ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
59
ATROF-MUHITNI MUHOFAZA QILISHDA INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARNING O‘RNI
Patualiyeva Qurbangul Begaliyevna
Geodeziya, kartografiya va tabiiy resurslar
kafedrasi assistenti, QDU
Sabirova Ziynura Allamuratovna
Geodeziya, kartografiya va tabiiy resurslar kafedrasi
stajyor o‘qituvchisi, QDU
https://doi.org/10.5281/zenodo.15623996
Annotatsiya.
Ushbu maqolada atrof-muhitni muhofaza qilishda
qo‘llanilayotgan innovatsion texnologiyalar tahlil qilinadi. Hozirgi kunda
ekologik inqiroz va resurslarning kamayishi muammolarini hal qilishda “yashil”
energiya texnologiyalari, smart monitoring tizimlari, chiqindilarni qayta ishlash
va suvni tozalash texnologiyalari muhim rol o‘ynamoqda. Maqolada har bir
texnologiyaning ekologik xavfsizlikni ta’minlash, energiya samaradorligini
oshirish va chiqindilarni kamaytirishga yordam berishi ko‘rsatiladi. Innovatsion
texnologiyalarni joriy etish orqali barqaror rivojlanish va ekologik ta’limni
kuchaytirish zarurligi ta’kidlanadi.
Kalit so‘zlar:
innovatsion texnologiyalar, atrof-muhit, ekologik xavfsizlik,
chiqindilarni qayta ishlash, suv resurslari, sun’iy intellekt.
Аннотация.
В данной статье анализируются инновационные
технологии, применяемые в охране окружающей среды. В настоящее
время в решении проблем экологического кризиса и истощения ресурсов
важную
роль
играют
технологии
"зеленой"
энергетики,
интеллектуальные системы мониторинга, технологии переработки
отходов и очистки воды. В статье показано, как каждая технология
способствует обеспечению экологической безопасности, повышению
энергоэффективности
и
сокращению
выбросов.
Подчеркивается
необходимость укрепления устойчивого развития и экологического
образования путем внедрения инновационных технологий.
Ключевые слова:
инновационные технологии, окружающая среда,
экологическая безопасность, переработка отходов, водные ресурсы,
искусственный интеллект.
Abstract.
This article analyzes the innovative technologies used in
environmental protection. Today, green energy technologies, smart monitoring
systems, waste recycling, and water purification technologies play an important
role in solving the problems of the ecological crisis and resource depletion. The
article shows that each technology helps ensure environmental safety, increase
energy efficiency, and reduce waste. The need to strengthen sustainable
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
60
development and environmental education through the introduction of
innovative technologies is emphasized.
Keywords:
innovative technologies, environment, environmental safety,
waste processing, water resources, artificial intelligence.
Kirish.
Zamonaviy dunyo atrof-muhitning ifloslanishi, tabiiy resurslarning
kamayishi va ekologik inqirozlar kabi jiddiy muammolar bilan yuzlashmoqda.
Ushbu masalalar nafaqat global miqyosda, balki har bir mamlakatning barqaror
rivojlanishiga ham tahdid solmoqda. Bugungi kunda atrof-muhitni himoya
qilishning samarali usullaridan biri — innovatsion texnologiyalardan
foydalanishdir. Innovatsion texnologiyalar, ayniqsa "yashil" energiya
manbalaridan foydalanish, chiqindilarni qayta ishlash va suvni tozalash kabi
sohalarda muhim o‘rin tutadi. Bu texnologiyalar atrof-muhitni saqlash,
resurslardan oqilona foydalanish va ekologik xavfsizlikni ta’minlashda katta
ahamiyatga ega. Hozirgi kunda texnologiyalar ekologiyani himoya qilishda
nafaqat o‘z samarasini ko‘rsatib kelmoqda, balki jahon miqyosida yashil
iqtisodiyotga o‘tishning muhim omiliga aylanmoqda. Maqolada atrof-muhitni
muhofaza qilishda qo‘llanilayotgan innovatsion texnologiyalar, ularning
afzalliklari va istiqbollari haqida so‘z boradi. Ushbu texnologiyalarni joriy etish,
ularni amaliyotda qo‘llash nafaqat atrof-muhitni asrash, balki ijtimoiy va
iqtisodiy barqarorlikni ham ta’minlashga yordam beradi. Maqolada shuningdek,
innovatsion texnologiyalarni joriy etishda yuzaga keladigan qiyinchiliklar va
ularni bartaraf etish yo‘llari ham tahlil qilinadi. Bundan tashqari,
texnologiyalarni kengaytirish va joriy etish jarayonida aholi o‘rtasida ekologik
ongi oshirish, atrof-muhitni himoya qilishga bo‘lgan mas’uliyatni kuchaytirish
zarurati ham ta’kidlanadi. Shunday qilib, ushbu maqola atrof-muhitni muhofaza
qilishda innovatsion texnologiyalarning o‘rni, ulardan samarali foydalanishning
istiqbollari va ular orqali ekologik barqarorlikka erishish yo‘llarini o‘rganadi.
Birinchi navbatda, “yashil” energiya texnologiyalari atrof-muhitni muhofaza
qilishda katta imkoniyatlar yaratmoqda. Quyosh energiyasi, shamol energiyasi
va biogaz texnologiyalari kabi muqobil energiya manbalari an’anaviy
yoqilg‘ilarga nisbatan ekologik jihatdan xavfsizroq hisoblanadi. Quyosh panellari
yordamida ishlab chiqariladigan energiya havoga uglerod gazining chiqarilishiga
yo‘l qo‘ymaydi, bu esa global isishning oldini olishga xizmat qiladi. Shamol
turbinalari orqali ishlab chiqariladigan energiya ham tabiiy resurslardan
foydalanadi, va bu texnologiya chiqindilarni kamaytiradi. Biogaz texnologiyalari
esa organik chiqindilarni qayta ishlashni ta’minlaydi, shu bilan birga energiya
ishlab chiqarishga yordam beradi. Bunday texnologiyalar joriy etilgan
mamlakatlarda,
masalan,
Germaniyada,
qayta
tiklanuvchi
energiya
manbalaridan foydalanishning ulushi ortib bormoqda. Bu texnologiyalar tufayli
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
61
biz tabiatga bo‘lgan ta’sirni sezilarli darajada kamaytirishimiz mumkin [1, 300-
310].
Bundan tashqari, smart monitoring tizimlari ham atrof-muhitni nazorat
qilish va himoya qilishda muhim vosita bo‘lib xizmat qilmoqda. IoT (Internet of
Things) texnologiyalari yordamida havo, suv va tuproqdagi o‘zgarishlarni real
vaqtda kuzatish mumkin. Bu tizimlar orqali atrof-muhitdagi ifloslanish
darajasini doimiy ravishda monitoring qilish, vaqtida ogohlantirishlar berish va
zarur choralarni ko‘rish imkonini yaratadi. Masalan, AQSh va Yevropa Ittifoqida
o‘rnatilgan havo sifatini nazorat qilish tizimlari har bir shahar va hududda
havoning ifloslanish darajasini tahlil qiladi. Bu tizimlar orqali aholiga xavfli
darajada ifloslangan havo haqida ma’lumot beriladi, va ular uchun xavfsiz
bo‘lgan hududlar belgilab qo‘yiladi.
Bundan tashqari, chiqindilarni qayta ishlash texnologiyalari atrof-muhitni
himoya qilishda muhim o‘rin tutadi. Bugungi kunda chiqindilarni qayta
ishlashda zamonaviy texnologiyalar qo‘llanilmoqda. Masalan, plastik va shisha
idishlar, elektron chiqindilarni qayta ishlash zavodlari bu chiqindilarni sanoatga
qaytarish uchun ishlatiladi. Bu texnologiyalar nafaqat chiqindilarni
kamaytirishga, balki yangi xom ashyo ishlab chiqarishga ham yordam beradi.
Yevropa davlatlarida, masalan, Germaniya va Shvetsiyada chiqindilarning katta
qismi qayta ishlanadi. Yaponiyada esa “nol chiqindi” tamoyili asosida
chiqindilarni to‘liq qayta ishlashga erishilgan. Shu bilan birga, chiqindilardan
organik o‘g‘itlar ishlab chiqarish imkoniyati ham mavjud. Oziq-ovqat
chiqindilarini kompostlash orqali qishloq xo‘jaligida ishlatiladigan tabiiy o‘g‘itlar
olinadi. Bu texnologiya nafaqat chiqindilarni kamaytirishga, balki agrotexnikada
barqaror rivojlanishni ta’minlashga xizmat qiladi [3, 172-181].
Suv resurslari ham hozirgi kunda ekologik xavfsizlikni ta’minlashda muhim
rol o‘ynaydi. Suvning ifloslanishi butun ekosistema uchun tahdid soladi. Shuning
uchun suvni tozalash texnologiyalari juda muhimdir. Biologik va kimyoviy
tozalash usullari yordamida sanoat va maishiy suvlar tozalanadi. Suvni
tozalashda, shuningdek, membranali filtratsiya texnologiyalari ham
qo‘llanilmoqda. Bu texnologiyalar yordamida suvdagi og‘ir metallar, mikroblar
va boshqa zararli moddalardan tozalash mumkin. Singapurda qo‘llanilayotgan
“NEWater” texnologiyasi orqali chiqindi suvlar tozalab, qayta foydalanishga
kiritilmoqda. Bu kabi texnologiyalar suv resurslarining samarali boshqarilishini
ta’minlaydi.
Kelajakda innovatsion texnologiyalarning ekologik muammolarni hal
qilishdagi roli yanada ortib borishi kutilmoqda. Xususan, yashil texnologiyalar,
biotexnologiyalar, robototexnika va “Internet of Things” (IoT) texnologiyalari
orqali atrof-muhit monitoringi va boshqaruvi yanada samarali bo‘ladi. Bundan
tashqari, sun’iy intellekt asosidagi algoritmlar ekologik prognozlar qilish, xavfli
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
62
holatlarni oldindan aniqlash va real vaqt rejimida ekologik choralarni ko‘rishda
keng qo‘llaniladi. Natijada, ekologik xavfsizlik darajasi ortadi.
Shubhasiz, innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish ma’lum
muammolarni ham keltirib chiqaradi. Jumladan, texnologik jihozlarning yuqori
qiymati, texnik xizmat ko‘rsatish murakkabligi, hamda yetarli mutaxassislarning
yetishmasligi bu sohada muammolar tug‘diradi. Biroq, bu muammolarni hal
qilish uchun ilmiy-tadqiqotlar, xalqaro hamkorlik va kadrlar tayyorlash tizimini
takomillashtirish zarur. Shu bilan birga, aholining ekologik savodxonligini
oshirish, ekologik madaniyatni targ‘ib qilish orqali innovatsion texnologiyalarni
qabul qilishga tayyor muhit yaratish lozim.
Xulosa.
Atrof-muhitni muhofaza qilishda innovatsion texnologiyalar har bir
davlat uchun juda muhimdir. Ular nafaqat tabiatni asrashga, balki iqtisodiy
samaradorlikni oshirishga ham xizmat qiladi. “Yashil” energiya texnologiyalari,
smart monitoring tizimlari, chiqindilarni qayta ishlash va suvni tozalash
texnologiyalari bizga atrof-muhitni muhofaza qilishda yangi imkoniyatlar
yaratmoqda. Bunday texnologiyalarni kengaytirish va joriy etish, shuningdek,
ekologik ta’limni kuchaytirish atrof-muhitni saqlash va barqaror rivojlanishga
erishishda muhim omil bo‘ladi. Faqatgina texnologiyalar bilan emas, balki
odamlarning ekologik ongini oshirish orqali ham yashil iqtisodiyotning
rivojlanishiga hissa qo‘shishimiz mumkin. Bu, albatta, kelajak avlodlar uchun
toza va sog‘lom atrof-muhitni ta’minlashga xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Abdiqahhorovna, K. D. (2025). ATROF-MUHIT MONITORING TIZMINI
YARATISH. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ,
63(2), 300-310.
2.
Bobojonova, M. J., & Sodiqova, N. T. (2025). YASHIL IQTISODIYOTGA O
‘TISH VA BARQAROR TEXNOLOGIK O ‘ZGARISHLAR. ANALYSIS OF MODERN
SCIENCE AND INNOVATION, 1(5), 183-194.
3.
Bobojonova, M. J., & Sodiqova, N. T. (2025). YASHIL IQTISODIYOTNI
RIVOJLANTIRISH DARAJASI VA UNING ISTIQBOLLI YO ‘NALISHLARI. STUDYING
THE PROGRESS OF SCIENCE AND ITS SHORTCOMINGS, 1(5), 172-181.
4.
Borisov, A. I., & Nektegyaev, G. G. (2021, September). Application of
information technology for environmental monitoring of various ecosystems,
engineering and environmental surveys. In IOP Conference Series: Earth and
Environmental Science (Vol. 848, No. 1, p. 012111). IOP Publishing.
5.
Qodirov, F., & Umarova, G. (2024). RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VA
EKOLOGIK BARQARORLIK. Наука и технология в современном мире, 3(13),
157-162.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
63
6.
Turgunov, T. T., & Murotov, S. D. IQTISODIYOTNI RAQAMLASHTIRISH
SHAROITIDA
«AQLLI»
QISHLOQ
XО
‘JALIGI
TIZIMIDA
RAQAMLI
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH. O ‘ZBEKISTON AGRAR FANI
XABARNOMASI, 98
