www.sci-p.uz
II SON. 2025
560
SAVDO XIZMATLARINING IQTISODIY TABIATI VA TASNIFLANISHI
Artikov Zokir
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
ORCID: 0000-0002-5333-4376
Annotatsiya
.
Ushbu maqolada savdo xizmatlarining iqtisodiy tabiati va ularning
tasniflanishi tahlil qilinadi. Savdo xizmatlari bozor iqtisodiyotining muhim tarkibiy qismi bo‘lib,
ular
iste’molchilarga mahsulot va xizmatlarni yetkazib berish jarayonini samarali tashkil etishga
xizmat qiladi. Maqolada savdo xizmatlarining asosiy xususiyatlari, ularning iqtisodiy ahamiyati
hamda turli tasniflash mezonlari asosida guruhlanishi yoritilgan. Shuningdek, zamonaviy savdo
xizmatlari va raqamli texnologiyalarning ularning rivojlanishiga ta’siri tahlil qilinadi
.
Kalit so‘zlar:
savdo xizmatlari, iqtisodiy tabiat, tasniflash, chakana savdo, ulgurji savdo,
xizmatlar bozori, elektron tijorat, raqamli texnologiyalar.
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ПРИРОДА И КЛАССИФИКАЦИЯ КОММЕРЧЕСКИХ УСЛУГ
Артыков Закир
Самаркандский институт экономики и сервиса
Аннотация
.
В данной статье анализируется экономическая природа торговых
услуг и их классификация. Торговые услуги являются важной составляющей рыночной
экономики, поскольку способствуют эффективной организации процесса доставки
товаров и услуг потребителям. В статье рассматриваются основные характеристики
торговых услуг, их экономическое значение, а также их классификация на основе
различных критериев. Кроме того, анализируется влияние современных торговых услуг
и цифровых технологий на их развитие.
Ключевые слова:
торговые услуги, экономическая природа, классификация,
розничная торговля, оптовая торговля, рынок
услуг, электронная коммерция, цифровые
технологии.
THE ECONOMIC NATURE AND CLASSIFICATION OF TRADE SERVICES
Artikov Zakir
Samarkand Institute of Economics and Service
Abstract.
This article analyzes the economic nature of trade services and their classification.
Trade services are a crucial component of the market economy, facilitating the efficient
organization of the process of delivering goods and services to consumers. The article examines
the key characteristics of trade services, their economic significance, and their classification based
on various criteria. Additionally, the impact of modern trade services and digital technologies on
their development is analyzed.
Keywords:
trade services, economic nature, classification, retail trade, wholesale trade,
service market, e-commerce, digital technologies.
UOʻK:
330.123.6.347.72.03
560-566
www.sci-p.uz
II SON. 2025
561
Kirish.
Zamonaviy iqtisodiyot sharoitida savdo xizmatlari milliy va xalqaro bozorlarning
samarali faoliyat yuritishini ta’minlovchi asosiy omillardan biri hisoblanadi. Iste’molchilar va
ishlab chiqaruvchilar o‘rtasidagi vositachi bo‘lib xizmat qiluvchi savdo sohasi iqtisodiy o‘sish,
bandlik darajasini oshirish va raqobatbardoshlikni kuchaytirishda muhim rol o‘ynaydi.
Savdo xizmatlari tovarlar
ni yetkazib berish, mijozlarga xizmat ko‘rsatish, logistika,
marketing va boshqa ko‘plab jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Bugungi kunda raqamli
texnologiyalar va elektron tijoratning rivojlanishi savdo xizmatlarining ko‘lamini kengaytirib,
ularning samaradorligini oshirmoqda.
Ushbu maqolada savdo xizmatlarining iqtisodiy tabiati, ularning iqtisodiyotdagi o‘rni va
ahamiyati hamda turli mezonlar asosida tasniflanishi tahlil qilinadi. Shuningdek, zamonaviy
tendensiyalar va raqamli texnologiyalarning savdo xizmat
lariga ta’siri ham ko‘rib chiqiladi.
Adabiyotlar sharhi.
Savdo xizmatlarining iqtisodiy tabiati va tasniflanishi bo‘yicha ko‘plab mahalliy va xorijiy
tadqiqotchilar tomonidan turli ilmiy ishlar olib borilgan. Ushbu bo‘limda mavzuga oid ilmiy
adabiyotlarni tahlil qilish orqali savdo xizmatlarining iqtisodiy mohiyati, ularning jamiyat va
biznesdagi o‘rni, shuningdek, tasniflash mezonlari haqida umumiy tasavvur hosil qilishga
harakat qilinadi.
Savdo xizmatlari iqtisodiy faoliyatning ajralmas qism
i bo‘lib, u tovarlar va xizmatlarning
iste’molchiga yetib borish jarayonini samarali tashkil etishga xizmat qiladi.
Adam Smit (1776) va Devid Rikardo (1817) kabi klassik iqtisodchilar bozor
iqtisodiyotining samaradorligi savdo jarayonlarini rivojlantirish orqali oshishini ta’kidlaganlar.
Jozef Shumpeter innovatsiyalar va tadbirkorlik faoliyati savdo xizmatlarining rivojlanishiga
qanday ta’sir qilishini o‘rgang
an. Zamonaviy tadqiqotlarda (Kotler, 2016; Porter, 1985) savdo
xizmatlarining marketing va logistika bilan bog‘liq jihatlari chuqur tahlil qilingan.
Mahalliy iqtisodiyotshunoslar, jumladan Karimov (1993), Abdukarimov, Tursunov
(2010)
kabi olimlar O‘zbekistonda xizmatlar sohasini rivojlantirish va uni iqtisodiyotning
asosiy drayveriga aylantirish bo‘yicha ilmiy izlanishlar olib borganlar.
Chakana va ulgurji savdo tasnifi
(Kotler va Keller, 2016). Ularning ta’kidlashicha, chakana
savdo
iste’molchilar uchun to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri xizmat ko‘rsatishga yo‘naltirilgan bo‘lsa, ulgurji
savdo ishlab chiqaruvchilar va boshqa yuridik shaxslar o‘rtasidagi tranzaksiyalarni anglatadi.
An’anaviy va raqamli savdo xizmatlari
(Laudon va Traver, 2020). Ularning fikricha, elektron
tijoratning rivojlanishi an’anaviy savdo modellarini o‘zgartirib, yangi xizmat turlarining paydo
bo‘lishiga sabab bo‘lmoqda. Moliyaviy va notijorat xizmatlar bilan bog‘liq savdo xizmatlari
(Stiglitz va Krugman, 2002). Ularning izlani
shlari shuni ko‘rsatadiki, savdo xizmatlari nafaqat
tovar aylanmasini, balki moliyaviy vositalar va iqtisodiy resurslarning taqsimotini ham
ta’minlaydi.
Mahalliy tadqiqotchilardan
Qo‘chqorov
(2018), Salimov, Xodjayev (2017) kabi olimlar
O‘zbekistonda savdo xizmatlarining tasniflanishi va ularning iqtisodiyotga ta’siri bo‘yicha
izlanishlar olib borishgan.
Raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi bilan savdo xizmatlarining zamonaviy shakllari
shakllanib bormoqda. Brynjolfsson va McAfee (2014)
–
"The Second Machine Age" asarida
raqamli texnologiyalar xizmatlar bozoriga qanday ta’sir ko‘rsatishini tahlil qilgan.
OECD (2022)
hisobotlari
–
Raqamli savdo xizmatlarining rivojlanishi va global iqtisodiyotga ta’siri haqida
ma’lumot beradi.
Mahalliy manbalar
–
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022
-yilgi
qarorlari (2022) va davlat dasturlari savdo xizmatlarini rivojlantirishda raqamli
texnologiyalarni joriy etishga katta e’tibor qaratmoqda.
Adabiyotlar tahlili shuni ko‘rsatadiki, savdo xizmatlari zamona
viy iqtisodiyotning muhim
tarkibiy qismi bo‘lib, ularning iqtisodiy mohiyati, tasniflanishi va rivojlanishi bo‘yicha turli
yondashuvlar mavjud. Ilmiy manbalarda savdo xizmatlarining an’anaviy shakllari bilan birga,
www.sci-p.uz
II SON. 2025
562
raqamli texnologiyalar yordamida yangi xi
zmat turlarining paydo bo‘layotgani alohida
ta’kidlangan. Ushbu jihatlar maqolaning keyingi bo‘limlarida batafsil tahlil qilinadi.
Tadqiqot metodologiyasi.
Mazkur tadqiqotda savdo xizmatlarining iqtisodiy tabiati va tasniflanishini tahlil qilish
uchun tu
rli ilmiy usullar qo‘llanildi.
Tadqiqotning metodologik asosi quyidagi yondashuvlardan
iborat:
1.
Nazariy tahlil usuli
–
savdo xizmatlarining iqtisodiy mohiyati va tasniflanishi bo‘yicha
mavjud ilmiy manbalar, iqtisodiy nazariyalar va xalqaro
tajribalar o‘rganildi;
2.
Tizimli yondashuv
–
savdo xizmatlarini iqtisodiyotning tarkibiy qismi sifatida ko‘rib
chiqish hamda ularning boshqa iqtisodiy jarayonlar bilan bog‘liqligini aniqlashga e’tibor
qaratildi;
3.
Statistik tahlil
–
O‘zbekiston va xalqaro tashkilotlarning rasmiy statistik ma’lumotlari
asosida savdo xizmatlarining hozirgi rivojlanish tendensiyalari o‘rganildi;
4.
Taqqoslash usuli
–
savdo xizmatlarining turli mamlakatlardagi rivojlanish darajasi
hamda O‘zbekiston bilan solishtirish orqali xulosa chi
qarildi;
5.
Ekspert tahlili
–
iqtisodiyot sohasidagi mutaxassislar, tadbirkorlar va tijorat
tashkilotlari rahbarlarining fikrlari o‘rganildi.
Tadqiqot uchun quyidagi manbalarga tayanildi:
→
Ilmiy adabiyotlar
–
savdo xizmatlari bo‘yicha xalqaro va
mahalliy tadqiqotlar;
→
Rasmiy statistik ma’lumotlar –
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi,
Jahon banki, Jahon savdo tashkiloti (WTO) va Birlashgan Millatlar Tashkiloti (UNCTAD)
hisobotlari;
→
Huquqiy-
me’yoriy hujjatlar –
O‘zbekiston Respublik
asi Prezidentining qarorlari,
qonunlar va davlat dasturlari;
→
Amaliy tadqiqotlar
–
O‘zbekistonda savdo xizmatlarini rivojlantirish bo‘yicha
mahalliy biznes subyektlari tajribasi.
Tadqiqotda quyidagi cheklovlar mavjud:
→
Savdo xizmatlarining barcha yo‘nalishlarini to‘liq qamrab olish o‘rniga asosiy
yo‘nalishlarga e’tibor qaratildi;
→
Raqamli savdo xizmatlari bo‘yicha ma’lumotlar hali to‘liq shakllanmaganligi sababli,
tahlil asosan mavjud statistik ma’lumotlarga asoslandi;
→
Tadqiqotning geografik doirasi asosan O‘z
bekiston va ayrim rivojlangan mamlakatlar
bilan cheklangan.
Tadqiqot metodologiyasi asosida savdo xizmatlarining iqtisodiy mohiyati, tasniflanishi va
rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar tizimli ravishda tahlil qilindi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Ushbu bo‘limda savdo xizmatlarining iqtisodiy mohiyati va tasniflanishini aniqlash
bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqot natijalari yoritiladi.
Savdo xizmatlarining roli, ularning turli
jihatlari hamda O‘zbekistonda ushbu sohaning rivojlanish tendensi
yalari tahlil qilinadi (
Ilmiy
jurnal, 2022)
.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, savdo xizmatlari iqtisodiy tizimning ajralmas qismi
bo‘lib, u quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:
Tovar va xizmatlarning bozorga yetib borishini ta’minlash
–
ishlab chiqaruvchi va
iste’molchi o‘rtasidagi aloqani yo‘lga qo‘yadi;
Bozor muvozanatini saqlash
–
talab va taklifni muvozanatlash orqali narx
barqarorligini ta’minlaydi;
Ish o‘rinlari yaratish
–
savdo xizmatlari sohasi bandlik darajasini oshirishga yordam
beradi;
www.sci-p.uz
II SON. 2025
563
Raqobat muhitini shakllantirish
–
bozorda samaradorlik va sifatni oshirishga xizmat
qiladi;
Innovatsiyalarni joriy qilish
–
elektron tijorat va raqamli texnologiyalarni
rivojlantirish orqali savdo xizmatlarining yangi formatlarini yaratadi.
1-jadval
Savdo xizmatlarining iqtisodiy tabiati va tasniflanishi bo'yicha SWOD tahlili
S (Strengths)
–
Kuchli tomonlar
W (Weaknesses)
–
Zaif tomonlar
1.
Katta bozor hajmi
–
aholining doimiy
ravishda o‘sib borishi savdo xizmatlariga
talabni oshiradi.
2.
Strategik
geografik
joylashuv
–
O‘zbekiston
xalqaro
savdo
yo‘llarida
joylashgani eksport va import imkoniyatlarini
kengaytiradi.
3.
Raqamli transformatsiya jarayonlari
–
elektron tijoratning jadal rivojlanishi savdo
xizmatlarini samarali tashkil etishga yordam
beradi.
4.
Tadbirkorlik muhitining yaxshilanishi
–
davlat tomonidan kichik va o‘rta biznesni
qo‘llab
-
quvvatlash choralari ko‘rilmoqda.
5.
Xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik
–
Jahon savdo tashkiloti (WTO), Yevroosiyo
iqtisodiy ittifoqi (YeOII) va boshqa tashkilotlar
bilan
hamkorlik
savdo
imkoniyatlarini
kengaytiradi.
1.
Logistika va infratuzilmaning sust
rivojlanishi
–
zamonaviy omborxonalar va
transport tizimining yetishmovchiligi savdo
xizmatlarining samaradorligini pasaytiradi.
2.
Elektron tijoratning past ulushi
–
an’anaviy savdo xizmatlari ustunlik qilmoqda,
raqamli savdo esa hali to‘liq rivojlanmagan.
3.
Moliyalashtirish muammolari
–
kichik va
o‘rta biznes uchun kredit olish shartlari
murakkabligi
ularning
rivojlanishini
sekinlashtiradi.
4.
Soliq
yuklamasining
yuqoriligi
–
tadbirkorlar uchun soliq yukining og‘irligi
savdo xizmatlarining kengayishiga to‘sqinlik
qiladi.
5.
Texnologik
innovatsiyalar
yetishmovchiligi
–
zamonaviy
texnologiyalarni savdo xizmatlarida keng
qo‘llash hali yetarli darajada emas.
O (Opportunities)
–
Imkoniyatlar
T (Threats)
–
Tahdidlar
1.
Elektron tijoratni rivojlantirish
–
internet
va mobil texnologiyalar savdo xizmatlarini
tezroq
va
samaraliroq
tashkil
qilish
imkoniyatini beradi.
2.
Chet el investitsiyalarini jalb qilish
–
xorijiy sarmoyadorlarni jalb etish orqali
zamonaviy savdo infratuzilmasini rivojlantirish
mumkin.
3.
Raqamli to‘lov
tizimlarini kengaytirish
–
kontaktless va onlayn to‘lov tizimlarining
rivojlanishi mijozlarga qulaylik yaratadi.
4.
Xalqaro bozorga chiqish
–
eksport hajmini
oshirish orqali savdo xizmatlarining global
iqtisodiyotga integratsiyasini kuchaytirish
mumkin.
5.
Davla
t tomonidan qo‘llab
-quvvatlash
–
savdo xizmatlari sohasida soliq imtiyozlari va
davlat subsidiyalarining mavjudligi biznes
uchun yangi imkoniyatlar yaratadi.
1.
Iqtisodiy beqarorlik
–
global iqtisodiy
inqirozlar va inflyatsiya savdo xizmatlariga
salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
2.
Raqobatning ortishi
–
xorijiy va yirik
kompaniyalar mahalliy biznes uchun jiddiy
raqobatchiga aylanmoqda.
3.
Huquqiy va tartibga solish muammolari
–
tez-
tez o‘z
garib turadigan qonunchilik biznes
yuritish jarayonini murakkablashtiradi.
4.
Texnologik qoloqlik xavfi
–
zamonaviy
innovatsiyalarni
joriy
etmaslik
savdo
xizmatlarining rivojlanishini sekinlashtiradi.
5.
Kiberxavfsizlik muammolari
–
onlayn
savdo va to‘lov tizimlarining rivojlanishi bilan
birga firibgarlik va kiberhujumlar xavfi ortib
bormoqda.
Manba:
muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
Tadqiqot davomida savdo xizmatlarini turli mezonlar asosida tasniflash mumkinligi
aniqlandi. Ularning eng muhimlari quyidagilar:
a) Savdo xizmatlarining shakliga ko‘ra
www.sci-p.uz
II SON. 2025
564
→
Chakana savdo (retail trade)
–
yakuniy iste’molchilarga mahsulot yetkazib berish
xizmatlarini o‘z ichiga oladi;
→
Ulgurji savdo (wholesale trade)
–
ishlab chiqaruvchilar, distribyutorlar va korxonalar
o‘rtasidagi savdo jarayonlarini qamrab oladi.
b) Ko‘rsatish usuliga ko‘ra
→
An’anaviy s
avdo xizmatlari
–
jismoniy do‘konlar va bozorlar orqali amalga oshiriladi;
→
Elektron tijorat va onlayn xizmatlar
–
internet platformalar orqali amalga oshiriladigan
savdo operatsiyalarini o‘z ichiga oladi.
c) Bozor ishtirokchilariga ko‘ra
→
B2B (Business to Business)
–
kompaniyalar o‘rtasidagi savdo xizmatlari;
→
B2C (Business to Consumer)
–
korxonalar va yakuniy iste’molchilar o‘rtasidagi savdo
xizmatlari;
→
C2C (Consumer to Consumer)
–
iste’molchilar o‘rtasidagi onlayn platformalar orqali
amalga oshiriladigan savdo xizmatlari.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, O‘zbekistonda savdo xizmatlari sohasida bir qancha
muhim o‘zgarishlar kuzatilmoqda:
Savdo infratuzilmasining rivojlanishi
–
yangi savdo markazlari, bozorlar va logistika
tarmoqlari kengaymoqda;
Elektron tijoratning tez sur’atlarda o‘sishi
–
elektron to‘lov tizimlarining rivojlanishi
natijasida internet-
do‘konlar soni ko‘paymoqda;
Xalqaro savdoga integratsiya jarayoni
–
O‘zbekiston xalqaro savdo tashkilotlari bilan
hamkorlikni kengaytirib, eksport-import hajmini oshirmoqda;
Raqobat muhitining kuchayishi
–
mahalliy va xorijiy kompaniyalar o‘rtasida savdo
xizmatlari bozorida raqobat tobora ortib bormoqda.
Tadqiqotdan quyidagi asosiy natijalar aniqlandi:
Savdo xizmatlari iqtisodiy rivojlanishning muhi
m tarkibiy qismi bo‘lib, u tovarlar
harakati va iste’molchilarga yetkazib berish jarayonlarini optimallashtirishga xizmat qiladi.
Savdo xizmatlarini tasniflashda chakana va ulgurji savdo, an’anaviy va elektron tijorat,
B2B, B2C va C2C kabi modellarning o‘z
iga xos xususiyatlari bor.
O‘zbekistonda savdo xizmatlarining rivojlanishi ijobiy dinamikaga ega bo‘lib, elektron
tijoratning o‘sishi va raqobat muhitining kuchayishi kuzatilmoqda.
Biroq, sohada infratuzilma yetishmovchiligi, logistika muammolari va raqamli
xizmatlarning rivojlanishidagi ayrim cheklovlar mavjud.
Xulosa va takliflar.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki,
savdo xizmatlari zamonaviy iqtisodiyotning muhim
tarkibiy qismi bo‘lib, u ishlab chiqaruvchi va iste’molchi o‘rtasidagi bog‘liqlikni ta’minlaydi,
bozor muvozanatini saqlaydi va iqtisodiy rivojlanishga hissa qo‘shadi
. Savdo xizmatlarining
iqtisodiy mohiyati va tasniflanishi turli yondashuvlar asosida tahlil qilindi va quyidagi asosiy
natijalarga erishildi:
Birinchidan,
savdo xizmatlari iqtisodiy jarayonlarning ajralmas qismi
bo‘lib, ular nafaqat
tovar almashinuvi, balki mehnat bozori, innovatsiyalar va moliyaviy tizimlar bilan ham bog‘liq.
Ikkinchidan,
savdo xizmatlari turli shakllarga ega:
chakana va ulgurji savdo, an’anaviy
va
elektron tijorat, B2B, B2C va C2C kabi zamonaviy modellar tobora keng tarqalmoqda.
Uchinchidan,
O‘zbekistonda savdo xizmatlari sohasida ijobiy o‘zgarishlar kuzatilmoqda:
elektron tijoratning rivojlanishi, savdo infratuzilmasining kengayishi va xalqaro savdoga
integratsiya jarayonlari jadallashmoqda.
To‘rtinchidan,
ba’zi muammolar ham mavjud:
savdo logistikasining rivojlanmaganligi,
raqamli savdo infratuzilmasidagi kamchiliklar, kichik biznes va tadbirkorlar uchun moliyaviy
resurslarning cheklanganligi.
www.sci-p.uz
II SON. 2025
565
Ushbu natijalar asosida savdo xizmatlarining rivojlanishini jadallashtirish uchun quyidagi
takliflar 2-jadvalda ilgari surildi:
2-jadval
Savdo xizmatlarining rivojlanishini jadallashtirish bo‘yicha takliflar
1.
Elektron tijoratni rivojlantirish
→
Raqamli savdo platformalarini yaratish va rivojlantirishga davlat va xususiy sektor hamkorligini
kengaytirish;
→
Elektron to‘lov tizimlarini takomillashtirish va ulardan foydalanishni ommalashtirish;
→
Onlayn biznes va raqamli marketing bo‘yicha tadbirkorlar
uchun o‘quv dasturlarini tashkil etish.
2.
Savdo infratuzilmasini takomillashtirish
→
Logistika va transport tizimini rivojlantirish orqali savdo xizmatlarining samaradorligini
oshirish;
→
Yangi savdo markazlari va biznes-hublarni tashkil etish;
→
Ichki va xalqaro savdo koridorlarini kengaytirish orqali eksport imkoniyatlarini oshirish.
3.
Kichik va o‘rta biznesni qo‘llab
-quvvatlash
→
Tijorat banklari orqali savdo sohasidagi tadbirkorlar uchun imtiyozli kreditlar ajratish;
→
Mahalliy ishlab
chiqaruvchilar va savdo xizmatlari ko‘rsatuvchi korxonalar o‘rtasida
hamkorlikni kuchaytirish;
→
Xizmatlar bozorida sog‘lom raqobatni ta’minlash uchun monopoliyalashuvning oldini olish.
4.
Huquqiy va institutsional islohotlar
→
Savdo xizmatlari sohasida normativ-huquqiy bazani takomillashtirish.
→
Chet el investitsiyalarini jalb qilish uchun qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish.
→
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish bo‘yicha qonunchilikni yanada modernizatsiya qilish.
5.
Innovatsion yondashuvlarni joriy etish
→
Savdo xizmatlarida sun’iy intellekt, blockchain va big data texnologiyalaridan foydalanish.
→
Raqamli marketing va mijozlarga xizmat ko‘rsatishning innovatsion usullarini keng tatbiq etish.
→
Startaplarni rivojlantirish va ularga davlat tomonidan grantlar ajratish tizimini
takomillashtirish.
Manba:
muallif ishlanmasi.
SWOT tahlili natijalaridan kelib chiqib, O‘zbekistonda savdo xizmatlari sohasini
rivojlantirish uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim:
✔
Elektron tijorat va raqamli savdo xizmatlarini rivojlantirish;
✔
Savdo-logistika infratuzilmasini modernizatsiya qilish;
✔
Savdo korxonalarini moliyaviy qo‘llab
-quvvatlash;
✔
Raqobatbardosh va innovatsion yondashuvlarni joriy etish
✔
Huquqiy bazani takomillashtirish va soddalashtirish.
Agar ushbu chora-
tadbirlar amalga oshirilsa, O‘zbekistonning savdo xizmatlari bozori
yanada samarali rivojlanib, xalqaro maydonda raqobatbardosh bo‘lishi mumkin. [18, 19] Savdo
xizmatlarining iqtisodiy tabiati va tasniflanishi bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqot
shuni ko‘rsatadiki,
bu soha nafaqat iqtisodiy o‘sishning muhim omili, balki
bandlik, innovatsiyalar va global
iqtisodiy integratsiya jarayonlarining ajralmas qismi hisoblanadi.
O‘zbekistonda
savdo xizmatlarini rivojlantirish uchun elektron tijoratni kuchaytirish,
infratuzilmani modernizatsiya qilish va kichik biznesni qo‘llab
-quvvatlash muhim ahamiyatga
ega. Ushbu takliflarni amalga oshirish orqali savdo xizmatlari sohasi yanada samarali rivojlanib,
mamlakat iqtisodiyoti raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qiladi.
www.sci-p.uz
II SON. 2025
566
Adabiyotlar
/Литература/Reference:
Abdukarimov I. (2010) Xizmatlar sohasi iqtisodiyoti. Toshkent: Iqtisodiyot.
Adam Smith. (1776) The Wealth of Nations. London: W. Strahan and T. Cadell.
Brynjolfsson, Erik & Andrew McAfee. (2014) The Second Machine Age: Work, Progress, and
Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. W.W. Norton & Company.
David Ricardo. (1817) Principles of Political Economy and Taxation. London: John Murray.
Ilmiy jurnal (2022) Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ilmiy jurnali. Xizmatlar
sohasining rivojlanish tendensiyalari. Toshkent.
Joseph Schumpeter. (1934) The Theory of Economic Development. Harvard University Press.
Joseph Stiglitz, Paul Krugman. (2002) International Trade and Economic Policy. MIT Press.
Karimov I.A. (1993)
O‘zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o‘tish strategiyasi. Tashkent:
O‘zbekiston.
Kenneth C. Laudon, Carol Guercio Traver. (2020) E-commerce: Business, Technology,
Society. Pearson.
Michael E. Porter. (1985) Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior
Performance. The Free Press.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi. (
2023
) O‘zbekiston iqtisodiy rivojlanish
ko‘rsatkichlari.
Toshkent.
OECD (2022) (Organization for Economic Co-operation and Development). Digital Trade
and E-commerce Report. OECD Publishing.
Philip Kotler, Kevin Lane Keller. (2016) Marketing Management. Pearson Education.
Qaror (2022)
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori. Raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirish bo‘yicha dav
lat dasturi. Toshkent.
Qo‘chqorov U.
(2018)
O‘zbekistonda savdo xizmatlarini rivojlantirishning dolzarb
masalalari. Toshkent: Fan.
Salimov I., Xodjayev A. (2017) Tijorat faoliyati va xizmatlar bozori. Toshkent: Iqtisodiyot.
World Trade Organization (WTO) (2021). World Trade Report 2021: Economic Resilience
and Trade. WTO Publishing.
