergic vas-
culitis.
Clinical management of patients with allergic vasculitis is a very complex
problem. We have developed an algorithm combined treatment of patients with al-
lergic vasculitis consists of 7 stages and provides first (Stage 1) need for disease
classification: establishing characteristic clinical picture, the study of history and
conduct a detailed histological examination.
In steage 2 to is installed etiological factor: find foci of chronic infection, mi-
crobiological, immunological, and other types of allergy research.
Stage 3 is one of the most important. Measuring overall condition and deter-
mine the degree of disease activity: a general analysis of blood and urine tests,
blood chemistry, coagulation, immunogram.
The level of activity of vasculitis:
- If the rash is not plentiful, the div temperature no higher than 37.5, com-
mon phenomena minor ESR above 25, C-reactive protein is not more than + +,
complement more than 30 units. - That is the I level of activity of vasculitis;
-
if rash
is plentiful, the
div temperature above 37.5, common phenomena -
headache, weakness, symptoms of intoxication, arthralgia; ESR above 25, C-
reactive protein more + + complement of less than 30 units., Proteinuria, - then it -
II degree of activity.
4th stage - the definition of the type and mode of treatment depending on the
degree of activity: I degree - outpatient treatment; degree II - in the hospital.
In all cases, exacerbation of skin vasculitis required bed rest, since such pa-
tients usually sharply defined ortostatizm to be observed before the transition to the
regress stage.
Recommended diet with the exception of irritating foods (alcoholic
66
beverages, spicy, smoked, salted and fried foods, canned foods, chocolate, strong
tea and coffee, citrus).
Fig. 3. General condition of evaluation algorithm and the extent of
disease activity
5 stage applies etiological treatment, which is the elimination of the causative
agent (medicine, chemicals, infections), it is needed quickly follow the resolution
of cutaneous lesions and other treatment. But we must remember that the readjust-
ment of foci of infection can be observed increased vascular process.
In stage 6 when the etiological treatment does not work, apply pathogenetic
treatment:
-
NSAIDs (naproxen, diclofenac, Reopirin, indomethacin etc.);
-
salicylates;
-
Ca medications;
-
Vitamins P, C, antioxidant complex;
-
vasodilators (ksantinola nicotinate, pentoxifylline);
-
2% solution of potassium iodide in 1 tbsp. liter. 3 times a day (erythema
nodosum);
Classification of diseases
The type and mode of treatment depending on the degree of activity
I Degree activity of vasculitis
II Degree activity of vasculitis
Outpatient treatment
Hospital treatment
Bed rest
Diet with the exception irritating foods
Etiological treatment
Pathogenetic treatment
Preventive measures
Clinical exam-
ination
Warning precipi-
tating factors
Therapeutic
exercise
Sanatorium
and resort
treatment
67
-
anticoagulants and antiplatelet agents;
-
detoxification methods IV;
-
glucocorticosteroids (GCS) at 30-35 mg / day for 8-10 days;
-
cytostatics;
-
frequency therapy, diathermy, inductothermy ultrasound with hydrocorti-
sone, ultraviolet irradiation;
-
Loratal medication;
- Stronger Neo and Minophagen C medication;
External treatment. When erosive and ulcerative rashes:
-
1-2% solution of aniline dyes;
-
epithelizing ointment (solkoseril);
-
ointments containing corticosteroids, etc.;
-
lotions or ointments with proteolytic enzymes (Himopsin, Iruksol);
-
Dimexidum applique;
When the nodes - dry heat.
Treatment did not end with the disappearance of clinical manifestations of
disease. It continued until complete normalization of laboratory values, and in the
next six to twelve months the patients underwent maintenance treatment.
Stage 7 is the preventive measures that are in clinical examination, prevention
of precipitating factors (infection, hypothermia, insolation, stress, etc.), the rational
use of medicines, physiotherapy, spa treatment.
Correction of immune disorders was made on the background of traditional
therapy with - Stronger Neo-C and Minophagen Loratal possessing, antiallergic,
hepatoprotective immunocorrective and the properties are well-proven in other no-
sology, but not been studied in the practice of integrated treatment of allergic vas-
culitis.
Ingredients of Stronger Neo - Minophagen C: monoammonium glycyrrhizi-
nate - 53 mg (glycyrrhizin - 40 mg), glycine - 400 mg, of cysteine hydrochloride -
20 mg.
The medicine loratadine is a tricyclic compound which is blocker of the his-
tamine H1- receptors. Characterized by selective antagonism towards peripheral
receptor indicated type.
Loratal has anti-inflammatory, antipruritic, anti-exudative
action.
Decreases capillary permeability, prevents the development of edema. This
medicine has almost no influence on the CNS, does not cause drowsiness and has
no sedating and anticholinergic actions.
To adequately assess the effectiveness developed algorithm of management of
patients with allergic vasculitis, each group was divided into 2 subgroups, a and
b.(fig.4).
The patients of subgroup A were treated in the traditional way without the in-
clusion of Stronger Neo-C and Minophagen Loratal, to patients of subgroup B
were used the above medicines.
Evaluating the effectiveness of the algorithm of comprehensive treatment of
patients with allergic vasculitis.
Significant improvement of cutaneous manifesta-
tions observed in Ib subgroup of patients with surface form of allergic vasculitis to
68
The patients with allergic
vasculitis (n=226)
Group 1 (n=126)
Group 2 (n=100)
1a sub-
group (n =
65)
1b sub-
group (n =
61)
2b sub-
group (n =
48)
2a sub-
group (n =
52)
Combined therapy:
against the background of TT + Stronger
Neo-Minophagen C + Loratal
Traditional treatment
a 4-5 days earlier than patients of group Ia who used conventional treatment and 5-
6 days respectively for deep form.
3-4 days earlier the temperature decreased.
In
the majority of cases (80.0%) was advancing faster stabilization of process, active-
ly occured resorption of nodes, papules, actively cicatrized ulcers, erosions and ep-
ithelialization was occured rapidly. Stopped vomiting, patients did not complain on
feces mixed with blood. As a consequence on 9-10 days early disappeared hemor-
rhagic rash on the div and limbs. 2-3 earlier stopped uterine and gingival bleed-
ing.
Fig. 4. Algorithm of comprehensive treatment of allergic vasculitis
A similar pattern is observed when analyzing the results of complaints and the
results of the clinical manifestations of complex treatment of deep form of allergic
vasculitis.
Clinical evaluation of the effects of conventional therapy is as follows: in pa-
tients with superficial form of allergic vasculitis of 65 patients subgroups Ia clini-
cal recovery occurred in 9 (13.8%), a significant improvement in 17 (26.2%), had
no effect in 11 (16 9%), and results of adjuvant therapy in a subgroup of 61 Ib pa-
tient clinical cure was achieved in 30 (49.2%), a significant improvement in 25
(41.0%), the effect was not observed in 1 (2.6%). The effect of conventional thera-
py in patients subgroups Ia was 40.0%, and from the complex therapy - 90.2%.
For objective assessment of long-term results, we observed the patients for 3
years after treatment.
The patients to first time have been summoned for examina-
tion 4 weeks after discharge from the hospital and depending on the patient were
examined from 2 to 6 times a year. Recurrences were observed at different times in
69
7 patients with surface form which receiving traditional therapy up to 3 months, in
2 patients (1.6%) from 3 months to 1 year - 3 (2.4%) from 1 to 3 years in 2 patients
(1.6%). in patients with deep form, recurrences were observed more frequently and
periods of remission were shorter than in patients with superficial form regardless
of the type of treatment, but in fairness it should be emphasized that after com-
bined therapy were longer periods of remission and relapse were observed less fre-
quently.
Analysis of serum biochemical parameters in patients with allergic vasculitis
before and after treatment showed that the combination therapy has adjusted basic
indicators, due to the introduction of the combined therapy drugs - Stronger Neo-C
and Minophagen Loratal possessing, antiallergic, immunocorrective and hepato-
protective properties.
The assessment of correction of disorders of the immune status with allergic
vasculitis after treatment.
After combined therapy significantly reduced the num-
ber of leukocytes by 50.6%, the absolute and the percentage amounts of total lym-
phocytes of 20.1%.
Overvalued level before treatment of T-suppressors increased
by 21.4%, and T-helper cells decreased by 4 times.
in the deep form - there was a
slightly different picture in the subgroup where patients received conventional
therapy significantly decreased performance enough, but far from normal values,
and in the subgroup where patients received combined therapy immunograms
analysis shows a statistically significant decrease in white blood cell count of
37.1% lymphocytes - 10.5%, the level of T-suppressors - by 64.5% and the level of
T-helper cells - decreased 2.5-fold (P <0.001).
Analysis of indicators of humoral immune status of patients with superficial
forms of allergic vasculitis showed that the use of adjuvant therapy after 4 of 6
studied cellular immunity were within the permissible norms against one after CT,
indicating that again confirms the high efficiency immunocorrective complex ther-
apy.
The number of lymphocytes was significantly decreased in patients with su-
perficial form Ia subgroups by 31.4% in the subgroup Ib - by 46.0%, in patients
with profound form 2a subgroups - by 19.5%, in subgroup 2a - 25.9% . Significant
decrease in the level of immunoglobulins: IgA content in patients with superficial
form subgroups Ia 2.7 times, in the subgroup Ib - 2.8, in patients with deep form
subgroups 2a - 1.7, in the subgroup 2a - 1.9. Contents of IgM and IgG from pa-
tients with superficial form AB was significantly decreased (P <0.001) in patients
of the subgroup Ib IgG level has reached the level of healthy subjects. Patients with
deep-form after treatment the level of IgM decreased insignificantly (P> 0,05).
Thus, combination therapy has a positive effect on the immunological reactiv-
ity of patients allergic vasculitis, thereby increasing the therapeutic effect.
The dynamics of changes in the shape of red blood cells before and after
treatment in patients with allergic vasculitis.
A study in comparative aspect ratio of
erythrocytes in peripheral blood (fingerstick) and blood from the lesion in patients
with allergic vasculitis showed that, after comprehensive treatment appeared dif-
ferences in the ratio of pathological forms of erythrocytes before treatment and af-
70
ter treatment.(fig. 5 and 6).
The results from a research show that under the influence of the treatment is
in the preclinical stage observed increase of the share discocytes in the affected ar-
ea by 50.9%, and the finger - by 23.7%, which leads to normalization of the micro-
vasculature, which in turn, provides and a more pronounced recovery of physiolog-
ical parameters of blood.
Number of other forms decreased, but not reaching the
level of healthy people.
Thus, the traditional method of treatment did not lead to the desired correction
of immunological disorders in the div of both subgroups of patients, especially
patients with superficial skin vasculitis, which creates conditions for the
development of chronicity and recurrence of the pathological process in the future.
Fig. 5. Blood from the finger. Allergic
vasculitis after treatment. Discocytes
predominance. SEM × 1000
Fig. 6. The blood from the hearth of
allergic vasculitis after treatment.
Increasing proportion of discocytes.
SEM × 1000
The most effective positive impact on almost all the studied clinical and
biochemical parameters has a complex of traditional medicines to include
antioxidant, second place is a comprehensive treatment: the combination of CT
with medicines Stronger Neo-C and Minophagen Loratal.
The conventional thera-
py, as we see, gives a much smaller impulse to normalization of biochemical as,
indeed, and immunological parameters that dictates its complement.
CONCLUSION
1.
Injury of the capillaries are noted at allergic vasculitis of surface skin, arte-
rioles and venules of the skin, while deep skin allergic vasculitis affects medium
and large caliber vessels, located on the border of the dermis and hypodermis, and
in hypodermis only. Local skin manifestations are primarily arising from common
vascular disorders.
2. Activation of vascular-platelet hemostasis is expressed in allergic vascu-
litis, which is manifested in the increase of spontaneous and induced platelet ag-
gregation and enhanced activity of von Willebrand factor by 2.5 times compared to
71
the control. This testifies on connection of endothelial dysfunction and disorders of
hemostasis (strong correlation r = -0,73), and is one of the major factors of occur-
rence and pathogenesis of allergic vasculitis.
3. Increased MDA and decreased SOD activity in the serum of patients with
deep skin vasculitis, was in direct proportion of the allergic vasculitis lesion depth.
The level of NO in the serum of patients with superficial form of allergic vascu-
litis, increased by 43.2% and in patients with deep form - by 50.4% relative to the
control group data.
4. In patients with superficial and deep skin vasculitis are formed the same
type of immune responses in the form of activation of cellular and humoral units of
immunity under leukopenia and lymphocytosis and was revealed impaired balance
of T-helper and T-suppressor accompanied by sharp stimulation of helper sub-
populations in both forms of dermatosis and in this background there was a signifi-
cant increase in T-suppressor for superficial vasculitis and decrease at deep forms
of vasculitis.
5. In patients with superficial form of allergic vasculitis defined formula of
disorders of the immune system allows to identify key indicators of hypo- and hy-
perfunction of the immune system along the links Immunities: CD43 + CD33 +
IgA3 + Vl3 + CD83 + Limf3 + IgM1 + IgG1 +, and in patients with profound form
of allergic vasculitis has the form: CD43 + B -lim.3 + IgA3 + IgM3 + CD83 +
CD33 + Limf.3 + IgG1 +.
6. The destructive-modified erythrocytes before treatment, circulating in the
blood flow in large amounts, increase the degree of thrombophilia and exacerbate
the severity of intravascular microcirculatory disorders in allergic vasculitis. Under
the action the complex treatment in preclinical was observed increasing share of
discocytes in the affected area by 50.9%, and the finger - by 23.7%, which leads to
normalization of the microvasculature, which in turn provides a more pronounced
recovery and physiological parameters of blood .
7. Combined therapy has a positive effect on the immune reactivity of patients
with allergic vasculitis, improvement of peripheral blood indexes, normalize he-
mostasis, POL-AOP, adequate nitric oxide (NO) production with vascular endothe-
lium, thereby increasing of therapeutic effect.
8. In 92,2% of patients with superficial and deep vasculitis treated with com-
bined therapy, was received a positive therapeutic effect, allowing for 3-4 days to
reduce the length of stay in a hospital bed. The monitoring of patients for three
years showed that the method of treatment would prevent relapses of the disease
and lengthen the remission.
72
ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИШЛАР РЎЙХАТИ
СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ
LIST of PUBLISHED WORKS
I. Бўлим (I часть; I part)
1.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А., Ибрагимова Н.С. Современные ас-
пекты этиологии, патогенеза, течения, ранней диагностики васкулитов // Но-
вости дерматовенерологии и репродуктивного здоровья. – Ташкент, 2007. -
№2. – С. 88-91.(14.00.00; №14)
2.
Ваисов А. Ш., Ташкенбаева У. А., Ибрагимова Н. С., Байбеков И. М.
Форма эритроцитов как диагностический критерий в дерматовенерологии //
Медицинский журнал Узбекистана. – Ташкент, 2008. - №3. – С. 73-
76.(14.00.00; №8)
3.
Ташкенбаева У. А. Роль провоспалительных цитокинов в патогенезе
васкулита // Патология. – Ташкент, 2008. - №4. – С. 70-72. (14.00.00; №13)
4.
Ташкенбаева У.А. Некоторые показатели гемостаза у больных с ге-
моррагическим васкулитом // Журнал теоретической и клинической медици-
ны. – Ташкент, 2009. - №1. – С.50-53.(14.00.00; №3)
5.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А., Сафаров Х.О. Клиническая оценка
эффективности применения Стронгер-Нео-Минофаген С при комплексном
лечении некоторых дерматозов // Новости дерматовенерологии и репродук-
тивного здоровья. – Ташкент, 2009 - №1 – С. 51-52.(14.00.00; №14)
6.
Ташкенбаева У.А. Состояние гемостаза у больных аллергическим
васкулитом кожи // Новости дерматовенерологии и репродуктивного здоро-
вья. – Ташкент, 2009. - №3. – С. 38-40. (14.00.00; №14)
7.
Ташкенбаева У.А. Взаимосвязь показателей гемостаза и провоспали-
тельных цитокинов у больных аллергическим васкулитом // Журнал теорети-
ческой и клинической медицины. – 2009. - №5. – С. 100-103.(14.00.00; №3)
8.
Ташкенбаева У.А. Этиологическая роль инфекции в развитии аллер-
гических васкулитов (литературный обзор) // Новости дерматовенерологии и
репродуктивного здоровья. – Ташкент, 2010. - №1-2. – С. 96-98.(14.00.00;
№14)
9.
Ташкенбаева У.А. Патогенетические аспекты аллергических васку-
литов кожи и их классификация // Новости дерматовенерологии и репродук-
тивного здоровья. – Ташкент,2010. - №3. – С. 99-103.(14.00.00; №14)
10.
Ташкенбаева У.А. Влияние иммуноглобулина «А» на состояние ге-
мостаза при аллергических васкулитах // Научно-практический журнал
«Врач-Аспирант». - Россия, 2010. - №6.1(43). - С.178-182.
11.
Tashkenbaeva U.A. The connection of endothelial functions indexes in
blood serum with hemostasis of patients with allergic vasculitis // International
journal of applied and fundamental research. – 2011. - № 2. – Р. 30-31.
12.
Tashkenbaeva U.A. The influence of immunoglobulin A on the microcir-
culation and condition of haemostasis while the allergic vasculitis // European
73
journal of natural history. – 2011. - №2. - С.29-32.
13.
Ташкенбаева У.А. Перестройка клеточного звена иммунитета при
аллергических васкулитах // Научно-практический журнал «Врач-Аспирант».
- Россия, 2011. - № 3.3 (46). - С. 449-453.
14.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А., Рахимова М. Состояние эндотели-
альной функции у больных аллергическим васкулитом // Новости дерматове-
нерологии и репродуктивного здоровья. – Ташкент, 2012. - №1. – С. 19-
20.(14.00.00; №14)
15.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А. Морфологические изменения фор-
мы эритроцитов у больных с аллергическим васкулитом // Новости дермато-
венерологии и репродуктивного здоровья. – Ташкент, 2012. - №3. – С. 15-16.
(14.00.00; №14)
16.
Tashkenbaeva U.A. Peculiarities of the changes of the immunity cellular
chain in cutaneous allergic vasculitis // 8 международная научно-практическая
конференция «Naukowa mysl informacyjnej powieki - 2012». - Прага, 2012. - С.
30-34.
17.
Ташкенбаева У.А., Мухамедов Б.И., Бешимов Ш. Р. Тактика ведения
больного аллергическим васкулитом кожи // Новости дерматовенерологии и
репродуктивного здоровья. – Ташкент, 2013, №4. - С. 64-67.(14.00.00; №14)
18.
Ташкенбаева У.А. Эффективность препарата Стронгер Нео-
Минофаген С при лечении аллергических васкулитов кожи // Новости дерма-
товенерологии и репродуктивного здоровья. – Ташкент, 2014, №3. - С. 87-
91.(14.00.00 №14)
19.
Ташкенбаева У.А., Бешимов Ш.Р. Оценка степени расстройств им-
мунной системы у больных аллергическим васкулитом кожи // Журнал тео-
ретической и клинической медицины. – Ташкент, 2014, том 1, №3. – С.144-
147. (14.00.00; №3)
20.
Ташкенбаева У.А. Дисбаланс показателей клеточного звена иммуни-
тета при аллергических васкулитах // Медицинские новости. – Республика
Беларусь, 2015, №5. – С.57-59 (14.00.00; №82)
21.
Tashkenbaeva U. A. Microcirculatory disorders and hemostasis allergic
vasculitis // European Science Review. – Austria, 2015, №3-4. – Р. 44-46
(14.00.00; №19).
22.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А. Коррекция нарушений иммунного
статуса у больных аллергическим васкулитом: методические рекомендации. -
Ташкент, 2012.
23.
Хамидов Ф.Ш., Ташкенбаева У.А., Базарбаев М.И. Метод вычисле-
ния рейтинговых алгоритмов в дерматологии. Рациональное предложение.
Удостоверение №1326 от 07.03.2013 г.
II. Бўлим (II часть; II part)
24.
Ташкенбаева У.А.
Прогнозирование заболеваемости пурпуры Шенлейна-Геноха //
Новости дерматовенерологии и репродуктивного здоровья. – 2008. - №4. -С.
112.
74
25.
Ташкенбаева У.А.
Комплексная терапия пурпуры Шенлейна-Геноха //
Новости
дерматовенерологии и репродуктивного здоровья. – 2008, №4 - С. 112.
26.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А. Роль облигатных биометаллов в
развитии аллергической формы васкулита // V съезд дерматовенерологов
Республики Узбекистан. Тез.докл. – Ташкент, 2008. - С. 40.
27.
Ташкенбаева У.А. Иммунокомплексный тип повреждения тканей
при аллергических васкулитах // Дерматовенерология и эстетическая
медицина, научно-практический журнал. – 2010. - №1-2. - С. 77.
28.
Ташкенбаева У.А. Особенности клинического течения аллергиче-
ских васкулитов кожи // Научно-практическая конференция «Актуальные
проблемы дерматовенерологии и репродуктивного здоровья», посвященная
году «Гармонично развитого поколения» и 90-летию кафедры дерматовене-
рологии, 22 сентября, 2010 г. – Ташкент, 2010.
29.
Ташкенбаева У.А. Иммунокомплексный тип повреждения тканей
при аллергических васкулитах // Дерматовенерология и эстетическая меди-
цина. Научно-практический журнал. – 2011. - №1-2. - С. 165-166.
30.
Ташкенбаева У.А. Влияние комплексного лечения на форму эритро-
цитов при аллергических васкулитах // Дерматовенерология и эстетическая
медицина. Научно-практический журнал. – 2011. - №1-2. - С.166.
31.
Ташкенбаева У.А. Изменение формы эритроцитов при аллергиче-
ских васкулитах // Дерматовенерология и эстетическая медицина. Научно-
практический журнал. – 2011. - №1-2. - С. 166-167.
32.
Ташкенбаева У. А. Патогенетическое обоснование фармакотерапии
аллергических васкулитов // Дерматовенерология и эстетическая медицина.
Научно-практический журнал. – 2011. - №1-2. - С. 167.
33.
Ташкенбаева У.А. Влияние уровня фактора некроза опухоли и ин-
терлейкина IL-1b на развитие повреждений в коже больных аллергическим
васкулитом // Дерматовенерология и эстетическая медицина. Научно-прак-
тический журнал. – 2011. - №1-2. - С. 167.
34.
Ташкенбаева У.А. Новые возможности терапии дерматозов с учетом
современного понимания их патогенеза // Республиканская научно-
практическая конференция «Современные проблемы дерматовенерологии и
косметологии». - Ташкент, 13-14 мая, 2011.
35.
Ташкенбаева У.А., Норалиева М. Д. Роль профессиональных факто-
ров в генезе аллергических васкулитов // Республиканская научно-
практическая конференция. - Андижан, 2012. - С.101.
36.
Ташкенбаева У.А. Изменения сосудистого русла и функционального
состояния эндотелия при аллергических васкулитах Республиканская научно-
практическая конференция. - Андижан, 2012. - С.101.
37.
Ташкенбаева У.А. Рейтинговый алгоритм иммунологических пока-
зателей больных аллергическим васкулитом до начала лечения // Материалы
6 съезда дерматовенерологов и косметологов республики Узбекистан. - Таш-
кент, 2012. – С. 110.
38.
Ташкенбаева У.А. Степень иммунных расстройств у больных с ал-
75
лергическими васкулитами // Материалы 6 съезда дерматовенерологов и кос-
метологов республики Узбекистан. - Ташкент, 2012. – С. 110.
39.
Ташкенбаева У.А. Характеристика динамики иммунного статуса
больных при аллергических васкулитах 6 съезд дерматовенерологов и косме-
тологов Узбекистана. - Ташкент, 23-24 ноябрь 2012.
40.
Ташкенбаева У.А. Связь эндотелиальной функции с нарушениями
гемостаза у больных аллергическим васкулитом // Материалы 6 съезда дер-
матовенерологов и косметологов республики Узбекистан. - Ташкент, 2012. –
С. 111.
41.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А., Нурматова И. Б. Изменение формы
эритроцитов при аллергических васкулитах // 3 Евразийский конгресс дерма-
тологии, косметологии и эстетической медицины. 4 Международная научно-
практическая конференция «Возрастные аспекты дерматовенерологии и дер-
матокосметологии», сборник тезисов. – Астана, 30-31 мая 2013. – С. 59.
42.
Ваисов А.Ш., Ташкенбаева У.А., Нурматова И.Б. Характер иммун-
ного повреждения сосудистой стенки при аллергических васкулитах // 3
Евразийский конгресс дерматологии, косметологии и эстетической медици-
ны. 4 Международная научно-практическая конференция «Возрастные ас-
пекты дерматовенерологии и дерматокосметологии», сборник тезисов. –
Астана, 30-31 мая 2013. – С. 113.
