ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
29
10-13 YOSH YOSH BOKSCHILAR UCHUN JISMONIY
TAYYORGARLIK KO‘RSATKICHLARI DINAMIKASI
Qońırbaev Dastan
O‘zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti Nukus filiali
Boks yo‘nalishi 3-bosqich talabasi
Elektron pochta: dastanqonirbaev@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15572032
Annotatsiya
: Ushbu maqola 10-13 yoshli yosh bokschilarning jismoniy
tayyorgarligi rivojlanish dinamikasini o‘rganib, muvofiqlashtirish, chaqqonlik,
kuchli chidamlilik, portlash kuchi va chidamlilikni rivojlantirishga qaratilgan.
Turli xil jismoniy qobiliyatlarni baholash uchun bir qator testlar o‘tkazildi.
Bizning tadqiqotimiz shuni ko‘rsatdiki, bu fazilatlar ushbu yosh oralig‘ida
notekis rivojlanadi, muayyan davrlar ma’lum fazilatlarning rivojlanishiga
yordam beradi. Koordinatsiya va epchillikni rivojlantirish uchun 10-11 yosh
optimal ekanligi aniqlangan. 11-12 yoshda kuch chidamliligi, 12-13 yoshda esa
portlash kuchi va chidamliligi rivojlanishiga hissa qo‘shgan. Bu natijalar yosh
bokschilarning o‘sib borayotgan jismoniy imkoniyatlariga mos keladigan yoshga
mos o‘quv dasturlarini ishlab chiqish zarurligini ko‘rsatadi. Keyingi tadqiqotlar
yoshlarning boks bo'yicha tushunchalarini boyitish va samarali o‘quv
dasturlarini ishlab chiqishni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan.
Kalit so‘zlar
: muvofiqlashtirish, chaqqonlik, kuchga chidamlilik, portlash
kuchi, chidamlilik, yoshga mos tayyorgarlik, jismoniy rivojlanish, sport natijalari,
harakat qobiliyatlari, jismoniy tayyorgarlik testlari, jismoniy imkoniyatlar.
Abstract
: This article examines the progression of physical fitness in youth
boxers aged 10- 13, focusing on the development of coordination, agility, power
endurance, explosive power, and stamina. A series of tests were conducted,
assessing various physical capabilities. Our research found that these qualities
develop unevenly across this age range, with distinct periods favoring the
development of specific attributes. Age 10-11 was found to be optimal for
developing coordination and agility. The age of 11-12 showed enhanced
development of power endurance, while the age of 12-13 was conducive for the
growth of explosive power and stamina. These findings underscore the need for
age-specific training programs that cater to the evolving physical capabilities of
young boxers. Further research is encouraged to enrich our understanding of
youth boxing and support the creation of effective training programs
Keywords
: Youth Boxing, Physical Fitness, Coordination, Agility, Power
Endurance, Explosive Power, Stamina, Age-Specific Training, Physical
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
30
Development, Athletic Performance, Motor Skills, Physical Preparation Tests,
Training Strategies, Physical Capabilities, Age Group 10- 13.
Kirish.
Boks olami nafaqat kuchli sport turi, balki chaqqonlik, chidamlilik
va ruhiy qattiqlikdan dalolat beradi. Jismoniy tarbiya bokschilarda, ayniqsa,
ularning rivojlanish davrida bu fazilatlarni shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Ushbu tadqiqot 10-13 yoshli yosh bokschilarning jismoniy tayyorgarligi
ko‘rsatkichlari dinamikasini o‘rganish maqsadida boshlangan. Ushbu muhim
bosqichda jismoniy tayyorgarlikning rivojlanishi yosh bokschining optimal
mashg‘ulotlar sxemalari va strategik mahoratini rivojlantirish haqida bebaho
ma’lumot berishi mumkin.
Jismoniy tayyorgarlik dinamikasini aniqlash uchun biz jismoniy
tayyorgarlikning turli jihatlarini baholashga qaratilgan bir qator testlardan
foydalandik. Sinovlar surish, ikki oyoqda uzunlikka sakrash, shtangadan baland
tortish, 3x10 metrga moki yugurish, 30 metrga yugurish, 1000 metrga yugurish,
ikki qo‘l bilan dori to‘pini (2kg) pastdan va oldinga uloqtirishdan iborat edi.
Ushbu testlarning har biri jismoniy tayyorgarlikning turli jihatlarini - kuch,
chaqqonlik, chidamlilik, muvofiqlashtirish va portlovchi kuchni o‘lchash uchun
mo‘ljallangan.
Orqa tarafdagi qo‘l egilish/cho‘zish testi asosan yuqori tana kuchini,
ayniqsa qo‘l va elka mushaklarini o‘lchash uchun ishlatilgan. Tik turgan ikki
oyoqli uzunlikka sakrash pastki tana kuchini va portlovchi kuchini baholash
uchun ishlatilgan. Chaqqonlik va muvofiqlashtirishni sinash uchun moki
yugurish (3x10m) ishlatilgan, chunki u yo‘nalishni tez o‘zgartirishni nazarda
tutgan. 30 va 1000 metrga yugurish mos ravishda sprinting qobiliyati va uzoq
masofalarga chidamlilik ko‘rsatkichlari edi. Nihoyat, ikki qo‘l bilan pastdan va
oldinga dori to‘pini (2 kg) uloqtirish tananing pastki va yuqori qismlarining
portlovchi kuchini o‘lchashning innovatsion usuli edi.
Natijalar.
Tadqiqot yosh bokschilarda jismoniy sifatlarni rivojlantirishning
qiziqarli qonuniyatini aniqladi. Bu sifatlar 10 yoshdan 13 yoshgacha notekis
rivojlanishi kuzatilgan.
10-11 yoshda eng muhim rivojlanish muvofiqlashtirish va epchillikda
kuzatildi. Bu yosh ushbu fazilatlarni rivojlantirish uchun eng qulay ekanligini
isbotladi, bu moki yugurish (3x10 m) va uzunlikka sakrashdagi
yaxshilanishlardan dalolat beradi. Yosh bokschilar o‘z harakatlarini yaxshiroq
nazorat qilish, tezroq reaksiya vaqtlari va yo‘nalishni tezda o‘zgartirish
qobiliyatini namoyish etdilar.
Bokschilar 11-12 yosh guruhiga o‘tganlarida, kuchga chidamlilik eng
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
31
rivojlangan sifatga aylandi. Bu yuqori turnikda tortilish va 1000 m ga
yugurishning ko‘payishi bilan ta’kidlangan. Bu yoshda bokschilar uzoq vaqt
davomida yuqori intensiv harakatlarni davom ettirish qobiliyatining sezilarli
o‘sishini namoyish etdilar.
Nihoyat, 12-13 yoshda rivojlanish portlovchi kuch va chidamlilik tomon
o‘tdi. Bu uzunlikka sakrash va to‘p uloqtirish bo‘yicha yaxshilangan natijalarda
yaqqol namoyon bo‘ldi. Bokschilar tezda kuch ishlab chiqarish va qo‘llash
qobiliyatini, shuningdek, chidamliligini oshirishni namoyish etdilar, bu 1000
metrga yugurishda yaxshilangan ko‘rsatkichlardan dalolat beradi.
Yosh bokschilarda jismoniy sifatlarning notekis rivojlanishi qiziq
kashfiyotdir. Ko‘rinib turibdiki, bu yosh sportchilarda o‘sish va rivojlanishning
turli bosqichlarida jismoniy tayyorgarlikning turli jihatlari ustunlik qiladi. Shuni
ta’kidlash kerakki, bu notekis rivojlanish kamchilik emas, balki yosh
bokschilarning jismoniy yetukligining tabiiy jarayonini aks ettiradi. Ushbu
taraqqiyotni tushunish murabbiylarga har bir bosqichda bokschilarning o‘ziga
xos ehtiyojlarini qondiradigan yanada samarali o‘quv dasturlarini ishlab
chiqishga yordam beradi.
Yoshlar boksida jismoniy tayyorgarlikni rivojlantirish murakkab, ko‘p
qirrali jarayondir. Bolalar o‘sib ulg‘aygan sayin, ularning tanasi jismoniy
qobiliyatlari
va sport salohiyatiga ta’sir qiladigan sezilarli o‘zgarishlarga uchraydi. Ushbu
tadqiqotning maqsadi ushbu o‘zgarishlarni va ularning 10-13 yoshli
bokschilarning jismoniy tayyorgarligiga ta’sirini o‘rganish edi.
Tadqiqot doirasida bir qator jismoniy tayyorgarlik testlari o‘tkazildi, ular
kuch (qo‘llarni cho‘zish/cho‘zilgan holatda), kuch (ikki oyoqda uzunlikka
sakrash, ikki qo‘l bilan pastdan yuqoriga to‘ldirma to‘pini (2 kg) uloqtirish),
chaqqonlik (moki yugurish 3x10 m), tezlik (yugurish 30 m) va chidamlilik
(yugurish 1000 m). Ushbu testlar ushbu muhim davrda bolalarning sport
rivojlanishi haqida to‘liq ma’lumotlarni taqdim etdi.
Mavjud tadqiqotlar yosh bokschilarning umumiy jismoniy tayyorgarligi
muhimligini ta’kidlaydi, ayniqsa mushak massasi, kardiorespirator jismoniy
tayyorgarlik, anaerob kuch va yuqori va pastki ekstremitalarning kuchini
rivojlantirishga alohida e’tibor beradi. Shunga ko‘ra, tadqiqotimizning maqsadi
10-13 yoshli yosh bokschilarda bu fazilatlar qanday rivojlanishini o‘rganish edi.
10-11 yosh koordinatsiya va epchillikni rivojlantirish uchun eng qulay davr
ekanligi aniqlangan. Bu davrda bolalarning harakat qobiliyatlari jadal rivojlanib,
sportda olgan ko‘nikmalarini samarali qo‘llash imkonini beradi. Ularning
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
32
tanalari murakkab jismoniy qiyinchiliklarni engishga qodir bo‘ladi va
chaqqonlikning ortishi ularning boks natijalarida muhim rol o‘ynaydi.
11-12 yosh kuch chidamliligini rivojlantirish uchun eng qulay hisoblanadi.
Bu bosqichda bolalarning mushak massasi oshadi va ularning tanasi kattalar
xususiyatlarini ko‘proq qabul qila boshlaydi. Ushbu fiziologik o‘zgarish doimiy
mashg‘ulotlar bilan birgalikda bokschilar uchun muhim sifat bo‘lgan kuch
chidamliligini oshirishga yordam beradi.
Nihoyat, 12-13 yosh portlovchi kuch va chidamlilikni rivojlantirish uchun
maqbuldir. Bolalar o‘smirlik davriga yaqinlashganda, ularning jismoniy
qobiliyatlari etuk bo‘lib, kattalar sportchilarinikiga yaqinlashadi. Sportchilarning
o‘ng kaftining kuchi har doim chap kaftning kuchidan kattaroqdir.
Bokschilarning tezligi, portlovchi kuchi, anaerob glikolitik chidamliligi, qo‘l
kuchining
chidamliligi
va
moslashuvchanlik
qiymatlari
dastlabki
mashg‘ulotlardan bir yil ichida sezilarli darajada oshdi.
Muhimi, bu jismoniy o‘zgarishlar fitnes haqida xabardorlik va o‘z-o‘zini
anglashning ortishi bilan birga keladi, bolalar ko‘pincha tengdoshlariga
qaraganda o‘z rivojlanishiga ko‘proq e’tibor qaratadi.
Xulosa qilib shuni aytish kerakki, bokschilarning jismoniy sifatlari
10 yoshdan 13 yoshgacha notekis rivojlanadi, turli davrlar individual sport
sifatlarining rivojlanishiga yordam beradi. Bu mashg‘ulot strategiyalariga ta’sir
qiladi, bu esa murabbiylar o‘quv dasturlarini ushbu yosh guruhining
o‘zgaruvchan jismoniy imkoniyatlari va ehtiyojlariga moslashtirishi kerakligini
ko‘rsatadi. Ushbu loyiha tadqiqotimizning asosiy nuqtalarini qamrab oladi va
tashqi manbalardan qo‘llab-quvvatlovchi ma’lumotlarni qo‘shadi. U ham
dastlabki ma’lumotlaringiz va topilmalaringiz asosida qo‘shmoqchi bo‘lishingiz
mumkin bo‘lgan qo‘shimcha tafsilotlar, muhokamalar va tahlillar uchun joy
qoldiradi.
Adabiyotlar ro‘yxati:
1. Филимонов В.И. Физическая подготовка. - М.: МГРИ, 1990.
2. Хуснутдинов О.Н. Методы повышения эффективности соревновательной
деятельности
высококвалифицированных
боксеров:автореф.
дис.…
канд.пед. наук / О. Н. Хуснутдинов. – М., 1988. – 19 с.
3.Родионов А.В. Принцип психофизического сопряжения в подготовке
спортсменов-единоборцев высокой квалификации / А. В. Родионов //
Теория и практика физической культуры. – 2001. – №11.
4. Новиков А. А. Соревновательная нагрузка и практика соревнований в
боксе / А.А.Новиков, Н.А.Худалов, Г.Ф.Васильев, Б.Н.Никоноров // Теория и
практика физической культуры. – 2003. – № 8. – С. 33 – 37.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
33
5. Калмыков Е.В. Общие основы теории бокса: Классификация,
систематика и терминология бокса / Е.В.Калмыков, Н.Д.Хромов –
М.:ПринтЦентр, 2005. – 34 с
