www.sci-p.uz
II SON. 2025
101
MEVA-SABZAVOT MAHSULOTLARI EKSPORTINI OSHIRISHDA DAVLATNING
MOLIYAVIY YONDASHUVLARI: OʻZBEKISTON TAJRIBASI
PhD
Xojiy
ev Elshod Yoqub oʻgʻli
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
ORCID: 0000-0003-2428-4266
А
nnotatsiya.
Maqolada Oʻzbekiston Respublikasidagi mavjud tashqi iqtisodiy faoliyat
ishtirokchilari
–
eksportchi korxonalarga moliyaviy yordam koʻrsatish yoʻnalishlaridan xalqaro
standartlarni joriy qilish va sertifikatlash, xorijiy vakolatli organlarda milliy mahsulotlar va
brendlarni (tovar belgilarini) roʻyxatdan oʻtkazish, savdo uylarini ochish va saqlash, ofis, savdo
va ombor binolarini ijaraga olish bilan bogʻliq chet eldagi xarajatlarni qoplab berish, koʻrgazma
-
yarmarka tadbirlarida ishtirok etish va mahalliy ma
hsulotlar va brendlar boʻyicha raqamli
reklama boʻyicha ajratiladigan moliyaviy yordamlarning tahlilini amalga oshirish orqali taklif va
tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit soʻzlar
:
moliyaviy yordam, eksport, tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilari, moliyaviy
yordam yoʻnalishlari, moliyaviy yordam koʻrsatish shartlari
.
ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ФИНАНСОВЫЕ ПОДХОДЫ К УВЕЛИЧЕНИЮ ЭКСПОРТА
ПЛОДООВОЩНОЙ ПРОДУКЦИИ: ОПЫТ УЗБЕКИСТАНА
PhD
Хожиев Элшод Ёқуб ўғли
Ташкентский государственный
экономический университет
Аннотaция
.
В статье анализируются направления финансовой поддержки,
предоставляемой участникам внешнеэкономической деятельности в Республике
Узбекистан –
экспортным предприятиям. Эти направления включают внедрение
международных стандартов и сертификацию, регистрацию национальной продукции и
брендов (товарных знаков) в зарубежных уполномоченных органах, открытие и
содержание торговых домов, компенсацию расходов, связанных с арендой офисных,
торговых и складских помещений за рубежом, участие в выставочно
-
ярмарочных
мероприятиях, а также цифровую рекламу местной продукции и брендов. На основе
данного анализа разработаны предложения и рекомендации.
Ключевые
слова:
финансовая
поддержка,
экспорт,
участники
внешнеэкономической деятельности, направления финансовой поддержки, условия
предоставления финансовой помощи.
UOʻK:
339.564.2
101-109
www.sci-p.uz
II SON. 2025
102
STATE FINANCIAL APPROACHES TO INCREASING THE EXPORT OF FRUIT AND
VEGETABLE PRODUCTS: THE EXPERIENCE OF UZBEKISTAN
PhD
Khojiev Elshod Yoqub ugli
Tashkent State University of Economics
Abstract.
This study examines the key directions of financial support mechanisms available
to exporting enterprises engaged in foreign economic activities in the Republic of Uzbekistan.
These mechanisms encompass the implementation of international standards and certification
processes, the registration of national products and brands (trademarks) with foreign regulatory
bodies, the establishment and maintenance of trade houses, financial assistance for leasing office,
retail, and warehouse spaces abroad, participation in international exhibitions and trade fairs,
and the promotion of local products and brands through digital marketing. Based on a
comprehensive analysis of these support measures, the study formulates evidence-based proposals
and recommendations to enhance the effectiveness of state interventions in facilitating export
activities.
Keywords:
financial support, export, participants in foreign economic activity, directions of
financial support, conditions for providing financial assistance.
Kirish.
Jahon bozorlaridagi raqobat tobora keskinlashib borayotgan sharoitda mahalliy
mahsulotlar eksporti hajmini oshirish orqali eksport geografiyasini kengaytirish, yangi
bozorlarga kirib borish va an’anaviy bozorlarda o‘z o‘rnini mustahkamlash uchun eksport
qiluvchilarni davlat tomonidan qo‘llab
-
quvvatlash zaruriyatini yuzaga keltirdi. So‘nggi sakkiz
yil mobaynida mamlakatimizning tashqi iqtisodiy sohasida tashqi savdo hajmi va eksportni
tizimli ravishda jadal oshirishga qaratilgan tarkibiy o‘zgarishlar amalga oshirildi, xususan,
valyuta siyosati liberallashtirildi, ma’muriy
-
boshqaruv bo‘yicha to‘siqlar bartaraf etildi, eksport
qilinadigan meva-sabzavot
mahsulotlari uchun narxlarni shakllantirish va to‘lovning bozor
mexanizmi joriy qilindi, davlat tomonidan eksportyor korxonalarga turli yo‘nalishlarda
moliyaviy yordam ko‘rsatish va tadbirkorlik subyektlarining eksport faoliyatini davlat
tomonidan qo‘llab
-
quvvatlash va rag‘batlantirishga doimiy e’tibor qaratilmoqda. Shuningdek,
eksport salohiyatini oshirish, mahalliy mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar eksport
gergrafiyasini kengaytirish, meva-sabzavot mahsulotlarini yetishtiruvchi fermer va dehqon
xo‘jaliklari hamda eksport qiluvchi korxonalarni har tomonlama qo‘llab
-quvvatlash uchun
izchil ishlar amalga oshirilmoqda. Jahonda kuzatilayotgan nobarqaror siyosiy va iqtisodiy
vaziyatda tadbirkorlik subyektlarining eksport faoliyatini yanada rag‘batlantirish
mamlakatimiz tashqi iqtisodiy siyosatining muhim ustuvorliklardan biri hisoblanadi.
Adabiyotlar sharhi.
Eksportni moliyalashtirish bo‘yicha ilmiy manbalar tahlili shuni ko‘rsatadiki, bu sohada
turli yondashuvlar va tajribalar mavjud. Xalqaro miqyosda eksportni moliyalashtirishning
nazariy asoslari Adam Smit, David Rikardo kabi klassik iqtisodchilar tomonidan ishlab
chiqilgan bo‘lib, ular xalqaro savdoning erkinligi va davlat aralashuvining cheklanishi
tarafdorlari bo‘lishgan.
Keyinchalik, iqti
sodiy o‘sish va rivojlanishga davlatning faol aralashuvi zarurligi
to‘g‘risidagi nazariyalar, xususan, John Maynard Keynes tomonidan ilgari surilgan. Zamonaviy
adabiyotlarda eksportni moliyalashtirishda moliyaviy vositalar va mexanizmlarning
diversifikatsi
yasi muhim ahamiyatga ega ekani ta’kidlanadi.
Naryshkin (2021) “Mahalliy tovar va xizmatlarni tashqi bozorlarda ilgari surish
mamlakatning jahon iqtisodiyotidagi barqaror mavqeini va davlat ichida iqtisodiy
barqarorlikni ta’minlaydi” deb hisoblaydi. “Davlat tomonidan qo‘llab
-quvvatlanadigan firmalar
www.sci-p.uz
II SON. 2025
103
eksportni 4% dan 13% gacha ko‘paytirishni davom ettirish imkoniyatiga ega” ligi Sergio
Kannebley Júnior (2021) ning tadqiqot natijalarida keltirib o‘tilgan”. Vanja Ćosović, Vesela
Vlašković va Budimir Stakić (2019) tomonidan olib borilgan tadqiqotda “Moliyaviy yordam
bilan nisbatan qisqa vaqt ichida qishloq xo‘jaligi sektori, birinchi navbatda meva
-
sabzavotchilikda Bosnia va Herzegovinaning savdo balansini sezilarli darajada o‘zgartirishi
mumkin” ligi tadqiq qi
lingan.
Pasichnyk, Lomako va Strikhovsky (2022) tomonidan olib borilgan ilmiy tadqiqotda
postmodern davrda meva-
sabzavot mahsulotlarini qayta ishlash sanoati faoliyatining o‘ziga
xos xususiyatlarini aniqlash va uni yanada rivojlantirish uchun moliyaviy qo‘llab
-
quvvatlashning uslubiy qoidalarini shakllantirishga qaratilgan. Belarus Respublikasida qishloq
xo‘jaligi mahsulotlarini eksportini moliyaviy qo‘llab
-quvvatlash orqali oshirishga qaratilgan
tadqiqot Mariya Pavlovna va Yelena Aleksandrovna (2018) tomonidan olib borilgan va unda
qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksportini moliyaviy qo‘llab
-quvvatlashning eksportni
kreditlash, eksportdagi risklarni sug‘urtalash va davlat dasturi asosida lizing siyosati kabilar
ochib berilgan.
O‘zbekistonda eksport faoliyatini qo‘llab
-
quvvatlash bo‘yicha qabul qilingan
qonunchilik
hujjatlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari va hukumat dasturlari ham ushbu
mavzu bo‘yicha muhim manbalar hisoblanadi. Shuningdek, xalqaro tashkilotlar (Jahon banki,
Xalqaro Valyuta Fondi) tomonidan tayyorlangan hisobotlar va tavsiyalar ham eksportni
moliyalashtirish bo‘yicha tahliliy materiallar sifatida xizmat qiladi.
Tadqiqot metodologiyasi.
Ilmiy maqolani tayyorlash jarayonida ma’lumotlarni jadvallar va diagrammalar asosida
tahlil qilish, moliyaviy qo‘llab
-quvvatlash y
o‘nalishlarini guruhlash, abstrakt
-mantiqiy fikrlash,
tizimli tahlil asosida statistik guruhlash, shuningdek ekspert baholash usullaridan keng
foydalanildi.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
So‘nggi yillarda respublikamizda mahsulotlar va xizmatlar eksportini keng ko‘lamda
rivojlantirish, eksport faoliyatini davlat tomonidan qo‘llab
-quvvatlash mexanizmlarini yanada
takomillashtirish va soddalashtirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2024 yil
14 martdagi “Tashqi savdo va hududiy sanoatni
rivojlantirishda tadbirkorlar birlashimalarining rolini yanada oshirish chora-tadbirlari
toʻgʻrisida”gi PQ
-126-son qaroriga (2024) qabul qilindi. Ushbu qaror bilan Eksportni
ragʻbatlantirish agentligi hamda Eksportni qoʻllab
-
quvvatlash jamgʻarmasi negizida Davlat
aktivlarini boshqarish agentligi muassisligida “Savdoni rivojlantirish kompaniyasi” AJ tashkil
etildi. Uning ustav kapitalidagi davlat ulushini boshqarish funksiyasi ishonchnoma asosida
Savdo-sanoat palatasiga berildi.
Tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilariga koʻmaklashish uchun Davlat byudjetidan
ajratiladigan mablagʻlarni O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligida
yuridik shaхs tashkil etmasdan ochiladigan Savdoga koʻmaklashish jamgʻarmasiga yoʻnaltiradi.
Jamgʻarma mablagʻlarini boshqarish huquqi Kompaniyaga berildi.
O‘zbekiston Respublikasi Hukumat Komissiyasining 2024
-yil 11-
may kunidagi “Tashqi
iqtisodiy faoliyat ishtirokchilariga moliyaviy yordam ko‘rsatishning vaqtinchalik tartibi
to‘g‘risida”gi Nizomi
(2024) qabul qilinishi natijasida 2024-yilning 1-iyulidan boshlab
“Savdoni
rivojlantirish kompaniyasi” AJ
tomonidan eksport faoliyatini qoʻllab
-quvvatlash choralari
tadbirkorlik subyektlarining barqarorlik reytingi asosida taqdim etiladi. Bunday choralar
tarkibida
–
moliyaviy yordam koʻrsatish tadbirlari ham mavjud.
Moliyaviy yordam quyidagi toifadagi korxonalarga ko‘rsatiladi.
birinchi toifali korxonalar
–
barqarorlik reytigida yuqori “AAA”, “AA”, “A” reytingda
bo‘lgan murojaat qilingan sanadan oldingi oxirgi 12 oyda:
www.sci-p.uz
II SON. 2025
104
- eksport qilingan mahsulotlar
tarkibida qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar ulushi 10
foizdan yuqori bo‘lgan;
- kamida 3 ta davlatga, shundan 2 tasi Rossiya Federatsiyasi, Xitoy Xalq Respublikasi va
chegaradosh davlatlardan tashqari davlatlarga eksportni amalga oshirgan korxonalar;
ikkinchi toifali korxonalar
–
barqarorlik reytingida “AAA”, “AA”, “A” reytingda bo‘lgan
murojaat qilingan sanadan oldingi oxirgi 12 oyda eksport faoliyati bilan shug‘ullangan
korxonalar;
uchinchi toifali korxonalar
–
barqarorlik reytingida “BBB”, “BB”, “B” reytingda bo‘lgan
murojaat qilingan sanadan oldingi oxirgi 12 oyda eksport faoliyati bilan shug‘ullangan
korxonalar;
to‘rtinchi toifali korxonalar
–
barqarorlik reytingida “ААА”, “АА”, “А” va “ВВВ”, “ВВ”,
“В” reytingda bo‘lgan eksport faoliyatini boshlash
istagi bo‘lgan korxonalar;
Kompaniya tomonidan eksport qiluvchi tashkilotlarga moliyaviy yordam ko‘rsatishning
quyidagi yo‘nalishlarida moliyaviy yordam qancha miqdorlarda taqdim etilishini ko‘rib
chiqamiz.
1) standartlashtirish va sertifikatlashni
ng xalqaro tizimlarini joriy etish yo‘nalishida, bir
kalendar yilida 5 ta xalqaro sertifikat uchun eksport qiluvchi tashkilotlarning ixtiyoriga ko‘ra
tovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazib
beruvchilar bilan to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri shartnoma tuzilib
muvofiqlik sertifikatlari
olingan holatlarda bitta xalqaro sertifikatni olish bo‘yicha:
1-rasm. Xalqaro sertifikat xarajatlarini qoplash shartlari
1-
rasmda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rish mumkinki,
birinchi toifali korxonalarga
–
100 foiz miqdorda, biroq 15
000 AQSh dollaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda;
ikkinchi toifali korxonalarga
–
80 foiz miqdorda, biroq 13
000 AQSh dollaridan ko‘p
bo‘lmagan miqdorda;
uchinchi toifali korxonalarga
–
70 foiz miqdorda, biroq 11
000 AQSh dollaridan ko‘p
bo‘lmagan miqdorda eksport qiluvchi tashkilotlar tomonidan amalga oshirilgan haqiqiy
xarajatlar qoplab beriladi.
2) xorijiy vakolatli organlarda milliy mahsulotlar va brendlarni (tovar belgilarini)
ro‘yxatdan o‘tkazish yo‘nalishida, eksport qiluvchi tashkilotning ixtiyoriga ko‘ra tovarlar
(ishlar, xizmatlar) yetkazib beruvchilar bilan to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri shartnoma tuzilganda:
www.sci-p.uz
II SON. 2025
105
2-rasm. Xorijiy vakolatli organlarda milliy mahsulotlar va
brendlarni ro‘yxatdan
o‘tkazish bo‘yicha moliyaviy yordam ko‘rsatish shartlari
birinchi toifali korxonalarga
–
100 foiz miqdorda, biroq bir eksport qiluvchi tashkilot
uchun bir kalendar yilida 10
000 AQSh dollaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda;
ikkinchi toifali korxonalarga
–
80 foiz miqdorda, biroq bir eksport qiluvchi tashkilot
uchun bir kalendar yilida 8000 AQSh dollaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda
;
uchinchi toifali korxonalarga
–
70 foiz miqdorda, biroq bir eksport qiluvchi tashkilot
uchun bir kalendar yilida 7000 AQSh dollaridan ko‘p bo‘lmagan
miqdorda eksport qiluvchi
tashkilotlar tomonidan amalga oshirilgan haqiqiy xarajatlar qoplab beriladi;
3) savdo uylarini ochish va saqlash, ofis, savdo va ombor binolarini ijaraga olish bilan
bog‘liq chet eldagi xarajatlarni qoplab berish yo‘nalishida, eksport qiluvchi tashkilotlarning
ixtiyoriga ko‘ra tovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazib beruvchilar bilan to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri
shartnoma tuzilganda:
3-rasm. Savdo uylarini ochish va saqlash, ofis, savdo va ombor binolarini ijaraga olish
bilan bog‘liq chet eldagi xarajatlarni qoplab berish
shartlari
www.sci-p.uz
II SON. 2025
106
birinchi toifali korxonalarga
–
haqiqatdan amalga oshirilgan xarajatlarning 100 foizi
miqdorida, lekin 1-jadvalga muvofiq savdo uylari uchun ofis, savdo va ombor binolarini ijaraga
olish xarajatlari bo‘yicha to‘lab beriladigan har bir kvadrat metr uchun bir oylik qat’iy
miqdorlardan ko‘p bo‘lmagan miqdorda. Bunda
bitta eksport qiluvchi tashkilot uchun bitta
xorijiy davlatda jami 500 kvadrat metrgacha bo‘lgan maydon hisobiga;
ikkinchi toifali korxonalarga
–
haqiqatdan amalga oshirilgan xarajatlarning 80 foizi
miqdorida, lekin 1-jadvalga muvofiq savdo uylari uchun ofis, savdo va ombor binolarini ijaraga
olish xarajatlari bo‘yicha to‘lab beriladigan har bir kvadrat metr uchun bir oylik qat’iy
miqdorlardan ko‘p bo‘lmagan miqdorda. Bunda
bitta eksport qiluvchi tashkilot uchun bitta
xorijiy davlatda jami 500 kvadrat metrgacha bo‘lgan maydon hisobiga;
uchinchi toifali korxonalarga
–
haqiqatdan amalga oshirilgan xarajatlarning 70 foizi
miqdorida, lekin 1-jadvalga muvofiq savdo uylari uchun ofis, savdo va ombor binolarini ijaraga
olish xarajatlari bo‘yicha to‘lab beriladigan har bir kvadrat metr uchun bir
oylik qat’iy
miqdorlardan ko‘p bo‘lmagan miqdorda. Bunda
bitta eksport qiluvchi tashkilot uchun bitta
xorijiy davlatda jami 500 kvadrat metrgacha bo‘lgan maydon hisobiga;
1-jadval
Savdo uylari uchun ofis, savdo va ombor binolarini ijaraga olish
xarajatlari bo‘yicha
davlat tomonidan to‘lab beriladigan bir oylik qat’iy miqdorlar tahlili
1 m
2
uchun AQSh dollarida
Xarajat
nomi
Qo
‘
shn
i davl
atla
r
Ros
siya
Fed
era
tsiyas
i
Kavk
az
da
vla
tl
ar
i
(Ozar
bayj
on,
A
rm
ani
ston
, G
ruz
iy
a)
, B
ela
rusiya,
Uk
rain
a,
Mol
dova
va
Tu
rk
iya
Osiyo qit’asi
Ye
vro
pa
q
it
’
as
i
Ame
rik
a
q
it
’
as
i
Afr
ik
a
q
it
’
as
i
Bos
hq
al
ar
(A
vs
trali
ya v
a orol
dav
latlar)
Y
aq
in
S
har
q
va
b
oshq
a
Osiyo
davl
atla
ri
Osiyo
-
Ti
n
ch
ok
еa
n
i
davl
atla
ri
Ofis, savdo va ombor
binolarini ijaraga
olish xarajatlari*
6
20
8
8
26
31
26
6
26
4)
ko‘rgazma
-
yarmarka tadbirlarida ishtirok etish yo‘nalishida:
a) Kompaniya tomonidan eksport faoliyatini amalga oshirayotgan va (yoki) uni boshlash
istagidagi barcha tadbirkorlik subyektlari, shu bilan birga, yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun
O‘zbekistonning yagona milliy stendi tashkil qilingan holatlarda (eksport qiluvchi tashkilotlar
alohida o‘zi ishtirok etgan
holatlardan tashqari)
–
100 foiz miqdorda Kompaniyaning haqiqiy
xarajatlari bo‘yicha cheklanmagan miqdorda. Bunda O‘zbekistonning yagona mil
liy stendi tashkil
qilinadigan ko‘rgazmalar Savdo
-sanoat palatasi bilan kelishilgan holda kamida 5 ta tadbirkorlik
subyekti ishtiroki ta’minlanadigan
ko‘rgazmalarda ishtirok etish uchun moliyaviy yordam
ko‘rsatil
adi;
b)
eksport qiluvchi tashkilotlar alohida o‘zi ijaraga olgan maydonda qatnashgan
holatlarda:
birinchi toifali korxonalarga
–
100 foiz miqdorda;
ikkinchi toifali korxonalarga
–
80 foiz miqdorda;
www.sci-p.uz
II SON. 2025
107
uchinchi toifali korxonalarga
–
70 foiz miqdorda, lekin 2-jadvalga muvofiq tarmoq
korxonalari uchun bitta ko‘rgazma bo‘yicha qat’iy belgilangan ko‘rgazma maydoni hisobidan
kelib chiqib, eksport qiluvchi tashkilotlar tomonidan amalga oshirilgan haqiqiy xarajatlari
qoplab beriladi;
4-rasm.
Ko‘rgazmada
ishtirok etish
uchun ko‘rsatiladigan moliyaviy yordam miqdori
2-jadval
Eksportchi korxonalrga ko‘rgazma maydonini ijaraga olish xarajatlari bo‘yicha
to‘lab beriladigan qat’iy miqdorlar tahlili
T/r
Tаrmoqlаr*
Ko‘rgаzmа mаydoni (m
2
)
(bittа ko‘rgаzmа doirаsidа)
1.
To‘qimachilik, tikuv
-trikotaj va gilamchilik sanoati
korxonalariga
9
2.
Qishloq xo‘jali
gi korxonalariga
3.
Oziq-ovqat sanoati korxonalariga
4.
Hunarmandchilik subyektlariga
5.
Mebel va yo
g‘ochsozlik sanoati korxonalari
ga
20
6.
Charm-
poyabzal va mo‘ynachilik
sanoati korxonalariga
9
7.
Elektrotexnika sanoati korxonalariga
16
8.
Yo
g‘
-moy sanoati korxonalariga
9
9.
Qurilish
matеriallari
sanoati korxonalariga
16
10.
Zargarlik sanoati korxonalariga
9
11.
Parrandachilik sanoati korxonalariga
12.
Baliqchilik sanoati korxonalariga
13.
Gulchilik sanoati korxonalariga
14.
Asalarichilik sanoati korxonalariga
15.
Ipakchilik sanoati korxonalariga
www.sci-p.uz
II SON. 2025
108
5)
mahalliy mahsulotlar (xizmatlar) va brendlar (tovar belgilari) bo‘yich
a raqamli reklamani
xorijiy internet jahon tarmog‘i axborot resurslarida, shu jumladan, ijtimoiy tarmoqlar, savdo
maydonchalari va mobil ilovalarda joylashtirish yo‘nalishida:
5-
rasm. Mahalliy mahsulotlar va brendlar bo‘yicha raqamli reklama bo‘yicha
ajratiladigan moliyaviy yordam miqdori
a) to‘lovlar Kompaniya tomonidan tuziladigan shartnomalarga asosan tovarlar (ishlar,
xizmatlar) yetkazib beruvchi tegishli tashkilotlarga to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri amalga oshiriladigan
holatlarda:
eksport faoliyatini amalga oshirayotgan va (yoki) uni boshlash istagidagi barcha
tadbirkorlik subyektlari, shu bilan birga, yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun
–
100 foiz
miqdorda, lekin bir eksport qiluvchi tashkilot uchun bir kalendar yilida 20 000 AQSh dollaridan
ko‘p bo‘lmagan miqdorda;
b) eksport qiluvchi tashkilotlarning ixtiyoriga ko‘ra tovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazib
beruvchilar bilan to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri shartnoma tuzilib, reklama joylashtirilgan holatlarda:
birinchi toifali korxonalarga
–
100 foiz miqdorda, lekin bir eksport qiluvchi tashkilot
uchun bir kalendar yilida 15
000 AQSh dollaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda;
ikkinchi toifali korxonalarga
–
80 foiz miqdorda, lekin bir eksport qiluvchi tashkilot
uchun bir kalendar yilida 10 000 AQSh
dollaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda;
uchinchi toifali korxonalarga
–
70 foiz miqdorda, lekin bir eksport qiluvchi tashkilot
uchun bir kalendar yilida 8
000 AQSh dollaridan ko‘p bo‘lmagan miqdorda eksport qiluvchi
tashkilotlar tomonidan amalga oshirilgan haqiqiy xarajatlar qoplab beriladi.
Xulosа vа tаkliflаr.
O‘zbekistonning meva
-sabzavot mahsulotlari eksportini oshirishda davlat tomonidan
qo‘llanilayotgan moliyaviy yondashuvlar samarali ekani aniqlangan. Xususan, so‘nggi yillarda
eksport faoliyatini rag‘b
atlantirish maqsadida bir qator muhim islohotlar amalga oshirildi:
valyuta siyosati liberallashtirildi, eksport qiluvchi korxonalar uchun imtiyozli kreditlar
ajratildi, sertifikatlash va standartlashtirish xarajatlari davlat tomonidan qoplandi, eksport
bozorlari kengaytirildi.
Tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, davlat tomonidan ko‘rsatilayotgan moliyaviy
yordamlar korxonalarning eksport hajmini oshirishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Biroq,
ushbu moliyaviy mexanizmlarning samaradorligini oshirish uchun ajratilayotgan
www.sci-p.uz
II SON. 2025
109
mablag‘larning maqsadli taqsimlanishi, ularning real natijalarga ta’siri va barqaror monitoring
tizimining joriy qilinishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Shuningdek, davlat tomonidan yakka tartibdagi tadbirkor
–
belgilangan tartibda
ro‘yxatdan o‘tgan va yuridik shaxs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga
oshiradigan jismoniy shaxslar hamda hunarmandlarga ham moliyaviy yordam ko‘rsatilishining
huquqiy asoslarini yaratishmeva-sabzavot mahsulotlari eksport salohiyatini oshirishga xizmat
qiladi deb hisoblaymiz.
Adabiyotlar /Литература/Reference:
International Trade Centre (2016). Investing in Trade Promotion Generates Revenue - A
study of Trade Promotion Organizations. International Trade Centre, Geneva, Switzerland.
Naryshkin A.A. (2021) Financial and Non-Financial Support of Export. MGIMO Review of
International Relations 14(2):72-91.
Nizom (2024) O‘zbekiston Respublikasi Hukumat Komissiyasining 2024
-yil 11-maydagi
“Tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilariga moliyaviy yordam ko‘rsatishning vaqtinchalik tartibi
to‘g‘risida”gi Nizomi.
Pasichnyk V., Lomako E.P. va Strikhovsky D.M. (2022) The Methodological Provisions of
Financial Regulation of the Development of the Processing Fruit and Vegetable Industry. Business
Inform 1(528):365-372.
Qaror (2020) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020
-yil 31-dekabrdagi
“O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuri
dagi Eksportni
rag‘batlantirish agentligi tomonidan eksport qiluvchi tashkilotlarga moliyaviy yordam ko‘rsatish
tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida” gi 826
-son qarori.
Qaror (2024) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024
-yil 14-martdagi
“Tashqi savdo
va hududiy sanoatni rivojlantirishda tadbirkorlar birlashimalarining rolini yanada oshirish
chora-
tadbirlari toʻgʻrisida”gi PQ
-126-son qarori.
Sergio Kannebley Júnior, Diogo de Prince, Rodrigo Baggi Prieto Alvarez (2021) State export
financial support of brazilian manufactured products: a microeconometric analysis. Pesquisa e
Planejamento Econômico. DOI: 10.38116/ppp59art2.
Yig‘ilish (2024) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev raisligida
“2024
-yilda investitsiya, eksport
va xalqaro hamkorlik sohalarida amalga oshirilishi lozim bo‘lgan
ustuvor vazifalar” yuzasidan o‘tkazilgan yig‘ilish. 2024
-yil 18-yanvar.
Самоховец Мария Павловна
,
Гречишкина Елена Александровна (2018) Financial
support for export of agricultural products in the Republic of Belarus.
Электронный
периодический научный журнал
No
54 (февраль) 2018. 89
-
93 стр.
Хожиев Э.Ё. (2023) “Ўрик маҳсулотлари экспортини оширишда маркетинг
тадқиқотларидан фойдаланишни такомиллаштириш” мавзусидаги иқтисодиёт
фанлари бўйича фалсафа доктори диссертaцияси. Тошкент. 70
-71
б.
