Часть-19_ Том-5_
Апрель -2024
ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
10
ISSN:
3030-3680
TALAB VA TAKLIF NAZARIYASI VA BOZOR MEHNATI
Samarqand Iqtisodiyot va Servis instituti
O’rinboyeva Yulduz Pirnazarovna
– I.f.f.dok. dotsent
Ulduzurunbaeva75@gmail.com
Mardonova Sevinch Dobil qizi
Buxgalteriya Hisobi va Menejment fakulteti MN-423 guruh talabasi
thenov2004@gmail.com
Anotatsiya:
Ushbu maqola, xususan, mehnat bozori kontekstida talab va
taklifning asosiy iqtisodiy tamoyilini o'rganadi. U mavjud ishchi kuchi va ularning
malakasini o'z ichiga olgan ta'minot kuchlarining korxonalar va tashkilotlarning
ishchi kuchiga bo'lgan talabi bilan qanday o'zaro ta'sirini o'rganadi. Tenglamaning
har ikki tomoniga ta'sir etuvchi asosiy omillar, jumladan, ta'lim darajasi, texnologik
taraqqiyot, iqtisodiy sharoitlar va hukumat siyosati ko'rib chiqiladi.
Аннотация:
В этой статье рассматривается основополагающий
экономический принцип спроса и предложения, в частности, в контексте
рынка труда. В ней рассматривается, как силы предложения, охватывающие
доступную рабочую силу и ее навыки, взаимодействуют со спросом на
рабочую силу со стороны предприятий и организаций. Рассматриваются
ключевые факторы, влияющие на обе стороны уравнения, включая уровень
образования, технологический прогресс, экономические условия и
государственную политику.
Annotation:
This article delves into the foundational economic principle of
supply and demand, specifically within the context of the labor market. It explores
how the forces of supply, encompassing the available workforce and their skills,
interact with the demand for labor from businesses and organizations. Key factors
influencing both sides of the equation are examined, including education levels,
technological advancements, economic conditions, and government policies.
Kalit soʻzlar:
imkoniyatlar,korxonalar, strategiyalar, strategik qarorlar,
muddatli bozor, bozor muvozanati, imkoniyatlar.
Ключевые слова:
возможности, предприятия, стратегии, стратегические
решения, фьючерсный рынок, рыночное равновесие, возможности.
Key words:
opportunities, enterprises, strategies, strategic decisions, futures
market, market equilibrium, opportunities.
Часть-19_ Том-5_
Апрель -2024
ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
11
ISSN:
3030-3680
Talab va taklif nazariyasi bozor mehnatini tushuntiradigan muhim
konseptlardan biridir. U talab va taklifning oʻzaro mos kelishi va bozor tahlili uchun
asosiy asosdir. Talab, mijozlar yoki bozor qatoridagi mahsulot yoki xizmat uchun
biror narsa iste'mol qilishga bo'lgan istaganligini ifodalaydi. Taklif esa bu talablarni
qondirish uchun ishlab chiqarilgan mahsulotlar yoki xizmatlar. Bozor mehnati esa
talab va taklifning oʻzaro mos kelishi, mahsulotlarning narxining aniqlanishi,
talabning ko'rsatkichlarining aniqlanishi, va bozor qonunlarining tahlili bilan
bog'liqdir. Bu konseptlar biznesda strategik qarorlar qabul qilish, yangi mahsulotlar
va xizmatlar ishlab chiqish va bozor strategiyalarini rivojlantirishda yordam
beradi.Naflilik, bir korxona yoki shaxsning oʻzaro munosabatlari, ish oʻrni, vaqti,
malxozliklar, va ijtimoiy fe'ollar tomonidan qat'iy boʻlmagan vaziyatlarda amalga
oshirish mumkin bo'lgan faoliyatdir. Bu, oʻziga xos, mavqeyli va erkin harakatlarni
oʻz ichiga oladi. Naflilik, innovatsiyani taʼminlash, yangi sohalarda rivojlanish va
oʻzlashtirish, shaxsiy rivojlanish va jamoatni ilgari surish uchun muhim vazifalarni
bajarishda yordam beradi. Bu holatda, korxonalarda yoki shaxslarda naflilikning eng
muhim asoslari yaratilgan imkoniyatlarni tanish, xizmatlarni takomillashtirish va
innovatsiyani rag'batlantirish uchun qoʻllaniladi.Oʻzbekistonda bozor muvozanati
taminlash, korxona va isteʼmolchilarning talablarini va takliflarini mos kelishi uchun
strategik amalga oshiriladi. Bu, bozor tahlilini, mijozlar va bozor qatoridagi mahsulot
yoki xizmatlarga talablarni aniqlash va mos kelishni taʼminlashni oʻz ichiga oladi.
Bozor muvozanati taminlash jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat boʻladi:
1. Bozor tahlili: Bozor tahlili oʻz vaqti, oʻz belgilari, va oʻz vaqtningi
koʻrinishida bozor holatini tushunishga yordam beradi. Bu jarayon oʻzbek
bozorining standartlari, tendensiyalari, mavqeyli xususiyatlari va isteʼmolchilarining
soʻrovlari va tabassumlarini oʻrganish bilan boshlanadi.
2. Talab va taklif analizi: Mijozlar va bozor qatoridagi mahsulot yoki
xizmatlarga talablarini aniqlash va qondirish tahlili, shuningdek, bozor qatoridagi
mahsulotlarning takliflarini oʻrganish bilan yakunlanadi
3. Strategik rejalashtirish: Bozor tahlili va talab-taklif tahlili natijalariga
asoslangan holda, korxonalarning strategik maqsadlarini, bozor segmentlarini,
vaqtni, yoki geografiyani belgilash, reklama va marketing chora-tadbirlarini
rivojlantirishni oʻz ichiga oladi.
4. Monitoring va qisqa muddatli reagirovaniya: Bozor muvozanati jarayonini
amalga oshirishda, monitoring va qisqa muddatli reagirovaniya muhim ahamiyatga
ega. Bozor muvozanati tizimini toʻliq tushunish uchun oʻzbek bozori tizimini
Часть-19_ Том-5_
Апрель -2024
ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
12
ISSN:
3030-3680
yakunlangan mahsulotlarning sotishiga yoki sotilmaganiga qarab, isteʼmolchilarning
baholash va fikr-mulohazalarini oʻrganish shart.
Bozor muvozanati taminlash, korxonalarga oʻz tizimlarini taʼmirlovchi, qisqa
muddatli bozor munosabatlari va mijozlar bilan qoʻllanilishi uchun zarur boʻlgan
samaradorlikni taʼminlash uchun asosiy tushunchalarni taqdim etadi.
Testning savollari:
1. Talab taklif nazariyasi nima?
a) Talabni yo'qotish
b) Talablarni o'rganish va ularning zaruriyatlari va talablari haqida fikr
yuritish
c) Talablarni qanoatlantirish
d) Talablar haqida ma'lumotlar to'plash
2. Talab taklif nazariyasi nima uchun kerak?
a) Har bir talabning qanday bo'lishi kerakligini aniqlash uchun
b) Dasturlarni yaxshi tuzish uchun
c) Talablarni rivojlantirish uchun
d) Talablarni o'rganish uchun
3. Talab taklif nazariyasi qanday vositalardan foydalanadi?
a) Sinovlar va testlar
b) Ma'lumotlar va ma'lumotlar analizi
c) Talablarni o'rganish va aniqlash usullari
d) Hammasi yaroqli
4. Talab taklif nazariyasi qanday qilib takliflarni shakllantiradi?
a) O'qituvchilar tomonidan
b) Talablar tomonidan
c) O'qituvchilar va talablar hamkorlikda
d) Faqat testlar orqali
5. Talab taklif nazariyasi nima maqsadlar uchun ishlatiladi?
a) Talablarni hisobga olish
b) Dasturlarni tuzish
c) Dasturlarni rivojlantirish
d) O'quv jarayonini muvaffaqiyatli amalga oshirish
6. Agarbiznes nima?
a) Agarbiznes biror narsani o'zlashtirib oladigan yoki xizmatni ko'rsatadigan
tadbirkorlik faoliyati
b) Boshqa insonlarni ishonish uchun
Часть-19_ Том-5_
Апрель -2024
ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
13
ISSN:
3030-3680
c) Pul ishlashning eng yaxshi usullaridan biri
d) Ishga kirishga yordam beradigan biror xizmat
7. Agarbiznesni boshlash uchun nima kerak?
a) Katta to'lovlar
b) Barcha lozim bo'lgan ma'lumotlar va qobiliyatlar
c) Katta investitsiyalar
d) Yaxshi maydon topish
8. Agarbiznes qanday qilib muvaffaqiyatli bo'lishi mumkin?
a) Katta reklama
b) Yaxshi xizmat ko'rsatish
c) Sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish
d) Barcha variantlar to'g'ri
9. Agarbiznesni rivojlantirish uchun qanday strategiyalar mavjud?
a) Bozor yarim ko'paytirish
b) Sifatli xizmatlar taklif qilish
c) Xalqaro bozorlarga kiring
d) Hammasi to'g'ri
10. Agarbiznesda muvaffaqiyatli bo'lish uchun kerak bo'lgan asosiy sifatlar
qanday?
a) Sifatli kompaniya brandingi
b) Xizmat sifati va foydali hodisalar
c) Katta miqdorda moliyaviy kapital
d) Yaxshi menejment va liderlik
11. Iqtisodiy tizim nima?
a) Xalqaro savdo va xizmatlar almashishining umumiy tizimi
b) Davlat tomonidan taminotlar va xizmatlar taqsimoti
c) Respublika iqtisodiy tizimi
d) Iqtisodiy faoliyatning barcha sohalarini o'z ichiga olgan tizim
12. Iqtisodiy tizimda qanday resurslar ishlatiladi?
a) Faqat pul mablag'lar
b) Pul mablag'lar, ishlab chiqarish quvvatlari, va ijtimoiy resurslar
c) Ishlab chiqarish quvvatlari va ijtimoiy resurslar
d) Faqat ishlab chiqarish quvvatlari
13. Mulkchilik nima?
a) Xalqaro savdo munosabatlari
Часть-19_ Том-5_
Апрель -2024
ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
14
ISSN:
3030-3680
b) Respublika iqtisodiy faoliyati
c) Sahibkorlik va boshqarish tizimi
d) Xalqaro savdo muomalalari
14. Mulkchilikda qanday turiy mulklar mavjud?
a) Faqat real mulklar
b) Real va immaterial mulklar
c) Immovable va movable mulklar
d) Faqat intellektual mulklar
15. Mulkchilik tushunchasi qanday o'rnini egallaydi?
a) Faqat to'lovlar va pul mablag'lar
b) Real va immaterial mulklar
c) O'zlashtirilgan tadbirkorlik faoliyati
d) Barcha variantlar to'g'ri
16. Ish haqi nima?
a) Ish o'rinini qo'llab-quvvatlovchi hujjat
b) Ish o'rinidan olingan maosh
c) Menejerlik pozitsiyasining nomi
d) Ish bilan bog'liq qonunlar to'g'risida yo'nalishlar
17. Ish haqini belgilash uchun qanday faktorlar o'zgaruvchan?
a) Faoliyat turi
b) Yil davomida ortiqcha ko'ngil ochar ko'rish
c) Ish o'rinining geografik joylashishi
d) Barchasi to'g'ri
18. Mehnat munosabatlari nima?
a) Ish bilan bog'liq shaxsiy munosabatlar
b) Ish o'rinidagi odamning amal etish tarzini o'rganish
c) Menejerlik faoliyati
d) Ish haqini baholash
19. Mehnat munosabatlarini yaxshilash uchun qanday tavsiyalar beriladi?
a) Ish haqini pasaytirish
b) Ish haqini oshirish
c) Menejerlik pozitsiyasini o'zgartirish
d) Menejerlik tushunchasini tushunish
20. Ish haqi va mehnat munosabatlari qanday o'zgaradi?
a) Qonunlar va qarorlar bilan
b) Xalqaro savdo munosabatlari
Часть-19_ Том-5_
Апрель -2024
ЛУЧШИЕ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
15
ISSN:
3030-3680
c) Kompaniya direktorlarining quyidagi yo'nalishlariga ko'ra
d) Faqat katta korxona boshqaruvining faoliyati bilan
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Худокормов А.Г. Экономическая теория: Новейшие течения Запада.-
М.: ИНФРА-М, 2009.- с. 416.
2.https://arxiv.uz/uz/documents/referatlar/iqtisodiyot/talab-va-taklif-
nazariyasi-bozor-muvozanati
3.https://worldlyjournals.com/index.php/IJSR/article/download/1302/1746
4.
https://e-itt.uz/index.php/eitt/article/view/742
Test javoblari:
1. b) Talablarni o'rganish va ularning zaruriyatlari va talablari haqida fikr
yuritish
2. a) Har bir talabning qanday bo'lishi kerakligini aniqlash uchun
3. c) Talablarni o'rganish va aniqlash usullari
4. c) O'qituvchilar va talablar hamkorlikda
5. d) O'quv jarayonini muvaffaqiyatli amalga oshirish
6. a) Agarbiznes biror narsani o'zlashtirib oladigan yoki xizmatni
ko'rsatadigan tadbirkorlik faoliyati
7. b) Barcha lozim bo'lgan ma'lumotlar va qobiliyatlar
8. d) Barcha variantlar to'g'ri
9. d) Hammasi to'g'ri
10. d) Yaxshi menejment va liderlik
11. d) Iqtisodiy faoliyatning barcha sohalarini o'z ichiga olgan tizim
12. c) Ishlab chiqarish quvvatlari va ijtimoiy resurslar
13. c) Sahibkorlik va boshqarish tizimi
14. c) Immovable va movable mulklar
15. b) Real va immaterial mulklar
16. b) Ish o'rinidan olingan maosh
17. d) Barchasi to'g'ri
18. a) Ish bilan bog'liq shaxsiy munosabatlar
19. a) Ish haqini pasaytirish
20. a) Qonunlar va qarorlar bilan
