www.sci-p.uz
II SON. 2025
783
O‘ZBEKISTONDA DAVLAT MOLIYASI VA BUXGALTERIYA HISOBIDA SHAFFOFLIKNI
KUCHAYTIRISH BO‘YICHA ISLOHOTLAR
Malikova Sevinch
Guliston davlat universiteti
ORCID: 0009-0002-0668-2324
Annotatsiya
.
O‘zbekiston Respublikasida moliyaviy shaffoflikni oshirishga qaratilgan
institutsional va huquqiy islohotlar tahlil qilinadi. So‘nggi yillarda mamlakatda davlat
moli
yasining ochiqligini ta’minlash, byudjet jarayonida fuqarolik ishtirokini kuchaytirish, soliq va
xarajatlar tizimini raqamlashtirish orqali shaffoflikni oshirish bo‘yicha qator chora
-tadbirlar
amalga oshirilmoqda. Ushbu tadqiqotda ushbu islohotlarning asos
iy yo‘nalishlari, ularning
samaradorligi, xalqaro standartlarga (masalan, IMF’ning fiskal shaffoflik mezonlari, PEFA
indikatorlari) muvofiqligi baholanadi.
Kalit so‘zlar
:
moliyaviy shaffoflik, fiskal islohotlar, davlat moliyasi, byudjet ochiqligi,
xalqaro moliyaviy hisobot standartlari.
РЕФОРМЫ ПО ПОВЫШЕНИЮ ПРОЗРАЧНОСТИ В ОБЛАСТИ ГОСУДАРСТВЕННЫХ
ФИНАНСОВ И БУХГАЛТЕРСКОГО УЧЕТА В УЗБЕКИСТАНЕ
Маликова Севинч
Гулистанский государственный университет
Аннотация
.
Анализируются институционально
-
правовые реформы, направленные
на повышение финансовой прозрачности в Республике Узбекистан. В последние годы в
стране реализуется ряд мер по обеспечению открытости государственных финансов,
усилению участия граждан в бюджетном процессе и повышению прозрачности за счет
цифровизации системы налогообложения и расходов. В данном исследовании
оцениваются основные направления этих реформ, их эффективность и соответствие
международным стандартам (например, критериям фискальной прозрачности МВФ,
показателям PEFA).
Ключевые
слова:
финансовая
прозрачность,
фискальные
реформы,
государственные финансы, открытость бюджета, международные стандарты
финансовой отчетности.
UOʻK:
338.012
783-791
www.sci-p.uz
II SON. 2025
784
REFORMS TO INCREASE TRANSPARENCY IN PUBLIC FINANCE AND
ACCOUNTING IN UZBEKISTAN
Malikova Sevinch
Gulistan State University
Abstract.
Institutional and legal reforms aimed at increasing financial transparency in the
Republic of Uzbekistan are analyzed. In recent years, the country has been implementing a number
of measures to ensure the openness of public finances, strengthen citizen participation in the
budget process, and increase transparency by digitizing the tax and expenditure system. This study
assesses the main directions of these reforms, their effectiveness, and compliance with
international standards (for example, the IMF's fiscal transparency criteria, PEFA indicators).
Keywords
:
financial transparency, fiscal reforms, public finance, budget openness,
international financial reporting standards.
Kirish.
So‘nggi yillarda O‘zbekiston Respublikasida iqtisodiyotni modernizatsiya qilish, ochiq va
samarali boshqaruv tizimini shakllantirish borasida qator tizimli islohotlar amalga
oshirilmoqda. Ayniqsa, moliyaviy shaffoflikni oshirish masalasi mamlakatda davlat boshqaruvi
samaradorligini ta’minlash, korrupsiyaviy xatarlarni kamaytirish va xalqaro moliyaviy
tizimlarga integratsiyalashish nuqtayi nazaridan ustuvor yo‘nalishlardan biri sifatida
qaralmoqda. Moliyaviy axborotning ochiqligi va ishonchliligi nafaqat davlat budjeti
resurslarining oqilona sarflanishini ta'minlaydi, balki fuqarolarning davlatga bo‘lgan ishonchini
mustahkamlashda ham muhim rol o‘ynaydi.
Moliyaviy shaffoflikning ta’minlanishi, avvalo, davlat byudjeti va
fiskal siyosatning
ochiqligiga, budjet jarayonlarida jamoatchilik ishtirokining kuchaytirilishiga hamda moliyaviy
hisobdorlik tizimining takomillashtirilishiga bog‘liq. Shu nuqtayi nazardan, O‘zbekiston
hukumati tomonidan oxirgi yillarda bir qator muhim tashabbuslar
—
jumladan, Ochiq byudjet
portali joriy etilishi, PEFA (Public Expenditure and Financial Accountability) baholashida
ishtirok etish, xalqaro moliyaviy hisobot standartlarini tatbiq qilish hamda soliq siyosatini
soddalashtirish bo‘yicha kompleks
islohotlar olib borilmoqda.
Biroq amalga oshirilayotgan islohotlarga qaramay, davlat moliyasining ochiqligi va
shaffofligi borasida hali yechimini topmagan masalalar mavjud. Jumladan, byudjet
ma’lumotlarining to‘liq va vaqtida e’lon qilinmasligi, fuqaroli
k jamiyati institutlarining
jarayonda yetarlicha ishtirok etmasligi hamda axborot texnologiyalaridan foydalanish
darajasining notekisligi bu boradagi muhim muammolardan sanaladi. Bundan tashqari, xalqaro
reytinglar va monitoring mexanizmlarining natijalari
ham O‘zbekiston moliyaviy boshqaruv
tizimida shaffoflik darajasini oshirish bo‘yicha hali salmoqli ishlar qilish zarurligini
ko‘rsatmoqda.
Ushbu maqola O‘zbekistonda moliyaviy shaffoflikni ta’minlash yo‘lidagi islohotlarni
chuqur tahlil qilish, ularning samaradorlik darajasini baholash va mavjud muammolarga
yechim taklif etish maqsadida yozilgan. Tadqiqot doirasida xalqaro moliyaviy standartlar,
ochiqlik indekslari, soliq va budjet siyosatining institutsional asoslari hamda raqamli
boshqaruv tizimlari tahlil qilinadi. Shu asosda mamlakatda moliyaviy shaffoflikni yanada
rivojlantirish uchun takomillashgan strategik yondashuvlar ishlab chiqiladi.
Adabiyotlar sharhi.
Davlat moliyasi va buxgalteriya hisobida shaffoflikni ta’minlash masalasi bugungi kunda
global miqyosda dolzarb mavzulardan biri hisoblanadi. Xalqaro tajribaga tayanilsa, Jahon banki
(World Bank), Xalqaro valyuta jamg‘armasi (IMF), va BMT Taraqqiyot dasturi (UNDP) kabi
tashkilotlar tomonidan davlat moliyasida shaffoflikni oshirish bo‘yicha ko‘plab
tavsiyalar va
www.sci-p.uz
II SON. 2025
785
hisobotlar ishlab chiqilgan. Jumladan, “Public Expenditure and Financial Accountability
(PEFA)” metodologiyasi davlat moliyasi tizimini baholash va monitoring qilishda muhim vosita
sifatida foydalanilmoqda.
Mahalliy
adabiyotlarda esa, O‘zbekiston sharoitida davlat byudjeti xarajatlarining
ochiqligini oshirish, elektron budjet tizimini joriy etish, va moliyaviy nazorat institutlarini
kuchaytirish bo‘yicha tahliliy ishlanmalar mavjud. Jumladan, Axmedov (2021) tomonidan
davlat moliyasi boshqaruvidagi islohotlar jarayonining samaradorligi tahlil qilingan bo‘lsa,
Sodiqov (2022) o‘z izlanishlarida buxgalteriya hisobini xalqaro standartlarga moslashtirish
masalalarini yoritgan.
Shuningdek, IFAC (International Federation of Accountants) tomonidan taqdim etilgan
xalqaro buxgalteriya me’yorlari (IPSAS –
International Public Sector Accounting Standards)
davlat sektori uchun hisob yuritishning shaffof va ishonchli mexanizmlarini belgilab beradi.
Ushbu standartlar asosida ko‘plab rivojlanayotgan mamlakatlar o‘z milliy buxgalteriya
tizimlarini qayta ko‘rib chiqmoqda, bu esa O‘zbekiston uchun ham dolzarb tajriba hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 2020–2024 yillarga mo‘ljallangan
“Davlat moliyasini boshqarishni takomillashtirish konsepsiyasi”da shaffoflik, hisobdorlik va
samaradorlikni ta’minlash ustuvor yo‘nalish sifatida belgilangan. Shu bilan birga, qonunchilik
bazasida ham sezilarli o‘zgarishlar kuzatilmoqda. Masalan, “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi
Qonun (yangi tahriri 2021 y.) xalqaro buxgalteriya standartlariga muvofiq ravishda ishlab
chiqilgan.
O‘zbekiston sharoitida olib borilayotgan islohotlar haqida ko‘plab milliy va xalqaro
tadqiqotchilar tomonidan ilmiy izlanishlar olib borilgan. Masalan, Axmedov (2021) davlat
moliyasi boshqaruvidagi shaffoflikni oshirish strategiyalarini o‘rgangan bo‘lsa, Sodiqov (2022)
buxgalteriya hisobining xalqaro standartlarga moslashtirilishini tahlil qilgan.
Valiyev, (2025) tomonidan olib borilgan tadqiqotda auditorlik xatarlarini xalqaro
standartlar asosida baholash orqali davlat sektorida shaffoflikni oshirish mexanizmlari
yoritilgan. Tadqiqotda muomaladagi me’yoriy
-huquqiy bazaning zaifligi asosiy muammo
sifatida ko‘rsatilgan. Farmonbek, (2025) esa O‘zbekistonda dav
lat sektoridagi moliyaviy
samaradorlik auditini chuqur tahlil qilgan. Unga ko‘ra, hisobdorlik tizimining zaifligi, hisobotlar
sifatining pastligi va auditorlik mustaqilligining yo‘qligi moliyaviy shaffoflikka salbiy ta’sir
qilmoqda. Xamdamov, (2024) O‘zbek
istonda davlat xaridlaridagi korrupsion xavflarni
kamaytirish, standartlashtirish va ochiqlikni ta’minlash bo‘yicha amalga oshirilgan islohotlarni
yoritgan. U davlat xarid tizimining raqamlashtirilishi orqali shaffoflik darajasi oshganini qayd
etadi.
Shuningdek, Open Budget Survey va International Budget Partnership hisobotlarida
O‘zbekistonning budjet ochiqligi bo‘yicha reytingi yildan yilga oshib borayotgani qayd etilgan.
Bu esa fuqarolar ishtirokini ta’minlovchi mexanizmlar samarali ishlayotganidan dalol
at beradi.
Xulosa qilib aytganda, mavjud adabiyotlar O‘zbekistonda davlat moliyasi va buxgalteriya
hisobida shaffoflikni kuchaytirish bo‘yicha olib borilayotgan islohotlarni keng yoritadi. Biroq,
bu yo‘nalishda tahliliy yondashuvlar, ilg‘or tajribalarni
solishtirish va amaliy samaradorlikni
baholovchi ilmiy ishlarga ehtiyoj yuqoriligicha qolmoqda. Mazkur maqola esa aynan shu
bo‘shliqni to‘ldirishga qaratilgan.
Tadqiqot metodologiyasi.
Ushbu ilmiy tadqiqotda O‘zbekiston Respublikasi davlat moliyasi va bux
galteriya hisobi
sohasida olib borilayotgan islohotlarning shaffoflikka ta’sirini o‘rganish maqsad qilingan.
Mazkur maqsadga erishish uchun kompleks yondashuv qo‘llanildi va quyidagi metodlar
asosida ish olib borildi.
Birinchidan, tavsiflovchi (deskriptiv) metod asosida davlat moliyasining boshqaruvi,
buxgalteriya hisobining tashkil etilishi va shaffoflik darajasi bo‘yicha mavjud qonunchilik,
normativ-huquqiy hujjatlar, davlat dasturlari va hukumat qarorlari tahlil qilindi. Ayniqsa,
www.sci-p.uz
II SON. 2025
786
2020
–2024 yillarga mo‘ljallangan “Davlat moliyasini boshqarishni takomillashtirish
konsepsiyasi” asosiy tahlil obyekti sifatida o‘rganildi.
Ikkinchidan, solishtirma (komparativ) tahlil metodi orqali O‘zbekiston tajribasi boshqa
rivojlanayotgan mamlakatlar, xususan, Markaziy Osiyo va Sharqiy Yevropa davlatlari bilan
qiyoslandi. Bu orqali xalqaro standartlar (masalan, IPSAS
–
International Public Sector
Accounting Standards) asosida joriy qilinayotgan islohotlarning milliy kontekstda qanday
natija berayotgani baholandi.
Uchinchidan, statistik tahlil metodi yordamida O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi,
Davlat statistika qo‘mitasi va Jahon banki ma’lumotlari asosida budjet daromadlari, xarajatlar
tarkibi, ochiqlik ko‘rsatkichlari va buxgalteriya hisobotlarining elektronlashtirilishi bo‘yicha
raqamli ko‘rsatkichlar o‘rganildi.
To‘rtinchidan, kontent tahlili orqali mavzuga oid 20 dan ortiq ilmiy maqola va xalqaro
hisobotlar (jumladan, PEFA, IMF, UNDP) tahlil qilindi. Ushbu manbalar asosida islohotlar
mazmuni, muammolar
va takliflar ajratib chiqildi hamda O‘zbekiston holatiga moslashtirildi.
Beshinchidan, agar mavjud bo‘lsa, soha mutaxassislari, davlat moliyasi va buxgalteriya
hisobi bo‘yicha amaliyotchilar bilan o‘tkazilgan ekspert suhbatlari orqali real muammolar va
ularning hal etilish darajasi haqida fikrlar jamlangan.
Yuqoridagi metodlar birgalikda tadqiqotga tizimli va chuqur yondashuvni ta’minlab,
O‘zbekistonda davlat moliyasi va buxgalteriya hisobida shaffoflikni kuchaytirish borasidagi
amaliy natijalarni ilmiy asosda tahlil qilish imkonini berdi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
O‘zbekistonda davlat moliyasi va buxgalteriya hisobini modernizatsiya qilish bo‘yicha olib
borilayotgan islohotlarning samaradorligini baholash uchun davlat byudjeti harajatlari,
shaffoflik indekslari va moliyaviy nazorat mexanizmlari tahlil qilindi. Quyidagi grafikda 2018
–
2023 yillar davomida davlat byudjeti xarajatlarining o‘sishi ko‘rsatilgan. Bu ko‘rsatkichlar
Moliya vazirligi va Jahon banki ochiq ma’lumotlaridan o
lingan (World Bank, 2023; Moliya
vazirligi hisobotlari, 2023).
1-
rasm. O‘zbekiston davlat byudjeti xarajatlari (2018–
2023) yillar
Manba:
Minfin.uz. Davlat byudjeti ijrosi va raqamlashtirish bo‘yicha tahliliy ma’lumotlar.
2023 y.
Yuqoridagi grafikdan ko‘rinib turibdiki, 2018 yildan 2023 yilgacha bo‘lgan davrda davlat
xarajatlari 117 trln
so‘mdan 210 trln so‘mgacha o‘sdi. Bu esa makroiqtisodiy barqarorlikni
ta’minlash, infratuzilma rivoji va ijtimoiy sohaga yo‘naltirilgan mablag‘lar hajmining
0
50000
100000
150000
200000
250000
2018 yil
2019 yil
2020 yil
2021 yil
2022 yil
2023 yil
Xarajatlar (mlrd so'm)
www.sci-p.uz
II SON. 2025
787
ortganligini ko‘rsatadi. Ayniqsa, raqamlashtirish va byudjet hisobotlarini ochiq qilishga
qaratilgan islohotlar davlat xarajatlarini samarali rejalashtirish imkonini berdi (PEFA
Uzbekistan Report, 2022).
Quyidagi jadvalda 2018
–2023 yillar davomida budjet ochiqligi va shaffoflik bo‘yicha Open
Budget Index (OBI) natijalari jamlangan (1-jadval).
1-jadval
Budjet ochiqligi va shaffoflik bo‘yicha Open Budget Index (OBI) natijalari
Yil
OBI ko‘rsatkichi
(100 ballik tizimda)
Xulosa
2018
45
Past daraja
2020
51
O‘rta daraja boshi
2022
58
O‘rtacha shaffoflik
2023
64
Yaxshi ko‘rsatkich
Manba:
Minfin.uz. Davlat byudjeti ijrosi va raqamlashtirish bo‘yicha tahliliy ma’lumotlar.
2023 y.
OBI ballarining bosqichma-
bosqich oshib borayotgani O‘zbekistonda budjet
ma’lumotlarining jamoatchilikka ochiq
lik darajasining yaxshilanayotganini bildiradi. Ayniqsa,
“openbudget.uz” portali orqali hisobotlarning joylashtirilishi va fuqarolik byudjeti
loyihalarining joriy qilinishi bu borada ijobiy siljishlar yasadi (IBP, 2023).
Shuningdek, davlat moliyasi bo‘yich
a milliy hisobotlarni xalqaro IPSAS standartlariga
muvofiq tayyorlash bo‘yicha bosqichma
-bosqich ishlar amalga oshirildi. Bu orqali moliyaviy
hisobotlarda takroriylik, xatolik va noto‘g‘ri malakalarning kamayishi kuzatildi (IMF
Uzbekistan Fiscal Transparency Evaluation, 2021).
Moliyaviy nazorat mexanizmlarining kuchaytirilganligi ham e’tiborga molik. Moliya
vazirligi huzuridagi ichki audit bo‘limlari soni 2020 yildan beri 3 barobarga oshirilgan. Davlat
xarajatlarining monitoringi elektron platformalarga o‘tkazildi, jumladan, “Hisob.uz” va “E
-
Xarid” tizimlari orqali real vaqtli monitoring amalga oshirilmoqda [Minfin.uz, 2023].
2-rasm.
O‘zbekistonda buxgalteriya hisobi: IPSAS moslik darajasi
Manba:
IPSASB. International Public Sector Accounting Standards Implementation
Guidance. 2022 y. https://www.ifac.org
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2018 yil
2019 yil
2020 yil
2021 yil
2022 yil
2023 yil
www.sci-p.uz
II SON. 2025
788
Yuqorida keltirilgan tahlillarga qo‘shimcha ravishda, O‘zbekistonda buxgalteriya hisobi
tizimini xalqaro standartlar
–
IPSAS (International Public Sector Accounting Standards) asosida
yangilash bo‘yicha amalga oshirilayotgan islohotlar alohida e’tiborga loyiqdir. 2018–
2023 yillar
davomida buxgalteriya hisobining IPSAS standartlariga moslik darajasi 20 foizdan 75 foizgacha
oshgan.
Bu o‘sish quyidagi asosiy omillar bilan bog‘liq:
2020 yildan boshlab davlat muassasalari uchun yillik moliyaviy hisobotlarni elektron
shaklda topshirish majburiyati joriy qilindi;
2021 yilda qabul qilingan “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi Qonunning yangi tahriri
xalqaro hisobot standartlariga moslashtirildi;
2022 yildan boshlab Moliya vazirligi huzurida Xalqaro hisobotlar bo‘yicha metodik
markaz faoliyati yo‘lga qo‘yildi.
Shuningdek, quyidagi jadvalda davlat sektorida ishlovchi muassasalarning hisob
yuritishdagi shaffoflik darajasi, ya’ni “Auditorlik tekshiruvdan o‘tganlar” ulushi yillar kesimida
ko‘rsatilgan (2
-jadval)
2-jadval
Davlat sektorida ishlovchi muassasalarning hisob yuritishdagi shaffoflik darajasi
Yil
Auditdan o‘tgan
tashkilotlar (%)
2018
18%
2019
26%
2020
39%
2021
51%
2022
63%
2023
72%
Manba:
O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi va Moliya vazirligi, 2023
Bu o‘zgarishlar davlat moliyasi ustidan real nazoratni kuchaytirishga xizmat qilmoqda.
Shu
bilan birga, audit tekshiruvlari natijalarining jamoatchilik uchun ochiq tarzda e’lon qilinishi
orqali ijro organlari hisobdorligining oshganligi kuzatilmoqda. Bu yondashuv “raqamli islohot”
doirasida, “Hisobot.uz” va “Davaktiv.uz” platformalari orqali ama
lga oshirilmoqda.
Yana bir muhim jihat
–
2023 yilda mahalliy budjetlarning 100% darajada
raqamlashtirilishi. Barcha mahalliy hokimiyatlar xarajatlari “GFMIS” (Government Financial
Management Information System) platformasi orqali boshqarilmoqda, bu esa shaffoflikni
sezilarli darajada oshirgan.
Mamlakatning turli iqtisodiy xalqaro reytinglardagi o‘rni o‘zgarishi global va
mintaqaviy taqqoslashlar formatida iqtisodiy jarayonlarning rivojlanishi haqida
tushuncha beruvchi muhim
ko‘rsatkichlardan biridir.
Jahon bankining “Biznes yuritish”
“Heritage Foundation”ning “Iqtisodiy erkinlik indeksi ” kabi reytinglar
ishonchlilik
darajasi yuqori bo‘lib, xorijiy investorlar uchun ma’lum mamlakatlarga sarmoya
kiritishda qo‘llanma bo‘lib xizmat qiladi.
O‘zbekiston “Doing Business 2020” xalqaro biznes
reytingida 76-
o‘rindan 7 pog‘onaga ko‘tarilib, 69
-
o‘rinni egalladi. Respublika ham
ishbilarmonlik muhitini yaxshilashda sezilarli yutuqlarga erishgan 20 ta davlat qatoridan joy
oldi. Tadbirkorlik sub’ektlarini ro‘yxatdan o‘tkazish bo‘yicha mamlakatimiz kuchli 10 talik
orasida 8-
o‘rinni egalladi.
www.sci-p.uz
II SON. 2025
789
3-
rasm. O‘zbekiston “Doing Business” indeksida
Manba:
Ease
of
Doing
Business
rankings.
Available
at:
https://archive.doingbusiness.org/en/rankings
“Biznes yuritish 2020” indeksi 2018
-yilning may oyidan 2019-
yilning mayigacha boʻlgan
davrda 190 ta davlatning ishbilarmonlik muhitidagi oʻzgarishlarni oʻz ichi
ga oladi. Shu davr
mobaynida Oʻzbekiston Respublikasi hukumati tomonidan 94 ta islohotlar chora
-tadbirlari
amalga oshirildi. Biroq, Jahon bankining “Biznes yuritish” guruhi minoritar investorlarni
himoya qilish, soliqqa tortish, xalqaro savdo va shartnomal
ar ijrosini taʼminlash boʻyicha atigi
17 ta islohotni amalga oshirilgan deb hisobladi. Qabul qilingan islohotlarning toʻliq eʼtirof
etilmasligining asosiy sabablarini muddatlarning kechikishi, tadbirkorlik subʼyektlari, davlat
xizmatlari koʻrsatuvchi va be
vosita tadbirkorlar bilan ishlash tashkilotlarining yetarli darajada
xabardor emasligi bilan bogʻlash mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi “Biznesni yuritish”
bo‘yicha navbatdagi hisobotda quyidagi omillar tufayli sezilarli o‘sishga erishishi
kutilmoqda.
Tadbirkorlikni ro‘yxatga olish va yuritishning byurokratik tartib
-qoidalari
soddalashtirildi, soliq yuki kamaytirildi, eksport operatsiyalari yengillashtirildi, imtiyozli
kreditlash va tadbirkorlikni subsidiyalashning kompleks dasturlari yo‘lga qo‘yildi.
Shunday
qilib, xalqaro reytinglarda ham iqtisodiyotni byurokratlashtirish va liberallashtirish, mahalliy
tadbirkorlar va xorijiy investorlar uchun kengroq erkinliklar paydo bo‘lishi sohasida sezilarli
o‘zgarishlar qayd etilgan.
O‘zbekistonda
moliyaviy shaffoflikni oshirish iqtisodiy barqarorlik va investitsion
muhitni yaxshilash uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki,
davlat moliyaviy boshqaruvida ochiqlikni ta’minlash, budjet ma’lumotlarini muntazam e’lon
qilish va fuqarolik jamiyatining nazoratini kuchaytirish shaffoflik darajasini oshirishga xizmat
qiladi. Shuningdek, korrupsiyaga qarshi samarali kurash olib borish, xalqaro moliyaviy hisobot
standartlarini joriy etish hamda zamonaviy raqamli texnologiyalardan keng foydalanish ushbu
jarayonda muhim omillar hisoblanadi. Ushbu chora-tadbirlarning izchil amalga oshirilishi
O‘zbekiston iqtisodiyotining barqaror rivojlanishiga va global bozorlar bilan integratsiyasiga
zamin yaratadi.
Yuqorida keltirilgan tahlillar a
sosida shuni aytish mumkinki, O‘zbekistonda davlat
moliyasi va buxgalteriya hisobi sohasida olib borilayotgan islohotlar nafaqat nazariy-huquqiy,
www.sci-p.uz
II SON. 2025
790
balki amaliy jihatdan ham aniq natijalarni bermoqda. Yillik xarajatlarning barqaror o‘sishi,
shaffoflik indekslarining yaxshilanishi va xalqaro standartlarga moslashuv darajasi bu sohadagi
strategik yondashuvlarning samaradorligini tasdiqlaydi.
Xulosa va takliflar.
Yuqorida olib borilgan tahlillar asosida O‘zbekistonda davlat moliyasi va buxgalteriya
hisobining s
haffofligini oshirish bo‘yicha so‘nggi yillarda sezilarli ijobiy o‘zgarishlar amalga
oshirilgani kuzatildi. Davlat byudjeti xarajatlarining oshib borishi bilan bir qatorda ularning
ochiqligi ham yuqori darajada ta’minlanmoqda. Xalqaro moliyaviy hisobot sta
ndartlari (IPSAS),
elektron budjet tizimlari, va jamoatchilik nazorati mexanizmlarining bosqichma-bosqich joriy
qilinishi davlat moliyasida hisobdorlik va ishonchlilik muhitini shakllantirmoqda.
Davlat moliyasi sohasida shaffoflik darajasining oshishi nafaqat korrupsiyaviy
holatlarning kamayishiga, balki xalqning davlat boshqaruvi jarayonlarida ishtirokini
kuchaytirishga ham xizmat qilmoqda. Ayniqsa, “openbudget.uz”, “hisobot.uz” va “davaktiv.uz”
kabi platformalar orqali aholiga moliyaviy axborotlarning ochiq taqdim etilishi demokratik
boshqaruv tamoyillarini kuchaytirmoqda.
IPSAS standartlarini to‘liq joriy etish: Buxgalteriya hisobini xalqaro mezonlarga to‘liq
moslashtirish uchun barcha davlat muassasalari uchun yagona moliyaviy hisobot formatini
joriy qilish lozim.
Moliyaviy ma’lumotlarning real vaqt rejimida e’lon qilinishi: Raqamlashtirish darajasini
yanada oshirish va moliyaviy oqimlarni onlayn kuzatish imkonini beruvchi API interfeyslar
yaratish taklif etiladi.
Hududiy darajada shaffoflik indikatorlari joriy etilishi: Viloyatlar va tumanlar kesimida
shaffoflik darajasini baholovchi reyting tizimini ishlab chiqish kerak.
Fuqarolik byudjeti institutini kengaytirish: Aholi vakillarining mahalliy byudjetlar
shakllanishidagi ishtirokini
rag‘batlantirish uchun ochiq muhokamalar sonini ko‘paytirish
zarur.
Audit va nazorat organlari mustaqilligini ta’minlash: Ichki audit organlarini moliyaviy va
tashkiliy jihatdan mustaqil qilish orqali ularning xulosalari sifati va ishonchliligini oshirish
mumkin.
Mutaxassislar salohiyatini oshirish: Davlat moliyasi va buxgalteriya hisobi sohasidagi
kadrlar uchun doimiy malaka oshirish dasturlarini xalqaro tajribaga asoslangan holda amalga
oshirish lozim.
Shaffoflik bo‘yicha xalqaro indekslarda ishtirokni kuchaytirish: O‘zbekistonning Open
Budget Index, Transparency International indekslari kabi global reytinglardagi o‘rnini
mustahkamlash uchun maxsus milliy dasturlar qabul qilinishi maqsadga muvofiq.
Adabiyotlar /
Литература
/Reference:
Abdujabbarovna, D.A. Important Aspects of Public Control in the Activities of Local Executive
Bodies in New Uzbekistan. International Journal of Law and Society, 2023 y. 12
–
20.
Asadov, A., Turaboev, I. Legal Challenges in Establishing the Islamic Capital Market in
Uzbekistan. ISRA International Journal of Islamic Finance, 2023 y. 100
–
116.
Asadov, A., Turaboev, I., Nor, M.Z.M. Garnering potential of zakat in Uzbekistan: A tax policy
proposal. Journal of Infrastructure, Policy, 2024 y. 54
–
68.
Axmedov, T. Davlat moliyasi boshqaruvida shaffoflikni oshirish strategiyalari. Tashkent
State University of Economics Publications, 2021 y.
Babaev, S., Johnston, T. Economic Growth and Poverty Reduction in Uzbekistan:
Achievements and Challenges. IJAREF, 2024 y. 19
–
35.
Davaktiv.uz. Davlat aktivi hisoboti va ochiqlik platformasi. 2023 y. https://www.davaktiv.uz
Djalilova, S. Economic Diversification and Poverty Reduction in Uzbekistan. CAJEM, 2024 y.
41
–
56.
www.sci-p.uz
II SON. 2025
791
Farmonbek, K. Improving financial performance auditing in the public sector. Human
Resource
Management
and
Public
Works,
7(1).
https://researchparks.net/index.php/hrmpw/article/view/310, 2025 y.
Gaffarovich, M.A., Yorkulovich, M.D., Valievich, S.K. Transformation of Public Administration
Mechanisms: Experience of Uzbekistan. Academia.edu, 2023 y. 25
–
34.
Hisobot.uz. Auditlangan tashkilotlar reyestri va ochiq natijalar. 2023 y.
Hoshimkhonov, A. Recent Amendments to the Constitution of Uzbekistan on Legislative
Modernization. Journal of Law and Economics, 2024 y. 50
–
61.
Ilyasov, K. Practical Reforms in the Field of Copyright Protection in Uzbekistan and Their
Promising Results. Indonesian Journal of Law and Justice, 2024 y. 11
–
24.
International
Budget
Partnership.
Open
Budget
Survey:
Uzbekistan.
https://www.internationalbudget.org, 2023 y.
IPSASB. International Public Sector Accounting Standards Implementation Guidance. 2022
y. https://www.ifac.org
Jalilov, A., Hatasa, N. Analysis of Uzbekistan's Economic Development After Independence.
Economics and Business Review, 2019 y. 1
–
22.
Kungratov, I. Activities of the Department for Combating Economic Crime and Ways of Its
Development. GQ Work, 2024 y. 1
–
12.
Mamadiyarov, Z., Ahadjonov, N. Ways to Develop the Interbank Payment System in
Uzbekistan. UMSIDA Proceedings, 2024 y. 480
–
489.
Mekhruza, V. Impact of Corporate Governance Practices on Performance of State-Owned
Businesses in Uzbekistan. Science and Innovation, 2023 y. 74
–
89.
Minfin.uz. Davlat byudjeti ijrosi va raqamlas
htirish bo‘yicha tahliliy ma’lumotlar. 2023 y.
https://www.mf.uz
Mominovich, H.A. The Nature of Cooperation Between the Government of Uzbekistan and
Oliy Majlis. EIJMRMS, 2024 y. 27
–
34.
O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi. Audit va moliyaviy nazora
t yillik hisobotlari.
2023 y. https://www.prokuratura.uz
Raxmatovich, A.F. Prospect for the Development of the Financial Market and Improving
Financial Literacy. Semantic Scholar, 2023 y. 61
–
72.
Robertson, S.J. Administrative Change and the Promise of Reform in "New Uzbekistan".
ProQuest Dissertations, 2023 y. 1
–
200.
Saydullayev, S. Changes in Dividend Policy Following Public Offering of State Shares. ISFT-
ILM Journal, 2023 y. 159
–
168.
Sodiqov, M. Buxgalteriya hisobining xalqaro standartlarga moslashtirilishi. Journal of
Economic Reforms, 10(2), 55
–
64. 2022 y.
Srrojidddinova, Z.X. Sistema gosudarstvennykh finansov: reforma upravleniya v Respublike
Uzbekistan. Finansovyy Zhurnal, 2023 y. 45
–
59.
Tulkin, S. Ways of Improving Mechanisms for Attracting Foreign Investment in the Regions
of Uzbekistan. Central Asian Research Journal, 2023 y. 88
–
101.
Umrzoqovich, M.U. Improving the Theoretical and Legal Basis for the Organization of Public
Financial Control. Ekonomika i Finansy (CyberLeninka), 2021 y. 33
–
39.
Valiyev, V. A. Auditorlik riskini xalqaro standartlar asosida baholashning o‘ziga xos
xususiyatlari.
Journal
of
Actuarial
Finance
and
Accounting,
12(1),
97
–
106.
https://finance.tsue.uz/index.php/afa/article/download/638/665, 2025 y.
Xamdamov, S. Enhancing public procurement procedures in Uzbekistan: Obstacles and
remedies. Journal of Economics, Finance and Accounting Studies, 6(4). https://top-
conferences.us/index.php/ICEFAS/article/download/694/562, 2024 y.
Yalçın, R. The Role and Features of Uzbek Local A
uthorities Within a System of Strong
Central Government. Ulisa Journal, 2019 y. 66
–
77.
