Maqolada arpabodiyonning asosiy xususiyatlari ta’siri bayon qilinadi. Arpabodiyonning kimyoviy tarkibi va ozuqaviy qiymati ko’rsatilgan, apabodiyonning turli xil farmatsevtika qo’llanilishi va uni turli kasalliklarda qo’llash samaradorligi ko’rib chiqiladi. Muayyan tibbiy sharoitlarda va kasalliklarda arpabodiyonning inson tanasiga ta’siri alohida tahlil qilinadi.
Mamlakatda sut ishlab chiqarishning past darajasi, sutga bo‘lgan talab va ta’minot o‘rtasidagi tafovut quruq sut importi orqali bartaraf etiladi. Chaqaloq uchun ona sutidan yaxshi narsa yo‘q. Onaning sutida barcha hayotiy va zarur komponentlar, moddalar va vitaminlar mavjud. Biroq, biron bir sababga ko‘ra tabiiy ovqatlanish mumkin bo‘lmagan holatlar mavjud. Masalan, onaning yuqumli kasalliklari bo‘lishi mumkin. Bolani sun’iy oziqlantirishga o‘tkazishga qaror qilishdan oldin, siz albatta pediatringiz bilan bog‘lanib, maslahatlashingiz kerak. Chunki bunday mahsulotlar tarkibidagi turli moddalar doim ham bolalar uchun foydali bo‘lmasligi ham mumkin
Ushbu maqolada Tikanli artishok o’simligining a’nanaviy tibbiyotdagi ahamiyati va uni еtishtirishda o’g’itlardan samarali foydalanish hamda ularni qo’llash borasida olib borilgan tadqiqotlarning tahlili keltirilgan.
Biologiya ta’limi o‘quvchilarning tabiiy dunyo haqidagi tushunchalarini shakllantirishda va ularning tanqidiy fikrlash qobiliyatini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu maqola biologiya ta'limida kognitiv faollikni oshirish strategiyalarini o'rganadi, o'qituvchilarni o'quvchilarni o'quv jarayoniga jalb qilish uchun amaliy vositalar bilan ta'minlaydi. Muhokama qilingan asosiy yondashuvlar orasida interfaol ta'lim, ko'rgazmali qurollar, so'rovga asoslangan ta'lim, kontseptsiyani xaritalash, real dunyo ilovalari, formativ baholash va texnologiya integratsiyasi kiradi. Ushbu strategiyalarni amalga oshirish orqali o'qituvchilar biologiyaga chuqurroq munosabatda bo'lishlari mumkin, bu esa akademik mukammallikni va fanga umrbod qiziqishni rivojlantirishi mumkin.
Jahon bozoridagi ion almashinuvchi smolalar orasida kuchli asosli anionitlar va kuchli kislotali kationitlar muhim rol o'ynaydi [1]. Rangli va nodir metallarni murakkab aralashmalardan ajratish uchun ishlatilgan ionitlarga misollarni ko'plab ishlarda [2-9] uchratish mumkin.
Maqolada mis va nikel ionlarining muqobil sorbsion material - Larix sibirica igna barglarida sorbsiyasi 200 °C, 250 °C, 400 °C haroratlarda o'rganilgan. Sorbsiya izotermlari Langmyur, Freundlix, Temkin va Dubinin-Radushkevich modellari yordamida olingan va hisoblangan. Aniqlanishicha, Cu2+ va Ni2+ ionlarining sorbsiya jarayonlari Lengmyur modelida eng yaxshi tasvirlangan
Висмут - химический элемент V группы периодической системы Менделеева с атомным номером 83. Это металл серебристо-белого цвета с розоватым оттенком. Актуальность изучения микроэлемента висмута заключается в его потенциально токсическом влиянии на организм. При отравлении солями висмута могут быть поражены почки, центральная нервная система, печень, кожа и слизистые оболочки. В дополнение к этому, висмут способен индуцировать синтез низкомолекулярных белков, участвовать в процессах оссификации и формировать внутриклеточные включения в эпителии почечных канальцев. Содержание висмута в человеческом организме составляет: мышечная ткань - 0,32x10-5 %; костная ткань - менее 0,2x10-4 %; кровь - ~0,016 мг/л. Суточное поступление висмута в организм с продуктами питания составляет 0,005-0, 02 мг, а с воздухом - 0, 00001 мг.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотларининг берган маълумотларига кўра, элементлар одам организмига асосан сув билан, озиқ-овқатлар билан, ҳаво орқали ва дори препаратлар орқали кириб келади, шу билан бирга, баъзан ортиқча миқдорда тўпланади ҳамда одам организмига биотик ёки токсик таъсирлар кўрсатиш эҳтимоли юзага келади. Элементларнинг тирик организмларда ортиқча миқдорда тўпланиши кўп холларда саноат зоналарига боғлиқ холда кузатилиши мумкин. Қон ҳосил қилишда иштирок этадиган кимёвий элементлар қаторига кирадиган кобальт ионлари одам организми учун таъсири ижобийми, никель элементи ҳам шу жараёнларда иштирок этадими деган савол тиббиёт ходимларини тинимсиз изланишлар олиб боришга ундайди.
Известно, что скорость детоксицирующей функции печени индивидуальна [1] и это результат индивидуальности функциональной активности микросомальной монооксигеназной системы эндоплазматического ретикулума гепатоцитов [2]. Микросомальная цитохром Р-450 зависимая монооксигеназная система метаболизирует не только ксенобиотики, но и ряд эндобиотики, появляющиеся в ходе метаболизма в организме [3, 4]. В этой связи представлял интерес вопрос о состоянии физиолого-биохимических показателей организма в зависимости от функциональной активности детоксицирующей функции печени.
Zamon jadallik bilan rivojlanayotgan bir paytda, insoniyatga o’z ta’sirini ko’rsatmay qolmayapti. Ma’lumotlarni ko’pligi, shovqin-suron, internet rivojlanishi va boshqalar inson psixikasiga o’z ta’sirini ko’rsatmoqda. Bugungi kunda antidepressant preparatlariga talab kuchaymoqda. Albatta preparatning nojoyi ta’siri kamligi, qabul qilish intervali uzoqligi va tabiiyligi ko’p taraflama qulayliklarga olib keladi. Ushbu ilmiy maqolada Supurgi oilasiga mansub Cistanche o'simliklarining toksik- farmakologik xususiyatlari keltirilgan. Hozirgi vaqtda mahalliy o'simliklardan samarali dorivor moddalarni topish juda muhim. Cistanche an'anaviy Xitoy tabobatida keng qo'llaniladi. Chet elda Cistanche tubulosa osteoporoz (OP), Altsgeymer kasalligi (AD) va erkaklar jinsiy disfunktsiyasini (MSD) davolashda keng qo'llaniladi. Cistanches Herba - buyrak etishmovchiligi, ayollarning bepushtligi, patologik ajralmalar va qarilikdagi qabziyatni davolash uchun qo’llaniladi. Yuqoridagilarni hisobga olgan holda, biz Oʻzbekiston Respublikasining Fargʻona viloyatida oʻsadigan Cistanche mongolica turidan tayyorlangan ekstraktning ba'zi farmakologik xususiyatlarini va o'tkir toksikligini, undan tashqari antideprassant xususiyatini tahlil qildik. Ushbu tadqiqot haqida ma'lumot quyida keltirilgan.
Тадқиқот объектлари: болалар, оила ва мактабгача болалар муас-сасаларидаги овқат рационлари, биологик фаол овқат қўшимчалари, тажриба остидаги ҳайвонлар.
Ишнинг мақсади: Мактабгача болалар муассасаларида биологик фаол овқат қўшимчаларини қўллаш йўли билан болаларнинг овқат рационларини мутаносиблашиинг самарали услубларини ишлаб чиқиш.
Тадқиқот усуллари: гигиеиик, тиббий-биологик, токсикологик, биоки-мёвий, кимёвий, сўров ва статистик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: болалар кундалик овкат рационларининг озуқавий ва биологик қийматлари оилавий овқатланиш ва мактабгача болалар муассасаларидаги овқатланиш билан боғлиқлиги ва микронутриентларга бўлган эҳтиёжни озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол қилиш микдорини ошириш билан кондириб бўлмаслиги аниқланган.
Биологик фаол овқат қўшимчаларини гигисник ва токсикологик текшириш натижасида мактабгача болалар муассасаларидаги овқат рацион-ларида танқис бўлган С, А, В6, В,2 ва Д витаминлари, фолат кислотаси, кальций, магний, алмаштириб бўлмайдиган аминокислоталарга бой бўлган маҳаллий «Биовит» биологик фаол қўшимчаси танлаб олинди ва кўлланилди. Натижада, болалар овқатларининг биологик киймати ошишига, азот баланси, оқсил сўрилиши, сийдикдаги азот моддалари, С витамини алмашинувининг биокимёвий кўрсаткичлари меъёрий ҳолатга келишига эришилди.
Мактабгача болалар муассасаларида биологик фаол овкат қўшимчаларини қўллашни гигиеник асослаш ва уларнинг самарадорлигини баҳолаш бўйича янги услубий ёндашув ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти: изланишлар натижасида соғлиқни сақлаш амалиёти учун Узбекистан Республикаси СанҚМ, 2 та услубий қўлланма, ва овқатланиш ҳолатини баҳолаш услуби ишлаб чиқилган ва тасдиқланган.
Тадбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: олинган натижалар Республика миқёсида тадбиқ этилган ва аҳоли саломатлигини сақлашда муҳим роль ўйнаб, халқ хўжалигида, умумпрофилактик, ижтимоий, экологик-гигисник аҳамиятга эга.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси: профилактик тиббиётда ва гигиена амалиётида, ўқув жараёнида.
Тадқиқот объектлари: Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F, Mg3(PO4) -CaAbSi2Os ва Mg3(PO4)2 - Ca3(PO4)3F - CaAbSbOs тизимларининг ҳолат диаграммалари; Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F, Mg3(PO4)2-CaAbSi2O8 ва Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F-CaAl2Si20s тизимларида шиша ва ситаллар; ситалларнинг биомутаносиблиги; металлокерамиканинг биоситалл қопламалари; биоситаллдан суяк имплантатлар; яхлит куйма биоситалл тиш имплантатлари; ортопедик стоматология буюмларининг глазури.
Ишнинг мақсади: суяк ва тиш жаррохлиги учуй биоситалларнинг таркибларини танлаш ҳамда биомутаносиб шишакристалл моддалар синтезининг илмий асослари ва технологиясини яратиш.
Тадқиқот усули: Қаттиқ фазадаги синтез, фазовий мувозанатни аниклашнинг статик усули, кристаллооптик таҳлил, рентгенографик тахлил, электронномикроскопик тахлил, электрон-зонд микротахлил, дифференциал-термик тахлил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F, Mg3(PO4)2-CaA12Si2Ox ва Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F-CaA12Si2Ox тизимларидаги фазовий мувозанатлар илк бор тадқиқ қилинган. Тадқиқ килинган тизимларда шиша ҳосил бўлиши ва шишаларнинг кристалланиш қобилияти аникланган. Шишакристалл материаллар таркибларининг оптимал концентрацион чегараларини аниқлашга ҳамда ситалларнинг хусусиятлари ва тузилишларини йўналтирилган равишда бошқаришни назарий асослаш ва амалда исботлашга имкон берувчи шиша ва ситалларнинг таркиб - тузилиш - хусусиятларнинг ўзаро боғлиқлиги тадқиқ килинган. Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F, Mg3(PO4)2-CaAl2Si2O8 ва Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F-CaA12Si2Os тизимлари асосидаги шишакристалл материалларнинг тирик организм билан мослашувчанлиги тадкик килинган. Суяк ва тиш жаррохлиги учун биоситалларни синтез килишнинг шартлари ишлаб чикилган. Металлокерамика бўйича биоситалл қопламаларни тизимли-бошкарув синтези хамда суяк ва тиш буюмлари учун глазурлар ишлаб чикилган.
Амалий ахам пяти: Ортопедии хирургия ва стоматология учун биоситалл буюмларнинг самарадор таркибларини ишлаб чиқишга имкон берувчи Мзз(РО4)2-Са5(РО4)зҒ, Mg3(PO4)2-CaAl2Si2O8 ва Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F-CaAl2Si2Os тизимларидаги фазовий ўзгаришлари тартибга солиш қонуниятлари аниқланган. Суяк жаррохлиги учун зич ва говак тузилишли биоситалл буюмларни олиш технологияси яратилган. Ўзбекистонда илк бора сифати чет эл андозаларидан қолишмайдиган яхлит қуйма ва металлокерамик буюмлар - биоситалл тиш протезларининг таркиблари ва олиниш технологияси яратилган.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Бир йилдан етти йилгача кузатувда бўлган касаллар устида ўтказилган клиник тадкиқотлар Mg3(PO4)2-Ca5(PO4)3F, Mg3(PO4)2-CaAl2Si2Ox ва Mg3(PO4)2-Ca.s(PO4)3F-CaA12Si2O8 тизимлари асосидаги биоситалларни Ўзбекистон тиббиёт муассасаларининг жағ-юз жаррохлиги бўлимларида қўлланилишини ҳамда суяк жаррохлиги учун биоситалларни саноат миқёсида ишлаб чиқаришни тавсия қилишга имкон беради. “Биоситалл” биомутаносиб шишакристалл материал учун техник шартлар ишлаб чикилган бўлиб, 1-ТошДМИ “Ортопедик стоматологияси” кафедраси шароитида биоситалл тиш протезлари - яхлит куйма ва металлокерамик буюмларнинг клиник синовлари бошланган. Уларни саноат микёсида ишлаб чиқарилишга тавсия қилиш максадида маълум вақт ўтиши мобайнидаги натижаларни аниклаш, бунинг учун эса суяк-тиш жаррохлиги учун биоситалларнинг клиник синовларини давом эттириш лозим. Тавсия этилган янги таркибларни тадбиқ қилиш бир поликлиникада бир ойда 2,85 млн. сўм иқтисодий самара олишга имкон беради. Суяк жаррохлигида ишлатилишининг самарадорлиги синтез килинган биоситалларнинг юқори биомутаносиблиги, моддий имконияти етарли бўлмаган касалларни имплантат материал билан таъминлаш, ортопедик стоматологияда эса - хориждан келтирилаётган материалларни ўрнини босиши орқали амалга оширилади. Олинган натижалар ортопедик хирургия ва стоматологик тиббиёт ва сервис марказларида жорий этилиши мумкин.
Қўлланиш соҳаси: Тиббиёт.
Тадқиқот объектлари: ВГлар билан касалланишнинг кўп йиллик динамикаси, ўткир ВГ билан касалланган беморлар, аҳолининг турли хил соғлом катламлари ва "хавф гуруҳидаги" шахслар, эмланганлар.
Ишнинг мақсади: ВГларнинг тарқалганлик, аҳолини ВГлар билан зарарланганлин даражасини ўрганиш, мариерли ташҳисот алгоритми ва Қозоғистон шароитида ВГлар вакцинопрофилактик стратегиясини ишлаб чиқиш
Тадқиқот методлари: Тадқиқотда замонавий вирусологии, иммунологии, серологии,статистии.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Қозоғистонда иатталар орасида ўтиир ГЕ спорадии ҳолатларини чақирувчи HEV цирнуляцияси или маротаба аниқланди. Сероэпидемиологии тахдил йўли билан мамлаиатнинг жанубида ўтиир гепатитни авж олишида HEV нинг ўрни исботланди. ИФТ ва БЗР (ПЦР) усуллари билан ўтиазилган мариерли ташҳисот йўли орқали ўтиир ВГ ларнинг этиологии тарииби аниқланди. Ишлаб чинилган «А» дан «ТТ» гача ВГ мариерларини тестлаш алгоритми ўтиир ва суруниали гепатитлар этиологии тариибини тўлии очиб беради.
Амалий ахамияти: Янги туғилган болалар билан бир наторда аҳолининг ҳамма натламлари ва бошқа хавф гуруҳидагиларни гепатит А ва В га нарши эмлашни ўз ичига олган танлиф этилган эмлаш таитииа ва стратегияси аҳолининг 20-25 ёшгача иатламлари орасида специфии чидамлилии тез юзага иелтириш ва ВГ А ва В иасалланиш даражасини пасайтириш имиониятини беради.
Татбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: ВГ ларнинг лаборатор ташхисоти ва вакцинопрофилактикасига тегишли илмий тадкикот натижалари «Уткир ва сурункали вирусли гепатитларни специфик маркерларини аниклаш ва уларнинг натижаларини изохлаш» (Уланбатор, 2003), «Медициналык кызметкелер арасында В вирусты гепатитпц алдын алу шаралары» (Астана, 2005), «Козоғистон Республикасида В вирусли гепатитнинг вакционопрофилактикасининг стратегияси» (Астана, 2006), “А” дан “ТТ”нг бўлган ўткир ва сурункали вирусли гепатитларнинг келиб чиқишида маркерли ташхиснинг асослари (Алматы, 2005), номли услубий қўлланмаларда ўз аксини топтан. Тадқиқот натижалари Қозоғистон Республикаси ССВ Республика СЭС амалий иш жараёнига тадбик этилган. Гепатит А га карши вакцинацияга кетадиган 1$ га даволашга кетадиган харажатларни иктисодий самарадорлиги 15,5$ ёки 4,3$ га тўғри келади.
Қўлланиш сохаси: Вирусология, иммунология, микробиология.
Тадқиқот объектлари: 1 ойдан 12 ойликгача бўлган 466 та бола.
Тадқиқотнинг мақсади: рахитни профилактика қилишнинг модификацияланган схемаларини ишлаб чиқиш ва даволаш учун олдини олиш, прогнозтик мезонларини аниқлаш билан фосфор-кальций алманишуви бузилишининг хавф омилларини баҳолаш.
Тадқиқотнинг методлари: биохимик текшириш (қон зардобида 25(OH)Dj, кальций ва фосфор микдорини аниқлаш) ва инструментал текширишлар (ЭхоЭГ). Болалар педиатр, невропатолог ва бошқа бир катор мутахасислар консультациясида бўлишди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Рахит касаллигининг учраш микдори 25(OH)D дефицита биринчи маротаба илк ёшдаги соглом болаларнинг кон зардобида аникланди. Болалар кон зардобининг 25(OH)D микдорини аниқлаш асосида рахит касаллигининг хавф омиллари кондаги кальций ва фосфор микдори билан боғлиқлиги аникланди. Рахит билан касалланган болаларни витамин D билан даволашда ва олдини олишда патронаж модификацион схема ишлаб чикарилган. Ушбу схема индивидуал равишда рахит касаллигининг даражаси хамда асосий метаболитига мослашган. Илк ёшдаги болаларда шу модификацион схема рахитни олдини олишда хамда даволашда кул келди.
Амалий ахамиятн: Математик усули асосида она ва бола томонидан рахит касаллигининг ҳавф омиллари ривожланиши тахдил килиниб, соғлиқни сақлаш бирламчи бугимида бу патология билан касалланган болалар алоҳида гуруҳга ажратилиб олдини олиш чора тадбирларини ўтказишда ёрдам беради. Рахит касаллигини ўз вактида олдини олишда хар бир болага витамин D беришда шифокор, тиббий хамшираси ва ота - оналар билан биргаликда олиб борилади. Мана шу усул витамин D етишмовчилиги яширин шаклини олдини олишда хам ёрдам беради.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқод натижалари Самарканд вилоятининг №4 ва №5 шахар болалар поликлиникалари ва №1 шахар болалар шифохонасида жорий қилинди. Иш натижалари Самарканд Давлат тиббиёт института педиатрия кафедраларининг ўкув жараёнига киритилди.
Қўлланиш сохаси: педиатрия.
Тадқиқот объектлари: ревматоид артритли ЮЗта бемор, 20та соғлом хохловчилар.
Ишнинг мақсади: паст частотали физик омилларининг цитокинларга ва липопероксидация жараёнларига таъсирини ўрганиш ва РА бўлган беморларда клиник-лаборатор кўрсаткичларга таъсирини ҳисобга олган ҳолда уларни қўлланишнинг самарадорлигини илмий асослаб бериш.
Тадқиқот усули: клиник-лаборатор текшириш, кон зардоби ва синовиал суюкликдаги цитокинлар даражасини иммунологик текшириш, ПОЛ ва АОС кўрсаткичларини биокимёвий текширишлар, фосфолипаза-А2 активлигини, носпецифик фосфатазаларни ва озод (эркин) оксипролинни текшириш.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: РА бўлган беморларни даволашда ва реабилитация килишда бензкетозон ультрафонофорезининг клиник самарадорлиги ўрганилган. Яллиғланиш олди ва яллиғланишга қарши цитокинлар ўртасидаги дисбаланс, шунингдек эритроцитлар мембраналаридаги ва кон зардобидаги ПОЛ активланиши хужайраларнинг мембрана стуктураларини дестабилизация килиши, фосфолипаза-Аз фаолиятини ошириши, шу тариқа яллиғланиш медиаторлари -простагландинлар синтезини ратбатлантириши исботланган. Паст частотали физик омиллар кўшилган комплекс терапия ва айниқса бензкетозон ультрафонофорезининг яккол ижобий эффект бериб, яллигланиш олди ва яллигланишга карши цитокинлар ўртасидаги нисбатни меъёрлаштириши, фосфолипаза-А2 активлигини, ПОЛ махсулотларини пасайтириши ва АОС кўрсаткичлари микдорини кўпайтириши исботланди.
Амалий ахамияти: Терапевтик амалиётга физикғфармакологик метод ғ бензкетозон ультрафонофорези киритилишининг мақсадга мувофиқлиги асослаб берилган. РА бўлган беморларни реабилитация килишда паст частотали физик даволаш методларини тайинлашга ишлаб чиқилган дифференциацияланган курсатмалар ремиссия муддатларини узайтириш, пациентлар хаёт сифатини яхшилашга имкон беради.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: амалий тавсияномалар Республика Ревматологик Маркази артрологик ИАДКга, 1чи шахар клиник касалхонаси, Зангиота тумани Марказий шифохонаси амалиётига жорий килинган.
Қўлланиш сохаси: ревматология, физиотерапия.
Тадқиқот мақсади: Боксчиларда адаптациянинг махсус функционал тизимини шаклланишини ўрганиш ва боксчиларда реабилитация ва адаптация жараёнларини такомиллаштириш бўйича чоралар ишлаб чиқиш.
Тадқиқот усуллари: ФРС - тест PWC-170, иммунограмма, Бор усули бўйича тромбоцитлар агрегацияси, эритроцитлар агрегацион фаоллиги, ЭКС, КСП, Кердо индекси, ЭКГ, қорин бўшлиғи аъзолари УТТ, БАК, Спилберга-Ханина сўровномаси, И.Г. Шульцу бўйича аутотренинг.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Ўтказилган тадқиқотлар биринчи марта йиллик машгулотлар циклининг турли даврларида боксчиларда спорт натижасида чарчашнинг ўзига хослигини аниқлашга имкон берди. Юкори малакали спортчиларда иммун холат хусусиятлари, зўриқишларга мослашиш ва тикланиш даврларида иммун тизимдаги ўзгаришлар ўрганилди. Энзимотерапия ва психотерапияни кўллаш билан боксчиларни тикланиш тизими ишлаб чиқилди, бу эса ўз навбатида умумий адаптацией синдромда намоён бўлувчи физиологик, биокимёвий ва нейроэндокрин функциялар кўрсаткичларидаги ижобий ўзгаришлар негизидаги спортдаги натижаларни ўсиши билан ифодаланади.
Амалий ахамняти. Тадкиқотлар асосида олинган натижалар боксчилардаги иммун бузилишларнинг ўзига хослигини аниклашга имкон яратади, бу эса иммун тизимга боғлиқ ҳолатлар ва касалликларни ривожланиши мумкин бўлган хавф гуруҳини шакллантиришда хамда уларни ўз вактида адекват коррекциялаш учун асос бўлиб хизмат килади.
Боксчиларда реабилитация ва адаптация жараёнларини яхшилаш максадида машгулотлар ўтказиш-мусобакалар цикли давомида психотерапевтик усуллар ва полиэнзим препарата вобэнзимни қўллаш тавсия этилади.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлик. Текшириш натижалари М.Б.Франк номидаги Республика врачлик-физкультура диспансери, шахар физкультура диспансери, Республика Олимпия захиралари колледжи, ТТА жисмоний тарбия, шифобахш жисмоний тарбия, врач назорати ва физиотерапия кафедраси амалиётига жорий этилган.
Қўлланиш сохаси: спорт тиббиёти, врачлик-физкультура диспансери, олимпия захиралари колледжи тиббий-санитария қисми/
Тадқиқот объектлари: ўткир лимфобласт лейкозли 420 бемор.
Ишнинг мақсади: BCR/ABL химер онкогенининг учраш частотаси ва генетик вариантларини ўрганиш, хамда Ўзбекистонда Ph-ижобий ўткир лимфобласт лейкозини ташхиси ва даволашни дифференциацияланган протоколини татбиқ этиш.
Тадқиқот методлари: клиник-морфологик, молекуляр-генетик, статистик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Илк маротаба Ўзбекистонда BCR/ABL р190 генетик маркери вариантининг учраш частотаси аниқландики, у 34% ни ташкил қилди, бунда р210 варианта топилмади. Ўткир лимфобласт лейкозларни даволашни стандарт протоколларининг ретроспектив таҳлили юқори хавф гуруҳи беморларида, стандарт ҳавфга нисбатан, рецидивларнинг юқори фоизини кўрсатди. BCR/ABL-ижобий ўткир лимфобласт лейкозли, химиотерапия билан биргаликда Гливек кабул килган беморларда, Гливек кабул килмаган беморларга нисбатан ремиссияга ишончли равишда 8 мартадан кўпроқ холларда эришилди (%2=7,2; р=0,003; OR=8,25).
Амалий ахамияти: BCR/ABL pl90 химер онкогени детекциясининг молекуляр усули оптималлаштирилиб, амалиётга татбиқ этилдики, бу ўткир лимфобласт лейкозини эрта этапларида дифференциал ташхис ўтказиш, ўтказилаётган даволашга бўлаётган молекуляр жавобни баҳолаш, ҳамда касалликни резистент кечиши ва молекуляр рецидиви ривожланишини назорат килиш имкониятини беради.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадкикот натижалари Гематология ва кион куйиш ИТИ клиник амалиётига татбик этилган, иш материаллари ТТАсининг гематология кафедраси ўкув жараёнида қўлланилади.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: гематология.